Gue na tënë ti yâ ni

Gue na li ti atënë ni

Ita Rutherford ayeke mû diskur na kota bungbi ti Cedar Point, na Ohio, na ngu 1919

1919: A sara ngu ngbangbo oko awe

1919: A sara ngu ngbangbo oko awe

KOTA bira (so na pekoni a iri ni Kozo bira so amû sese kue), so aninga ahon ngu osio, ahunzi na ngu 1919. Amara azia ti sara bira na hunzingo ti ngu 1918, nga na lango 18 ti janvier ngu 1919 a komanse ti sara bungbi ndali ti siriri na Paris. Mbeni ye so a sara na ngoi ti bungbi so ayeke so a sigi na mbeni mbeti so a iri ni Traité de Versailles, so akaï bira na popo ti Allemagne na akodro so abungbi asara bira na lo. A sû lani maboko na gbe ti mbeti so na lango 28 ti juin ngu 1919.

Mbeti so azia nga na sese mbeni fini bungbi so a iri ni Bungbi ti Amara. Ndani ayeke ti “sara si mango terê, siriri nga na nzoni duti aduti na yâ ti dunia kue.” Gbâ ti abungbi ti nzapa so atene ala yeke aChrétien amû lani maboko na bungbi so. Bungbi ti akota zo ti Églises du Christ ti Amerika atene so bungbi so “ayeke bungbi ti poroso so ayeke sara kua na iri ti Royaume ti Nzapa na ndö ti sese.” Akota zo so afa lani so ala mû maboko na Bungbi ti Amara na lege so ala tokua azo na iri ti ala ti gue na bungbi so a sara ndali ti siriri na Paris. Mbeni oko ti azo so ala tokua ala atene so bungbi so “ayeke tongo nda ti mbeni fini ngoi na yâ ti mbaï ti azo.”

Mbeni fini ngoi ato nda ni lani, me a yeke pëpe azo so asara bungbi ti siriri la asara si a to nda ni. Na ngu 1919 mbeni fini ngoi ato nda ni na yâ ti kua ti fango tënë na ngoi so Jéhovah amû ngangu na azo ti lo ti fa tënë ahon ti kozo. Me kozoni, aWamandango Bible abezoin lani mbeni kota changement.

MBENI NGANGU DESIZION

Joseph Rutherford

A leke lani ti sara vote ti awayinda ti Watch Tower Bible and Tract Society na samedi, lango 4 ti janvier ngu 1919. Na ngoi ni so, a kanga Joseph Rutherford, so ayeke mû li ni lani na popo ti awakua ti Jéhovah, lo na ambeni ita-koli mbasambala. A kanga ala lani senge senge na Atlanta, Georgie, na États-Unis. Eskê a doit ti kiri ti voté aita-koli so ayeke mû li ni, so ayeke na kanga so? Wala a doit ti changé ala?

Evander Coward

Na yâ ti kubu ti kanga ti lo, Ita Rutherford ayeke gi bê ti lo lani na ndö ti kekereke ti bungbi ti Jéhovah. Lo hinga lani so ambeni ita-koli abâ so a yeke nzoni mingi ti soro mbeni zo nde ti duti président ti bungbi ni. So lo hinga ni, lo sû lettre na aita so aga na bungbi so, lo hunda na ala ti soro Evander Coward président. Rutherford atene so Coward ayeke “kpô”, lo yeke “zo ti ndara” nga lo yeke “be-ta-zo na Seigneur.” Ye oko, aita mingi aye lani ti sara mbeni ye nde, ala ye ti kiri na vote ni nze omene na peko. A-avocat ti aita so a kanga ala ayeda na ni. Na ngoi so ala yeke sara lisoro na ndö ti aye so ala ye ti sara, ngonzo agbu ambeni ita-koli.

Richard Barber

Na pekoni, mbeni ye asi so Richard Barber atene ayeke tongana ti so mbeni zo agi ti leke mbeni ngangu kpale. Mbeni ita-koli, so ayeke na popo ti azo so ayeke sara bungbi ni amû tënë, atene: “Mbi yeke avocat ape, me mbi hinga ye so a hunda na mbeni zo ti duti be-ta-zo. Nzapa ahunda ti tene zo aduti be-ta-zo. Nzoni lege so e lingbi ti fa so e yeke be-ta-zo na Nzapa ayeke ti sara mbeni vote na ti kiri ti voté Ita Rutherford président.”​—Ps. 18:25.

Alexander Macmillan

Ambeni ngoi na pekoni, Macmillan so a kanga nga lo lani adabe ti lo so na ndade ni Ita Rutherford apika mur ti kubu so a kanga lo dä na lo tene: “Yôro maboko ti mo na gigi.” Ita Rutherford amû na lo mbeni mbeti. Macmillan abâ nduru tënë so ayeke na lê ti mbeti ni na hio lo hinga ye so aye ti tene. Mbeti ni atene: “RUTHERFORD WISE VAN BARBER ANDERSON BULLY NGA NA SPILL PRÉSIDENT AKOZO KOTA ZO OTA E YE ALA KUE MINGI.” Ye so aye ti fa so a kiri a voté awayinda ni kue nga so a bata Joseph Rutherford nga na William Van Amburgh akota zo so ayeke mû li ni. Tongaso, Ita Rutherford ayeke ngbâ président.

A ZI ALA NA KANGA

Na ngoi so aita-koli miombe so ayeke lani na kanga, aWamandango Bible so ayeke be-ta-zo ahunda na azo ti sû maboko na gbe ti mbeni mbeti so na yâ ni ala hunda na gouvernement ti zi ala. Ala sara ye na mbeto ape ala sara si azo ahon 700 000 asû maboko ti ala na gbe ni. Na mercredi, lango 26 ti mars, ngu 1919, kozo si a mû mbeti ni na gouvernement, a zi Ita Rutherford nga na tanga ti aita-koli so amû li ni.

Na yâ ti tënë so Ita Rutherford atene na azo so ayamba lo na ngoi so lo kiri na yanga-da, lo tene: “Mbi hinga na bê ti mbi kue so ye so asi na e so ayeke gï ti leke e ndali ti angoi so ayeke ngangu mingi. . . . Tiri ti ala ayeke gï ti zi aita ti ala na kanga ape. A yeke gï mbeni mbage ni. Tiri so ala tiri ayeke ti sara tënë ti témoin ti tâ tënë, na azo so asara ni awara tënë nzoni so ayeke kota mingi.”

Aye so asi na ngoi ti fango ngbanga ti aita-koli so afa so peut-être Jéhovah la afa lege na ni. Na lango 14 ti mai, ngu 1919, azo ti da-ngbanga ni atene: “Azo so a bi tënë na li ti ala so . . . a fâ ngbanga ti ala na lege ni tongana ti so ala lingbi na ni fade ape, ndali ti raison so a ke ngbanga so a fâ.” A fâ ngbanga na li ti aita-koli so a tene ala sara mbeni sioni ye so ake ndia, tongana fade a pardonné gï ala wala a woko yâ ti ngbanga so a dë na li ti ala, tënë ti angbanga so a fâ na li ti ala ayeke ngbâ gï na yâ ti ambeti. A bï ambeni tënë nde na li ti ala ape. Ye so asara si Juge Rutherford angbâ na droit so a mû na lo ti gbu koko ti awakua ti Jéhovah na gbele Kota da-ngbanga ti États-Unis, lo sara ni fani mingi na peko ti so a zi lo.

ALA LEKE NA BÊ TI ALA TI NGBÂ TI FA TËNË

Ita Macmillan atene: “E doit lani ti duti gï tongaso ape sân ti sara mbeni ye ti ku ti tene Seigneur amû e ague na e na yayu. E bâ lani so e doit ti sara mbeni ye ti hinga ye so Seigneur aye biani.”

Me aita so ayeke na kota ndokua ti e alingbi lani pëpe ti kiri ti sara kua so ala yeke sara teti angu mingi so. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so na ngoi so a kanga ala, a buba aye kue so a yeke zia mbeti na lê ni si a imprimé ni. Ye so adécouragé ala, nga ambeni ita-koli ahunda terê ti ala wala kua ti fango tënë ahunzi awe la.

Eskê ambeni zo angbâ lani ti sara nzara ti tënë ti Royaume so aWamandango Bible ayeke fa? Ti kiri tënë na hunda so, Ita Rutherford amû desizion ti sara mbeni diskur. A tisa lani azo kue. Ita Macmillan atene: “Tongana zo oko aga ti mä diskur so ape, e yeke hinga so kua ti fango tënë ahunzi awe.”

Mbeti-sango so asara tënë ti diskur ti Ita Rutherford so li ni ayeke “Beku ndali ti azo so ayeke na vundu”, na Los Angeles, na Californie na ngu 1919

Tongaso na dimanche, lango 4 ti mai, ngu 1919, atâa so terê ti Ita Rutherford ason ngangu, lo mû diskur so li ni ayeke “Beku ndali ti azo so ayeke na vundu,” na Anglais. Lo mû diskur ni na Los Angeles, na Californie. Azo 3 500 tongaso aga, nga azo ngbangbo mingi akiri ndali ti so place ayeke dä ape. Na ndade ni azo 1 500 akiri aga. Aita awara kiringo tënë na hunda ti ala: azo ayeke sara lani nzara ti tënë ni.

Ye so aita asara na pekoni asara ngangu na ndö ti fason so aTémoin ti Jéhovah ayeke sara na kua ti ala ti fango tënë juska laso.

ALA YEKE NDURU TI SARA SI TÂ TËNË AMAÏ

Tour ti Ba Ndo ti lango 1 ti août 1919 afa lani so na tongo nda ti nze ti septembre, a yeke sara mbeni kota bungbi na Cedar Point, na Ohio. Clarence Beaty, mbeni Wamandango Bible so ade maseka na Missouri, atene: “Azo kue abâ lani so ala doit ti gue na kota bungbi so.” Aita ahon 6 000 aga ahon ti so ala pensé na ni. Mbeni ye so asara si kota bungbi ni anzere na azo mingi ayeke so azo ahon 200 awara batême na yâ ti Kota ngu ti Érié so ayeke nduru na ndo ti kota bungbi ni.

Couverture ti kozo numéro ti L’Âge d’Or ti lango 1 ti octobre 1919

Na lango 5 ti septembre, ngu 1919, na oku lango ti kota bungbi ni, na yâ ti diskur ti Ita Rutherford so li ni ayeke “Diskur na amba ti e awakua,” na Anglais, lo sara tënë ti sigingo ti mbeni fini périodique so li ni ayeke L’Âge d’Or. * Na yâ ni “a yeke wara afini sango na ndö ti akota ye so asi na yâ ti dunia nga a fa na lege ti Bible ndani so akota ye so asi.”

A wa aWamandango Bible kue ti fa tënë sân mbeto na fini mbeti so. Mbeni lettre so na yâ ni a fa tongana nyen la a doit ti leke yâ ti kua ti fango tënë, atene: “Zia zo oko oko kue so awara [batême] agirisa ape so a yeke mbeni kota pasa ti fa tënë nga ti sara kue ti fa ni na yâ ti dunia.” Azo mingi ayeda ti sara ni. Na décembre, awafango tënë ti Royaume so ayapu awara azo ahon 50 000 so amû iri ti ala ti wara fini périodique ni.

Aita-koli ayeke na terê ti mbeni oto so ayô L’Âge d’Or, na Brooklyn, na New York

Na hunzingo ti ngu 1919, a leke yâ ti kua ti awakua ti Jéhovah nga ala wara ngangu. Nga, gbâ ti akota prophétie so andu lâ ti nda ni aga tâ tënë. A hunzi ti tara awakua ti Nzapa nga a leke yâ ti akua ti ala tongana ti so a fa kozo awe na Malachie 3:1-4. A zi awakua ti Jéhovah na gbe ti ngbâa ti “Babylone, Ngangu gbata,” nga Jésus azia na sese “ngbâa be-ta-zo so ayeke sara ye na ndara”. * (Apoc. 18:2, 4; Mat. 24:45). Na ngoi ni so, aWamandango Bible ayeke lani nduru awe ti sara kua so Jéhovah aye ti tene ala sara.

^ par. 22 Na ngu 1937 a changé iri ti L’Âge d’Or aga Consolation, na ngu 1946 a changé ni a ga Réveillez-vous !

^ par. 24Tour ti Ba Ndo ti lango 15 ti juillet 2013, l. 10-12, 21-23; nga na ti mars 2016, l. 29-31.