Na ngoi so mbi hon ndö ti akite ti mbi na mbi komanse kua ti pionnier, gigi ti mbi achangé na mbeni lege so mbi pensé na ni ape (aÉph. 3:20). Me peut-être mo hunda terê ti mo ye ni asi tongana nyen. Zia mbi komanse na tongo nda ni.

A dü mbi na gbata ti Berlin, na Allemagne, nze mingi ape na peko ti so Use bira so amû sese kue akomanse na ngu 1939. Na ngoi so bira ni aga nduru ti hunzi na ngu 1945, a-avion ti bira abi anene bombe na ndö ti gbata ti Berlin. Na ngoi so a bi ambeni bombe ni, a tï na ndö ti lege so e lango dä. Mbi na sewa ti mbi e kpe e gue na mbeni ndo ti bata terê ti e ndali ti abombe. E kpe e gue na Erfurt, ndo so a dü mama ti mbi dä, ti bata terê ti e.

Mama agi lani tâ tënë ngangu. Lo diko ambeti so awandara asigi na ni nga lo gi ti hinga ye so abungbi ti nzapa nde nde ayeke sara me lo wara tâ tënë ape. Na ngu 1948 tongaso, aTémoin ti Jéhovah use aga na yanga-da ti e. Mama ti mbi atene na ala ti lï na da ti e na lo hunda tënë na ala na peko ti terê. A sara ngbonga oko na pekoni ape, lo tene na mbi na ngambe ti mbi ti wali, lo tene: “Mbi wara tâ tënë awe!” Kete na pekoni, mbi, mama ti mbi nga na ita ti mbi ti wali, e komanse ti gue na abungbi na Erfurt.

Na ngu 1950 e kiri na Berlin, kâ e gue na congrégation ti Berlin-Kreuzberg. Na peko ti so e quitté e gue na mbeni ndo na yâ ti Berlin, e gue na congrégation ti Berlin-Tempelhof. Mbeni ngoi na pekoni, Mama awara batême, me mbi bâ ti mbi lani so ade mbi duti nduru ti wara batême ape. Ngbanga ti nyen?

Mbi maï lani na lege ti yingo hio hio ape ndali ti so mbi yeke kamene mingi. Atâa so mbi yeke gue lani na fango tënë, ngu use mbi fa tënë na mbeni zo ape. Aye ni achangé na ngoi so mbi mû ngoi ti duti na aita so asara ye na mbeto ape so asara na Jéhovah na bê ti ala kue. Ambeni ita ni agbu lani ngangu na yâ ti acamp so aNazi asara pasi na azo dä wala na yâ ti ada ti kanga na Allemagne de l’Est. Ambeni ita ague na ambeti ti e na Allemagne  de l’Est na hondengo ni, atâa so a lingbi lani ti gbu ala na ti bi ala na da ti kanga. Tapande ti ala apika bê ti mbi mingi. Mbi tene tongana ala zia fini ti ala nga na liberté ti ala na yâ ti kpale ndali ti Jéhovah nga na aita ti ala, mbi doit ti sara ngangu ti hon ndö ti kamene ti mbi.

Mbi komanse ti hon ndö ti kamene ti mbi na ngoi so mbi mû mbage na mbeni kapa ti fango tënë so ayeke nde na ngu 1955. Na yâ ti mbeni lettre so asigi na yâ ti Informateur, * Ita Nathan Knorr atene so kapa so ayeke lani mbeni kota kapa so ade bungbi ti Jéhovah asara mara ni lâ oko ape. Lo tene tongana awafango tënë kue amû mbage dä, “a yeke duti mbeni nze so ayeke pendere mingi na yâ ti kua ti fango tënë.” Tënë so ayeke lani tâ tënë. A ninga na pekoni ape, mbi mû terê ti mbi na Jéhovah, na ngu 1956 mbi wara batême, mbi na babâ ti mbi nga na ita ti mbi ti wali. Me kete na pekoni mbi doit lani ti mû mbeni kota desizion.

Teti angu mingi, mbi hinga lani so kua ti pionnier ayeke duti nzoni kua so mbi doit ti sara na yâ ti gigi ti mbi, me mbi ngbâ ti kiri na lango ti sarango ni na peko. Kozoni, mbi mû desizion ti gue na yâ ti mbeni ndokua na Berlin ti manda tongana nyen ti vo akungba na nzoni ngere nga tongana nyen ti mû akungba na mbeni kodro ti ga na ni nga ti tokua akungba na mbeni kodro. Na pekoni, mbi ye lani ti sara kua ni so teti mbeni ngoi tongaso si mbi hinga kua ni nzoni kozo ti komanse kua ti pionnier. Tongaso, na ngu 1961, mbi yeda ti sara mbeni kua na Hamburg, so ayeke mbeni kota gbata ti Allemagne so port ayeke dä. Mbi ye kua ni mingi asara si mbi ngbâ ti kiri na lango ti sarango kua ti pionnier na peko. Desizion wa la mbi yeke mû?

Mbi kiri singila na Jéhovah so lo sara kua na aita-koli so aye mbi ti mû maboko na mbi ti zia kua ti Jéhovah na kozo ndo. Akamarade ti mbi mingi akomanse kua ti pionnier na ala zia na mbi nzoni tapande. Na ndö ni, Ita Erich Mundt, so ayeke lani na yâ ti camp so a sara azo pasi dä, awa mbi ti zia bê ti mbi na Jéhovah. Lo tene so na yâ ti camp ni, aita so azia bê ti ala na ndö ti ala wani a si na mbeni ngoi ala woko. Me ala so azia bê ti ala kue na Jéhovah angbâ lani be-ta-zo nga ala sara akota kua na yâ ti bungbi ti Jéhovah.

Na ndö ni, Ita Martin Poetzinger, so na pekoni aga membre ti Bebungbi, angbâ ti wa aita, lo tene: “Ti sara ye na mbeto ape ayeke kota ye so a lingbi mo duti na ni.” Na peko ti so mbi gbu li na ndö ti atënë so, na nda ni mbi zia kua ti nginza ti mbi na mbi komanse kua ti pionnier na juin ngu 1963. Desizion so ayeke nzoni desizion so mbi mû na yâ ti gigi ti mbi. Nze use na pekoni, même kozo ti tene mbi komanse ti gi mbeni fini kua, a hunda na mbi ti sara kua ti pionnier spécial. Ambeni ngu na pekoni, Jéhovah asara na mbi mbeni ye ahon ti so mbi pensé na ni. A iri mbi ti gue na klase 44 ti Ekole ti Galaad.

“Zia kua ti mo gï hio tongaso ape.” So ayeke mbeni kpengba ye so mbi manda, mbi manda ni mbilimbili na lege ti Ita Nathan Knorr na Ita Lyman Swingle. Ala wa e ti ngbâ ti sara kua ti e même tongana kua ni aga ngangu. Ita Knorr atene: “Nyen la mo yeke zia li ti mo na ndö ni? Mo yeke bâ gï saleté, akete kete nyama nga na yere? Wala mo yeke bâ akeke, afleur nga ngia so azo ayeke na ni? Manda ti ye azo!” Mbeni lâ, na ngoi so Ita Swingle ayeke fa na e ndani so ambeni ita azia kua ti ala hio, vundu asara lo na ngu ti lê asi yâ ti lê ti lo. Lo doit lani ti fâ yâ ti diskur ni juska vundu ti lo akaï si lo kiri dä. Ye so andu bê ti mbi mingi na mbi leke na bê ti mbi ti zia vundu pëpe na bê ti Christ wala na bê ti aita ti lo so ayeke be-ta-zo.—Mat. 25:40.

Na ngoi so a fa na e ndo so a tokua e dä, ambeni Béthelite ayeke hunda ambeni zo na popo ti e ti hinga ndo so a tokua e dä. Ala tene anzoni tënë na ndö ti akodro oko oko kue juska mbi tene na ala: “Congo (Kinshasa).” Ala duti kpô kete na pekoni ala tene gï atene: “Aï-oo, Congo! Zia Jéhovah aduti na mo!” Na ngoi ni so, azo ayeke mä sango mingi na ndö ti azo so ayeke tiri nga ayeke fâ terê na Congo (Kinshasa). Me mbi ngbâ ti bata na li aye so mbi manda. Kete na peko ti so e wara diplôme ti e na septembre ngu 1967, mbi na Heinrich Dehnbostel nga na Claude Lindsay e gue na Kinshasa, li-kodro ti Congo.

Na peko ti so e si na Kinshasa, e manda Français nze ota. Na pekoni e mû avion e gue na Lubumbashi, so a iri ni kozo Élisabethville, na mbage ti sud ti Congo so ayo mingi na so ayeke nduru na frontière ti Zambie. E gue na da ti amissionnaire so ayeke na milieu ti gbata ni.

Ndali ti so mingi ti ando so ayeke na Lubumbashi ade afa tënë dä ape, a nzere na e mingi so e la e yeke akozo zo so afa tâ tënë na azo mingi kâ. A ninga ape, e wara gbâ ti a-étude so e lingbi ti sara ni kue ape. E fa nga tënë na akota zo so asara kua ndali ti gouvernement wala na azo ti lapolice. Azo mingi abâ Bible nga na fango tënë ti e na nene ni mingi. Azo mingi atene Swahili, tongaso mbi na Claude Lindsay e manda ni. Kete na pekoni, a tokua e na congrégation ti Swahili.

Atâa so e wara anzoni ye mingi, e wara nga akpale. Fani mingi e doit ti kanga bê na aturugu so asoulé so ayeke na ngombe wala azo ti lapolice so ason li ti zo mingi so atene atënë ti mvene na iri ti e. Mbeni lâ gbâ ti aturugu ti lapolice so ayeke na ngombe alï na ndö ti e na ngoi so e yeke sara bungbi na da ti amissionnaire, ala gbu e ague na e na commissariat. Kâ ala zia e e duti na lê ti sese juska na ngbonga bale-oko ti bï kozo si ala zi e.

Na ngu 1969, a mû na mbi kua ti surveillant so ague na ando nde nde. Na ngoi so mbi yeke lani surveillant ti circonscription, na ambeni ngoi mbi tambela ayo na yâ ti popoto nga na apere so asuku mingi, aye ni so ayeke mingi na Afrika. Na yâ ti mbeni kete kodro, mbeni kondo na amolenge ti  lo alango na gbe ti gbogbo ti mbi na bï. Mbi yeke girisa lâ oko ape tongana nyen la bruit ti mama ti kondo ni ayeke zingo mbi na kota ndapre na ngoi so ndo angbâ ti vuko. A nzere na mbi ti pensé na alakui so mbi na aita e duti na terê ti wâ na e yeke sara lisoro na ndö ti atâ tënë ti Bible.

Mbeni kota kpale so e wara lani ayeke azo so asara ye mo bâ mo tene ala yeke aTémoin ti Jéhovah, me so ayeke na yâ ti bungbi ti azo so a iri ala Kitawala. * Ambeni na popo ti ala awara batême na ala ga même a-ancien. Azo so ayeke lani “tongana akota tênë so ahonde terê ti ala”, na avrai ita asigi na nda ti mingi ti ala (Jude 12). Na nda ni, Jéhovah azi azo so na yâ ti acongrégation. Na pekoni, gbâ ti azo aga na yâ ti tâ tënë.

Na ngu 1971, a tokua mbi na filiale ti Kinshasa, kâ mbi sara akua nde nde, na tapande mbi sara kua na ndokua ti tokuango alettre, ndokua ti sarango commande ti ambeti nga mbi sara kua na bureau ti service. Na Béthel, mbi manda tongana nyen ti sara si kua ti e atambela nzoni na yâ ti mbeni kota kodro so mingi ti akua atambela nzoni na yâ ni ape. Na ambeni ngoi, a mû anze mingi ti tene ambeti ti e so avion ayeke ga na ni asi na acongrégation. A yeke zi lani ambeti ni na yâ ti avion a zia ni na yâ ti abateau, na pekoni na yâ ti anze mingi, abateau ni alingbi ti hon ape ndali ti so gbâ ti kongôyasika ayeke na lê ti ngu. Me e sara kua ni atâa akpale so nga na ambeni nde.

Li ti mbi akpe ti bâ tongana nyen la aita aleke aye ndali ti akota bungbi, atâa so e yeke na nginza mingi ape. Ala mû ada ti akange ala sara na apupitre, ala mû akota kugbe ala leke ni tongana amur ti da nga ala roulé ambeni kota kugbe ni aga aye ti duti. Ala kpo angala na yâ ti sese ala leke na ada, ala mû asosongo ala sara na ali ti da wala atable. Nga, ala fâ yâ ti aporo ti keke kete kete ala sara kua na ni tongana apointe. Lakue li ti mbi akpe ti bâ anzoni kode so aita asigi na ni ti hon ndö ti akpale. Aye so asara si mbi ye ala mingi. Na ngoi so a tokua mbi na mbeni ndo nde, ala manke mbi mingi.

Na ngu 1974, a tokua mbi na filiale ti Kenya, so ayeke na Nairobi. Akua ayeke lani mingi, ndali ti so filiale ti Kenya ayeke bâ ndo lani na ndö ti kua ti fango tënë na yâ ti akodro bale-oko so ayeke nduru na Kenya; ambeni kodro ni akanga lege na kua ti e. Fani mingi, a tokua mbi ti sara vizite na akodro so, mbilimbili na Éthiopie. Kâ, a yeke sara aye ti ngangu na aita ti e nga ala wara angangu tara. A sara aye ti ngangu mingi na gbâ ti aita wala a bi gbâ ti ala na ada ti kanga; a fâ même ambeni. Me ala ngbâ lani be-ta-zo ndali ti so ala yeke na nzoni songo na Jéhovah nga na amba ti ala.

Na ngu 1980, mbeni ye so ayeke pendere mingi asi na mbi: Mbi na Gail Matheson, so alondo na Canada, e sara mariage. Mbi na Gail e sara lani Ekole ti Galaad oko. E yeke tokua lani alettre na mba. Gail ayeke sara lani kua ti missionnaire na Bolivie. Na peko ti ngu 12, e kiri e wara terê na New York. Kete na pekoni, e sara mariage na Kenya. Mbi kiri singila na Gail mingi ndali ti so lakue lo yeke pensé tongana Jéhovah nga lo wara ngia gï na aye so lo yeke na ni. Lo ngbâ lakue ti mû maboko na mbi nzoni mingi nga ti ye mbi mingi.

Na ngu 1986, mbi na Gail e yeke sara lani kua ti circonscription na oko ngoi so mbi yeke membre ti Komite ti filiale. E yeke sara kua ti circonscription na yâ ti akodro mingi so ayeke na gbe ti filiale ti Kenya.

Na ngia na bê, mbi dabe ti mbi na ngoi so, na ngu 1992, e yeke leke aye ndali ti mbeni kota bungbi so e yeke sara na Asmara (na Érythrée) na ngoi so a kanga lege pëpe na kua ti e kâ. Ye ti mawa ni ayeke so oko da so e lingbi ti wara lani ayeke gï mbeni da ti batango akobe so ayeke pendere ape nga so yâ ni ayeke pendere oko ape. Na kozo lango ti kota bungbi ni, li ti mbi akpe kue ti bâ tongana nyen la aita aleke ndo ni pendere mingi si aga mbeni ndo so alingbi ti tene a voro Jéhovah dä. Azo ti asewa mingi aga na apendere bongo ala bi ni na ndö ti aye kue so ayeke pendere ape.  Kota bungbi so anzere na e mingi, wungo ti azo kue so aga lani ayeke 1279.

Na ngoi so e yeke sara kua ti e ti circonscription, kota kangbi ayeke na popo ti ando so e lango dä. Mbeni lâ, e lango lani na yâ ti mbeni pendere da ti nginza so ayeke na yanga ti kota ngu-ingo; na mbeni ngoi nde, e lango na yâ ti mbeni da so a lu akeke osio na a pika tôle na terê ni, kabinë ayo na ni mètre 100. Me atâa ndo wa la e sara lani kua dä, ye so anzere na e lani mingi ayeke alango so e fa tënë mingi legeoko na apionnier nga na awafango tënë so ayapu na kua ni. Na ngoi so a tokua e na mbeni kodro nde, e doit lani ti zia akamarade ti e so e ye ala mingi nga ala manke e mingi.

Ti londo na ngu 1987 ti si na 1992, ndia ti akodro mingi so ayeke na gbe ti filiale ti Kenya azi lege na kua ti e. Ye so asara si a zia na sese afiliale wala abureau ti komite ti kodro na yâ ti akodro so. Na ngu 1993, a tokua e ti sara kua na bureau ti komite ti kodro so ayeke na Addis-Abeba, na Éthiopie, ndo so na yâ ti angu mingi a lingbi pëpe ti sara akua ti e polele me so na ngoi ni so ndia ti kodro azi lege na ni.

Jéhovah asara tufa na ndö ti kua ti e na Éthiopie. Aita mingi amû kua ti pionnier. Tongana a mû awafango tënë 100, ala 20 asara kua ti pionnier permanent ngu oko oko ngbene ye na ngu 2012. Na ndö ni, a-ekole ti bungbi ti Jéhovah afa na aita aye so ala bezoin ni, nga a leke aDa ti Royaume ahon 120. Na ngu 2004, sewa ti Béthel ague na yâ ti fini Béthel, nga Da ti Assemblée so a leke na oko ndo ni aga na aye ti nzoni.

Na yâ ti angu mingi, a nzere na mbi na Gail so aita mingi ti Éthiopie ayeke anzoni kamarade ti e. E ye ala mingi ndali ti so ala sara ye na nzoni bê nga ala ye azo. Ade ti ninga ape, e wara akpale ti seni, a sara si a tokua e na filiale ti Europe Centrale. Kâ, a yeke bâ lege ti e na ndoye, me akamarade ti e so e ye ala mingi na Éthiopie amanke e ngangu.

E bâ tongana nyen la Jéhovah asara si kua ti lo amaï (1 aCor. 3:6, 9). Na tapande, na ngoi so ti kozoni mbi fa tënë na mbeni zo ti Rwanda so asara kua ti zingo cuivre na gbe ti sese na Congo, mbeni wafango tënë oko ayeke na Rwanda ape. Me laso, wungo ti aita na yâ ti kodro so ahon 30 000. Na ngu 1967, wungo ti awafango tënë na Congo (Kinshasa) ayeke 6 000 tongaso. Me laso, wungo ti awafango tënë ayeke 230 000 tongaso, nga wungo ti azo ahon kutu oko aga na Dango bê na kuâ ti Christ na ngu 2018. Tongana a bungbi wungo ti awafango tënë so ayeke na yâ ti akodro kue so ayeke lani na gbe ti filiale ti Kenya, wungo ti ala ague na li ahon 100 000.

Na yâ ti ngu 50 so ahon, Jéhovah asara kua na aita nde nde ti mû maboko na mbi ti komanse kua ti ngoi kue. Atâa so mbi ngbâ ti sara kamene, mbi manda ti zia bê ti mbi kue na Jéhovah. Aye so mbi vivre ni na Afrika amû maboko na mbi ti maï kangango bê nga ti duti na ngia gï na aye so mbi yeke na ni. Mbi na Gail e bâ na nene ni mingi aita ti e so e ye ala so ayamba e nzoni, so agbu ngangu na yâ ti akota kpale na so azia bê ti ala na Jéhovah. Mbi kiri singila mingi na Jéhovah so afa kota nzobe na e. Biani, atufa ti Jéhovah ayeke mingi ahon ti so mbi ku fade ti wara ni.—Ps. 37:4.