1. Wango wa la bazengele Paul amû lani na aChrétien ti Colosses na ngoi so lo tokua lettre na ala? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article so.)

NA BANGO ni, bazengele Paul asû lettre ti lo na aChrétien ti Colosses na ngoi so a kanga lo na Rome na popo ti ngu 60 ti si na ngu 61 tongaso. Lo fa na ala so a yeke kota ye ti tene ala duti na “gbungo nda ti ye kue na lege ti yingo”. (aCol. 1:9). Na ndö ni, Paul atene: “Mbi tene tongaso si mbeni zo ahanda ala pëpe na atënë so ague na zo ti ye peko ti mbeni ye. Ala sara hange si mbeni zo agbu ala na kûkû pëpe na lege ti senda-ndara na senge senge tënë ti handa so alondo na ngobo ti azo, so ague oko na aye ti dunia so, so ayeke tongana aye ti amolenge, me a gue oko na Christ pëpe.” (aCol. 2:4, 8). Na pekoni, lo fa na ala ndani so ambeni pensé ti dunia so ayeke na lege ni ape me azo mingi aye ni. Na tapande, mbeni pensé ni so alingbi ti sara si mbeni zo abâ so lo yeke na ndara mingi nga lo yeke nzoni lo hon amba ti lo. Nda ti lettre ti lo ni ayeke lani ti mû maboko na aita ti ke apensé ti dunia nga ti kpe asioni sarango ye.​—aCol. 2:16, 17, 23.

2. Ngbanga ti nyen la e yeke sara tënë na ndö ti atapande ti apensé ti dunia so?

² Azo so ayeke na apensé ti dunia so ahinga amama-ndia ti Jéhovah ape, na tongana e sara hange ape apensé ti ala alingbi ti woko  mabe ti e. Laso, e kue e lingbi ti tingbi na apensé ti dunia so. A yeke fa ni na télé, na ndö ti Internet, na place ti kua wala na ekole. Na yâ ti article so, e yeke bâ tongana nyen la e lingbi ti kanga lege na apensé ti dunia so ti sara ngangu na ndö ti apensé ti e. E yeke bâ apensé oku ti dunia so nga tongana nyen la e lingbi ti ke ni.

3. Pensé wa la anzere na azo mingi? Ngbanga ti nyen?

³ “Mbi lingbi ti duti nzoni zo sân ti mä na bê na Nzapa.” Na yâ ti akodro mingi, azo ayeke tene so ala mä na bê na Nzapa ape; ala yeke na yâ ti mbeni bungbi ti vorongo Nzapa ape. Peut-être ala gbu li ti ala nzoni pëpe ti hinga wala Nzapa ayeke dä, me ala ye ti duti na liberté ti sara ye so anzere na ala. (Diko Psaume 10:4.) Ambeni alingbi ti pensé so ala hinga ndo mingi tongana ala tene: “Mbi lingbi ti duti na anzoni sarango ye sân ti mä na bê na Nzapa.”

4. E lingbi ti tene nyen ti mû maboko na mbeni zo so atene Nzapa la acréé aye ape?

⁴ A yeke na lege ni ti tene so Nzapa la acréé aye ape? Li ti zo ayeke ga kirikiri tongana lo bâ ndo na mbage ti awandara ti gi ti hinga wala a créé aye crééngo. Me ti tâ tënë ni, kiringo tënë ni akpengba ape. Mbeni da alingbi ti sigi gï na bê ti lo ape, tongaso Nzapa la acréé aye so ayeke na fini. Ti tâ tënë ni, a yeke ngangu ti hinga atënë kue na ndö ti acellule so ayeke na ndö ti sese me a yeke ngangu ape ti hinga tënë na ndö ti ada. Acellule ayeke na ngangu ti dü gï mara ti ala wani. Acellule awara ngangu ni so na ndo wa? Bible atene: “Da oko oko kue, mbeni zo la asara ni, me zo so asara aye kue ayeke Nzapa.”​—aHéb. 3:4.

5. E lingbi ti tene nyen na ndö ti pensé so atene zo alingbi ti hinga ye so ayeke nzoni sân ti mä na bê na Nzapa?

⁵ E lingbi ti tene nyen na ndö ti pensé so atene zo alingbi ti hinga ye so ayeke nzoni sân ti mä na bê na Nzapa? Bible atene so ambeni zo so amä na bê na Nzapa ape alingbi ti duti na ambeni nzoni sarango ye (aRom. 2:14, 15). Na tapande, mbeni zo alingbi ti ne babâ na mama ti lo nga lo ye ala. Me tongana lo sara ye alingbi na andia ti Nzapa ape, lo lingbi ti mû asioni desizion (És. 33:22). Azo mingi so ahinga ndo ayeda so aye so aga kirikiri na ndö ti sese afa so zo ayeke na bezoin ti mungo maboko ti Nzapa. (Diko Jérémie 10:23.) Tongaso, a lingbi e tene lâ oko ape so e lingbi ti hinga ye so ayeke nzoni sân ti mä na bê na Nzapa nga ti bata andia ti lo.​—Ps. 146:3.

6. Bango ndo wa la azo mingi ayeke na ni na ndö ti bungbi ti vorongo?

⁶ “Mo lingbi ti duti na ngia sân bungbi ti vorongo Nzapa.” Pensé so anzere na azo mingi ndali ti so ala bâ bungbi ti vorongo tongana mbeni ye so ayeke fatigué zo nga ayeke kota ye ape. Nga, abungbi ti vorongo mingi ague na azo yongoro na Nzapa na lege so a yeke fa na ala tënë ti enfer, tënë ti dîme wala tënë ti poroso. A dö bê ti e ape so azo mingi abâ so ala lingbi ti duti na ngia sân ti duti na yâ ti mbeni bungbi ti vorongo. Mara ti azo tongaso alingbi ti tene: “Mbi ye tënë ti aye ti yingo, me mbi ye ti duti na yâ ti mbeni bungbi ti vorongo ape.”

7. Tongana nyen la tâ bungbi ti vorongo Nzapa alingbi ti sara si mo duti na ngia?

⁷ A yeke tâ tënë so zo alingbi ti duti na ngia sân ti duti na yâ ti bungbi ti vorongo Nzapa? Tâ tënë, zo alingbi ti duti na ngia sân bungbi ti vorongo ti wataka. Me zo alingbi ti duti na tâ ngia gï tongana lo yeke na nzoni songo na Jéhovah, so ayeke “Nzapa so ayeke na ngia”. (1 Tim. 1:11). Aye kue so Nzapa asara ayeke ndali ti nzoni ti acréature ti lo. Awakua ti lo ayeke na ngia ndali ti so ala zia li ti ala gï na ndö ti mungo maboko na amba ti ala (Kus. 20:35). Na tapande, gbu li ti mo na ndö ti fason so tâ bungbi ti vorongo Nzapa ayeke mû maboko  na sewa ti duti na ngia. Tâ bungbi ti vorongo Nzapa afa na e ti ne koli wala wali ti e, ti bâ zendo ti mariage tongana mbeni ye so ayeke nzoni-kue, ti gi koli wala wali nde pëpe, ti fa na amolenge ti e ti ne azo nga ti ye azo ti sewa ti e. Tâ bungbi ti vorongo Nzapa amû maboko na awakua ti Jéhovah na yâ ti dunia kue ti sara kua maboko na maboko nga ti ye aita ti congrégation.​—Diko Ésaïe 65:13, 14.

8. Tongana nyen la Matthieu 5:3 amû maboko na e ti hinga biani ye so ayeke sara si azo aduti na ngia?”

⁸ Tongaso, zo alingbi ti duti biani na ngia sân ti sara na Nzapa? Gbu li ti mo na ndö ti hundango ndo so: Nyen la ayeke sara si azo aduti na ngia? A nzere na ambeni zo ti sara kua, ti sara sport wala ti sara ambeni ngia. Ti ambeni zo, a nzere na ala ti bâ lege ti azo ti sewa ti ala wala akamarade ti ala. Aye so kue alingbi ti ga na zo ngia, me mbeni ye ayeke dä so zo alingbi ti sara na yâ ti fini ti lo so yeke ga na lo ngia so aninga. E yeke nde na anyama, tongaso e lingbi ti hinga Lo so acréé e nga ti sara na lo be-ta-zo. Lo créé e ti tene e wara ngia tongana e yeke sara na lo. (Diko Matthieu 5:3.) Na tapande, e atâ wavorongo Nzapa e yeke na ngia nga e yeke kpengba mba na ngoi so e bungbi oko ti voro Jéhovah (Ps. 133:1). E yeke nga na ngia ndali ti so e yeke na yâ ti bungbi ti aita so ayeke na yâ ti dunia kue, e yeke na anzoni sarango ye nga e yeke na mbeni pendere beku.

9. (a) Bango ndo wa la azo mingi ayeke na ni na ndö ti bungbingo koli na wali? (b) Ngbanga ti nyen la Bible ake bungbingo koli na wali sân mariage?

⁹ “Ndani nyen ti fâ ngbanga na ndö ti bungbingo koli na wali sân mariage?” Azo alingbi ti tene na e, atene: “Zo adoit ti sara ngia na yâ ti gigi ti lo. Ndani nyen ti fâ ngbanga na ndö ti bungbingo koli na wali sân mariage?” A yeke na lege ni ape ti tene mbeni Chrétien akanga lê na ndö ti lango-sioni. Ngbanga ti nyen? Bible ake lango-sioni. * (Diko 1 aThessalonicien 4:3-8.) Jéhovah ayeke na droit ti lu ndia na e ndali ti so lo la lo sara e. Lo tene gï koli na wali so asara mariage la alingbi ti bungbi. Nzapa amû na e andia so ndali ti so lo ye e. Lo hinga so tongana e sara ye alingbi na andia so, gigi ti e ayeke duti nzoni mingi. Asewa so asara ye alingbi na andia so ayeke ye terê mingi nga ayeke ne mba nga ala yeke nzoni. Nzapa ayeke fâ ngbanga na ndö ti azo so ake na mbana ti sara ye alingbi na ndia ti lo.​—aHéb. 13:4.

10. Tongana nyen la mbeni Chrétien alingbi ti kpe yongoro na lango-sioni?

¹⁰ Bible afa na e tongana nyen ti kpe lango-sioni. Mbeni kpengba ye so e lingbi ti sara ayeke ti zi lê ti e nzoni na ndö ti ye so e yeke bâ. Jésus atene: “Zo kue so angbâ ti bâ mbeni wali si lo sara nzara ti wali ni so, andâ lo gi lo na wali na yâ ti bê ti lo awe. Ni la, tongana lê ti mo ti mbage ti koli ayeke sara ti tene mo pika gere ti mo, gboto ni mo bi ni yongoro na mo.” (Mat. 5:28, 29). Tongaso, a lingbi Chrétien abâ pëpe porno wala lo mä pëpe abia so a sara tënë ti lango-sioni na yâ ni. Bazengele Paul atene: “Ala sara si amembre ti terê ti ala so ayeke na sese so akui tongana a ndu lango-sioni.” (aCol. 3:5). Na ndö ni, a yeke nzoni e zi lê ti e nzoni na ndö ti aye so e yeke gbu li ti e na ndö ni nga na aye so e yeke sara lisoro na ndö ni.​—aÉph. 5:3-5.

11. Ngbanga ti nyen la e lingbi ti ye ti sara mbeni nzoni kua?

¹¹ “Mbeni nzoni kua ti nginza ayeke sara si mo duti na ngia.” Azo mingi ayeke wa e  ti leke na bê ti e ti sara mbeni nzoni kua na yâ ti gigi ti e. Mara ti kua tongaso alingbi ti sara si iri ti e awu, e wara komandema wala e ga zo ti mosoro. Ndali ti so kpengba ye so azo mingi ayeke gi ti sara na yâ ti fini ti ala ayeke mbeni nzoni kua, ye so alingbi ti sara si mbeni Chrétien awara mara ti pensé ni so.

12. Eskê mbeni nzoni kua ti nginza ayeke sara si mo duti biani na ngia?

¹² Eskê a yeke tâ tënë so mbeni kua so asara si mo wara komandema wala iri ti mo awu ayeke sara si mo duti biani na ngia? Ên-ën. Girisa ape so Satan aye ti komande na ndö ti azo nga lo ye ti tene iri ti lo awu. Atâa so kue, lo yeke na ngonzo me lo yeke na ngia ape (Mat. 4:8, 9; Apoc. 12:12). Gbu li ti mo na ndö ti ngia so e wara na mungo maboko na azo ti wara ndara ti Nzapa, tongaso si ala lingbi ti wara fini ti lakue lakue. Mbeni kua na yâ ti dunia so alingbi ti ga na e mara ti ngia so ape. Na ndö ni, ti wara mbeni nzoni kua, mingi ni, azo ayeke sara mandako na amba ti ala, ala yeke sara sioni na amba ti ala wala ala yeke sara kota bê na terê ti amba ti ala. Me so kue alingbi ala ape. Bible atene so ala yeke ‘tomba peko ti pupu senge.’​—Zo-ti. 4:4.

13. (a) A lingbi e bâ kua ti nginza tongana nyen? (b) Ti gue oko na mbeti so Paul atokua na aThessalonicien, nyen la asara si lo yeke lani na ngia mingi?

¹³ Biani, a lingbi e sara kua, na a yeke sioni ape ti sara mbeni kua ti nginza so e ye ni. Me a lingbi kua ni aduti pëpe ye so ayeke kota mingi na yâ ti fini ti e. Jésus atene: “Zo alingbi pëpe ti sara kua ti ngbâa na azo use, ndali ti so lo yeke ke mbeni oko na lo yeke ye mbeni. Wala lo yeke ngbâ na mbeni oko na lo ke mbeni. Ala lingbi pëpe ti sara kua ti ngbâa na Nzapa nga na Mosoro.” (Mat. 6:24). Tongana e zia li ti e kozoni kue gï na ndö ti kua ti Jéhovah nga e fa tënë ti lo na azo, e yeke wara ngia so mara ni ayeke dä ape. Bazengele Paul awara lani mara ti ngia ni so. Na ngoi so lo de lani maseka, lo zia lani li ti lo gï na ndö ti mbeni nzoni kua ti nginza. Me ambeni ngoi na pekoni, lo wara tâ ngia na ngoi so lo bâ tongana nyen la Bible achangé fini ti azo so lo fa tënë na ala. (Diko 1 aThessalonicien 2:13, 19, 20.) Mbeni kua nde so alingbi ti mû ngia na zo tongana ti so ayeke dä ape.

14. Ngbanga ti nyen la pensé so atene zo alingbi ti leke akpale ti lo wani anzere na ambeni zo?

¹⁴ “Azo alingbi ti leke akpale ti ala.” Tënë  so anzere na azo mingi. Ngbanga ti nyen? Tongana fade tënë ni so ayeke tâ tënë, a ye ti tene so zo ayeke na bezoin ti tene Nzapa afa lege na lo ape nga so zo alingbi ti sara ye kue so bê ti lo aye. Nga, ambeni zo alingbi ti yeda na pensé so atene zo alingbi ti leke akpale ti lo wani ndali ti so mbeni gingo nda ti ye atene so bira, sarango sioni, kobela nga na yere ayeke kiri kiringo na gbe ni. Mbeni tondo atene: “Raison so ndali ni gigi ti azo ayeke ga gï nzoni ayeke so azo aye ti sara si dunia aduti pendere mingi.” Mara ti tënë tongaso afa so zo ahinga fadeso awe tongana nyen la lo lingbi ti leke akpale so azo ayeke na yâ ni ngbene ye giriri so? Ti kiri tënë na hunda so, zia e gbu li ti e nzoni na ndö ti akpale ni so.

15. Aye wa la afa so akpale ti azo ayeke ngangu mingi?

¹⁵ Abira: Abira use so amû ndö ti sese kue afâ azo ahon kutu 60. Ngbene ye na hunzingo ti Use bira so amû sese kue, ade azo ahinga nzoni tongana nyen ti kanga lege na bira ape. Ti si na ngu 2015, azo kutu 65 akpe ndo ti ala ndali ti bira wala ndali ti so a sara aye ti ngangu na ala. Gï na yâ ti ngu 2015, azo kutu 12 tongaso akpe ndo ti ala. Sarango sioni: Atâa so mara ti ambeni sarango sioni akiri na peko na ambeni ndo, sarango aye so ake ndia na lege ti Internet, aye ti ngangu so azo ti sewa asara na popo ti ala nga na kpale ti aterroriste ague na li ni mingi. Na ndö ni, azo mingi ayeda so tënë ti goro ahon ndö ni na yâ ti dunia. Zo ayeke na ngangu ti zi sarango sioni ape. Kobela: Azo awara lege ti kanga lege na ambeni kobela. Me mbeni tondo so a fa ni na ngu 2013 afa so ngu oko oko, azo kutu gumbaya so ngu ti ala ayeke na gbe ti ngu 60 akui na kobela ti bê, kobela so asara si mbage ti terê ti zo abuba, cancer, kobela ti wungo nga na kobela ti diabète. Yere: Banque mondiale atene so gï na Afrika, wungo ti azo so ayeke na yâ ti kota yere ague na li ni mingi, a londo na kutu 280 na ngu 1990 a si na kutu 330 na ngu 2012.

16. (a) Ngbanga ti nyen la gï Royaume ti Nzapa oko la alingbi ti leke akpale ti azo? (b) Anzoni ye wa so Royaume ayeke ga ande na ni Ésaïe na mbeni zo ti sungo psaume asara tënë ni?

¹⁶ Azo so ayeke gi gï nzoni ti ala wani la ayeke na ndö ti abungbi ti dengo buze nga na abungbi ti poroso ti laso. A yeke polele, azo tongaso alingbi pëpe ti zi bira, sarango sioni, kobela nga na yere, gï Royaume ti Nzapa la alingbi ti zi ni. Gbu li ti mo na ndö ti ye so Jéhovah ayeke sara ande ndali ti azo. Bira: Royaume ti Nzapa ayeke zi ande aye kue so ayeke na gunda ti bira, aye tongana gingo gï nzoni ti zo wani, goro, yengo kodro ahon ndö ni, vorongo ti wataka nga na Satan lo wani (Ps. 46:8, 9). Sarango sioni: Royaume ti Nzapa ayeke zi ande sarango sioni. Même laso, Royaume ni ayeke fa na azo kutu mingi ti ye terê nga ti sara confiance na mba. Mbeni gouvernement ti azo alingbi ti sara tongaso ape (És. 11:9). Kobela: Jéhovah ayeke sara ande si azo ti lo aduti na nzoni seni (És. 35:5, 6). Yere: Jéhovah ayeke zi ande yere nga lo yeke sara si azo ti lo aduti na ngia nga na kpengba songo na lo, ye so ayeke kota mingi ahon amosoro kue.​—Ps. 72:12, 13.

17. Tongana nyen la mo lingbi ti ke apensé ti dunia so?

¹⁷ Tongana mo mä mbeni pensé ti dunia so, so alingbi ti zia mabe ti mo na yâ ti tara, gi ti hinga ye so Bible atene na ndö ti tënë ni nga sara lisoro na ndö ni na mbeni ita so ayeke biazo. Gbu li ti mo na ndö ti ndani so tënë ni so anzere na azo, ngbanga ti nyen la pensé ni so ayeke na lege ni ape nga tongana nyen la mo lingbi ti ke ni. Biani, e kue e lingbi ti bata terê ti e na apensé ti dunia so tongana e sara ye alingbi na wango so Paul amû lani na congrégation ti Colosses, lo tene: “Ala ngbâ lakue ti sara ye na ndara na mbage ti azo so ayeke na gigi. . . si ala hinga tongana nyen la a lingbi ala kiri tënë na zo oko oko.”​—aCol. 4:5, 6.