1, 2. (a) Nyen la alingbi ti si tongana zo akanga nzara ti bê ti lo ape? (b) Ngbanga ti nyen la a lingbi e sara tënë laso na ndö ti kangango nzara ti bê?

JÉHOVAH NZAPA alingbi ti mû maboko na e ti hinga ti kanga nzara ti bê ti e (aGal. 5:22, 23). Atâa so Jéhovah ayeke kanga bê ti lo tâ nzoni mingi, e azo e yeke kanga bê ti e tongana ti lo ape ndali ti so e yeke mbilimbili-kue ape. Ti tâ tënë ni, akpale mingi alondo ndali ti so azo mingi ayeke kanga bê ti ala ape. So azo mingi ayeke kanga bê ti ala ape alingbi ti sara si azo asara hio pëpe aye so ala doit ti sara ni hio. A lingbi nga ti sara si zo asara kua nzoni ape na place ti kua wala na ekole. A lingbi ti pusu zo ti zonga ndo, ti nyon sämba ahon ndö ni, ti sara ye ti ngangu na zo, ti sara divorce, ti mû bon senge senge, ti ga ngbâa ti aye, ti sara kanga, ti wara kota vundu, ti wara kobela ti koli na wali wala ti mû ngo so lo ye ni ape.​—Ps. 34:11-14.

² Azo so ayeke kanga nzara ti bê ti ala pëpe ayeke ga na kpale na ala wani nga na amba ti ala. Nga, tongana ngoi ayeke hon, a yeke polele so azo ayeke kanga nzara ti bê ti ala tongana ti kozo ape. Ye so alingbi ti dö bê ti e pëpe, ndali ti so Bible atene so mbeni ye so afa so e yeke na “lâ ti nda ni” ayeke so azo ayeke ‘kanga nzara ti bê ti ala pëpe’.​—2 Tim. 3:1-3.

3. Ngbanga ti nyen la a lingbi e kanga nzara ti bê ti e?

³ Ngbanga ti nyen la a lingbi e kanga nzara ti bê ti e? Zia e bâ  akota raison use. Kozo ni, azo so ahinga ti kanga bê ti ala ayeke na akpale mingi ape. A yeke ngangu mingi na ala pëpe ti duti na nzoni songo na azo nga ti sara ngonzo ape, ti gi bê ti ala ape nga ti sara kota vundu ape. Use ni, ti tene e ngbâ kamarade ti Nzapa, a lingbi e tï pëpe na yâ ti tara nga e ke asioni nzara ti bê. Adam na Éve asara lani aye so pëpe (Gen. 3:6). Legeoko tongana ti ala, azo mingi laso ayeke na angangu kpale ndali ti so ala kanga nzara ti bê ti ala ape.

4. Nyen la alingbi ti kpengba azo kue so a yeke ngangu na ala ti kanga nzara ti bê ti ala?

⁴ Zo so ayeke mbilimbili-kue ape alingbi pëpe ti kanga bê ti lo tâ nzoni mingi. Jéhovah ahinga so a yeke kete ye ape na awakua ti lo ti kanga bê ti ala, na lo yeke mû maboko na ala ti hon ndö ti asioni nzara ti bê ti ala (1 aGbia 8:46-50). So lo yeke nzoni Kamarade mingi, na nzoni bê, lo yeke kpengba azo so aye ti sara na lo me so a yeke ngangu na ala ti kanga nzara ti bê ti ala na yâ ti ambeni ye. Zia e bâ tapande ti Jéhovah so ayeke tâ nzoni mingi. Na pekoni, e yeke manda ye na lege ti anzoni tapande nga na asioni tapande ti azo so Bible asara tënë ti ala. Nga, e yeke kiri ti bâ anzoni wango so alingbi ti mû maboko na e ti kanga nzara ti bê ti e nzoni mingi.

5, 6. Jéhovah azia na e tapande wa ti kangango nzara ti bê?

⁵ Jéhovah ayeke kanga nzara ti bê ti lo lakue, ndali ti so lo yeke mbilimbili-kue na yâ ti aye kue so lo sara (Deut. 32:4). Ye oko, e yeke mbilimbili-kue ape. Atâa so kue, ti tene e hinga ye nzoni na ndö ti kangango nzara ti bê, a lingbi e bâ tapande ti Jéhovah, tongaso si e lingbi ti mû tapande ti lo nzoni mingi. Na ambeni kpengba ngoi wa la Jéhovah akanga nzara ti bê ti lo?

⁶ Gbu li ti mo na ndö ti lege so Jéhovah akanga nzara ti bê ti lo na ngoi so Satan asara lani kpengbango-li. A lingbi lo sara lani mbeni ye. Kite ayeke dä ape so kpengbango-li ti Satan so asara si bê ti acréature ti yingo so ayeke be-ta-zo ason ngangu, ngonzo asara ala nga ala bâ so lo yeke sioni mingi. Peut-être atënë ti bê ti mo ayeke nga tongana ti ala tongana mo pensé na ndö ti apasi kue so Satan aga na ni. Ye oko, Jéhovah adö terê ti sara ye ape. Ye so lo sara so alingbi nzoni mingi na ye so asi. Jéhovah asara ngonzo hio hio ape nga lo sara ye mbilimbili na ngoi kue so lo yeke bâ lege ti akpale so kpengbango-li ti Satan aga na ni (Ex. 34:6; Job 2:2-6). Ngbanga ti nyen? Jéhovah azia si ngoi ahon ngbanga ti so lo ye ti futi zo oko ape me “lo ye si azo kue achangé bê ti ala.”​—2 Pi. 3:9.

7. Nyen la tapande ti Jéhovah afa na e?

⁷ Tapande ti Jéhovah afa na e so a lingbi e gbu li nzoni kozo ti sara tënë nga e dö terê ti sara ye ape. Tongana mo ye ti mû mbeni kpengba desizion, mû ngoi ti gbu li ti mo nzoni si mo sara ye na ndara. Sambela ti wara ndara ti tene tënë na lege ni wala ti sara ye na lege ni (Ps. 141:3). Na ngoi so ngonzo asara e, a yeke ngangu oko ape ti tene e sara ye ahon ndö ni. A yeke ndani la azo mingi aregretté aye so ala tene wala ala sara sân ti gbu li ti ala kozoni.​—aProv. 14:29; 15:28; 19:2.

8. (a) Na ndo wa la e lingbi ti wara anzoni tapande ti azo so akanga nzara ti bê ti ala? (b) Nyen la amû maboko na Joseph ti ke aye so wali ti Potiphar asara ti handa na lo? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article so.)

⁸ Atapande ti Bible wa afa so a yeke kota ye mingi ti kanga nzara ti bê? Kite ayeke dä ape so mo dabe ti mo na azo mingi so Bible asara tënë ti ala so akanga nzara ti bê ti ala na yâ ti tara. Mbeni oko ayeke Joseph, molenge ti Jacob. Lo kanga nzara ti bê ti lo na ngoi so lo yeke sara kua na yâ ti da ti Potiphar, mokonzi  ti agarde ti Pharaon. Joseph agboto lê ti wali ti Potiphar ndali ti so “Joseph ayeke pendere koli mingi”, na lo gi ti zia nzara ti lo na yâ ti Joseph. Nyen la asara si Joseph ake aye so lo yeke sara lakue ti zia nzara ti lo na yâ ti lo? Âmanke Joseph amû ngoi ti gbu li na ndö ti aye so ayeke si tongana lo yeda ti bungbi na lo. Na pekoni, tongana wali ti Potiphar agbu bongo ti lo, lo kpe lo sigi. Lo tene: “Mbi lingbi ti sara siokpari na terê ti Nzapa tongana nyen?”​—Gen. 39:6, 9; diko aProverbe 1:10.

9. Tongana nyen la mo lingbi ti leke terê ti mo ti tï na yâ ti tara ape?

⁹ Nyen la tapande ti Joseph afa na e? Tongana mbeni ye aye ti pusu e ti ke mbeni ndia ti Nzapa, a lingbi e ke ye ni. Giriri, a lingbi ambeni zo so ayeke laso aTémoin asara ngangu ti ke tengo ye wala nyongo ye ahon ndö ni, nyongo manga wala mbangi, sarango lango-sioni nga na ambeni ye tongaso. Même na peko ti batême ti ala, na ambeni ngoi, ala yeke na nzara ti kiri na angbene sarango ye ti ala. Tongana mbeni lâ ye so asi na mo, gi ti kpengba na lege so mo mû ngoi ti gbu li na ndö ti lege so songo ti mo na Jéhovah ayeke buba tongana mo tï na yâ ti tara ni. Mo lingbi ti gi ti pensé na ndö ti mbeni ye so alingbi ti duti mbeni tara ndali ti mo na mo gi ti bâ tongana nyen la mo lingbi ti kpe ni (Ps. 26:4, 5; aProv. 22:3). Tongana mo yeke na yâ ti tara, hunda Jéhovah ti mû na mo ndara nga na ngangu ti kanga nzara ti bê ti mo.

10, 11. (a) Nyen la ayeke si na amaseka mingi na ekole? (b) Nyen la alingbi ti mû maboko na amaseka so ayeke aChrétien ti ke ngangu so a yeke sara na ndö ti ala ti pusu ala ti sara sioni?

¹⁰ Ye so asi na Joseph ayeke si nga laso na amaseka mingi so ayeke aChrétien. Bâ tapande ti Kim. Mingi ti a-élève ti klase ti lo ayeke sara lango-sioni, na fani mingi ala yeke sara tënë na ndö ti azo so ala bungbi koli na wali na ala na nda-yenga. Me Kim ayeke na mara ti atënë so ti tene ape. Lo tene so na ambeni ngoi dutingo nde na tanga ti azo asara si lo bâ so “a dö lo a zia nga lo yeke gï lo oko.” Lo tene nga so amba ti lo ti klase abâ so lo yeke buba zo ndali ti so mbeni koli aga na peko ti lo ape. Ye oko, Kim ayeke na ndara na lo hinga so amaseka mingi ayeke na kota nzara ti bungbi koli na wali (2 Tim. 2:22). Fani mingi amba ti lo ti ekole ahunda lo wala lo bungbi koli na wali lâ oko awe. Hunda ti ala ni amû lege na lo ti fa na ala ndani so lo bungbi koli na wali ape. A nzere na e so amaseka so ayeke aChrétien aleke na bê ti ala ti ngbâ ti ke ngangu so a yeke sara na ndö ti ala ti pusu ala ti sara lango-sioni, na a nzere nga na Jéhovah.

¹¹ Bible afa nga atapande ti azo so akanga nzara ti bê ti ala ape na ala sara lango-sioni. A fa nga aye ti vundu so ayeke ga tongana e kanga nzara ti bê ti e ape. Tongana mo yeke na yâ ti mara ti ye so asi na Kim so, gbu li ti mo na ndö ti maseka-koli so li ti lo ayeke dä ape, so aProverbe chapitre 7 asara tënë ti lo. Gbu li ti mo nga na ndö ti ye so Amnon asara nga na asioni ye so sarango ye ti lo aga na ni (2 Sam. 13:1, 2, 10-15, 28-32). Ababâ na amama alingbi ti mû maboko na amolenge ti ala ti kanga nzara ti bê ti ala nga ti sara ye na ndara na lege so ala sara tënë ti atapande so na ngoi ti vorongo Nzapa na yâ ti sewa.

12. (a) Tongana nyen la Joseph akanga nzara ti bê ti lo na ngoi so lo yeke na terê ti aita ti lo? (b) Na yâ ti aye wa la a lingbi e kanga bê ti e?

¹² Na mbeni ngoi nde, Joseph akiri azia na e nzoni tapande ti kangango nzara ti bê. A yeke na ngoi so aita ti lo ti koli aga na Égypte ti vo kobe. Ti tene Joseph ahinga ye so ayeke biani na yâ ti bê ti ala, lo fa na ala pëpe so lo yeke ita ti ala. Na ngoi so lo bâ so lo kanga bê gbä, lo gue gï lo oko na mbeni ndo nde ti toto (Gen. 43:30, 31; 45:1). Tongana mbeni mba ti e Chrétien wala mbeni zo so e ye lo  asara mbeni ye so ason bê ti e, mungo tapande ti Joseph so akanga nzara ti terê ti lo ayeke mû maboko na e ti tene pëpe mbeni tënë wala ti sara mbeni ye so na pekoni e regretté ni (aProv. 16:32; 17:27). Tongana mo yeke na ambeni fami so a bi ala na gigi ti bungbi, peut-être mo yeke na bezoin ti kanga nzara ti bê ti mo ti tene mo ke ti sara songo na ala. Ti sara tongaso ayeke kete ye ape, me a yeke duti ngangu na e mingi ape tongana e girisa ape so e yeke mû tapande ti Jéhovah nga e yeke sara ye alingbi na awango ti lo.

13. Aye wa la e lingbi ti manda na lege ti mbaï ti Gbia David?

¹³ Bible afa na e nzoni tapande ti Gbia David. Lo yeke lani na kota ngangu me lo sara kua pëpe na ni na lê ti ngonzo na ngoi so Saül na Shiméï agi yanga ti lo (1 Sam. 26:9-11; 2 Sam. 16:5-10). Ye so aye ti tene pëpe so lakue la David akanga nzara ti bê ti lo. E hinga ni na ndö ti siokpari so lo sara na Bath-Shéba nga na sarango ye ti lo na ngoi so Nabal asara bê ti ye (1 Sam. 25:10-13; 2 Sam. 11:2-4). Ye oko, e lingbi ti manda mbeni kpengba ye na mbage ti David. Kozo ni, a lingbi asurveillant so ayeke na popo ti azo ti Nzapa akanga nzara ti bê ti ala mingi si ala sara ye ahon ndö ni na komandema ti ala ape. Use ni, a lingbi mbeni zo asara confiance na lo wani ahon ndö ni ape na lege so lo pensé so lo lingbi lâ oko ape ti tï na yâ ti tara.​—1 aCor. 10:12.

14. Nyen la asi na mbeni ita-koli? Ngbanga ti nyen la sarango ye ti e na yâ ti mara ti ye tongaso ayeke kota ye mingi?

¹⁴ Nyen la mo lingbi ti sara ti kanga nzara ti bê ti mo ahon ti kozo? Bâ mbeni ye so asi vrai. Mbeni oto akpo ngbonda ti oto ti Luigi. Atâa so chauffeur ti oto ni so ayeke na faute, lo zonga Luigi na lo ye ti tiri na Luigi. Luigi asambela Jéhovah ti mû maboko na lo ti ngbâ ti kanga bê ti lo na ti gi ti dë bê ti chauffeur ni, me lo dë bê ti lo gbä. Na ngoi so koli ni angbâ ti dekongo, Luigi amû anzene nzene tënë na ndö ti adresse ti assurance ti chauffeur ni na lo hon. Yenga oko na pekoni, Luigi ague ti sara vizite na mbeni wali na lo bâ so koli ti wali ni so ayeke chauffeur ni so. Kamene asara koli ni na lo hunda pardon ndali ti sioni sarango ye ti lo ni. Lo tene lo yeke gue ti bâ ndokua ti assurance ti Luigi ti tene a leke ye so abuba na terê ti oto ti Luigi hio. Koli ni amû mbage na lisoro so ala yeke sara na ndö ti Bible na a nzere na lo. Ye so amû lege na Luigi ti bâ so a yeke kota ye so lo duti kpo na peko ti kpale so asi lani so nga tongana lo sara lani ngonzo, ka ye ni ayeke duti ngangu.​—Diko 2 aCorinthien 6:3, 4.

15, 16. Mandango Bible alingbi ti mû maboko na mo nga na sewa ti mo tongana nyen ti kanga nzara ti bê ti ala?

¹⁵ Nzoni mandango Bible lakue alingbi ti mû maboko na aChrétien ti kanga nzara ti bê ti ala. Girisa ape so Nzapa atene na Josué, atene: “A yeke nzoni mbeti ti Ndia so ahon yongoro na yanga ti mo pëpe, a lingbi mo diko ni bï na lâ na gbe ti go, zia si lê ti mo akpengba ti sara ye alingbi na atënë kue so a sû na yâ ni; na sarango tongaso fade lege ti mo ayeke ga nzoni na mo yeke sara ye na ndara.” (Jos. 1:8). Mandango Bible alingbi ti mû maboko na mo tongana nyen ti kanga nzara ti bê ti mo?

¹⁶ Tongana ti so e bâ, atapande so ayeke na yâ ti Bible afa so tongana e kanga nzara ti bê ti e, e yeke wara anzoni ye na pekoni me tongana e kanga nzara ti bê ti e ape, e yeke bâ pasi na pekoni. Jéhovah ayeke na mbeni raison so ndali ni lo sara si a sû atapande so na yâ ti Bible (aRom. 15:4). Tongana e diko ni, e manda ni nga e gbu li ti e na ndö ni, andâ e sara ye na ndara mingi la. Gi ti bâ tongana nyen la mo lingbi ti sara ye alingbi na ni nga tongana nyen la sewa ti mo alingbi ti sara ye alingbi na ni. Hunda Jéhovah ti mû maboko na mo ti sara ye alingbi na tënë ti lo. Tongana  mo bâ so na yâ ti ambeni ye mo kanga nzara ti bê ti mo ape, yeda na ni. Sambela ndali ni, na sara ngangu ti bâ tongana nyen la mo lingbi ti changé (Jacq. 1:5). Sara recherche na yâ ti ambeti ti e ti wara anzoni wango so alingbi ti mû maboko na mo.

17. Na yâ ti aye wa la ababâ na amama alingbi ti mû maboko na amolenge ti ala ti kanga nzara ti bê ti ala?

¹⁷ Tongana nyen la mo lingbi ti mû maboko na amolenge ti mo ti kanga nzara ti bê ti ala? Ababâ na amama ahinga so a dü amolenge na kangango nzara ti bê ape. Tongaso, a lingbi ala fa na amolenge ti ala anzoni sarango ye na lege ti tapande ti ala wani (aÉph. 6:4). Tongana mo bâ so amolenge ti mo akanga nzara ti bê ti ala ape, hunda terê ti mo wala mo zia na ala nzoni tapande. Mo lingbi ti zia nzoni tapande na lege so mo fa tënë lakue, mo gue na abungbi lakue nga mo mû li ni lakue na vorongo Nzapa na yâ ti sewa. Sara mbeto pëpe ti ke na amolenge ti mo ti sara mbeni ye tongana bezoin ni ayeke dä. Jéhovah atene lani na Adam na Ève ti sara ambeni ye ape, aye so lo ke na ala ti sara alingbi lani ti mû maboko na ala ti kpe mbeto ti komandema ti lo. Legeoko nga, nda ti fango lege ti ababâ na amama nga na nzoni tapande so ala yeke zia ayeke ti fa na amolenge ti ala ti kanga nzara ti bê ti ala. Ambeni pendere ye so e lingbi ti fa na amolenge ti e ti sara ni ayeke ti ye komandema ti Nzapa nga ti kpe mbeto ti andia ti lo.​—Diko aProverbe 1:5, 7, 8.

18. Ngbanga ti nyen la a lingbi e soro akamarade ti e nzoni?

¹⁸ Tâ tënë, atâa e yeke babâ wala mama wala pëpe, a lingbi e soro akamarade ti e nzoni. Gi ti sara kamarade na azo so ayeke pusu mo ti tomba peko ti anzoni ye nga ti kpe aye so alingbi ti ga na mo kpale (aProv. 13:20). Tongana akamarade ti mo ayeke azo so ayeke be-ta-zo na Jéhovah, ala yeke pusu mo ti sara anzoni ye, mo yeke mû ande tapande ti kangango nzara ti bê ti ala. Kite ayeke dä ape so nzoni sarango ye ti mo ayeke pusu nga akamarade ti mo ti sara nzoni ye. Tongana e kanga nzara ti bê ti e, e yeke nzere na bê ti Nzapa, e yeke wara fini ti lakue lakue nga e yeke duti na nzoni songo na azo so e ye ala.