NA NGOI so azo ti Israël ayeke lani na Sese ti zendo, fini ngu ti ala ayeke to nda ni na ngoi so ala yeke tourné sese nga ala yeke lu alê ti kobe na yâ ti anze so laso a iri ni septembre na octobre.

Azo ayeke hinga lani yongo ti mbeni nze na lege ti ngoi so nze ayeke tourné na terê ti sese, so ayeke ninga lango 29 wala 30. Ala yeke hinga lani yongo ti mbeni ngu na lege ti lâ. Ye oko, yongo ti ngu so a diko ni na lege ti lâ ayo ahon ngu so a diko ni na lege ti nze so ayeke tourné na terê ti sese. Tongaso ala bezoin ti wara mbeni fason ti sara si akode use ti diko ngoi so ague oko. Ala peut ti sara ni na lege so ala zia ambeni lango wala ngoi na ngoi ala peut ti zia mbeni nze na ndö ti ngu ni, peut-être kozo si mbeni fini ngu ato nda ni. So ala sara tongaso, calendrier ni ague oko na ngoi ti lungo alê ti kobe nga na kongo ni.

Ye oko, na ngoi ti Moïse, Nzapa atene so kozo nze ti ngu ti azo ti Israël ayeke duti Abib, wala Nisan (Ex. 12:2; 13:4). So ayeke nze ti mars wala avril. Na nze ti Nisan, azo ti Israël ayeke sara mbeni matanga, so na ngoi ni ala yeke mû na sandaga na Jéhovah akozo lengo ti orge.—Ex. 23:15, 16.

Mbeni wandara atene so a yeke lani ngangu ape ti hinga na ngoi wa la a peut ti yôro mbeni nze na yâ ti calendrier ni. Lo tene nga, lo tene: “A yeke sara lani Matanga ti Pâque na ngoi so nze ti Nisan aga kota (na lango 14 ti Nisan). A doit ti sara ni lakue na peko ti lango so yongo ti kota lâ na bï alingbi terê na mars wala avril . . . Tongaso, tongana ngu ayeke gue ti hunzi si a bâ so Pâque ayeke tï kozo na lango ni so, aJuif ayeke zia mbeni nze na yâ ti calendrier kozo na nze ti Nisan.”

A-Témoin ti Jéhovah ayeke sara kua na kode so na ngoi so ala yeke gi ti hinga mbilimbili lango ti Kobe ti Seigneur, so a yeke sara ni na nze ti mars wala avril nga ague oko na lango 14 ti nze ti Nisan na calendrier ti aJuif. A yeke fa lango so na acongrégation kue na yâ ti dunia kozo. *

Me tongana nyen la aJuif ayeke hinga ngoi so mbeni nze ayeke hunzi nga fini ni ayeke komanse? Laso mo peut gï ti bâ mbeni calendrier so a imprimé ni wala calendrier so ayeke na yâ ti téléphone wala tablette ti mo. Ye oko, ândö a yeke tongaso ape.

Kozo ti tene Kota ngu apika na ngoi ti Noé, anze ayeke ninga lani lango 30 (Gen. 7:11, 24; 8:3, 4). Ambeni ngoi na pekoni, na yâ ti calendrier ti aJuif, nze ayeke ninga lakue lango 30 ape. Na yâ ti calendrier ti aJuif, mbeni nze ayeke komanse na peko ti so mbeni fini nze asigi. A yeke lani lango 29 wala 30 na peko ti nze so ahon.

Mbeni lâ, David na Jonathan asara tënë ti mbeni nze na lege so ala tene: “Kekereke ayeke fini nze.” (1 Sam. 20:5, 18). Tongaso, na bango ni, juska ti si na ngoi ti ala, a yeke hinga kozo lawa la mbeni fini nze ayeke komanse. Me tongana nyen la azo ti Israël ayeke hinga lani ngoi so mbeni fini nze ayeke komanse? Mishna, mbeni mbeti so andia ti aJuif so a fa ni gï na yanga nga na angobo ti ala ayeke na yâ ni, afa mbeni tënë na ndö ni. Na yâ ni, a fa so na ngoi so aJuif akiri na peko ti so a gue lani na ala na Babylone, Sanhédrin (kota da-ngbanga ti aJuif) asara mbeni ye ti hinga ngoi so mbeni fini nze ayeke komanse. Na yâ ti anze mbasambala so a yeke sara lani amatanga, azo ti da-ngbanga ni ayeke wara terê na lango 30 ti nze ni. Akoli so ayeke fa ngoi so mbeni fini nze ayeke komanse. Ala yeke hinga ni tongana nyen?

Akoli so a zia ala na ando so ayeke na nduzu na terê ti Jérusalem ayeke bâ lani lê ti nduzu na bï ti bâ sigingo ti mbeni fini nze. Tongana ala bâ ni, hio ala yeke sara tënë ni na Sanhédrin. Tongana akoli so ayeke na yâ ti da-ngbanga ni abâ so gbâ ti azo atene so ala bâ fini nze ni, ala yeke fa na azo kue so mbeni fini nze akomanse. Me ka tongana mbinda wala guru asara si akoli ni alingbi pëpe ti bâ fini nze ni? Tongana a si tongaso,  a yeke tene so nze ni ayeke ninga lango 30, na pekoni, fini ni apeut ti komanse.

Mishna afa so a yeke fa na azo kue so mbeni fini nze akomanse na lege ti wâ so a za ni na ndö ti Hoto ti akeke ti olive so ayeke nduru na Jérusalem. A yeke za nga wâ ni na ambeni ndo so ayeke na nduzu na yâ ti Israël kue ti tene azo kue ahinga tënë ni. Ambeni ngoi na pekoni, a yeke tokua lani azo ti gue ti tene ni na azo kue. So a sara tongaso, aJuif so ayeke na Jérusalem, na yâ ti Israël kue nga na ambeni ndo ayeke hinga lani tënë ti mbeni fini nze so akomanse. Tongaso, aJuif kue apeut ti sara amatanga so ala yeke sara ka na oko ngoi.

Tableau so apeut ti aidé mo ti comprendre anze, amatanga nga na angoi nde nde na yâ ti calendrier ti aJuif.