1-2. (a) Ngbanga ti nyen la Harmaguédon ayeke mbeni nzoni tënë ndali ti azo? (b) Ahundango ndo wa la e yeke bâ na yâ ti article so?

AMBENI zo apensé so mbeni bira so a sara na anene lê ti ngombe wala mbeni ye tongana kota pupu so abuba aye ayeke futi dunia so. Me a yeke ye so Bible afa la ape. Bible afa so mbeni bira so anzoni ye mingi ayeke ga na pekoni aga nduru ti si awe. A iri bira ni so Harmaguédon, na Bible atene so bira ni ayeke sara si e duti na ngia (Apoc. 1:3). Na bira ti Harmaguédon, a yeke futi azo ape me a yeke sö azo. Na lege wa?

² Bible afa so na bira ti Harmaguédon, a yeke sö azo na lege so a yeke sara si komandema ti azo ahunzi. Na bira so, a yeke sö azo na lege so a yeke zi azo ti sioni na a yeke bata azo ti mbilimbili. Nga a yeke sö azo na lege so a yeke bata sese ti e si abuba ape (Apoc. 11:18). Ti mû maboko na e ti mä yâ ti atënë so polele, zia e bâ ahundango ndo osio so: Harmaguédon ayeke nyen? Aye wa la ayeke si kete kozo na Harmaguédon? Tongana nyen la e lingbi ti duti na popo ti azo so ayeke sö kuâ na Harmaguédon? Tongana nyen la e lingbi ti ngbâ be-ta-zo na ngoi so Harmaguédon aga nduru?

3. (a) “Harmaguédon” aye ti sara tënë ti nyen? (b) Ti gue oko na Apocalypse 16:14, 16, ngbanga ti nyen la e lingbi ti tene so Harmaguédon ayeke mbeni vrai ndo ape?

³ Diko Apocalypse 16:14, 16. Tënë “Harmaguédon” asigi gï fani oko na yâ ti Bible na alondo na mbeni tënë ti Hébreu so ndani aye ti tene “Hoto ti Méguiddo.” (Apoc. 16:16; kete tënë na gbe ni). Méguiddo ayeke lani mbeni gbata na Israël ti giriri (Jos. 17:11). Harmaguédon aye ti sara tënë ti mbeni vrai ndo na sese ape me aye ti sara tënë ti ngoi so “agbia ti sese kue so azo ayeke dä”  abungbi terê ti ke Jéhovah (Apoc. 16:14). Me na yâ ti article so e yeke sara nga kua na tënë “Harmaguédon” ti sara tënë ti bira so ayeke komanse hio na peko ti bungbingo terê ti agbia ti sese. E hinga tongana nyen so Harmaguédon aye ti sara tënë ti mbeni vrai ndo ape? Kozoni, mbeni vrai hoto ti Méguiddo ayeke dä ape. Use ni, ndo so ayeke nduru na terê ti Méguiddo ayeke kete mingi, a peut pëpe ti lingbi “agbia ti sese kue so azo ayeke dä” na aturugu ti ala nga na aye ti bira ti ala. Ota ni, tongana ti so e yeke bâ ande na yâ ti article so, bira ti Harmaguédon ayeke to nda ni na ngoi so “agbia” ti dunia aga na bira na terê ti awakua ti Nzapa, so ayeke na ndö ti sese kue.

4. Ngbanga ti nyen la Nzapa atingbi tënë ti ndangba kota bira ti lo na Méguiddo?

⁴ Ngbanga ti nyen la Jéhovah atingbi tënë ti ndangba kota bira so na Méguiddo? Méguiddo nga na Popo-hoto ti Jizréel so ayeke nduru na ni ayeke lani ando so a sara abira dä mingi. Na ambeni ngoi, Jéhovah ayôro terê ti lo na yâ ti abira ni so. Na tapande, “na terê ti angu ti Méguiddo”, Nzapa amû maboko lani na Juge Barak ti Israël ti sö benda na ndö ti aturugu ti Canaan so mokonzi ti ala ayeke Siséra. Barak na prophète-wali Déborah akiri lani singila na Jéhovah ndali ti so lo sara si ala sö benda na lege ti miracle. Ala he bia, atene: “Atongoro angbâ na yayu kâ, ala tiri; . . . na Siséra. Ngu ti Kishon so asua ngangu amû ala ahon na ni.”—aJu. 5:19-21.

5. Kota kangbi wa la ayeke duti ande na popo ti bira ti Harmaguédon na bira so Barak asara lani?

⁵ Barak na Déborah ahunzi lani bia ti ala na atënë so: “Jéhovah, zia si awato ti mo kue akui tongaso, me zia si azo so aye mo aduti tongana lâ so asigi na yâ ti gloire ti lo.” (aJu. 5:31). Na Harmaguédon, awato ti Nzapa ayeke kui nga ande tongaso, me a yeke sö azo so aye Nzapa. Me mbeni kota kangbi ayeke na popo ti abira use so. Na Harmaguédon, awakua ti Nzapa ayeke tiri ape. Ala yeke duti ande même na aye ti bira ape. ‘Ala yeke wara ngangu tongana ala duti kpô nga ala zia bê ti ala’ na Jéhovah nga na aturugu ti lo so ayeke na yayu.—És. 30:15; Apoc. 19:11-15.

6. Jéhovah alingbi ti sara kua na aye wa ti futi awato ti lo na Harmaguédon?

⁶ Nzapa ayeke sara kua ande na aye wa ti futi awato ti lo na Harmaguédon? Lo lingbi ti sara kua na aye nde nde. Na tapande lo lingbi ti sara kua na yengingo ti sese, akota glason nga na awâ ti bekpa (Job 38:22, 23; Ézéch. 38:19-22). Lo lingbi ti sara si awato ti lo atourné na terê ti mba (2 Chron. 20:17, 22, 23). Nga lo lingbi ti sara kua na a-ange ti lo ti fâ asioni zo (És. 37:36). Atâa ye wa la Nzapa asara kua na ni, lo yeke sö benda. Lo yeke futi ande awato ti lo kue. Lo yeke sö ande azo ti mbilimbili kue.—aProv. 3:25, 26.

7-8. (a) Ti gue oko na 1 aThessalonicien 5:1-6, agbia ti dunia so ayeke to ande mbela na tënë wa so ade a tene mara ni ape? (b) Ngbanga ti nyen la a yeke duti ande mbeni mvene so ayeke tâ sioni mingi?

⁷ A yeke to mbela a tene “siriri na nzoni duti ayeke dä” kozo ti tene “lâ ti Jéhovah” asi. (Diko 1 aThessalonicien 5:1-6.) Na 1 aThessalonicien 5:2, “lâ ti Jéhovah” aye ti sara tënë ti “kota ye ti vundu”. (Apoc. 7:14). E yeke hinga tongana nyen so kota ye ti vundu aga nduru ti komanse? Bible asara tënë ti mbeni tënë so ade a to mbela na ni ape. Tënë ni so la ayeke fa ande so kota ye ti vundu ayeke to nda ni.

⁸ A yeke duti ande tongo mbela so a tene “siriri na nzoni duti ayeke dä” so Bible asara tënë ni kozo awe. Ngbanga ti nyen la agbia ti dunia ayeke tene ande tënë ni so? E hinga ni mbilimbili ape. Eskê akota zo ti nzapa ayeke mû mbage na ni? Peut-être ala yeke mû mbage na ni. Ye oko, tongo mbela ni so ayeke gï mbeni tënë ti mvene so alondo na asioni yingo. Me mvene so ayeke duti ande tâ sioni mingi mbilimbili ndali ti so ayeke sara si azo apensé so ala yeke na nzoni  duti kete kozo na kota ye ti vundu so ade mara ni asi lâ oko ape. Biani, “futingo ayeke ga gï hio tongaso na ndö ti ala gï tongana ti so songo yâ ayeke gbu mbeni mama ti ngo”. Ka ti awakua ti Jéhovah so ayeke be-ta-zo? Peut-être li ti ala ayeke kpe ande ti bâ so lâ ti Jéhovah ato nda ni gï hio tongaso, me ala leke terê ti ala ndali ni awe.

9. Eskê Jéhovah ayeke futi ande dunia ti Satan kue gï na ngoi oko? Fa ndani so mo tene tongaso.

⁹ Jéhovah ayeke futi ande pëpe dunia ti Satan kue gï na ngoi oko tongana ti so lo sara lani na ngoi ti Noé. Me lo yeke futi ande ni na angoi use. Kozoni, lo yeke futi ande Babylone, Ngangu gbata, so ayeke abungbi ti vorongo nzapa ti wataka kue. Na pekoni, na Harmaguédon, lo yeke futi tanga ti dunia ti Satan, so na yâ ni a yeke wara abungbi ti poroso, aturugu nga na abungbi ti dengo buze. Zia e bâ anzene nzene tënë na ndö ti akpengba ye use so.

10. Ti gue oko na Apocalypse 17:1, 6 nga na 18:24, ngbanga ti nyen la Jéhovah ayeke futi ande Babylone, Ngangu gbata?

¹⁰ “Ngbanga so ayeke tï na ndö ti kota wali-ndumba.” (Diko Apocalypse 17:1, 6; 18:24.) Babylone, Ngangu gbata aga na zonga mingi na ndö ti iri ti Nzapa. Lo fa atënë ti mvene na ndö ti Nzapa. Legeoko tongana mbeni wali-ndumba, lo yeke be-ta-zo na Jéhovah ape na lege so lo mû maboko na agouvernement ti azo. Lo sara aye ti ngangu na azo ti gbe ti lo nga lo mû nginza ti ala. Lo tuku nga mênë ti gbâ ti azo so na popo ni a yeke wara awakua ti Nzapa (Apoc. 19:2). Tongana nyen la Jéhovah ayeke futi ande Babylone, Ngangu gbata?

11. “Bengba nyama ti ngonda” aye ti sara tënë ti nyen? Tongana nyen la Nzapa ayeke sara kua na lo ti futi Babylone, Ngangu gbata?

¹¹ Jéhovah ayeke sara kua na “adidi bale-oko” ti “bengba nyama ti ngonda” ti futi na “kota wali-ndumba”. Nyama ti ngonda ni aye ti sara tënë ti Bendo ti Gigi. Adidi bale-oko ni aye ti sara tënë ti agouvernement so ayeke mû maboko na Bendo ti Gigi. Na ngoi so Nzapa aleke, agouvernement so ayeke londo na terê ti Babylone, Ngangu gbata. Ala “yeke sara si lo ngbâ na ye oko pëpe na ala zia lo terê senge” na lege so ala yeke mû amosoro ti lo nga ala yeke fa sioni ti  lo na gigi (Apoc. 17:3, 16). Futingo ni so ayeke si tâ gï hio tongaso, mo bâ mo tene a si gï na yâ ti lango oko. Tongaso, a yeke son bê ti azo so amû maboko na lo, mbilimbili ndali ti so a sara angu mingi awe la lo yeke pika kate ti lo, lo tene: “Mbi yeke gbia-wali, mbi yeke wali-mua pëpe na mbi yeke duti na yâ ti mua lâ oko pëpe.”—Apoc. 18:7, 8.

12. Nyen la Jéhovah ayeke zia lege pëpe na amara ti sara? Ngbanga ti nyen?

¹² Nzapa ayeke zia lege pëpe na amara ti futi azo ti lo. Ala yeke na ngia so iri ti lo ayeke na ndö ti ala, nga ala sara ye alingbi na commandement ti lo ti sigi na yâ ti Babylone, Ngangu gbata (Kus. 15:16, 17; Apoc. 18:4). Ala sara nga kua ngangu ti mû maboko na azo ti sigi na yâ ni. Tongaso, awakua ti Jéhovah ayeke “wara mbage ti asioni ye so ayeke si na lo so pëpe.” Atâa so kue, aye ayeke tara mabe ti ala ande.

13. (a) Gog ayeke nyen? (b) Ti gue oko na Ézéchiel 38:2, 8, 9, nyen la ayeke sara si Gog asi na ndo so a iri ni Harmaguédon so ayeke vrai ndo ape?

¹³ Bira ti Gog. (Diko Ézéchiel 38:2, 8, 9.) Na peko ti so a futi abungbi ti vorongo nzapa ti wataka kue awe, awakua ti Nzapa ayeke luti tongana mbeni keke so aluti gï lo oko na peko ti mbeni kota pupu ti ngu so abuba aye kue. Ngonzo ayeke gbu ande Satan ngangu. Lo yeke tuku ngonzo ni na lege so lo sara kua na ‘asioni tënë so alondo na yingo,’ so ayeke duti ande atënë ti mvene so alondo na asioni yingo, ti pusu bungbi ti amara ti ga na bira na terê ti awakua ti Jéhovah (Apoc. 16:13, 14). A iri bungbi so “Gog ti kodro ti Magog”. Na ngoi so amara ayeke ga ande na bira na terê ti awakua ti Jéhovah, ala yeke si na ndo so a iri ni Harmaguédon me so ayeke vrai ndo ape.—Apoc. 16:16.

14. Nyen la Gog ayeke hinga ande?

¹⁴ Gog ayeke sara ande confiance na “maboko ti zo ti mitele” so lo yeke na ni, so ti tene angangu turugu ti lo (2 Chron. 32:8). E yeke zia bê ti e na Jéhovah Nzapa ti e me na lê ti amara a yeke ye ti buba. Ngbanga ti nyen la na lê ti amara a yeke ye ti buba? A yeke ngbanga ti so Babylone, Ngangu gbata ayeke ngangu mingi, me anzapa  ti lo asö lo ape na maboko ti “nyama ti ngonda” nga na “adidi bale-oko” ti lo (Apoc. 17:16). Tongaso, Gog ayeke pensé so a yeke duti ngangu ape ti sö benda. Lo yeke gue ande na ndö ti awakua ti Jéhovah “gï tongana ti so mbinda ayeke mû ndö ti kodro.” (Ézéch. 38:16). Me hio Gog ayeke bâ so lo peut ti zi terê ti lo ape. Legeoko tongana Pharaon na Kota Ngu-Bengba, Gog ayeke hinga so lo yeke tiri na Jéhovah la.—Ex. 14:1-4; Ézéch. 38:3, 4, 18, 21-23.

15. Nyen la Jésus ayeke sara ande na bira ti Harmaguédon?

¹⁵ Christ na aturugu ti lo ti yayu ayeke mû ande mbage ti awakua ti Nzapa nga ala yeke futi amara na aturugu ti ala kue (Apoc. 19:11, 14, 15). Me ka ti Satan, so ayeke kota wato ti Jéhovah, so atene amvene na amara nga lo pusu ala ti londo na terê ti awakua ti Nzapa na bira ti Harmaguédon, ayeke duti ande tongana nyen? Jésus ayeke bi lo na asioni yingo ti lo na yâ ti kota dû so alï mingi, a yeke kanga ala kâ teti ngu saki oko.—Apoc. 20:1-3.

16. (a) Tongana nyen la e yeke fa so e ‘hinga Nzapa’? (b) Nyen la ayeke si ande na azo so ahinga Jéhovah na Harmaguédon?

¹⁶ Atâa e yeke na yâ ti tâ tënë asara angu mingi wala pëpe, ti sö kuâ na Harmaguédon, a lingbi e fa so e ‘hinga Nzapa’ nga e fa so e ‘sara ye alingbi na nzoni tënë na ndö ti Seigneur ti e Jésus.’ (2 aThes. 1:7-9). Tongana e hinga aye so Nzapa aye, aye so lo ke nga na aye so lo hunda na e ti sara, andâ e ‘hinga Nzapa’ la. E yeke fa nga so e hinga lo tongana e ye lo nga e mä yanga ti lo nga e voro gï lo oko (1 Jean 2:3-5; 5:3). Tongana e fa so e hinga Nzapa, e yeke duti na pasa ti tene “Nzapa ahinga” e, ye so ayeke sara si e sö ande kuâ na Harmaguédon (1 aCor. 8:3). Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so tongana “Nzapa ahinga” e, a ye ti tene so e nzere na lê ti lo.

17. Ti ‘sara ye alingbi na nzoni tënë na ndö ti Seigneur ti e Jésus’ aye ti tene nyen?

¹⁷ Na yâ ti “nzoni tënë na ndö ti Seigneur ti e Jésus” a yeke wara atâ tënë kue so Jésus afa, so ayeke na yâ ti Bible. E yeke sara ye alingbi na  nzoni tënë tongana e sara ye alingbi na ni na yâ ti fini ti e. A ye nga ti tene ti zia akua ti Royaume kozo, ti sara ye alingbi na aye so Nzapa ahunda na e ti sara so ayeke mbilimbili nga ti fa tënë ti Royaume ti Nzapa (Mat. 6:33; 24:14). A ndu nga mungo maboko na aita ti Christ so a soro ala ti gue na yayu na ngoi so ala yeke sara akota kua ti ala.—Mat. 25:31-40.

18. Na lege wa la aita ti Christ so a soro ala ti gue na yayu ayeke kiri na peko ti nzoni bê so a sara na ala?

¹⁸ Awakua ti Nzapa so lo soro ala ti gue na yayu aga nduru awe ti kiri na peko ti nzoni bê so “ambeni taba” asara na ala (Jean 10:16). Ala yeke sara ni tongana nyen? Kozo si bira ti Harmaguédon akomanse, azo 144 000 kue ayeke duti ande awe na yayu tongana ayingo so alingbi ti kui ape. Ala yeke duti ande na popo ti aturugu ti yayu so ayeke neka Gog nga ayeke bata “azo mingi mingi” so ayeke awakua ti Jéhovah (Apoc. 2:26, 27; 7:9, 10). Azo mingi mingi ayeke duti ande na ngia mingi so ala mû lani maboko na awakua ti Jéhovah so lo soro ala ti gue na yayu na ngoi so ala yeke na sese.

19-20. Atâa akpale wa la e wara, tongana nyen la e lingbi ti ngbâ be-ta-zo na ngoi so Harmaguédon ayeke pusu nduru nduru?

¹⁹ Na ngoi ti lâ ti nda ni so ayeke ngangu mingi so, awakua ti Jéhovah mingi ayeke na yâ ti atara. Atâa so kue, e lingbi ti gbu ngangu dä na ngia (Jacq. 1:2-4). Mbeni kota ye ni ayeke ti ngbâ ti sambela na bê ti e kue (Luc 21:36). A lingbi nga e manda Bible lâ na lâ nga e gbu li dä, e manda nga aprophétie na ndö ti aye so aga nduru ti si awe (Ps. 77:12). Tongana e sara aye so nga e sara kue ti fa tënë, e yeke ngbâ ti kpengba mabe ti e nga na beku ti e.

²⁰ Pensé na nzerengo terê so mo yeke duti ande na ni na ngoi so a futi Babylone, Ngangu gbata nga bira ti Harmaguédon ahunzi. Pensé nga na nzerengo terê so mo yeke duti na ni na ngoi so azo kue ayeke ne iri ti Nzapa nga na droit ti lo ti komande dunia kue (Ézéch. 38:23). A yeke ndali ni la Harmaguédon ayeke mbeni nzoni tënë ndali ti azo so ahinga Nzapa, amä yanga ti Molenge ti lo nga agbu ngangu juska na nda ni.—Mat. 24:13.