1. Nyen la ababâ na amama aye ti tene amolenge ti ala asara?

 ABABÂ na amama, e hinga so ala ye ti aidé amolenge ti ala ti hinga Jéhovah nga ti ye lo. Me zo apeut ti bâ Nzapa ape. Tongana nyen la ala peut ti aidé amolenge ti ala ti bâ so lo yeke dä biani nga ti ga nduru na lo?—Jacq. 4:8.

2. Tongana nyen la ababâ na amama apeut ti fa ye na amolenge ti ala na ndö ti asarango ye ti Jéhovah?

² Mbeni kota ye ti sara ti aidé amolenge ti ga nduru na Jéhovah ayeke ti manda Bible na ala (2 Tim. 3:14-17). Me Bible afa mbeni lege so amolenge apeut ti manda ye na ndö ti Jéhovah. Na yâ ti mbeti ti aProverbe, mbeni babâ adabe ti molenge ti lo ti koli ti ngbâ ti bâ asarango ye ti Jéhovah so asigi na yâ ti aye so lo créé (aProv. 3:19-21). E yeke bâ ambeni fason so ababâ na amama apeut ti sara kua na aye so Jéhovah acréé ti aidé amolenge ti ala ti manda ye na ndö ti asarango ye ti lo.

3. Mungo maboko wa ala ababâ na amama apeut ti mû na amolenge ti ala?

³ Bible atene so “asarango ye ti terê ti Nzapa so lê abâ ni pëpe asigi polele ngbene ye so a leke dunia ti ga na ni, ngbanga ti so a bâ ni na lege ti aye so lo sara”. (aRom. 1:20). Ababâ na amama, peut-être a nzere na ala ti tene ala na amolenge ti ala asigi ti bâ ndo. Ala mû ngoi ni so ti aidé amolenge ti ala ti bâ kamba so ayeke na popo ti aye so Jéhovah asara nga na asarango ye ti lo. Zia e bâ ye so ababâ na amama apeut ti manda na lege fason ti fango ye ti Jésus.

4. Tongana nyen la Jésus asara kua na aye so Jéhovah acréé ti fa ye na adisciple ti lo? (Luc 12:24, 27-30).

⁴ Bâ tongana nyen la Jésus asara lani kua na création ti fa ye na azo. Mbeni lâ, lo hunda adisciple ti lo ti bâ acorbeau nga na  afleur. (Diko Luc 12:24; Matthieu 6:28-32.) Jésus apeut lani ti fa mbeni nyama wala mbeni keke nde, me lo soro mbeni ndeke nga na mbeni fleur so adisciple ti lo ahinga ni nzoni. Peut-être adisciple ti lo abâ acorbeau so ayeke huru nga na afleur so ayeke kono na yâ ti ngonda. Mo peut ti imaginé Jésus so ayeke fa aye ni so na ngoi so lo yeke sara tënë. Nyen la lo sara na peko ti so lo fa atapande so? Lo fa na adisciple ti lo mbeni kpengba ye ti manda na ndö ti bibe ti mungo ye na zo nga na nzoni bê ti Babâ ti ala ti yayu: Jéhovah ayeke mû kobe na awakua ti lo so ayeke be-ta-zo nga lo yeke yü bongo na ala tongana ti so lo sara na acorbeau nga na afleur ti ngonda so.

5. Tongana nyen la ababâ na amama apeut ti sara kua na aye so Jéhovah acréé ti fa ye na molenge ti ala na ndö ti Jéhovah?

⁵ Ababâ na amama, na ngoi so ala yeke fa ye na amolenge ti ala, tongana nyen la ala peut ti mû tapande ti Jésus? Ala peut ti sara lisoro na molenge ti ala na ndö ti mbeni ye so Nzapa acréé so ala ye ni mingi, na tapande mbeni nyama wala mbeni fleur so ala ye ni mingi. Na ngoi ti lisoro ni, ala doit ti fa na molenge ni ye so ye ni so afa na e na ndö ti Jéhovah. Na pekoni, ala hunda molenge ni ti hinga nyama wala fleur wa la lo ye ni mingi. Tongana ala sara lisoro na ndö ti mbeni ye so agbu bê ti molenge ni, peut-être lo yeke dengi même mê nzoni mingi ti mä ala na ngoi so ala yeke gi ti fa ye na lo na ndö ti Jéhovah.

6. Tapande ti mama ti Christopher afa na e nyen?

⁶ Eskê ababâ na amama adoit ti mû gbâ ti ngoi ti wara mbeni nyama wala mbeni fleur kozo ti sara lisoro na ndö ti ye so création afa na ndö ti Jéhovah? Ên-ën. Jésus afa lani pëpe gbâ ti aye na ndö ti fason so acorbeau ayeke wara na kobe wala afleur ayeke kono na ni. Atâa so peut-être molenge ti mo aye ti hinga anzene nzene ye na ndö ti aye so Jéhovah acréé, na ambeni ngoi mbeni simple tënë wala hunda alingbi awe ti aidé molenge ni ti comprendre ye so mo ye ti fa. Bâ ye so mbeni ita-koli, so iri ti lo Christopher, adabe ti lo na ni na ndö ti ngoi so lo de lani kete. Lo tene: “Mama ti mbi ayeke tene mbeni tënë so ayeke simple ti aidé e ti bâ na nene ni aye so Nzapa acréé so ayeke na terê ti e. Na tapande, tongana e yeke nduru na terê ti ahoto, lo yeke tene: ‘Ala bâ tongana nyen la ahoto so akono nga ayeke pendere ma. Aye so Jéhovah asara ahon gbungo li ti zo, ni la ape?’ Wala tongana e yeke na terê ti kota ngu-ingo, lo yeke tene: ‘Ala bâ tongana nyen la amapo so ayeke ngangu ma. So ngangu ti Nzapa la, ni la ape?’” Christopher atene: “Atënë ti lo so, so ayeke simple nga apusu e ti gbu li, a aidé e lani mingi.”

7. Tongana nyen la mo peut ti fa na amolenge ti mo ti gbu li na ndö ti aye so Jéhovah acréé?

⁷ Na ngoi so amolenge ti mo ayeke kono, mo peut ti fa na ala ti gbu li mingi na ndö ti aye so Jéhovah acréé nga ti manda ye na ndö ti asarango ye ti Jéhovah. Mo peut ti sara tënë na ndö ti mbeni ye oko so Jéhovah acréé na mo hunda amolenge ti mo, mo tene: “Ye so afa na ala nyen na ndö ti Jéhovah?” Peut-être li ti mo ayeke kpe na kiringo tënë ti ala.—Mat. 21:16.

8. Lege wa la azi lani na ababâ na amama so ayeke azo ti Israël na ngoi so ala yeke tambela “na lege”?

⁸ A wa lani azo ti Israël ti fa acommandement ti Jéhovah na amolenge ti ala na ngoi so ala yeke tambela “na lege”. (Deut. 11:19). Alege ahon lani na yâ ti akete kodro ti Israël. Na ngoi so zo ayeke hon dä lo peut ti bâ mara ti  anyama, andeke nga na afleur nde nde. Na ngoi so azo ti Israël na azo ti sewa ti ala ayeke hon na lege, ababâ na amama apeut ti sara lisoro na amolenge ti ala na ndö ti aye so Jéhovah acréé. Ababâ na amama, peut-être lege azi nga na ala tongaso ti sara kua na aye so Nzapa acréé ti fa ye na amolenge ti ala. Zia e bâ tongana nyen la ambeni babâ na mama asara ni.

9. Nyen la mo peut ti manda na lege ti tapande ti Punitha nga na Katya?

⁹ Mbeni mama so iri ti lo Punitha, so alango na yâ ti mbeni kota gbata na Inde, atene: “Na ngoi so e yeke gue ti bâ afami na kete kodro, e bâ ngoi ni so tongana mbeni lege so azi ti aidé amolenge ti e ti manda ye na ndö ti apendere ye so Jéhovah acréé. Mbi bâ so amolenge ti mbi acomprendre nzoni mingi aye so Jéhovah acréé tongana ala ayeke yongoro na alege so gbâ ti azo ayeke na ndö ni nga na gbata so a-oto ayeke hon dä mingi.” Ababâ na amama, peut-être amolenge ti ala yeke girisa lâ oko ape ngoi so ala passé ni na mbeni pendere ndo. Mbeni ita-wali na Moldavie, so iri ti lo Katya, atene: “Aye so mbi ngbâ ti dabe ti mbi na ni na ngoi so mbi de kete ayeke angoi so mbi na babâ na mama ti mbi e passé na kete kodro. Mbi kiri singila na ala ndali ti so na ngoi so mbi de kete, ala fa na mbi ti luti ti bâ aye so Jéhovah acréé nga ti bâ lo na lege ti aye so lo créé.”

10. Tongana ababâ na amama abâ so a yeke ngangu na ala ti gue na kete kodro, nyen la ala peut ti sara? (Bâ encadré “ Mungo maboko ndali ti ababâ na amama.”)

¹⁰ Ka tongana mo peut ti voyagé ti gue na kete kodro ape? Amol, so yeke na Inde, atene: “Na ndo so mbi yeke dä, ababâ na amama adoit ti sara kua al’heure mingi nga ti gue na kete kodro apeut ti hunda nginza mingi. Me mo peut ti bâ aye so Jéhovah acréé nga ti sara lisoro na ndö ti asarango ye ti lo tongana mo yeke na yâ ti mbeni kete parc wala mo duti na balcon.” Tongana mo bâ ndo nzoni mo peut ti  bâ gbâ ti aye so Jéhovah acréé so ayeke nduru na ndo ti mo so mo peut ti fa ni na amolenge ti mo (Ps. 104:24). Mo peut ti wara andeke, akete kete nyama, afleur nga na ambeni ye. Karina, so ayeke na Allemagne, atene: “Mama ti mbi aye afleur mingi, tongaso na ngoi so mbi de kete lo yeke fa na mbi apendere fleur na ndo kue so mbi na lo e gue dä.” Ababâ na amama, ala peut ti sara kua na gbâ ti avidéo na ndö ti création so bungbi ti Jéhovah asigi na ni ti fa ye na amolenge ti ala. Atâa dutingo ti ala ayeke so wa, ala peut ti aidé amolenge ti ala ti bâ aye so Nzapa asara. Fadeso, zia e bâ ambeni sarango ye ti Jéhovah so ala peut ti fa ni na amolenge ti ala.

11. Tongana nyen la ababâ na amama apeut ti aidé amolenge ti ala ti bâ ndoye ti Jéhovah?

¹¹ Ti aidé amolenge ti mo ti bâ ndoye ti Jéhovah, mo peut ti sara tënë na ala na ndö ti fason so gbâ ti anyama ayeke sara ye na nzoni bê na amolenge ti ala (Mat. 23:37). Mo peut nga ti fa na ala gbâ ti apendere ye so Jéhovah acréé. Karina, so e sara tënë ti lo fade, atene: “Tongana mbi na mama ti mbi e yeke tambela lani ti bâ ndo, lo yeke wa mbi ti luti na ti bâ tongana nyen la fleur oko oko kue ayeke nde nga tongana nyen la pendere ni afa ndoye ti Jéhovah. Ambeni ngu na pekoni, mbi ngbâ ti bâ afleur nzoni nga ti bâ tongana nyen la acouleur ni nga na fason so a sara na ni ayeke nde nde. Afleur angbâ ti dabe ti mbi so Jéhovah aye e mingi.”

12. Tongana nyen la ababâ na amama apeut ti aidé amolenge ti ala ti bâ ndara ti Nzapa? (Bâ nga foto.)

¹² Aidé amolenge ti mo ti bâ ndara ti Nzapa. Jéhovah ayeke biani na ndara mingi ahon e (aRom. 11:33). Na tapande, mo peut ti fa na amolenge ti mo tongana nyen la ngu so aga mbinda ayeke londo na mbeni ndo ague yeke asi na mbeni (Job 38:36, 37). Mo peut nga ti fa na ala fason so a leke na terê ti e azo so ahon gbungo li ti zo. (Diko Psaume 139:14.) Bâ tongana nyen la mbeni babâ so iri ti lo Vladimir asara ni. Lo tene: “Mbeni lâ, molenge ti e ti koli atï na vélo na lo wara kä. A sara lango mingi ape kä ni amu. Mbi na wali ti mbi e fa na lo so Jéhovah aleke terê ti e na ngangu ti leke terê ti lo, lo wani. E fa na lo so na yâ ti aye so azo aleke, e bâ pëpe mbeni ye so abuba si aleke terê ti lo, lo wani. Na tapande, tongana  mbeni oto asara accident ayeke leke terê ti lo, lo wani ape. Tapande so a-aidé molenge ti e ti comprendre ndara ti Jéhovah.”

13. Tongana nyen la ababâ na amama apeut ti aidé amolenge ti ala ti bâ ngangu ti Nzapa? (Ésaïe 40:26).

¹³ Jéhovah atisa e ti yô lê ti e ti bâ aye so ayeke na lê ti nduzu nga ti gbu li na ndö ti ngangu ti lo so ahon gbungo li ti zo, so asara si atongoro angbâ na place ti ala. (Diko Ésaïe 40:26.) Ala peut ti wa amolenge ti ala ti yô lê ti ala ti bâ aye so ayeke na lê ti nduzu nga ti gbu li na ndö ni. Bâ ye so Tingting, mbeni ita-wali na Taïwan, adabe ti lo na ni na ndö ti ngoi so lani lo de kete. Lo tene: “Mbeni lâ, mama ti mbi amû mbi e gue na yâ ti ngonda ti bâ aye so ayeke na lê ti nduzu na bï. A yeke lani na ngoi so amba ti mbi ayeke pusu mbi ti sara sioni ye nga mbi hunda terê ti mbi wala mbi peut ti ngbâ ti sara na Jéhovah be-ta-zo. Mama ti mbi awa mbi ti gbu li na ndö ti ngangu so Jéhovah asara kua na ni ti sara atongoro so kue nga ti girisa ape so Lo peut biani ti sara kua na ngangu ti lo ti aidé mbi ti gbu lê ni na yâ ti atara kue so mbi wara. Na peko ti so mbi bâ aye so Jéhovah acréé na ngoi ti tambela so, a pusu mbi ti gi ti hinga Jéhovah nzoni mingi nga mbi leke na bê ti mbi ti ngbâ ti sara na lo.”

14. Tongana nyen la ababâ na amama apeut ti sara kua na aye so Jéhovah acréé ti aidé amolenge ti ala ti bâ so Jéhovah ayeke Nzapa so ayeke na ngia?

¹⁴ Aye so Jéhovah acréé afa so lo yeke na ngia nga lo ye ti tene e duti na ngia. Awandara abâ so anyama mingi ayeke sara ngia, na tapande andeke nga na asusu (Job 40:20). Eskê a si awe so amolenge ti mo ahe ngia na ngoi so ala bâ mbeni nyama ayeke sara ngia? Peut-être ala bâ mbeni kete nyau so ayeke tomba peko ti kamba so mbeni zo ayeke gboto ni wala ala bâ akete mbo so ayeke sara ngia. Ti peko, tongana amolenge ti mo ahe ngia na ngoi so ala bâ mbeni nyama ayeke sara ngia, dabe ti ala so e yeke sara na Nzapa so ayeke na ngia.—1 Tim. 1:11.

15. Nyen la apeut ti aidé ababâ na amama ti hinga apensé ti amolenge ti ala? (aProverbe 20:5). (Bâ nga foto.)

¹⁵ Na ambeni ngoi, a peut ti duti ngangu na ababâ na amama ti sara si amolenge ti ala afa  na ala akpale so ala yeke wara. Tongana a yeke ye so asi na mo la, mo bezoin ti gi ti sara si amolenge ti mo asigi na aye so ayeke na yâ ti li ti ala. (Diko aProverbe 20:5.) Ambeni babâ na mama abâ so a yeke ngangu ape ti sara ni tongana ala na amolenge ti ala ayeke bâ aye so Nzapa acréé. Ngbanga ti nyen? Mbeni raison ni ayeke so aye so apeut ti gboto lê ti amolenge ni nga na ababâ na amama ni ayeke mingi ape. Mbeni babâ na Taïwan, so iri ti lo Masahiko, afa mbeni raison ni, lo tene: “Tongana mbi na wali ti mbi nga na amolenge ti e, e gue ti monté ahoto wala ti tambela na yanga ti ngu, terê ti ala ayeke nzere mingi. Tongaso a yeke ngangu na e ape ti sara si ala sigi na atënë ti bê ti ala nga ti hinga ye so ayeke na yâ ti bê ti ala.” Katya, so e sara tënë ti lo fade, atene: “Tongana ekole ahunzi, mingi ni mama ti mbi ayeke gue na mbi na yâ ti mbeni pendere parc. Na yâ ti pendere ndo tongaso, a yeke ngangu na mbi ape ti fa na lo aye so asi na mbi na ekole wala aye so asara si mbi gi bê ti mbi.”

16. Nyen la apeut ti sara si terê ti azo ti sewa anzere nga ala sara ngia ndo oko?

¹⁶ Tongana azo ti sewa ayeke bâ aye so Nzapa acréé, terê ti ala apeut ti nzere nga ala yeke sara ngia ndo oko. Bible atene so “ngoi ti hengo ngia” nga “ngoi ti huru” ayeke dä (Zo-ti. 3:1, 4, kete tënë na gbe ni.) Jéhovah acréé apendere ndo na sese so e peut ti duti dä ti sara aye so e ye ni. Asewa mingi aye ti duti ndo oko na yâ ti parc wala na yanga ti ngu. A nzere na ambeni molenge ti mû loro na yâ ti mbeni parc nga ti sara ngia, ti bâ anyama wala ti tï ngu. Aye ayeke mingi so e peut ti sara ti abâ apendere ye so Jéhovah asara.

17. Ngbanga ti nyen la a yeke nzoni ababâ na amama a-aidé amolenge ti ala ti bâ aye so Nzapa acréé?

¹⁷ Na yâ ti fini dunia ti Nzapa, ababâ na amama nga na amolenge ayeke bâ ande nzoni mingi na lege ti aye so Jéhovah acréé ahon ti kozo. E yeke sara ande mbeto ti anyama ape, anyama ayeke sara nga mbeto ti e ape (És. 11:6-9). E yeke ande na ngoi mingi ti bâ aye so Jéhovah acréé (Ps. 22:26). Ababâ na amama, ala ku ape juska kâ si ala aidé amolenge ti ala ti bâ aye so Jéhovah acréé. Tongana ala sara kua na aye so Jéhovah acréé ti fa ye na amolenge ti ala na ndö ti lo, peut-être ala yeke yeda na tënë ti Gbia David, so lo tene: “[Jéhovah] mbeni kusala ti lingbi na ti mo ayeke dä pëpe.”—Ps. 86:8.