1. Ngbanga ti nyen la e kue e bezoin ndara so alondo na Nzapa? (aProverbe 4:7).

 PEUT-ÊTRE a si na mo awe ti sambela ti hunda ndara ndali ti so mo hinga so mo bezoin ni (Jacq. 1:5). Gbia Salomon atene: “Ndara ayeke kota ahon tanga ti aye kue.” (Diko aProverbe 4:7.) Me, Salomon ayeke sara lani tënë pëpe na ndö ti gingo ti wara ndara na ndö ti aye nde nde kue. Lo yeke sara lani tënë ti ndara so Jéhovah Nzapa la amû na zo (aProv. 2:6). Me eskê ndara so alondo na Nzapa apeut ti aidé e na yâ ti akpale so e yeke wara laso? En, a peut ti aidé e, tongana ti so e yeke bâ na yâ ti article so.

2. Mbeni lege so e peut ti ga biani zo ti ndara ayeke so wa?

² E peut ti ga biani zo ti ndara tongana e manda ye na ndö ti afango ye ti akoli use so ayeke lani na ndara mingi nga e sara ye alingbi na ni. Kozo ni, e yeke bâ tapande ti Salomon. Bible atene so “Nzapa amû na Salomon gbâ ti ndara, gbâ ti kode ti bango yâ ti aye nzoni”. (1 aGbia 4:29). Use ni, e yeke bâ tapande ti Jésus, so ndara ti lo ahon ti azo kue (Mat. 12:42). Mbeni prophétie atene na ndö ti Jésus, atene: “Yingo ti Jéhovah ayeke duti na ndö ti lo. Yingo ni ayeke sara si lo duti zo ti ndara nga lo hinga nda ti ye.”—És. 11:2.

3. Nyen la e yeke bâ na yâ ti article so?

³ Salomon na Jésus asara kua na ndara so Nzapa amû na ala ti mû anzoni wango na ndö ti aye so agbu bê ti e kue. Na yâ ti article so, e yeke bâ ambeni ye ni ota: Nzoni bango ndo na ndö ti nginza, kua ti nginza nga na ndö ti e wani.

4. Eskê nginza so Salomon na Jésus ayeke na ni alingbi lani terê?

⁴ Salomon ayeke lani na mosoro mingi, nga lo vivre na yâ ti mbeni pendere da (1 aGbia 10:7, 14, 15). Ye oko, Jésus ayeke lani na aye mingi ape nga lo yeke na da ti lo wani ape (Mat. 8:20). Me akoli so use kue ayeke lani na nzoni bango ndo na ndö ti aye ti sese ndali ti so ndara ti ala alondo na Jéhovah Nzapa.

5. Nzoni bango ndo wa la Salomon ayeke lani na ni na ndö ti nginza?

⁵ Salomon atene lani so nginza ayeke “bata zo.” (Zo-ti. 7:12). Tongana e yeke na nginza, e peut ti vo aye so e yeke na bezoin ni nga na ambeni ye so e ye ni. Me atâa so Salomon ayeke lani na mosoro mingi, lo hinga so ambeni ye ayeke dä so ayeke kota mingi ahon nginza. Na tapande, lo tene: “A yeke nzoni ti soro nzoni iri ahon ti soro gbâ ti mosoro.” (aProv. 22:1). Salomon abâ nga lani so, mingi ni, azo so aye nginza mingi ayeke na ngia na ye so ala yeke na ni ape (Zo-ti. 5:10, 12). Lo wa nga e ti zia bê ti e kue na nginza ape, ndali ti so atâa nginza oke la e yeke na ni apeut ti hunzi hio.—aProv. 23:4, 5.

6. Nzoni bango ndo wa la Jésus ayeke lani na ni na ndö ti aye ti sese? (Matthieu 6:31-33).

⁶ Jésus ayeke lani na nzoni bango ndo na ndö ti aye ti sese. A nzere na lo lani ti mû ngoi ti te ye nga ti nyon ye (Luc 19:2, 6, 7). Mbeni lâ, na kozo miracle ti Jésus, lo sara si ngu aga mbeni pendere vin (Jean 2:10, 11). Na lango so lo kui na ni, lo yü lani mbeni bongo ti nginza (Jean 19:23, 24). Me Jésus azia lani pëpe si aye ti sese aga ye so ayeke kota mingi na yâ ti gigi ti lo. Lo tene na adisciple ti lo, lo tene: “Zo alingbi pëpe ti sara kua ti ngbâa na azo use . . . Ala lingbi pëpe ti sara kua ti ngbâa na Nzapa nga na Mosoro.” (Mat. 6:24). Jésus atene so tongana e gi Royaume kozo, Jéhovah ayeke bâ si e wara aye so e bezoin ni.—Diko Matthieu 6:31-33.

7. Tongana nyen la nzoni bango ndo na ndö ti nginza a-aidé mbeni ita-koli?

⁷ Aita mingi abâ nzoni ndali ti so ala sara ye  alingbi na awango ti ndara so Jéhovah amû na ndö ti nginza. Bâ tapande ti Daniel, mbeni ita-koli so ayeke kumbamba. Lo tene: “Na ngoi so mbi yeke lani maseka, mbi mû desizion ti tene ye so ayeke duti kota ye mingi na yâ ti gigi ti mbi ayeke ti sara na Jéhovah.” So Daniel ayeke na aye mingi ape, lo wara lege ti sara aye nde nde ndali ti Jéhovah. Lo kiri, lo tene: “Mbi peut ti tene na bê ti mbi kue so mbi regretté lâ oko ape desizion so mbi mû. Ti vrai ni, mbi peut lani ti wara nginza mingi tongana mbi bâ ni tongana ye so ayeke kota mingi na yâ ti gigi ti mbi. Me tongana nginza ayeke lani kota ye mingi na yâ ti gigi ti mbi, mbi yeke wara ape anzoni kamarade nga na ngia so mbi yeke na ni laso, ndali ti so mbi zia li ti mbi na ndö ti aye so mbi yeke sara ndali ti Jéhovah. Mbeni wungo ti nginza so apeut ti lingbi na anzoni ye so Jéhovah amû na mbi ayeke dä ape.” A yeke polele so tongana e zia li ti e na ndö ti nginza ape me na ndö ti aye so e yeke sara ndali ti Jéhovah, e yeke bâ nzoni dä.

8. Nyen la afa na e so Salomon ayeke lani na nzoni bango ndo na ndö ti kua? (Zo-ti-fa-tene 5:18, 19).

⁸ Salomon airi ngia so e peut ti wara na peko ti ngangu kua ti e “matabisi ti Nzapa”. (Diko Zo-ti-fa-tene 5:18, 19.) Lo tene: “Mara ti ngangu kua nde nde kue aga na ye ti nzoni.” (aProv. 14:23). Salomon ahinga lani so tënë so ayeke tâ tënë. Lo yeke lani zo so asara kua ngangu. Lo leke lani ada, lo lu ayaka ti vigne nga lo sara ajardin nga na ando ti batango ngu dä. Lo leke nga lani agbata (1 aGbia 9:19; Zo-ti. 2:4-6). So ayeke lani angangu kua, na kite ayeke dä ape so lo wara ngia dä. Me Salomon ahinga so ti duti na tâ ngia, lo bezoin ti sara ambeni ye nde. Lo sara nga aye mingi ndali ti Jéhovah. Na tapande, lo bâ lani ndo na ndö ti kua ti lekengo pendere temple ndali ti vorongo Jéhovah, kua ni aninga ngu mbasambala (1 aGbia 6:38; 9:1). Na peko ti so Salomon asara gbâ ti aye nde nde, lo bâ so ye so ayeke kota mingi so zo apeut ti sara ayeke ti sara na Jéhovah. Lo tene: “Na peko ti so a mä atënë nde nde kue awe, kota tënë ni ayeke so: Kpe mbeto ti tâ Nzapa na bata acommandement ti lo.”—Zo-ti. 12:13.

9. Tongana nyen la Jésus azia lani si kua ti nginza ti lo angbâ na place ni?

⁹ Jésus ayeke lani mbeni zo so ayeke sara kua ngangu. Na ngoi so lo de lani maseka, lo sara kua ti charpentier (Marc 6:3). Kite ayeke dä ape so babâ na mama ti lo akiri lani singila na lo ndali ti so lo mû maboko na ala na ngoi so ala yeke sara ngangu ti bâ lege ti abezoin ti sewa ti ala so akono mingi. Jésus ayeke lani mbilimbili-kue nga lo peut ti sara kua so ayeke nzoni mingi, tongaso peut-être azo mingi aye lani aye so lo leke. Âmanke Jésus aye lani kua ti lo mingi. Me atâa so Jésus ayeke sara kua lani ngangu, lakue lo sara kue ti wara ngoi ti sara kua ti Jéhovah (Jean 7:15). Na pekoni, so lo mû ngoi ti lo kue ti fa tënë, lo wa azo so ayeke mä lo, lo tene: “Ala sara kua pëpe ndali ti kobe so ayeke buba, me ndali ti kobe so ayeke ngbâ si ayeke mû fini ti lakue lakue.” (Jean 6:27). Nga, na yâ ti Fango tënë ti Jésus na ndö ti hoto, lo tene: “Ala bungbi amosoro ndali ti ala wani na yayu.”—Mat. 6:20.

10. Kpale wa la ambeni zo apeut ti wara na place ti kua ti ala?

¹⁰ Tongana e sara ye alingbi na awango ti ndara ti Jéhovah, e yeke duti na nzoni bango ndo na ndö ti kua ti nginza ti e. So e yeke  aChrétien, a fa na e ti sara “kua ngangu . . . , [ti] sara nzoni kua”. (aÉph. 4:28). Mingi ni, apatron ti e abâ so e sara ye na lege ni nga e sara kua ngangu, na ala peut ti tene na e so ala bâ kua ti e na nene ni mingi. Na nzoni bibe, e peut ti komanse ti sara kua ahon l’heure ndali ti so e ye ti tene patron ti e aduti na nzoni bango ndo na ndö ti aTémoin ti Jéhovah. Me tongana e sara tongaso, e peut ti bâ so e yeke na ngoi mingi ape ti duti na terê ti azo ti sewa ti e wala ti sara akua ti Jéhovah. E doit ti sara changement tongaso si e wara ngoi mingi ti sara aye so ayeke akota ye mingi.

11. Nyen la mbeni ita-koli amanda na ndö ti dutingo na nzoni bango ndo na ndö ti kua?

¹¹ Ita-koli William, so ade maseka, ayeke sara kua lani na mbeni ancien. Tapande ti ancien ni afa na lo so a yeke kota ye mingi ti duti na nzoni bango ndo na ndö ti kua. William atene: “[Ita-koli so] ayeke nzoni tapande ti zo so ayeke na nzoni bango ndo na ndö ti ndia ti kua. Lo yeke sara kua ngangu nga lo yeke na nzoni songo na aclient ti lo ndali ti so lo sara kua nzoni. Me tongana kua ahunzi awe, lo yeke sara kua encore ape nga lo yeke mû ngoi nga na ngangu ti lo ndali ti azo ti sewa ti lo nga na Jéhovah. Lo yeke mbeni oko ti azo so ayeke na ngia mingi so mbi hinga.” *

12. Tongana nyen la Salomon afa lani so lo yeke na nzoni bango ndo na ndö ti lo wani? Lo perdre ni tongana nyen?

¹² Na ngoi so Salomon ayeke lani wakua ti Jéhovah so ayeke be-ta-zo, lo yeke lani na nzoni bango ndo na ndö ti lo wani. Na ngoi so lo yeke maseka, lo hinga so lo yeke na ngangu ti sara aye kue ape nga lo hunda Jéhovah ti fa lege na lo (1 aGbia 3:7-9). Na tongo nda ti komandema ti Salomon, lo hinga nga so a yeke sioni ti duti zo ti baba. Lo tene: “Baba ague na zo ti tï sioni, nga ti sara ye na fandara ague na zo ti tï.” (aProv. 16:18). Mawa ni  ayeke so na pekoni, Salomon asara ye alingbi na wango so lo mû ape. Na ngoi so lo yeke gbia, na mbeni ngoi, lo ga zo ti baba na lo sara ye alingbi na aye so Nzapa ahunda ape. Na tapande, mbeni oko ti andia atene so a lingbi mbeni gbia so ayeke Hébreu ‘amû gbâ ti awali pëpe, ngbanga ti bê ti lo ahon yongoro’. (Deut. 17:17). Salomon asara sanka ti ndia so na lo mû awali 700 nga na awali ti use ndo 300, mingi ti ala ayeke lani apaïen (1 aGbia 11:1-3). Peut-être Salomon abâ lani so ye so apeut ti ga na lo kpale ape. Atâa ye ni ayeke so wa, a si na mbeni ngoi, Salomon awara akpale ndali ti so lo ke yanga ti Jéhovah.—1 aGbia 11:9-13.

13. Nyen la e peut ti manda tongana e gbu li na ndö ti Jésus so asara terê ti lo kete?

¹³ Jésus angbâ lani ti duti na nzoni bango ndo na ndö ti lo wani nga lo sara terê ti lo kete. Kozo ti tene Jésus aga na sese, lo sara gbâ ti apendere ye na ngoi so lo yeke sara kua na terê ti Jéhovah. Na lege ti Jésus, “a sara tanga ti aye kue na yayu nga na ndö ti sese”. (aCol. 1:16). Na ngoi ti batême ti Jésus, a yeke polele so lo dabe ti lo na aye kue so lo sara lani na ngoi so lo yeke na terê ti Babâ ti lo (Mat. 3:16; Jean 17:5). Me na ngoi so Jésus adabe ti lo na aye so, lo ga zo ti baba ape. Sarango ye ti lo afa lâ oko ape so lo pensé so lo yeke nzoni ahon amba ti lo. Lo tene lani na adisciple ti lo so lo ga na sese “ti tene azo asara kua na lo pëpe, me ti sara kua na azo na ti mû fini ti lo tongana ye so a futa ti zi azo mingi.” (Mat. 20:28). Lo tene nga so lo lingbi pëpe ti sara mbeni ye na bê ti lo wani (Jean 5:19). Lo sara lani terê ti lo kete mingi. Jésus azia na e tapande so ayeke nzoni mingi ti tene e mû peko ni.

14. Nyen la tapande ti Jésus apeut ti fa na e na ndö ti dutingo na nzoni bango ndo na ndö ti e wani?

¹⁴ Jésus afa na adisciple ti lo ti duti na nzoni bango ndo na ndö ti ala wani. Mbeni lâ, Jésus atene na ala, atene: “A diko même kuä ti li ti ala kue awe.” (Mat. 10:30). Tënë so adë bê ti e mingi, mbilimbili tongana bê ti e apusu e ti duti na sioni bango ndo na ndö ti e wani. A  ye ti tene so Babâ ti e ti yayu apensé na e mingi, lo bâ e na nene ni. Tongana Jéhovah amû lege na e ti voro lo nga lo pensé so e lingbi ti duti na fini lakue lakue na yâ ti fini dunia ti lo, a yeke nzoni e pensé ape so lo yeke na raison ape.

15. (a) Nzoni bango ndo wa la Tour ti Ba Ndo awa e lani ti gi ti duti na ni na ndö ti e wani? (b) Tongana ti so afoto so ayeke na lembeti 24 afa, tongana e pensé mingi na ndö ti e wani, anzoni ye wa la e yeke wara ni ape?

¹⁵ A sara ngu 15 awe, Tour ti Ba Ndo awa e ti duti na nzoni bango ndo so na ndö ti e wani, atene: “Ti tâ tënë ni, e ye pëpe ti bâ terê ti e kota mingi ahon tanga ti azo kue si baba alï e. Me na mbeni mbage nga, e ye pëpe ti bâ terê ti e so e yeke ye oko pëpe. A lingbi e gi ti duti na nzoni bango ndo na ndö ti e [wani] na hingango ando so e kpengba dä nga na ando so e woko dä. Mbeni ita-wali Chrétien atene ni na mbeni lege nde, lo tene: ‘Mbi yeke mbeni zabolo pëpe. Nga, mbi yeke ange pëpe. Mbi hinga so ambeni sarango ye ti mbi ayeke dä so ayeke nzoni na ambeni so ayeke sioni, me a yeke ye so zo kue ayeke na ni.’” * E peut ti bâ polele ndani so a yeke nzoni e duti na nzoni bango ndo na ndö ti e wani.

16. Ngbanga ti nyen la Jéhovah amû na e awango ti ndara?

¹⁶ Jéhovah amû na e awango ti ndara na yâ ti Bible. Lo ye e nga lo ye ti tene e duti na ngia (És. 48:17, 18). Nzoni ye so e peut ti soro, so apeut ti sara si e duti biani na ngia, ayeke ti ngbâ ti sara aye so azia ngia na bê ti Jéhovah. Tongana e sara ni, e yeke wara pëpe gbâ ti akpale so azo so azia li ti ala mingi na ndö ti nginza, kua ti nginza wala na ndö ti ala wani ayeke wara. Zia e oko oko kue e leke na bê ti e ti ngbâ ti sara ye na ndara nga ti zia ngia na bê ti Jéhovah.—aProv. 23:15.