1. Aye use wa la e lingbi ti duti na kite na ndö ni ape?

JÉHOVAH NZAPA aye awakua ti lo mingi. Ngbene ye giriri la lo ye ala na lo yeke ngbâ lakue ti ye ala. Lo ye nga fango ngbanga ti mbilimbili (Ps. 33:5). Tongaso, e lingbi ti duti na kite oko ape na ndö ti aye use: (1) Tongana a sara ye na awakua ti Jéhovah na lege ni ape ayeke son lo. (2) Lo mû zendo so a yeke ngbâ ande pëpe ti sara ye ti kirikiri na awakua ti lo nga lo yeke punir azo so asara ye na ala na lege ni ape alingbi na ye so ala sara. Na yâ ti kozo article ti a-article so, * e manda lani so ndoye la ayeke na gunda ti Ndia so Nzapa amû na azo ti Israël na lege ti Moïse. A wa azo ti sara ye na amba ti ala kue na lege ni, même azo so alingbi ti bata terê ti ala wani ape (Deut. 10:18). Ndia so afa tongana nyen la Jéhovah apensé mingi na awakua ti lo.

2. Ahundango ndo wa la e yeke kiri tënë na ni?

² Ndia ti Moïse ahunzi lani na ngu 33 na ngoi so congrégation ti aChrétien abâ gigi. Eskê aChrétien ayeke encore ape na mbeni ndia so ayeke bata ala so ndoye ayeke fondation ni nga so amaï fango ngbanga ti mbilimbili? Ên-ën, a yeke tongaso ape. A-Chrétien ayeke na mbeni fini ndia. Na yâ ti article so, e yeke bâ kozoni fini ndia ni ayeke nyen. Na pekoni, e yeke kiri tënë na ahundango ndo so: Ngbanga ti nyen la e lingbi ti tene so ndoye la ayeke fondation ti fini ndia so? Ngbanga ti nyen la e lingbi ti tene so ndia ni amaï fango ngbanga  ti mbilimbili? Na gbe ti ndia so, azo so ayeke na komandema adoit ti sara ye na azo tongana nyen?

3. Aye wa la ayeke na yâ ti “ndia ti Christ” so a sara tënë ni na aGalate 6:2?

³ Diko aGalate 6:2. A-Chrétien ayeke na gbe ti “ndia ti Christ.” Jésus asû na mbeti pëpe mbeni molongo ti andia ndali ti adisciple ti lo, me lo fa na ala ambeni ye ti sara, na lo mû na ala acommandement nga na amama-ndia ti fa lege na ala. Na yâ ti “ndia ti Christ” a yeke wara aye kue so Jésus afa. Na yâ ti aparagraphe so ayeke ga, e yeke manda aye mingi na ndö ti ndia so.

4-5. Na alege wa la Jésus afa ye lani na azo? Lo fa ye lani na ngoi wa?

⁴ Jésus afa lani ye na azo na alege wa? Kozoni, lo fa ye na azo na lege ti atënë so lo tene. Atënë ti lo ayeke lani na ngangu ndali ti so lo tene tâ tënë na ndö ti Nzapa, lo fa tâ ndani so e yeke na fini nga lo fa so Royaume ti Nzapa la ayeke hunzi pasi ti azo kue (Luc 24:19). Jésus afa nga ye lani na lege ti tapande ti lo. Na lege ti fason so lo vivre na ni, lo fa na adisciple ti lo tongana nyen la ala doit ti vivre.—Jean 13:15.

⁵ Jésus afa ye lani na ngoi wa? Lo fa ye lani na ngoi ti fango tënë ti lo na sese (Mat. 4:23). Lo fa nga ye lani na adisciple ti lo kete na peko ti so lo zingo na kuâ. Na tapande, lo si na mbeni groupe ti adisciple so wungo ti ala ahon peut-être 500 na lo mû na ala commandement ti ‘sara si azo aga adisciple.’ (Mat. 28:19, 20; 1 aCor. 15:6). So Jésus ayeke mokonzi ti congrégation, na peko ti so lo kiri na yayu, lo ngbâ lani ti fa na adisciple ti lo ye so ala doit ti sara. Na tapande, na ngu 96 tongaso, Christ atene na bazengele Jean ti kpengba aChrétien so a soro ala ti gue na yayu nga ti mû wango na ala.—aCol. 1:18; Apoc. 1:1.

6-7. (a) A sû aye so Jésus afa lani na ndo wa? (b) E yeke sara ye alingbi na ndia ti Christ tongana nyen?

⁶ A sû aye so Jésus afa lani na ndo wa? A sû aye mingi so Jésus atene nga lo sara na ngoi so lo yeke na sese na yâ ti a-Évangile osio. Tanga ti mbage ti Mbeti ti Nzapa so aChrétien asû ândö na Grec, so akoli so yingo vulu aga na ndö ti ala nga so ala yeke na “bibe ti Christ” asû ni, amû maboko na e mingi ti hinga apensé ti Christ na ndö ti aye.—1 aCor. 2:16.

⁷ Aye ti manda: Afango ye ti Jésus andu ambage kue ti fini ti zo. Tongaso, ndia ti Christ andu aye kue so e sara na yanga-da, na place ti kua wala  na ekole nga na yâ ti congrégation. E yeke manda ndia so na lege so e diko mbage ti Mbeti ti Nzapa so aChrétien asû ândö na Grec nga e gbu li na ndö ni. E yeke sara ye alingbi na ndia so tongana e sara ye alingbi na awango, acommandement nga na amama-ndia so ayeke na yâ ti ambeti ti Bible so. Tongana e sara ye alingbi na ndia ti Christ, e yeke mä yanga ti Jéhovah Nzapa ti e so aye e, so aye kue so Jésus afa alondo na lo.—Jean 8:28.

8. Fondation ti ndia ti Christ ayeke nyen?

⁸ Mbeni nzoni da so a sara ni na ndö ti mbeni kpengba fondation asara si azo so ayeke na yâ ni abâ so sioni ye ayeke si na ala ape. Legeoko nga, mbeni nzoni ndia so aluti na ndö ti mbeni kpengba fondation amû maboko na azo so ayeke sara ye alingbi na ni ti bâ so sioni ye ayeke si na ala ape. Ndia ti Christ aluti na ndö ti ndoye so ayeke mbeni kpengba fondation. E tene tongaso ngbanga ti nyen?

9-10. Atapande wa la afa so ndoye la apusu Jésus ti sara aye? E lingbi ti mû tapande ti lo tongana nyen?

⁹ Kozoni, aye kue so Jésus asara, ndoye la apusu lo ti sara ni. Ndoye la apusu zo ti bâ mawa ti zo. So Jésus abâ mawa ti azo, lo fa ye na gbâ ti azo, lo sava azo so terê ti ala ason, lo mû kobe na azo so nzara asara ala nga lo zingo akuâ (Mat. 14:14; 15:32-38; Marc 6:34; Luc 7:11-15). Atâa so sarango aye so amû ngoi nga na ngangu ti Jésus mingi, lo yeke lani nduru ti zia abezoin ti amba ti lo kozo na ti lo. Kota ye so Jésus asara ti fa so lo ye azo ayeke so lo mû fini ti lo ndali ti ala.—Jean 15:13.

¹⁰ Aye ti manda: E lingbi ti mû tapande ti Jésus na lege so e zia abezoin ti amba ti e kozo na ti e. E lingbi nga ti mû tapande ti lo na lege so e gi ti bâ mawa ti azo ti territoire ti e mingi. Tongana mara ti bango mawa tongaso la apusu e ti fa nzoni tënë nga ti fa ndani, andâ e yeke sara ye alingbi na ndia ti Christ.

11-12. (a) Nyen la afa so Jéhovah apensé na e mingi? (b) Tongana nyen la e lingbi ti mû tapande ti ndoye ti Jéhovah?

¹¹ Use ni, asarango ye ti Jésus afa na gigi ndoye ti Babâ ti lo. Na ngoi ti fango tënë ti Jésus, lo fa so Jéhovah apensé mingi na awakua ti lo. Na popo ti aye so Jésus afa, lo fa nga tënë so: E oko oko kue e yeke ye ti ngangu ngere na lê ti Babâ ti e so ayeke na yayu (Mat. 10:31). Jéhovah ayeke ku kungo ti yamba mbeni taba so agirisa so achangé bê ti lo na akiri na yâ ti congrégation (Luc 15:7, 10). Jéhovah afa ndoye ti lo na mbage ti e na lege so lo mû Molenge ti lo tongana ye so a futa ti zi e.—Jean 3:16.

¹² Aye ti manda: Tongana nyen la e lingbi ti mû tapande ti ndoye ti Jéhovah? (aÉph. 5:1, 2). E bâ aita ti e oko oko kue tongana ye ti ngangu ngere nga na ngia na bê e yeke yamba mbeni “taba so agirisa” si akiri na Jéhovah (Ps. 119:176). E yeke fa so e ye aita ti e na lege so e mû ngoi ti e nga na ngangu ti e ti mû maboko na ala, mbilimbili na ngoi so ala bezoin ni (1 Jean 3:17). Tongana e sara ye na amba ti e na ndoye, e yeke sara ye alingbi na ndia ti Christ.

13-14. (a) Tongana ti so a fa na Jean 13:34, 35, nyen la Jésus amû yanga na adisciple ti lo ti fa ni? Ngbanga ti nyen la commandement so ayeke fini commandement? (b) E yeke sara ye alingbi na fini commandement tongana nyen?

¹³ Ota ni, Jésus amû yanga na adisciple ti lo ti duti na ndoye so zo apensé gï na nzoni ti lo wani ape. (Diko Jean 13:34, 35.) Commandement ti Jésus so ayeke fini commandement ndali ti so ahunda ti tene e fa ndoye na mbeni lege so Ndia so Nzapa amû na azo ti Israël ahunda ni lani ape: Ndoye amba ti mo Chrétien tongana ti so Jésus andoye mo. Ye so ahunda ti duti na ndoye so zo apensé gï na nzoni ti lo wani ape. * E doit ti ndoye  aita ti e même ahon ti so e ndoye na terê ti e. A lingbi e ndoye ala juska ti duti nduru ti mû fini ti e ndali ti ala, tongana ti so Jésus asara ndali ti e.

¹⁴ Aye ti manda: E yeke sara ye alingbi na fini commandement tongana nyen? Na nduru tënë, e yeke sara asacrifice ndali ti aita ti e. E ye ala mingi ni la e yeke sara akota sacrifice ndali ti ala, na tapande e yeke mû fini ti e ti sö ala. Me e yeke sara nga akete kete sacrifice ndali ti ala. Na tapande, tongana lakue e gue e mû mbeni ita so ayeke mbakoro ti gue na lo na bungbi, wala e yeda na bê ti e wani ti zia lege ti ambeni ye so e ye ti zia ngia na bê ti mbeni zo so e ye lo, wala e mû congé ti mû maboko na aita so mbeni ngangu kpale tongana ngu so asuku amû ndo asi na ala, e yeke sara ye alingbi na ndia ti Christ la. E yeke mû nga maboko ti tene congrégation ti e aduti mbeni ndo so aita oko oko kue abâ so sioni ye alingbi ti si na ala ape.

15-17. (a) Tongana nyen la asarango ye ti Jésus afa bango ndo ti lo na ndö ti fango ngbanga ti mbilimbili? (b) E lingbi ti mû tapande ti Christ tongana nyen?

¹⁵ Na yâ ti Bible, “fango ngbanga ti mbilimbili” aye ti tene ti sara ye so Nzapa atene ayeke na lege ni nga ti sara ni sân ti sara kangbi na popo ti azo. Ngbanga ti nyen la e lingbi ti tene so ndia ti Christ amaï fango ngbanga ti mbilimbili?

¹⁶ Kozoni, gbu li na ndö ti lege so aye so Jésus asara afa so lo ye fango ngbanga ti mbilimbili. Na ngoi ti lo lani, akota zo ti nzapa ti aJuif aye pëpe azo so ayeke aJuif ape, ala bâ tanga ti aJuif tongana ambumbuse zo nga ala ne lani awali ape. Me Jésus asara ye lani lakue na azo kue na lege ni nga lo sara kangbi na popo ti azo ape. Lo mû lani lege na azo so ayeke aJuif ape so amä na bê na lo ti mû peko ti lo (Mat. 8:5-10, 13). Lo fa lani tënë na azo kue, azo ti mosoro na awayere (Mat. 11:5; Luc 19:2, 9). Lo sara ye lâ oko ape na ngangu na awali. Me lo ne ala nga lo sara ye na ala na nzoni bê, même ala so azo aye ala ape.—Luc 7:37-39, 44-50.

¹⁷ Aye ti manda: E lingbi ti mû tapande ti Jésus na lege so e sara ye na azo sân ti sara kangbi na popo ti ala nga e fa tënë na azo kue so ayeda ti mä e, atâa dutingo ti ala ayeke tongana nyen wala bungbi ti nzapa ti ala ayeke so wa. Akoli Chrétien ayeke mû tapande ti lo na lege so ala sara ye na awali na nengo zo. Tongana e sara aye tongaso, e yeke sara ye alingbi na ndia ti Christ la.

18-19. Nyen la Jésus afa lani na ndö ti fango ngbanga ti mbilimbili? Aye wa la e manda na lege ti fango ye ti lo?

¹⁸ Use ni, gbu li na ndö ti aye so Jésus afa na ndö ti fango ngbanga ti mbilimbili. Lo fa lani amama-ndia so ayeke mû maboko na adisciple ti lo ti sara ye na amba ti ala na lege ni. Na tapande, gbu li na ndö ti mbeni wango so lo mû na ndö ti sarango ye ti zo na mbage ti amba ti lo (Mat. 7:12). E kue e ye ti tene a sara ye na e na lege ni. Tongaso, a lingbi e sara ye na amba ti e na lege ni. Tongana e sara ye na ala na lege ni, a lingbi ti pusu ala ti sara ye na e na lege ni. Me ka tongana a sara ye na e na lege ni ape? Jésus afa nga lani na adisciple ti lo ti duti na confiance so Jéhovah ayeke ‘bâ si a fâ ngbanga nzoni na ala so ayeke toto na lo bï na lâ’. (Luc 18:6, 7). Tënë so ayeke mbeni zendo: Nzapa ti e ti mbilimbili ahinga atara so awakua ti lo ayeke tingbi na ni na lâ ti nda ni so, na lo yeke sara si a fâ ngbanga ti ala nzoni na ngoi so alingbi.—2 aThes. 1:6.

¹⁹ Aye ti manda: Tongana e sara ye alingbi na amama-ndia so Jésus afa, e yeke sara ye na amba ti e na lege ni. Nga, tongana e bâ pasi ndali ti so a sara ye na e na lege ni ape na yâ ti dunia ti Satan so, bê ti e alingbi ti dë ti hinga so Jéhovah ayeke sara ande si a fâ ngbanga ti e mbilimbili.

20-21. (a) Tongana nyen la azo so ayeke na komandema adoit ti sara ye na azo? (b) Tongana nyen la mbeni koli ti wali alingbi ti fa so lo yeke na ndoye so zo apensé gï na nzoni ti lo wani ape? A lingbi mbeni babâ asara ye na amolenge ti lo tongana nyen?

²⁰ Na gbe ti ndia ti Christ, tongana nyen la azo so ayeke na komandema adoit ti sara ye na azo?  Ndali ti so ndoye la ayeke fondation ti ndia ti Christ, azo so ayeke na komandema adoit ti ne azo so ala yeke bâ ndo na ndö ti ala nga ala doit ti sara ye na ala na ndoye. A lingbi ala girisa ape so Christ aye ti tene ye kue so e sara e sara ni na ndoye.

²¹ Na yâ ti sewa. Koli adoit ti ye wali ti lo “tongana ti so Christ nga andoye congrégation”. (aÉph. 5:25, 28, 29). Koli ti wali adoit ti mû tapande ti ndoye so Christ ayeke na ni so lo pensé gï na nzoni ti lo wani ape na lege so lo zia abezoin nga na nzoni duti ti wali ti lo kozo na ti lo. Ambeni koli alingbi ti bâ so a yeke ngangu ti duti na mara ti ndoye so, peut-être ndali ti so ala kono na mbeni ndo so azo abâ na nene ni ape sarango ye na mba na lege ni nga na ndoye. A lingbi ti duti ngangu na ala ti changé asioni sarango ye ti ala, me a lingbi ala sara ni si ala sara ye alingbi na ndia ti Christ. Koli ti wali so ayeke na ndoye so apensé gï na nzoni ti lo wani ape, wali ti lo ayeke ne lo. Mbeni babâ so aye amolenge ti lo na bê ti lo kue ayeke sara sioni na ala lâ oko ape na lege ti atënë ti lo wala asarango ye ti lo (aÉph. 4:31). Me lo yeke fa na amolenge ti lo so lo ye ala nga asarango ye ti ala anzere na lo tongaso si ala bâ so sioni ye alingbi ti si na ala ape. Amolenge aye mara ti babâ tongaso mingi nga ala yeke na confiance na lo.

22. Tongana ti so a tene na 1 Pierre 5:1-3, “ataba” ayeke ti zo wa? A doit ti sara ye na ala tongana nyen?

²² Na yâ ti congrégation. A lingbi a-ancien agirisa ape so “ataba” ayeke ti ala ape. (Jean 10:16; diko 1 Pierre 5:1-3.) Tënë “kundu ti ataba ti Nzapa”, “na gbele Nzapa” nga na “aye ti Nzapa” adabe ti a-ancien so ataba ni ayeke ti Jéhovah. Lo ye ti tene a sara ye na ataba ti lo na ndoye nga na nzoni bê mingi (1 aThes. 2:7, 8). A-ancien so ayeke sara ye na ndoye na ngoi so ala yeke sara kua ti ala ti aberger anzere na lê ti Jéhovah. Aita andoye a-ancien tongaso mingi nga ala ne ala.

23-24. (a) Kua ti a-ancien ayeke nyen na ngoi so ala yeke bâ lege ti mbeni kota siokpari? (b) Nyen la a lingbi a-ancien agirisa ape na ngoi so ala yeke bâ lege ti akota siokpari?

²³ Kua ti a-ancien ayeke nyen na ngoi so ala yeke  bâ lege ti mbeni kota siokpari? Kua ti ala ayeke nde na ti ajuge nga na a-ancien so ayeke lani na gbe ti Ndia so Nzapa amû na azo ti Israël. Na gbe ti Ndia so, akoli so a zia ala na kua ayeke leke lani atënë so andu vorongo Jéhovah nga na atënë so andu droit vorongo Jéhovah tongaso ape. Me na gbe ti ndia ti Christ, tongana mbeni ita asara sioni ye, kua ti a-ancien ayeke gï ti bâ tongana nyen la sioni so lo sara andu vorongo so lo yeke voro na Jéhovah. Ala hinga so Nzapa amû na azo ti komande kua ti lekengo atënë ti sioni so azo asara so andu vorongo Jéhovah ape. Na yâ ti kua ti azo ti komande, ala yeke na droit ti mû amande na zo wala ti kanga lo.—aRom. 13:1-4.

²⁴ Nyen la a-ancien ayeke sara ti hinga tongana nyen la kota siokpari so mbeni ita asara andu vorongo so lo yeke voro na Jéhovah? Ala yeke sara kua na aversê ti bâ yâ ti tënë ni nzoni na ti mû adesizion. Ala girisa ape so ndoye la ayeke fondation ti ndia ti Christ. Ndoye ayeke pusu a-ancien ti gbu li na ndö ti aye so: Nyen la a doit ti sara ti mû maboko na aita ti congrégation so ye so zo ni asara asara sioni na ala? Ti zo so asara kota siokpari ni, ndoye ayeke pusu a-ancien ti gbu li ti ala na ndö ti aye so: Eskê lo changé bê ti lo? E lingbi ti mû maboko na lo ti kiri ti duti na nzoni songo na Jéhovah?

25. Nyen la e yeke sara tënë na ndö ni na yâ ti article ti peko?

²⁵ E kiri singila mingi so e yeke na gbe ti ndia ti Christ. Tongana e kue e sara ngangu ti sara ye alingbi na ni, e yeke sara si congrégation ti e aduti mbeni ndo so aita oko oko kue abâ so a ye ala, a bâ ala na nene ni nga sioni ye alingbi ti si na ala ape. Atâa so kue, e yeke na yâ ti mbeni dunia so ‘azo ti sioni angbâ ti sara sioni ahon ti kozo ti gue na ni’. (2 Tim. 3:13). A lingbi lê ti e angbâ ti kpengba. Na ngoi so a-ancien ayeke bâ tënë ti langongo na amolenge, tongana nyen la aChrétien alingbi ti fa so ala yeke na bango ndo ti Nzapa na ndö ti fango ngbanga ti mbilimbili? E yeke wara kiringo tënë ni na yâ ti article ti peko.