1, 2. Ngbanga ti nyen Nzapa abâ Daniel lani tongana mbeni zo so “a ndoye [lo] mingi”? Tongana nyen la e lingbi ti mä yanga tongana Daniel?

NA NGOI so aJuif so ague na ala na ngbâa asi na Babylone, ala bâ mbeni gbata so gbâ ti ayanda ayeke na yâ ni nga ala bâ so ambeni zo ti yâ ni ayeke voro asioni yingo. Ye oko, aJuif so ayeke be-ta-zo, tongana Daniel na amba ti lo ota, ake lani ti zia si sarango ye ti azo ti Babylone achangé ala (Dan. 1:6, 8, 12; 3:16-18). Daniel na amba ti lo ota so aleke na bê ti ala ti voro gi Jéhovah lo oko tongana Zo ti lekengo ala. A yeke ye so ala sara lani. Daniel asara kodoro lani na Babylone nduru na fini ti lo kue; me, ange ti Nzapa atene so lo yeke lani mbeni zo so “a ndoye [lo] mingi”.—Dan. 10:11, 19.

² Giriri, mbeni zo ti lekengo tâ ayeke pete sese ti sarango na ta ni na yâ ti mbeni moule tongaso si a ga ye so lo ye ti sara. Laso, atâ wavorongo Jéhovah abâ lo tongana Kota Gbia ti dunia, zo so ayeke na ngangu ti leke azo nga na amara tongana mbeni zo ti lekengo ta. (Diko Jérémie 18:6.) Nzapa ayeke nga na ngangu ti leke e oko oko. Me, lo hinga so e yeke na liberté ti e na lo ye ti tene e woko tere na gbe ti lo na bê ti e wani. Zia e bâ fadeso tongana nyen la e lingbi ti ngbâ ti duti na yâ ti maboko ti Jéhovah tongana mbeni sese ti sarango na ta so awoko, na ngoi so e yeke bâ aye ota so:  (1) Tongana nyen la e lingbi ti kpe aye so alingbi ti kpengba bê ti e si e yeda pëpe na awango ti Jéhovah? (2) Tongana nyen la e lingbi ti maï asarango ye so ayeke mû maboko na e ti ngbâ ti duti tongana sese ti sarango na ta so awoko nga ti woko tere ti e? (3) Tongana nyen la ababâ na amama so ayeke aChrétien alingbi ti woko tere na gbe ti Nzapa na ngoi so ala yeke leke amolenge ti ala?

3. Aye wa la a lingbi ti sara si bê ti e akpengba? Mû mbeni tapande.

³ A-Proverbe 4:23 atene: “Bata bê ti mo ahon mbeni ye ti mo kue so mo bata, teti lege ti fini kue alondo dä.” Aye wa la a lingbi e bata bê ti e ndali ni? Aye tongana baba so ayeke na lege ni ape, ti ngbâ na yâ ti siokpari nga na bê so mabe atia ni. Aye so alingbi ti sara si e ke ti mä yanga nga e ga zo ti kpengba li (Dan. 5:1, 20; aHéb. 3:13, 18, 19). Gbia Ozias atï lani na yâ ti baba. (Diko 2 Chronique 26:3-5, 16-21.) Na tongo nda ni, lo sara “ye so ayeke mbilimbili na lê ti L’Éternel” nga lo zia “bê ti lo ti gi Nzapa.” Me “tongana lo ga ngangu, bê ti lo aga kota”, atâa so ngangu ti lo ni alondo na Nzapa. Lo gue même ti zö yombo na temple, mbeni kua so a mû gi na aprêtre so ayeke ti hale ti Aaron. Na ngoi so aprêtre ni atene na lo so lo sara ye na lege ni ape, sioni ngonzo agbu lo. Nyen la apassé na pekoni? Nzapa asara si lo “tï” tingo ti kamene ndali ti baba ti lo nga lo kui na kobela ti buruma.—aProv. 16:18.

4, 5. Nyen la alingbi ti si tongana e kpe baba ape? Mû mbeni tapande.

⁴ Tongana e kpe baba ape, e kue e lingbi ti komanse “ti bâ tere ti [e] wani ahon ti so a lingbi zo abâ tere ti lo na ni”, peut-être juska ti ke awango so a mû na e na lege ti Bible (aRom. 12:3; aProv. 29:1). Bâ ye so asi na Jim, mbeni ita so ayeke ancien. Na ngoi ti mbeni bungbi ti a-ancien, lo ke ti yeda na amba ti lo na ndo ti mbeni tënë so abâ congrégation. Jim atene: “Mbi tene na aita ni so ala yeke sara ye na ndoye ape, na mbi zia bungbi ni mbi hon.” Nze omene na pekoni, lo kiri na yâ ti mbeni congrégation so ayeke nduru na ti lo ni, me a kiri na lo na kua ti ancien kâ ape. Lo tene: “Bê ti mbi ason ngangu. Mbi bâ so gi mbi la mbi yeke na raison, tongaso mbi zia bungbi.” A sara ngu bale-oko Jim aga na bungbi ape na lo fa tënë ape. Lo wani lo tene: “Bê ti mbi ason na baba, mbi komanse ti bi tënë na li ti Jéhovah ndali ti ye so apassé lani. Tongana angu ayeke hon, aita aga ti bâ mbi nga ti mû maboko na mbi, me mbi ke.”

⁵ Ye so asi na Jim so afa tongana nyen la baba alingbi ti sara si e sigigi na araison ti kanga na lê ti asioni ye so e sara. Ye so alingbi ti sara si a yeke duti ngangu ti tene a leke e (Jér. 17:9). Jim atene: “Mbi zia lani pëpe ti pensé na aye so, na bango ndo ti mbi, amba ti mbi ni la ayeke na faute.” Bê ti mo ason lâ oko awe ndali ti ye so mbeni ita asara na mo wala ndali ti akua so a zi na maboko ti mo na yâ ti bungbi? Tongana mo yeda, mo sara ye lani tongana nyen? Mo sara ye na baba? Wala kota ye so agbu bê ti mo lani ayeke ti duti na siriri na aita ti mo nga ti ngbâ be-ta-zo na Jéhovah?—Diko Psaume 119:165; aColossien 3:13.

6. Nyen la alingbi ti si tongana e ngbâ na yâ ti mbeni siokpari?

⁶ Tongana mbeni zo angbâ na yâ ti mbeni siokpari, wala peut-être lo yeke sara même asiokpari na hondengo ni, a lingbi nga ti sara si lo yeke yeda pëpe na awango ti Nzapa. Tongaso, a lingbi ti duti ngangu na lo ape ti sara siokpari. Mbeni ita-koli atene so a si na mbeni ngoi, sioni ye so lo yeke sara lani asara lo vundu oko ape (Zo-ti. 8:11). Mbeni ita-koli nde, so ândö ayeke bâ ka porno lakue, atene: “Mbi bâ so mbi yeke nduru ti kasa a-ancien.” Sarango ye ti lo so abuba songo ti lo na Jéhovah. Na nda ni, ye so lo sara na hondengo ni so asigigi, na a-ancien amû maboko na lo. Tâ  tënë, e kue e yeke na siokpari na tere ti e. Me, tongana e komanse ti kasa ndo wala ti gi araison ti kanga na ndo ti mbeni sioni ye so e sara, ahon ti hunda na Nzapa ti pardonné e nga ti mû maboko na e, peut-être bê ti e akpengba awe la.

7, 8. (a) Tongana nyen la tapande ti azo ti Israël afa so tongana zo ayeke na mabe ape, bê ti lo alingbi ti kpengba? (b) Nyen la e manda dä?

⁷ Ye so asi na azo ti Israël na ngoi so Jéhovah azi ala na ngbâa na Égypte, afa na e tongana nyen la tongana zo ayeke na mabe ape, bê ti lo alingbi ti kpengba. Mara ni abâ gbâ ti amiracle so Nzapa asara ndali ti ala, ambeni adö bê biani. Ye oko, na ngoi so ala si nduru na Sese ti Zendo, ala fa so mabe ti ala awoko. Ala sara mbeto nga ala diko tënë na tere ti Moïse ahon ti tene ala zia bê ti ala na ndo ti Jéhovah. Ala ye même ti kiri na Égypte, ndo so ala sara ngbâa dä kozo so. Bê ti Jéhovah ason ngangu, lo tene: “Lawa si fade azo so azia ti ke Mbi?” (Nom. 14:1-4, 11; Ps. 78:40, 41). Ndali ti so bê ti ala akpengba nga mabe ti ala awoko, ala kui na yando.

⁸ So laso e ga nduru mingi awe na fini dunia, mabe ti e nga ayeke na yâ ti tara. A yeke nzoni e gi ti bâ wala mabe ti e ayeke tongana nyen. Na tapande, a lingbi e gbu li na ndo ti bango ndo ti e na ndo ti tënë ti Jésus so ayeke na Matthieu 6:33. Hunda tere ti mo: ‘Aye so mbi zia na kozo place na yâ ti fini ti mbi nga na adesizion ti mbi afa so mbi mä na bê biani na tënë ti Jésus so?’ Mbi yeke yeda ande ti manke abungbi wala fango tënë tongaso si mbi gi ti wara gbâ ti nginza? Nyen la mbi yeke sara ande tongana kua ti mbi ahunda lakue ngoi nga na ngangu mingi? Mbi yeke zia lege na dunia so ti leke mbi, na peut-être ti sara si mbi zia même lege ti vorongo Jéhovah?

9. Ngbanga ti nyen a lingbi e “ngbâ ti bâ” wala e yeke na mabe? Tongana nyen la e lingbi ti sara ni?

⁹ Gbu nga li na ndo ti mbeni wakua ti Jéhovah so na ambeni ngoi ayeke sara ye ague oko pëpe na ye so Bible atene, peut-être na ndo ti akamarade, azo so bungbi abi ala na gigi wala angia. Hunda tere ti mo: ‘Peut-être a si na mbi kue tongaso?’ Tongana e bâ so mbeni bibe ti kpengba li tongaso ayeke maï na bê ti e, a lingbi e gi ti bâ mabe ti e hio. Bible awa e, atene: “Ala ngbâ ti bâ tere ti ala ti bâ wala ala yeke na yâ ti mabe, ala ngbâ ti bâ tere ti ala ti bâ wala ala wani ala yeke tongana nyen.” (2 aCor. 13:5). Ti gi nzoni ti hinga ye so ayeke na yâ ti bê ti e wani na lege ti Bible, a yeke ye so a lingbi e sara ni lâ na lâ.

10. Nyen la a lingbi ti mû maboko na e ti duti na yâ ti maboko ti Jéhovah tongana sese ti sarango na ta so awoko?

¹⁰ Ambeni ye so Nzapa amû na e ti sara si e ngbâ tongana sese ti sarango na ta so awoko, a yeke Bible, congrégation nga na fango tënë. Tongana ti so ngu ayeke woko yâ ti sese, ti diko Bible lâ na lâ nga ti gbu li na ndo ni alingbi ti mû maboko na e ti duti tongana sese so awoko na yâ ti maboko ti Jéhovah. Jéhovah ahunda na agbia ti Israël kue ti sara copie ti Ndia ti Nzapa ndali ti ala wani nga ti diko ni lâ na lâ (Deut. 17:18, 19). Abazengele abâ so a yeke lani kota ye mingi ti diko Mbeti ti Nzapa nga ti gbu li na ndo ni lâ na lâ ndali ti kua ti ala ti fango tënë. Na ngoi so ala yeke sû ambeti ti ala lani, ala kiri fani mingi na ndo ti mbage ti Mbeti ti Nzapa so alondo na Genèse ti si na Malachie. Nga, ala wa azo so ala fa tënë na ala ti sara kua na Mbeti ti Nzapa (Kus. 17:11). Laso, e nga kue e bâ so a yeke kota ye mingi ti diko Mbeti ti Nzapa nga ti gbu li na ndo ni lâ na lâ (1 Tim. 4:15). Tongana e sara tongaso, e yeke ngbâ lakue ti sara tere ti e kete nga e yeke duti tongana sese so awoko na yâ ti maboko ti Jéhovah.

11, 12. Tongana nyen la Jéhovah alingbi ti leke e na lege ti congrégation alingbi na bezoin ti e oko oko kue? Mû mbeni tapande.

¹¹ Jéhovah alingbi ti leke e alingbi na bezoin ti e oko oko na lege ti congrégation. Jim so e sara tënë ti lo fade akomanse ti changé bango ndo ti lo lani na ngoi so mbeni  ancien abi bê na ndo ti lo. Jim atene: “Lâ oko lo bi tënë na li ti mbi wala lo kasa mbi ape ndali ti ye so mbi sara. Me lo ngbâ lakue ti duti na nzoni bango ndo na ndo ti mbi nga lo fa so lo ye biani ti mû maboko na mbi. “ Nduru na nze ota na pekoni, ancien ni atisa Jim na mbeni bungbi. Jim atene: “Aita ayamba mbi na ngia nga ndoye ti ala na mbage ti mbi apusu mbi ti changé. Mbi komanse ti bâ so atënë ti bê ti mbi la ayeke kota mingi ape. Mungo maboko ti aita nga na ti wali ti mbi so mbi ye lo mingi, so akiri na peko na lege ti yingo lâ oko ape, asara si yeke yeke mbi kiri mbi komanse ti voro Jéhovah. A-article ‘Tënë ayeke na li ti Jéhovah pëpe’ nga ‘E sara na Jéhovah be-ta-zo’ so ayeke na yâ ti Tour ti Ba Ndo ti lango 1 ti avril 1993 amû nga maboko na mbi mingi.”

¹² A si na mbeni ngoi, a kiri na Jim na kua ti ancien. Ngbene ye na ngoi ni so, lo mû maboko na ambeni ita ti hon ndo ti akpale tongaso nga ti kiri ti kpengba songo ti ala na Jéhovah. Na nda ni, lo tene: “Mbi pensé lani mbi tene mbi yeke na nzoni songo na Jéhovah me ti tâ tënë ni a yeke tongaso ape. Vundu asara mbi ndali ti so mbi zia ândö si baba akanga lê ti mbi na ndo ti aye so ayeke kota mingi nga asara si mbi bâ gi afaute ti ambeni zo.”—1 aCor. 10:12.

13. Fango tënë alingbi ti mû maboko na e ti lë ambage nde nde ti lengo ti yingo wa? Aye ti nzoni wa la aga na pekoni?

¹³ Tongana nyen la fango tënë alingbi ti leke e ndali ti nzoni ti e? Tongana e yeke fa nzoni tënë na azo, a lingbi ti mû maboko na e ti sara tere ti e kete nga ti lë ambage nde nde ti lengo ti yingo ti Nzapa (aGal. 5:22, 23). Gbu li na ndo ti anzoni sarango ye so mo lë na ngoi ti fango tënë. Kota ye ni mingi ayeke so, tongana e yeke sara ye tongana Christ e yeke sara pendere ti tënë so e yeke fa, so alingbi ti changé bango ndo ti ambeni zo. Na tapande,  aTémoin use na Australie agi ti fa tënë na mbeni wali na yanga-da ti lo, me ngonzo asara lo ngangu nga lo ne ala ape. Me, aTémoin ni amä lo na nengo zo. Na pekoni, vundu asara wali ni ndali ti ye so lo sara so na lo sara mbeti na filiale. Mbeni mbage ti tënë so lo tene na yâ ni ayeke so: “Mbi ye ti hunda pardon na azo use so akanga bê na mbi nga ala kiri na tere ti ala kete so. Mbi sara ye mo bâ mo tene mbi yeke nzoni mingi nga mbi hinga ndo mingi. Buba la asara mbi si mbi diko tënë na azo ti fango Tënë ti Nzapa nga mbi tomba ala so.” Tongana awafango tënë ni asara mbeni ye lani ti fa ngonzo ti ala, ka wali ni ayeke sara mbeti so? Oko ape. Biani, kua ti fango tënë aga na ye ti nzoni mingi na e wani nga na ambeni zo.

14. Nyen la a lingbi ababâ na amama asara tongana ala ye biani ti leke amolenge ti ala nzoni?

¹⁴ Akete molenge aye mingi ti manda ye nga ti sara tere ti ala kete (Mat. 18:1-4). Tongaso, ababâ na amama so ayeke na ndara alingbi ti sara kue ti yôro tâ tënë nga na ndoye ni na yâ ti bibe nga na bê ti akete molenge ti ala (2 Tim. 3:14, 15). Biani, ti sara ni, a lingbi ababâ na amama ayôro tâ tënë na yâ ti bê ti ala wani kozo si, na sarango ye alingbi na afango ye ti Bible na yâ ti gigi ti ala. Tongana ababâ na amama asara tongaso, amolenge ti ala ayeke ye tâ tënë. Na ndo ni, amolenge ni ayeke bâ sengo ndo ti ababâ na amama ti ala tongana fä ti ndoye ti ababâ na amama ti ala nga tongana fä ti ndoye ti Jéhovah na mbage ti ala.

15, 16. Tongana nyen la a lingbi ababâ na amama afa so ala zia bê ti ala na Nzapa tongana a bi molenge ti ala na gigi ti bungbi?

¹⁵ Me atâa so ambeni ababâ na amama afa tâ tënë na amolenge ti ala, a si na mbeni ngoi amolenge ni azia tâ tënë wala a bi ala na gigi, asara si vundu ahon ndo ti ababâ na amama ni mingi. Mbeni ita-wali na Afrika ti Mbongo atene: “Na ngoi so a bi ita ti mbi ti koli na gigi ti bungbi, a yeke mo bâ mo tene lo kui lani. Vundu asara e mingi.” Ita-wali ni na babâ na mama ti lo asara ye lani tongana nyen? Ala sara ye alingbi na ye so Bible afa. (Diko 1 aCorinthien 5:11, 13.) Babâ na mama ni atene: “E leke na bê ti e ti sara ye so Bible atene. E hinga so ti sara ye ague oko na ye so Nzapa aye ayeke ga na aye ti nzoni mingi. E bâ bingo lo na gigi ni tongana sengo ndo ti Jéhovah na e hinga biani so lo yeke se zo na ndoye nga alingbi na ni. Tongaso, e yeke bâ molenge ti e ni lani gi tongana e ye ti leke mbeni kota tënë na sewa.”

¹⁶ Tënë ti bê ti molenge ti ala ti koli ni ayeke so wa? Mbeni lâ, lo tene: “Mbi hinga lani so sewa ti mbi ake mbi ape, me ala mä yanga ti Jéhovah na bungbi ti lo.” Lo kiri lo tene: “Na ngoi so mo toto na Jéhovah ti hunda pardon nga ti mû maboko na mo, mo bâ tongana nyen la mo yeke na bezoin ti lo mingi.” Tara ti bâ ngia ti fami ni na ngoi so a kiri na maseka-koli ni na bungbi. Biani, tongana e zia bê ti e na ndo ti Nzapa na yâ ti aye kue so e yeke sara, e lingbi ti wara ngia na pekoni mingi.—aProv. 3:5, 6; 28:26.

17. Ngbanga ti nyen a lingbi e woko tere na gbe ti Jéhovah na yâ ti gigi ti e kue? Tongana nyen la ayeke ga na ye ti nzoni na e?

¹⁷ Prophète Ésaïe atene kozo awe so aJuif so ayeke na Babylone ayeke changé bê ti ala, lo tene: “O L’Éternel, Mo yeke Babâ ti e; e yeke ndô, na Mo yeke Wasongota so aleke e; e kue e yeke ye so tïtî Mo asara.” Na pekoni, ala voro nga yanga, ala tene “O L’Éternel, na Mo dabe Mo na sioye lakue pëpe. Bâ, e voro Mo, e kue e yeke azo ti Mo.” (És. 64:7, 8). Tongana e sara tere ti e lakue kete nga e mä yanga ti Jéhovah, e yeke ga mbeni pendere ye na lê ti Jéhovah tongana prophète Daniel lani. Na ndo ni, Jéhovah ayeke ngbâ lakue ti leke e na lege ti Bible, yingo vulu nga bungbi ti lo tongaso si na yâ ti ngoi so ayeke ga, e lingbi ti ga ande “amolenge ti Nzapa” so ayeke nzoni-kue.—aRom. 8:21.