1-2. (a) Ahunda wa la e yeke kiri tënë na ni? (b) Nyen la afa so Jéhovah aye mingi ti aidé e?

 JÉHOVAH apeut ti aidé e ti gbu ngangu na yâ ti akpale ti e nga ti sara na lo na ngia. Aye wa la lo yeke sara ti aidé e? Tongana nyen la e peut ti wara aye ti nzoni mingi na lege ti mungo maboko ti Jéhovah? Article so ayeke kiri tënë na ahunda so. Me kozoni, zia e kiri tënë na hunda so: Eskê Jéhovah aye biani ti aidé e?

² Mbeni tënë so bazengele Paul atene na yâ ti lettre ti lo na aHébreu apeut ti aidé e ti wara kiringo tënë ni. Paul atene: “Jéhovah ayeke zo ti mungo maboko na mbi; mbeto ayeke sara ande mbi pëpe. Nyen la zo apeut ti sara na mbi nyen?” (aHéb. 13:6). Ambeti so asara tënë na ndö ti Bible atene so, na yâ ti versê so, tënë “zo ti mungo maboko” aye ti sara tënë ti zo so aga hio ti mû maboko na mbeni zo so atoto ti wara mungo maboko. Imaginé Jéhovah so ayeke ga hio ti sö mbeni zo so ayeke na yâ ti kpale. Biani, mo yeke yeda so tënë so afa so Jéhovah ayeke na kota nzara ti mû maboko na e. So Jéhovah ayeke na terê ti e, e peut ti gbu ngangu na ngia na yâ ti akpale so e wara.

3. Aye ota wa la Jéhovah ayeke sara ti aidé e ti gbu ngangu na ngia na yâ ti akpale ti e?

³ Ambeni ye wa la Jéhovah ayeke sara ti aidé e ti gbu ngangu na ngia na yâ ti akpale ti e? Ti kiri tënë na hunda so, zia e diko mbeni mbage ti mbeti ti Ésaïe. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so aprophétie mingi so yingo apusu Ésaïe ti sû ni abâ awakua ti Nzapa laso. Na ndö ni, fani mingi Ésaïe asara tënë ti Jéhovah na mbeni fason so e peut ti mä yâ ni hio. E wara ambeni tapande ni na Ésaïe chapitre 30. Na yâ ti chapitre so, Ésaïe asara  kua na apendere tapande ti fa tongana nyen la Jéhovah ayeke aidé azo ti lo. Lo tene so Jéhovah ayeke aidé e na lege so (1) lo yeke mä asambela ti e nga lo yeke kiri tënë na ni, (2) lo yeke fa lege na e nga (3) lo yeke sara tufa na ndö ti e laso nga na yâ ti angoi so ayeke ga. Zia e bâ aye ota so Jéhovah ayeke sara ti aidé e.

4. (a) Jéhovah atene aJuif ti ngoi ti Ésaïe ayeke tongana nyen? Nyen la lo zia lege na ni ti si? (b) Beku wa la Jéhovah amû lani na awakua ti lo be-ta-zo? (Ésaïe 30:18, 19).

⁴ Na tongo nda ti Ésaïe chapitre 30, Jéhovah afa so aJuif ayeke “amolenge ti kpengba-li” so ayeke “sara siokpari na ndö ti terê.” Lo kiri lo tene: “Azo so ayeke azo ti kpengba-li, . . . so aye pëpe ti mä ndia so mbi Jéhovah mbi mû ni.” (És. 30:1, 9). So azo ni ake ti mä tënë, Ésaïe atene kozo awe so Jéhovah ayeke zia si ala wara ngangu kpale (És. 30:5, 17; Jér. 25:8-11). A yeke ye so asi na ngoi so azo ti Babylone agbu ala ague na ala na Babylone. Me na popo ti ala, ambeni Juif ayeke lani dä so ayeke be-ta-zo, na Ésaïe ayeke lani na mbeni tënë ti beku ndali ti ala. Lo tene na ala so mbeni lâ Jéhovah ayeke sara nzoni bê na ala. (Diko Ésaïe 30:18, 19.) A yeke tâ gï ye so asi lani. Jéhovah azi ala na ngbâa na Babylone. Ye oko, lo zi ala na lê ni lê ni ape. So a tene “Jéhovah akanga bê ti lo, lo ku ti sara nzoni na ala,” a fa so mbeni ngoi ayeke hon kozo si a zi azo so ayeke be-ta-zo. Ti tâ tënë ni, azo ti Israël asara ngu 70 na Babylone kozo ti tene a zi lege na ambeni ti kiri na Jérusalem (És. 10:21; Jér. 29:10). Na ngoi so azo ti Israël ayeke lani angbâa na Babylone, ala toto ndali ti so ala yeke na vundu, me tongana ala kiri na kodro ti ala awe, ala toto ndali ti so ala yeke na ngia.

5. Atënë so ayeke na Ésaïe 30:19 adë bê ti e tongana nyen?

⁵ Laso, atënë so apeut ti dë bê ti e: “Gï so ala toto na Nzapa ti mû maboko na ala, lo yeke sara nzoni bê na ala.” (És. 30:19). Ésaïe adë bê ti e so Jéhovah ayeke mä e nzoni na ngoi so e toto na Lo, nga tongana e voro terê na Lo, Lo yeke kiri tënë hio. Ésaïe akiri atene: “Gï na ngoi so lo mä toto ti ala, lo yeke sara ye so ala hunda.” Atënë ti dengo bê so adabe ti e so Babâ ti e aye mingi ti aidé azo so ahunda mungo maboko ti lo. So e hinga ni ayeke aidé e ti gbu ngangu na ngia.

6. Tongana nyen la atënë ti Ésaïe afa so Jéhovah ayeke mä sambela ti awakua ti lo oko oko kue?

⁶ Mbeni ye wa la versê so afa na e na ndö ti sambela? Jéhovah ayeke mä sambela ti e oko oko kue. E tene tongaso ngbanga ti nyen? Na kozo mbage ti Ésaïe chapitre 30, a sara kua na tënë “ala” ndali ti so Jéhovah ayeke sara tënë na azo tongana mbeni groupe. Me na versê 19, na yanga ti Hébreu, tënë “ala” aye ti sara tënë ti azo oko oko kue. Ye so aye ti tene so a sû tënë ni ndali ti zo oko oko. Tongaso, tongana Ésaïe atene: “Ala toto kete pëpe”, “lo yeke sara nzoni bê na ala;” “lo yeke sara ye so ala hunda”, lo ye ti fa so Jéhovah ayeke mä azo ni oko oko kue. So Jéhovah ayeke Babâ ti ndoye, lo yeke tene pëpe na mbeni molenge ti lo ti koli wala ti wali, atene: “Mo doit ti kpengba tongana ita ti mo ti koli wala ti wali.” Me lo pensé na e oko oko kue nga lo yeke mä sambela ti e oko oko kue.—Ps. 116:1; És. 57:15.

7. Tongana nyen la Ésaïe na Jésus afa so a yeke kota ye ti ngbâ ti sambela?

⁷ Tongana e sambela Jéhovah na e fa na lo mbeni kpale so e yeke na yâ ni, peut-être kozo ye so Lo yeke sara ayeke ti mû na e ngangu so e bezoin ni ti gbu ngangu dä. Nga tongana kpale ni ahunzi hio ape tongana ti so e ye, peut-être e bezoin ti hunda Jéhovah fani mingi ti mû na e ngangu ti gbu ngangu na yâ ni.  Lo tisa e ti sara tongaso. E hinga ni na lege ti atënë ti Ésaïe so: “Ala zia [Jéhovah] kpô pëpe.” (És. 62:7). So aye ti tene nyen? A ye ti tene so, so e yeke sambela Jéhovah mingi, a yeke mo bâ mo tene e zia lege na lo ti wu terê ti lo ape. Atënë ti Ésaïe adabe ti e na toli ti Jésus na ndö ti sambela so ayeke na Luc 11:8-10, 13. Ge Jésus afa na e so, tongana e yeke sambela ndali ti mbeni ye so e ye ni, a lingbi e “ngbâ gï ti hunda ye ni” nga ti “ngbâ ti hunda” ti wara yingo vulu. E peut nga ti voro yanga na Jéhovah ti fa lege na e tongaso si e mû anzoni desizion.

8. Ândö, tongana nyen la atënë ti Ésaïe 30:20, 21 aga tâ tënë?

⁸ Diko Ésaïe 30:20, 21. Na ngoi so aturugu ti Babylone ague angoro Jérusalem teti ngu oko na ndambo, vundu asara azo ni mingi, na a haka vundu ni na kobe nga na ngu so a yeke wara ni na ndo kue. Me na versê 20 na 21, Jéhovah atene na aJuif so tongana ala changé bê ti ala nga na sarango ye ti ala, lo yeke sö ala. Ésaïe atene so Jéhovah ayeke “Kota maître” ti ala, nga lo tene so Jéhovah ayeke fa na ala tongana nyen ti voro lo na lege so Lo yeda na ni. Atënë so aga tâ tënë na ngoi so a zi aJuif na ngbâa. Jéhovah afa lani so lo yeke Kota maître ti ala, nga na gbe ti fango lege ti lo, azo ni akiri avoro lo na lege ni. Laso, e yeke na ngia mingi so Jéhovah ayeke Kota maître ti e.

9. Mbeni lege so Jéhovah ayeke fa ye na e laso ayeke so wa?

⁹ Na yâ ti aversê so, Ésaïe ahaka e na a-élève so Jéhovah ayeke fa ye na ala na alege use. Kozo ni, Ésaïe atene: “Ala yeke bâ Kota maître ti ala na lê ti ala wani.” Na yâ ti tapande so, Ésaïe atene so Maître ni ayeke luti na devant ti a-élève ti lo. So pasa si e yeke na ni laso ti bâ nzoni na lege ti aye so Jéhovah ayeke fa na e! Na lege wa la Jéhovah ayeke fa ye na e? Na lege ti bungbi ti lo. E kiri singila mingi ndali ti fango lege so ayeke polele so e yeke wara na lege ti bungbi ti Jéhovah. Fango ye so e yeke wara na lege ti abungbi, akota bungbi, ambeti ti e, na lege ti Télé JW nga na ambeni lege nde ayeke aidé e ti gbu ngangu na ngia na angoi ti kpale.

10. Na lege wa la e yeke mä “mbeni go so asara tënë na peko ti [e]”?

¹⁰ Ésaïe asara tënë ti mbeni use lege so Jéhovah ayeke fa ye na e, lo tene: “Ala yeke mä ande mbeni go so asara tënë na peko ti ala.” Ge, prophète ni ahaka Jéhovah na mbeni maître so ayeke tambela na peko ti a-élève ti lo, so lê ti lo ayeke na ndö ti ala, na lo  yeke fa na ala lege so ala doit ti mû ni. Laso, e yeke mä go ti Nzapa so ayeke sara tënë na peko ti e. Na lege wa? Ândö, a sû atënë ti Nzapa so ayeke na yâ ti Bible na gbe ti yingo ti lo. Tongaso, na ngoi so e yeke diko Bible, a yeke tongana ti so e yeke mä go ti Nzapa so ayeke sara tënë na peko ti e.—És. 51:4.

11. Aye wa la e bezoin ti sara ti gbu ngangu na ngia? Ngbanga ti nyen?

¹¹ Jéhovah ayeke fa lege na e na lege ti bungbi ti lo nga na Bible. Tongana nyen la e peut ti wara aye ti nzoni mingi dä? Bâ so Ésaïe afa aye use. Kozo ni, lo tene: “So ayeke lege ni la.” Use ni, lo tene: “Ala tambela dä.” (És. 30:21). Gï ti hinga “lege ni” alingbi ape. E bezoin nga ti “tambela dä.” Grâce na Bible nga na aye so bungbi ti Jéhovah afa na ndö ni, e hinga aye so Jéhovah ahunda na e ti sara. E hinga nga tongana nyen ti sara ye alingbi na aye so e manda. Ti gbu ngangu na ngia na yâ ti kua ti Jéhovah, e bezoin ti sara aye so use kue. Tongana e sara ni, e peut ti hinga biani so Jéhovah ayeke futa e.

12. Ti gue oko na Ésaïe 30:23-26, tongana nyen la Jéhovah ayeke sara tufa na ndö ti azo ti lo?

¹² Diko Ésaïe 30:23-26. Tongana nyen la prophétie so aga lani tâ tënë na ngoi ti aJuif so a gue na ala na ngbâa na Babylone si ala kiri na Israël? Jéhovah amû lani na ala gbâ ti aye ti aidé ala ti ngbâ na fini nga ti ngbâ ti sara na lo. Jéhovah amû lani na azo ti lo gbâ ti akobe. Me kota ye ni, lo mû lani na ala aye kue so ala bezoin ni ti ga nduru na lo nga ti kiri ti voro lo na lege ni. Ade Jéhovah amû na azo ti lo gbâ ti anzoni ye tongaso kozo ape. Versê 26 afa so Jéhovah asara lani si lumière aza mingi na ndö ti ala, so ti tene, lo aidé lani ala ti mä yâ ti Mbeti ti lo (És. 60:2). Atufa ti Jéhovah a-aidé lani awakua ti lo ti ngbâ ti sara na lo na ngia nga ti wara ngangu “ndali ti so bê ti ala ayeke na ngia”.—És. 65:14.

13. Prophétie ti kiringo na aye na place ni aga tâ tënë na ngoi ti e tongana nyen?

¹³ Eskê prophétie ti kiringo na tâ vorongo Nzapa na place ni abâ nga e laso? EN. Na lege wa? Ngbene ye na ngu 1919, azo kutu mingi asigi na gbe ti ngbâa ti Babylone, Ngangu gbata, so ayeke abungbi ti vorongo nzapa ti wataka kue. A gue na ala na mbeni ndo so ayeke nzoni mingi ahon Sese ti zendo ti azo ti Israël. A gue na ala na yâ ti paradis ti yingo (És. 51:3; 66:8). Paradis ti yingo ayeke nyen?

14. Paradis ti yingo ayeke nyen? Azo wa la ayeke na yâ ni laso? (Bâ “Nda ti mbeni tënë.”)

¹⁴ Ngbene ye na ngu 1919 ti ga na ni, aChrétien so a soro ala ti gue na yayu ayeke na yâ ti  paradis ti yingo. b Azo so ayeke na beku ti wara fini na ndö ti sese, so ti tene, “ambeni taba”, ayeke nga na yâ ti paradis ti yingo so nga Jéhovah asara gbâ ti atufa na ndö ti ala.—Jean 10:16; És. 25:6; 65:13.

15. Paradis ti yingo ayeke na ndo wa?

¹⁵ Laso, kodro na lege ti yingo, wala paradis na lege ti yingo, ayeke na ndo wa? Awakua ti Jéhovah ayeke na ndo kue na ndö ti sese. Tongaso, paradis ti yingo so ala yeke na yâ ni ayeke nga na yâ ti dunia kue. Ni la, laso, atâa ndo wa la e yeke dä na ndö ti sese, e peut ti duti na yâ ti paradis ti yingo na ngoi so e yeke mû maboko mingi na tâ vorongo Nzapa.

16. Tongana nyen la e peut ti ngbâ ti bâ so paradis ti yingo ayeke pendere mingi?

¹⁶ Ti ngbâ na yâ ti paradis ti yingo, mbeni ye so e doit ti sara ayeke ti ngbâ ti kiri singila ndali ti bungbi ti Jéhovah so ayeke na yâ ti dunia kue. E peut ti sara ni tongana nyen? E peut ti sara ni na lege so e zia lê ti e na ndö ti pendere ti paradis ni, me pëpe na ndö ti awokongo ti aita ti e (Jean 17:20, 21). Ngbanga ti nyen la a yeke kota ye mingi? Gbu li na ndö ti hakango ye so. E ye ti bâ apendere keke nde nde na yâ ti mbeni pendere parc wala ndo so a lu akeke dä. Legeoko nga, na yâ ti acongrégation ti e laso e yeke wara azo nde nde so ayeke tongana akeke (És. 44:4; 61:3). E doit ti sara kue ti ngbâ ti zia lê ti e na ndö ti pendere ti paradis ti yingo so ayeke tongana mbeni “gbako”, me pëpe na ndö ti awokongo ti aita ti e so ayeke tongana “akeke” so ayeke nduru na e. A lingbi e zia pëpe si awokongo ti e wala ti amba ti e asara si e bâ pëpe pendere beoko so ayeke na popo ti e aChrétien na yâ ti dunia kue.

17. Nyen la e oko oko kue e peut ti sara ti tene beoko aduti na yâ ti congrégation?

¹⁷ Nyen la e oko oko kue e peut ti sara ti bata beoko ti congrégation? Ye so e peut ti sara ayeke ti duti azo so asara si siriri amaï (Mat. 5:9; aRom. 12:18). Lakue tongana e mû li ni ti sara si siriri aduti na popo ti e na amba ti e na yâ ti congrégation, e yeke sara si paradis ti yingo akiri aduti pendere. Zia e girisa ape so Jéhovah  la agboto zo oko oko kue aga na lo na yâ ti paradis ti yingo ti voro lo na lege ni (Jean 6:44). Imaginé tongana nyen la Jéhovah ayeke na ngia mingi tongana lo bâ so e sara ngangu ti tene siriri nga na beoko aduti na popo ti awakua ti lo so lo bâ ala na nene ni mingi.—És. 26:3; Ag. 2:7.

18. Nyen la a yeke nzoni e gbu li mingi na ndö ni fani mingi? Ngbanga ti nyen?

¹⁸ Tongana nyen la e peut ti bâ nzoni mingi na lege ti anzoni ye so Jéhovah ayeke mû na awakua ti lo? E peut ti gbu li mingi na ndö ti aye so e manda na yâ ti Bible nga na yâ ti ambeti ti e. Mara ti mandango ye nga na gbungo li tongaso ayeke aidé e ti duti na asarango ye ti aChrétien so ayeke pusu e ti duti na “yengo terê ti aita” nga na “tâ yengo terê na popo ti [e]” na yâ ti congrégation (aRom. 12:10). Tongana e gbu li na ndö ti anzoni ye so Jéhovah amû na e laso, songo ti e na lo ayeke kpengba. Tongana e gbu li na ndö ti anzoni ye so Jéhovah amû zendo ti mû na e na yâ ti angoi so ayeke ga, a yeke sara nga si e ngbâ ti duti na beku ti sara na lo teti lakue lakue. Aye so kue ayeke sara si e duti na ngia mingi ti sara na Jéhovah laso.

19. (a) Ti gue oko na Ésaïe 30:18, nyen la e peut ti hinga na bê ti kue? (b) Nyen la ayeke aidé e ti gbu ngangu na ngia?

¹⁹ Jéhovah “ayeke londo” ande ti sara mbeni ye ndali ti e na ngoi so lo yeke futi sioni dunia so (És. 30:18). E hinga na bê ti e kue so Jéhovah, so ayeke “Nzapa ti mbilimbili”, ayeke zia ande pëpe si dunia ti Satan angbâ aninga ahon ti so a hunda (És. 25:9). Tongana Jéhovah, e yeke kanga bê e ku ti tene lango so lo yeke sö e asi. Ti ku na ngoi ni so, e leke na bê ti e ti ngbâ ti bâ na nene ni pasa so e yeke na ni ti sambela, ti manda Bible nga ti sara ye alingbi na ni nga ti gbu li na ndö ti anzoni ye so e wara. Tongana e sara ni, Jéhovah ayeke aidé e ti ngbâ ti gbu ngangu na ngia na yâ ti vorongo so e yeke voro na lo.