1. Akua wa la aita-wali ayeke sara ti mû maboko na bungbi ti Jéhovah? Akpale wa la ala mingi awara? (Bâ foto ti couverture ni.)

E YEKE na ngia mingi ti wara gbâ ti aita-wali so ayeke sara kua ngangu na yâ ti congrégation. Na tapande, ala yeke mû mbage na abungbi nga ala yeke fa tënë. Ambeni ayeke mû maboko ti bâ lege ti Da ti Royaume, nga ala yeke fa so ala bi bê na amba ti ala aChrétien. Me ala yeke tingbi na akpale. Ambeni ayeke bâ lege ti ababâ na amama ti ala so ayeke ambakoro. Afami ti ambeni ayeke kanga lege na ala me ala gbu ngangu dä. Nga, ambeni so ayeke bata amolenge ti ala ala oko ayeke sara kua ngangu ti bâ lege ti ala.

2. Ngbanga ti nyen la a lingbi e sara effort ti mû maboko na aita ti e ti wali?

² Ngbanga ti nyen la a lingbi e mû maboko na aita ti e ti wali? A lingbi e sara ni ngbanga ti so na yâ ti dunia so fani mingi a yeke ne awali pëpe tongana ti so a doit ti ne ala. Na ndö ni, Bible awa e ti mû maboko na ala. Na tapande, bazengele Paul ahunda na congrégation ti Rome ti yamba Phœbé nga ti “mû maboko na lo na yâ ti aye kue so lo yeke duti na bezoin” ni (aRom. 16:1, 2). Na ngoi so Paul ayeke lani Farizien, lo yeke na popo ti azo so abâ awali tongana ambumbuse zo. Me na peko ti so lo ga Chrétien, lo mû tapande ti Jésus nga lo ne awali na lo sara ye na ala na nzoni bê.—1 aCor. 11:1.

3. Jésus asara ye lani na awali tongana nyen? Lo bâ lani awali so asara ye so bê ti Nzapa aye tongana nyen?

³ Jésus asara ye lani na awali kue na nengo zo (Jean 4:27). Lo bâ lani awali pëpe tongana ti so akota zo ti nzapa ti aJuif ti ngoi ti lo abâ na ala. Mbeni mbeti so asara tënë na ndö ti Bible atene: “Jésus atene lâ oko pëpe mbeni tënë so abi nengo ti awali na sese.” Me Jésus ane même lani mingi awali so asara ye so bê ti Babâ ti lo aye. Lo bâ ala tongana aita ti lo ti wali. Lo bâ awali tongana mbage ti sewa ti lo legeoko tongana ti so lo bâ na akoli.—Mat. 12:50.

4. Nyen la e yeke bâ na yâ ti article so?

 ⁴ Jésus ayeke lani lakue nduru ti mû maboko na awali so asara na Nzapa. Lo bâ ala na nene ni nga lo gbu koko ti ala. Zia e bâ tongana nyen la e lingbi ti mû tapande ti Jésus na lege so e bâ aita ti e ti wali na nene ni.

5. Ngbanga ti nyen la a lingbi ti duti ngangu na ambeni ita-wali ti bungbi legeoko na aita ti sara ambeni ye?

⁵ Aita-koli nga na aita-wali kue abezoin ti duti na anzoni kamarade. Ye oko, na ambeni ngoi a lingbi ti duti ngangu na aita-wali ti wara anzoni kamarade. Ngbanga ti nyen? Bâ atënë so ambeni ita-wali atene. Mbeni ita-wali, so iri ti lo ayeke Jordane, * atene: “Ndali ti so mbi yeke kumbamba, fani mingi mbi bâ so mbi lingbi ti wara place ti mbi na yâ ti congrégation ape, vrai place ti mbi na yâ ti congrégation ayeke dä ape.” Kristen, mbeni pionnier so ague na mbeni ndo so lo lingbi ti fa tënë dä mingi, atene: “Tongana mo ga na yâ ti mbeni congrégation fini fini, mo lingbi ti bâ so mo yeke gï mo oko.” Ambeni ita-koli alingbi nga ti pensé tongaso. Azo so ayeke na yâ ti sewa so azo ni ayeke aTémoin ape alingbi ti bâ so ala yeke na songo na afami ti ala ape nga na oko ngoi ni ala lingbi ti bâ so ala yeke nduru ape na aita ti congrégation. Ambeni ita-wali alingbi ti bâ so ala yeke gï ala oko ndali ti so terê ti ala ason nga ala lingbi ti sigi ape wala ala yeke bâ lege ti mbeni zo ti sewa ti ala so terê ti lo ason. Annette atene: “Mbi lingbi lani ape ti yeda na a-invitation ndali ti so mingi ni mbi la mbi yeke bâ lege ti mama ti mbi.”

6. Tongana ti so a fa na Luc 10:38-42, tongana nyen la Jésus amû lani maboko na Marthe na Marie?

⁶ Jésus amû lani ngoi ti duti na terê ti awali so asara na Nzapa, na lo yeke lani tâ kamarade ti ala. Gbu li na ndö ti songo ti kamarade so ayeke na popo ti lo na Marie na Marthe. Na bango ni, ala use kue ayeke lani akumbamba. (Diko Luc 10:38-42.) Na lege ti atënë ti Jésus nga na asarango ye ti lo, lo sara si ala duti nzoni. Mbeto asara lani Marie ape ti duti na terê ti gere ti lo tongana mbeni disciple. * Marthe nga na ngoi so bê ti lo ason lani ndali ti so Marie amû maboko na lo ape, mbeto asara lo ape ti fa na Jésus pensé ti lo. Na ngoi so awali so atisa lani Jésus na ndö ti ala, lo mû maboko na ala use kue ti manda akpengba ye. Nga lo fa so lo pensé na awali so nga na ita ti ala ti koli, Lazare, na lege so lo gue lo bâ ala na mbeni ngoi nde (Jean 12:1-3). Tongaso, na ngoi so terê ti Lazare ason ngangu, mbeto asara Marie na Marthe ape ti iri Jésus ti mû maboko na ala.—Jean 11:3, 5.

7. Mbeni lege so e lingbi ti kpengba aita ti e ti wali ayeke so wa?

⁷ Ti ambeni ita-wali ngoi ti abungbi ayeke tâ nzoni ngoi na ala ti duti na amba ti ala aChrétien. Tongaso, na angoi ti bungbi e ye ti yamba ala, ti sara lisoro na ala nga ti fa na ala so e yeke bi bê na ala. Jordane, so e sara tënë ti lo fade, atene: “Tongana aita agonda mbi ndali ti acommentaire so mbi sara na ngoi ti abungbi, ala leke ti fa tënë legeoko na mbi wala na ambeni lege nde ala fa so ala pensé na mbi, a kpengba mbi mingi.” A lingbi e fa na aita ti e ti wali so ala yeke kota na lê ti e. Kia atene: “Tongana mbi manke mbeni bungbi, mbi hinga so mbeni ita ayeke tokua mbeni message na mbi ti bâ wala mbi yeke nzoni. A sara si mbi hinga so aita ayeke pensé na mbi.”

8. Na ambeni lege nde wa la e lingbi ti mû tapande ti Jésus?

⁸ Legeoko tongana Jésus, e lingbi ti sara ngangu ti wara ngoi ti duti na aita ti e ti wali.  Peut-être e lingbi ti tisa ala na ndö ti e ti te mbeni kete ye wala ti sara ngia. Tongana e sara ni, a lingbi lisoro so e sara aduti lisoro so akpengba zo (aRom. 1:11, 12). A yeke nzoni a-ancien aduti na oko bango ndo so Jésus ayeke lani na ni. Lo hinga lani so dutingo kumbamba alingbi ti duti kete ye ape na ambeni zo. Lo fa nga polele so sarango mariage wala dungo amolenge ayeke pëpe kota ye so asara si zo aduti na ngia lakue lakue (Luc 11:27, 28). Me zo ayeke duti na ngia lakue lakue tongana lo zia kua ti Jéhovah kozo.—Mat. 19:12.

9. Nyen la a-ancien alingbi ti sara ti mû maboko na aita-wali?

⁹ A yeke mbilimbili a-ancien la adoit ti sara ye na awali Chrétien tongana aita ti ala ti wali nga amama ti ala (1 Tim. 5:1, 2). A yeke nzoni a-ancien amû ngoi ti sara lisoro na aita-wali kozo na bungbi wala na pekoni. Kristen atene: “Mbeni ancien abâ lani so mbi yeke na akua mingi nga lo ye ti hinga tongana nyen la mbi leke kapa ti sara akua ni so. A nzere na mbi lani mingi so lo bi bê na mbi.” Tongana a-ancien amû ngoi lakue ti sara lisoro na aita-wali, ala yeke fa na ala so ala pensé na ala. * Annette, so e sara tënë ti lo fade afa ndani so a yeke nzoni ti sara lisoro fani mingi na a-ancien. Lo tene: “A sara si mbi hinga ala  nzoni mingi nga a sara si ala hinga mbi. Tongaso, na ngoi so mbi yeke na yâ ti mbeni ngangu tara, mbeto asara mbi ape ti hunda ala ti mû maboko na mbi.”

10. Nyen la alingbi ti mû maboko na aita ti e ti wali ti duti na ngia?

¹⁰ Atâa e yeke koli wala wali, e kue, e yeke duti na ngia tongana amba ti e abâ so e yeke na akode nga ala tene na e so ala bâ na nene ni kua so e sara. Me tongana zo oko afa na e ape so lo bâ akode ti e nga na kua so e sara na nene ni, a yeke découragé e. Abigaïl, mbeni ita-wali so ayeke pionnier, so ayeke kumbamba, abâ so na ambeni ngoi a girisa na ndö ti lo, lo tene: “A bâ mbi gï tongana ita ti zo tongaso wala molenge ti zo tongaso. Na ambeni ngoi mbi bâ so a sara sanka ti mbi.” Ye oko, bâ atënë ti mbeni ita-wali so ayeke kumbamba, so iri ti lo ayeke Pam. Lo sara lani kua ti missionnaire teti angu mingi. Na pekoni lo kiri na kodro ti bâ lege ti babâ na mama ti lo. Fadeso ngu ti lo ahon 70, me lo ngbâ ti sara kua ti pionnier. Pam atene: “Tongana azo atene na mbi so ala bâ kua so mbi sara na nene ni, a mû maboko na mbi mingi.”

11. Tongana nyen la Jésus afa lani so lo bâ na nene ni awali so amû peko ti lo na yâ ti kua ti fango tënë?

¹¹ Awali so ayeke be-ta-zo asara lani kua na Jésus na lege so ala mû “aye ti ala” ti mû maboko na lo, na lo bâ ni na nene ni mingi (Luc 8:1-3). Lo mû gï na ala pasa so ape, me lo fa nga na ala akpengba tâ tënë na ndö ti ye so bê ti Nzapa aye. Na tapande, lo fa na ala lani so lo yeke kui nga a yeke zingo lo (Luc 24:5-8). Lo leke lani awali so, tongana ti so lo leke abazengele, ndali ti atara so ala yeke wara ande (Marc 9:30-32; 10:32-34). Atâa so abazengele akpe lani na ngoi so a gbu Jésus, ambeni wali so amû lani maboko na lo ayeke na terê ti lo na ngoi so lo yeke kui na ndö ti keke ti pasi.—Mat. 26:56; Marc 15:40, 41.

12. Akua wa la Jésus amû lani na awali?

¹² Jésus amû lani na awali akpengba kua. Na tapande, awali so ayeke be-ta-zo la ayeke akozo zo so abâ lo na peko ti so lo zingo na kuâ. Lo tene na awali so ti tene na abazengele ti lo so a zingo lo na kuâ awe (Mat. 28:5, 9, 10). Nga, na Pentecôte ti ngu 33, peut-être awali ayeke lani dä na ngoi so a tuku yingo vulu na ndö ti adisciple. Tongana a yeke tongaso, ala nga ala wara ngangu ti fa na azo “apendere ye so Nzapa asara” na ayanga ti kodro nde nde.—Kus. 1:14; 2:2-4, 11.

13. Akua wa la aita-wali ayeke sara laso? Tongana nyen la e lingbi ti fa so e bâ na nene ni akua so ala sara?

¹³ Aita-wali alingbi na gonda ndali ti aye kue so ala sara na yâ ti kua ti Jéhovah. Ala yeke sara ada so ayeke sara kua ti Jéhovah dä nga ala yeke bâ lege ni. Ala yeke mû maboko na agroupe so ayeke tene mbeni yanga ti kodro nde nga ala yeke sara kua na Béthel. Ala yeke mû maboko na yâ ti kua ti mungo maboko na azo na peko ti aye tongana angu so asuku amû ndo wala sese so ayengi. Ala yeke mû maboko na yâ ti kua ti kiringo na peko ti ambeti ti e. Ala yeke sara kua ti pionnier nga ala yeke amissionnaire. Legeoko tongana aita-koli, aita-wali ayeke gue na Ekole ti apionnier, ti awafango nzoni tënë ti Royaume nga na Ekole ti Galaad. Na ndö ni, awali ayeke mû maboko na akoli ti ala ti bâ lege ti akota kua na yâ ti congrégation nga na yâ ti bungbi ti Jéhovah. Aita so ayeke “akoli so a mû ala tongana amatabisi” nga ala yeke sara akua mingi ti mû maboko na aita (aÉph. 4:8). Ye oko, a yeke duti ngangu mingi na ala ti sara akua ti ala tongana awali ti ala amû maboko na ala ape. Eskê mo lingbi ti pensé na ambeni lege so mo lingbi ti mû maboko na aita-wali so na yâ ti akua so ala yeke sara?

14. Psaume 68:11 atene nyen na ndö ti aita-wali? Nyen la a-ancien so asara ye na ndara ayeke sara?

¹⁴ A-ancien so asara ye na ndara ahinga so  aita-wali so ayeda na bê ti ala wani ti sara kua ayeke “gbani gbani” nga fani mingi ala yeke fa nzoni tënë nzoni mingi. (Diko Psaume 68:11.) Tongaso, a-ancien ayeke gi ti manda ye na lege ti ala. Abigaïl, so e sara tënë ti lo fade, abâ so tongana aita-koli ahunda lo ti hinga kode wa la lo bâ so a yeke nzoni mingi ti to nda ti lisoro na ni na azo ti territoire ti ala, a kpengba lo mingi. Lo tene: “A mû maboko na mbi ti bâ so Jéhovah amû na mbi mbeni place na yâ ti bungbi ti lo.” Na ndö ni, a-ancien ahinga so aita-wali so ayeke be-ta-zo so ayeke abiazo ahinga nzoni mingi ti mû maboko na aita-wali so ayeke amaseka so ayeke na akpale (Tite 2:3-5). Biani, aita ti e ti wali alingbi ti tene e bâ ala na nene ni.

15. Na angoi wa la peut-être aita-wali abezoin ti tene a gbu koko ti ala?

¹⁵ Na ambeni ngoi, aita-wali abezoin peut-être mbeni zo ti gbu koko ti ala na ngoi so ala tingbi na mbeni mbilimbili kpale (És. 1:17). Na tapande, mbeni ita-wali so ayeke wali-mua wala so asara divorce abezoin peut-être mbeni zo ti mû maboko na lo ti bâ lege ti ambeni ye so koli ti lo ayeke sara lani. Mbeni ita-wali so ayeke mbakoro abezoin peut-être mbeni zo ti mû maboko na lo ti sara lisoro na adocteur. Wala mbeni ita-wali so ayeke pionnier, so ayeke sara ambeni kua nde na yâ ti bungbi ti Jéhovah, abezoin peut-être mbeni zo ti gbu koko ti lo tongana azo ayeke diko tënë na terê ti lo ndali ti so lo yeke fa tënë mingi tongana tanga ti apionnier ape. Na ambeni lege nde wa la e lingbi ti mû maboko na aita wali? Zia e kiri e bâ tapande ti Jésus.

16. Tongana ti so a fa na Marc 14:3-9, tongana nyen la Jésus agbu koko ti Marie?

¹⁶ Jésus ayeke lani nduru ti gbu koko ti awali so ayeke aita ti lo na lege ti yingo na ngoi so azo acomprendre ala ape. Na tapande, lo gbu lani koko ti Marie na ngoi so Marthe adiko tënë na terê ti lo (Luc 10:38-42). Lo kiri lo gbu koko ti Marie na ngoi so azo adiko tënë na terê ti lo ndali ti so ala pensé atene lo mû mbeni sioni desizion. (Diko Marc 14:3-9.) Jésus ahinga lani ye so apusu Marie ti sara ye nga lo gonda lo ndali ni, lo tene: “Ye so lo sara na mbi ayeke nzoni mingi. . . . Wali so asara ye so alingbi na ngangu ti lo.” Lo tene même lani so a yeke sara nzoni tënë ti ye so lo sara so “na ndo kue so a yeke fa ande nzoni tënë dä na dunia kue”, na a yeke ye so article so ayeke sara laso. A nzere na e mingi so na ngoi so Jésus ayeke gonda Marie ndali ti nzoni ye so lo sara, lo tene so a yeke fa nzoni tënë na yâ ti dunia kue. Kite ayeke dä ape so atënë ti lo so adë bê ti Marie na peko ti so azo adiko tënë na terê ti lo senge senge.

17. Fa mbeni tapande ti mbeni ngoi so e bezoin peut-être ti gbu koko ti mbeni ita-wali.

¹⁷ Eskê mo yeke gbu koko ti aita-wali na ngoi so ala bezoin ni? Gbu li na ndö ti tapande so: Ambeni wafango tënë abâ so mbeni ita-wali so koli ti lo ayeke Témoin ape ayeke si fani mingi na retard na bungbi nga lo yeke hon hio na pekoni. Ala bâ so mingi ni lo yeke ga na amolenge ti lo na bungbi ape. Tongaso ala yeke hunda terê ti ala me ngbanga ti nyen la lo luti na koli ti lo ape na ndö ti tënë ni so, na ala diko tënë na terê ti lo ndali ni. Ye oko, ti tâ tënë ni, ita-wali ni asara ye kue so lo peut ti sara. Na ambeni ngoi, koli ti lo ahunda na lo ambeni ye so lo ku terê ti lo na ni ape ti sara. Lo doit nga ti sara ye alingbi na desizion so koli ti lo amû na ndö ti amolenge ti ala. Nyen la mo lingbi ti sara ge? Tongana mo gonda ita-wali ni na lê ti azo so ayeke diko tënë na terê ti lo nga mo fa na ala anzoni ye so lo sara, peut-être ala yeke zia lege ti dikongo tënë na terê ti lo.

18. Na ambeni lege nde wa la e lingbi ti mû maboko na aita ti e ti wali?

¹⁸ E lingbi ti fa na aita ti e ti wali so e yeke pensé na ala mingi na lege so e sara ambeni mbilimbili ye ti mû maboko na ala (1 Jean 3:18).  Annette, so abâ lani lege ti mama ti lo so terê ti lo ason, atene: “Ambeni ita ayeke ga lani ti bâ lege ti mama ti mbi teti mbeni ngoi na place ti mbi, nga ambeni ayeke ga lani na e akobe. Ye so asara si mbi bâ so aita aye mbi nga mbi yeke na place ti mbi na yâ ti congrégation.” Jordane nga awara mungo maboko. Mbeni ita-koli afa na lo tongana nyen ti bâ lege ti oto ti lo nzoni. Lo tene: “A nzere na mbi ti hinga so aita ti mbi ayeke pensé na nzoni duti ti mbi.”

19. Na ambeni lege nde wa la a-ancien alingbi ti mû maboko na aita-wali?

¹⁹ A-ancien nga ayeke gi ti bâ lege ti abezoin ti aita-wali. Ala hinga so Jéhovah aye ti tene a sara ye na aita-wali nzoni (Jacq. 1:27). Tongaso, ala mû tapande ti Jésus ala sara ye ahon ndö ni ape, na lege so ala lu andia ape na ndö ti aye so na yâ ni a doit ti sara nzoni bê na zo nga a doit ti comprendre zo (Mat. 15:22-28). Tongana a-ancien asara ngangu ti mû maboko na aita ti ala ti wali, a yeke sara si aita-wali ni abâ so Jéhovah nga na bungbi ti lo aye ala. Na ngoi so surveillant ti groupe ti Kia amä so lo ye ti quitté da ti lo, hio lo leke ti tene a mû maboko na lo. Kia atene: “A zi agingo bê ti mbi mingi. Atënë so a-ancien atene nga na aye so ala sara ti mû maboko na mbi afa na mbi polele so mbi yeke na mbeni kpengba place na yâ ti congrégation nga so mbi yeke gi mbi oko ape na ngoi so mbi wara ngangu kpale.”

20-21. Tongana nyen la e lingbi ti fa na aita-wali kue so e bâ ala na nene ni mingi?

²⁰ Laso, na yâ ti acongrégation ti e, e yeke na gbâ ti aita-wali so ayeke sara kua ngangu so alingbi ti tene e mû maboko na ala. Tongana ti so tapande ti Jésus afa na e, e lingbi ti mû maboko na ala na lege so e mû ngoi ti duti na ala nga e gi ti hinga ala. E lingbi ti bâ na nene ni aye so ala sara na yâ ti kua ti Nzapa. Nga e lingbi ti gbu koko ti ala tongana bezoin ni ayeke dä.

²¹ Na hunzingo ti lettre so bazengele Paul atokua na aRomain, lo di iri ti awali Chrétien gumbaya (aRom. 16:1, 3, 6, 12, 13, 15). Kite ayeke dä ape so tongana awali so amä tënë ti bara nga na atënë ti gonda so lo tokua na ala, a yeke kpengba ala. Tongana ti Paul, e nga kue zia e mû maboko na aita-wali kue na yâ ti congrégation ti e. Tongana e sara ni, e yeke fa na ala so ala yeke amembre ti sewa ti e so e bâ ala na nene ni mingi.