1. (a) Nyen la ague oko na yâ ti ye so Jephté na Hannah asara? (Bâ afoto so ayeke na tongo nda ti article so.) (b) Ahundango ndo wa la e yeke kiri tënë na ni na yâ ti article so?

JEPHTÉ ayeke lani mbeni zo so ayeke mû li ni na yâ ti bira nga so ayeke sara ye na mbeto pëpe. Hannah ayeke lani mbeni wali so asara terê ti lo kete na so ayeke bâ lege ti koli ti lo nga na da ti lo nzoni. Jephté na Hannah kue ayeke awakua ti Jéhovah. Me ala use kue asara mbeni ye oko. Ala use kue amû zendo na Jéhovah na ala sara ye alingbi na ni. Ala yeke anzoni tapande mingi ndali ti akoli na awali so laso amû zendo na Jéhovah. Zia e bâ fadeso ambeni hundango ndo so e yeke kiri tënë na ni. Zendo ayeke nyen? Ngbanga ti nyen la zendo so e mû na Nzapa ayeke kota mingi? Nyen la e lingbi ti manda na mbage ti Jephté na Hannah?

2, 3. (a) Zendo ayeke nyen? (b) Bible atene nyen na ndö ti mungo zendo na Nzapa?

² Na yâ ti Bible, zendo ayeke yanga so mbeni zo amû na Nzapa. Na tapande, zo ni alingbi ti tene na Nzapa so ni yeke sara mbeni ye, ni yeke mû mbeni cadeau, ni yeke sara mbeni kua wala ni yeke sara ambeni ye pëpe. Zo wani la ayeke mû zendo na lege ti liberté so lo yeke na ni ti soro ye. A gbu zo gbungo na ngangu pëpe ti mû zendo. Me tongana mbeni zo asoro ti mû zendo, Jéhovah abâ ni tongana mbeni kota ye so a lingbi zo ni ane ni nga lo sara ye alingbi na ni. Na yâ ti Bible, zendo ayeke kota tongana ti so zo adeba yanga ti lo ti sara mbeni ye wala ti sara mbeni ye pëpe (Gen. 14: 22, 23; aHéb. 6:16, 17). Bible atene nyen ti fa so zendo so e mû na Nzapa ayeke kota mingi?

³ Ndia ti Moïse atene: “Tongana mbeni koli amû zendo na Jéhovah wala lo wani lo deba yanga ti lo . . . , a lingbi lo hon nde na tënë ti yanga ti lo pëpe. A lingbi lo sara ye kue so lo mû zendo ti sara ni.” (Nom. 30:2). Na pekoni, Salomon atene: “Lakue tongana mo mû zendo na Nzapa, sara ye hio alingbi na ni, ndali ti so lo ye azo ti buba pëpe. Ye so mo mû zendo ti sara, sara ni.” (Zo-ti. 5:4). Jésus afa lani so zendo ayeke kota tongana lo tene: “Ala mä awe so a tene na azo ti giriri: ‘Mo deba yanga ti mo senge senge pëpe, me mo doit ti sara ye alingbi na zendo so mo mû na Jéhovah.’”—Mat. 5:33.

4. (a) Ngbanga ti nyen la zendo so e mû na Nzapa ayeke ye ti ngia ape? (b) Nyen la ayeke nzoni e gi ti hinga na ndö ti Jephté na Hannah?

⁴ A yeke polele so a lingbi e bâ azendo kue so e mû na Jéhovah tongana ye ti ngia ape. Fason so e yeke sara ye alingbi na zendo so e mû ayeke ndu songo ti e na Jéhovah. David atene: “Zo wa la alingbi ti monté na ndö ti hoto ti Jéhovah zo wa? Zo wa la alingbi ti luti na ndo ti lo so ayeke nzoni-kue zo wa? Zo . . . so adeba ti mvene na ndö ti Mbi [Jéhovah] pëpe, wala lo deba ti handa lê ti zo pëpe.” (Ps. 24:3, 4, kete tënë na gbe ni.) Zendo wa la Jephté na Hannah amû lani? A yeke lani kete ye na ala ti sara ye alingbi na zendo ni?

5. Zendo wa la Jephté amû? Nyen la asi na pekoni?

⁵ Jephté asara ye alingbi na zendo so lo mû lani na Jéhovah na ngoi so lo gue ti tiri bira na azo ti Ammon, so ayeke sara lani ye ti ngangu na azo ti Nzapa (aJu. 10:7-9). Ndali ti so Jephté aye gï ti sö benda, lo mû zendo, lo tene: “Tongana mo zia azo ti Ammon na maboko ti mbi, zo so asigi na yanga-da ti mbi ti yamba mbi na ngoi so mbi kiri na siriri na peko ti bira so mbi sara na azo ti Ammon, lo yeke ga ti mo Jéhovah.” Nyen la asi na pekoni? Lo sö benda na ndö ti azo ti Ammon, na molenge ti lo so lo ye lo mingi la aga na devant ti lo na ngoi so lo kiri na peko ti songo benda ti lo. Molenge ti lo la ayeke ‘ga ti Jéhovah’. (aJu. 11:30-34). So aye ti tënë nyen ndali ti molenge ni?

6. (a) A yeke lani kete ye na Jephté na molenge ti lo ti sara ye alingbi na zendo ti lo? (b) Deutéronome 23:21, 23 nga na Psaume 15:4 afa na e nyen na ndö ti mungo zendo na Nzapa?

⁶ Ti tene molenge ti Jephté asara ye alingbi na zendo so babâ ti lo amû, a lingbi lo sara kua ti Jéhovah na tabernacle na ngoi kue. Jephté agbu li ti lo ape la lo mû zendo so? Ên-ën. Peut-être lo hinga lani so a lingbi ti duti molenge ti lo la ayeke sigi kozo na yanga-da ti lo ti yamba lo. Atâa ye ni ayeke so wa, ti sara ye alingbi na zendo so lo mû na Jéhovah ayeke lani kete ye ape na Jephté nga na molenge ti lo. Na ngoi so Jephté abâ lo, lo “suru bongo na terê ti lo” na lo tene so bê ti lo ayeke na kota vundu. Molenge ti lo ‘atoto ndali ti so lo yeke hinga ande koli lâ oko pëpe.’ Ngbanga ti nyen la lo toto ndali ni? Jephté ayeke na molenge ti koli ape, na oko molenge ti lo ti wali alingbi ti mû koli lâ oko ape nga ti dü na lo a-âta ape. Iri ti sewa ti Jephté ayeke ngbâ ande ape. Ye oko, ye so la ayeke lani kota ye mingi na lê ti Jephté ape. Jephté atene: “Mbi mû zendo na Jéhovah awe, na mbi peut ti changé yanga ti mbi ape.” Molenge ti lo atene: “Sara na mbi tongana ti so mo tene.” (aJu. 11:35-39). Jephté na molenge ti lo ayeke lani be-ta-zo na ala pensé lâ oko ape ti sara ye ague nde na zendo so ala mû na Nzapa, atâa so a yeke lani ngangu mingi na ala ti sara ye alingbi na ni.—Diko Deutéronome 23:21, 23; Psaume 15:4.

7. (a) Zendo wa la Hannah amû? Lo mû zendo ni ngbanga ti nyen? Nyen la asi na lo na pekoni? (b) Zendo ti Hannah so aye ti tene so Samuel ayeke sara ande nyen? (Bâ kete tënë na gbe ni.)

 ⁷ Hannah ayeke nga lani mbeni zo so asara ye alingbi na zendo so lo mû na Jéhovah. Lo mû zendo ni lani na ngoi so lo yeke na vundu mingi ndali ti so lo dü ape nga a yeke gi yanga ti lo lakue ndali ni (1 Sam. 1:4-7, 10, 16). Hannah afa na Jéhovah ye kue so ayeke na bê ti lo na lo mû zendo na Jéhovah, lo tene: “Jéhovah ti aturugu, tongana mo hinga pasi ti mbi, wakua ti mo, na mo dabe ti mo na mbi, nga tongana mo girisa mbi, wakua ti mo, pëpe si mo mû na mbi molenge ti koli, mbi yeke mû lo na mo, Jéhovah, ti sara kua ti mo na yâ ti gigi ti lo kue. Nga lame ayeke ndu ande li ti lo pëpe.” * (1 Sam. 1:11). Jéhovah amä sambela ti Hannah na lo sara si lo dü kozo molenge ti lo: molenge ti koli. Ye so anzere na Hannah mingi. Me lo girisa pëpe zendo so lo mû lani na Nzapa. Na ngoi so lo dü bébé ni, lo tene: “Mbi hunda lo na tïtî Jéhovah.”—1 Sam. 1:20.

8. (a) A yeke lani kete ye na Hannah ti sara ye alingbi na zendo so lo mû? (b) Atënë ti David so ayeke na Psaume 61 adabe ti mo na tapande ti Hannah tongana nyen?

⁸ Hio na peko ti so a zi Samuel na me, na ngu ota tongaso, Hannah asara tâ gï ye so lo mû zendo ni lani na Nzapa. Lo pensé même ti sara mbeni ye nde ape. Lo gue na Samuel na Kota Prêtre Éli na tabernacle na Shilo na lo tene: “Mbi sambela lani ti wara molenge so, na Jéhovah amû na mbi ye so mbi hunda na lo. Fadeso, mbi nga kue mbi mû lo na Jéhovah. Na yâ ti fini ti lo kue, lo yeke zo so a mû lo na Jéhovah.” (1 Sam. 1:24-28). Kâ, ‘Samuel angbâ ti maï na gbele Jéhovah.’ (1 Sam. 1:24-28; 2:21). Ye so aye ti tene nyen ndali ti Hannah? Lo ye kete molenge ti lo ti koli ni mingi, me fadeso lo lingbi ti wara terê na lo lakue lakue ape na ngoi so lo yeke kono. Gbu li ti mo na ndö ti yengo so lo ye mingi ti gbu lo na kate, ti sara ngia na lo na ti bâ lege ti lo nzoni na ngoi so lo yeke kono. Me atâa so kue, Hannah aye ti sara ye alingbi na zendo so lo mû na Nzapa. Bê ti lo ayeke na ngia ndali ti Jéhovah.—1 Sam. 2:1, 2; Diko Psaume 61:1, 5, 8.

9. Ahundango ndo wa la e yeke kiri tënë na ni?

⁹ Fadeso, so e hinga awe so mungo zendo na Nzapa ayeke kota ye mingi, zia e bâ ahundango ndo so: Mara ti azendo wa la e aChrétien e lingbi ti mû? Tongana nyen la a lingbi e leke na bê ti e ti sara ye alingbi na azendo so e mû?

10. Zendo so ayeke kota mingi so mbeni Chrétien alingbi ti mû ni ayeke so wa? A ye ti tene nyen?

¹⁰ Zendo so ayeke kota mingi so mbeni Chrétien alingbi ti mû ayeke zendo so lo mû ti mû fini ti lo na Jéhovah. Ngbanga ti nyen la a yeke kota mingi? Ngbanga ti so na yâ ti mbeni sambela so lo tene na Jéhovah gï lo na lo use, lo mû zendo na Jéhovah so lo yeke mû fini ti lo ti sara na Jéhovah teti lakue lakue, atâa nyen la asi. Jésus atene lani so e “ke” terê ti e wani, so ti tene e mû zendo ti zia Jéhovah kozo me e wani ape (Mat. 16:24). Ti londo na lango ni so ti gue na ni, “e yeke ti Jéhovah.” (aRom. 14:8). Zendo so e mû ti mû terê ti e na Nzapa, e bâ ni tongana tënë ti ngia ape. E yeke na bango ndo ti zo ti sungo psaume so atene: “Nyen la mbi yeke mû na Jéhovah ndali ti anzoni ye kue so lo sara ndali ti mbi? Mbi yeke sara ye alingbi na azendo so mbi mû na Jéhovah na lê ti azo ti lo kue.”—Ps. 116:12, 14.

11. Nyen la mo fa lani na lango ti batême ti mo?

¹¹ Mo mû terê ti mo na Jéhovah nga mo  wara batême awe? Tongana mo sara ni awe, a yeke tâ pendere mingi! Dabe ti mo so na lango ti batême ti mo, a hunda lani mo na lê ti atémoin wala mo mû terê ti mo na Jéhovah awe nga mo hinga so ‘mungo terê ti mo na Nzapa nga na warango batême afa so mo ga Témoin ti Jéhovah nga mo sara beoko na bungbi ti Jéhovah so yingo ti Lo ayeke fa lege na ni.’ So lani mo kiri tënë En na lê ti azo kue afa so mo mû terê ti mo na Nzapa, nga afa so mo lingbi awe ti wara batême tongana mbeni wakua ti Jéhovah so a iri lo na kusala. Mo zia lani ngia na bê ti Jéhovah mingi.

12. (a) Ahundango ndo wa la ayeke nzoni e hunda terê ti e na ni? (b) Asarango ye wa la Pierre awa e ti duti na ni?

¹² Ye oko, batême ayeke gï tongo nda ti ye. Tongana ngoi ayeke hon, a lingbi e ngbâ ti sara kua ti Nzapa alingbi na mungo terê ti e na lo. Tongaso, e lingbi ti hunda terê ti e: ‘Songo ti mbi na Jéhovah angbâ ti kpengba na peko ti batême ti mbi? Mbi ngbâ ti sara na Jéhovah na bê ti mbi kue?’ (aCol. 3:23). Mbi yeke sambela, mbi yeke diko Bible, mbi yeke gue na abungbi nga mbi yeke sara kue ti fa tënë lakue? Wala mbi yeke na ngia mingi encore ape na sarango aye so? Bazengele Pierre afa so e lingbi ti ngbâ ti sara kua ti e  tongana e ngbâ ti zia na ndö ti mabe ti e hingango ye, gbungo ngangu nga na vorongo Nzapa na bê kue.—Diko 2 Pierre 1:5-8.

13. A lingbi mbeni zo so amû terê ti lo na Nzapa nga awara batême ahinga nyen?

¹³ E lingbi pëpe ti changé zendo so e mû na Nzapa ti sara na lo. Tongana mbeni zo abâ kua ti Jéhovah tongana mbeni ye so afatigué zo wala lo yeke sara ye tongana Chrétien mbeni pëpe, lo lingbi pëpe ti tene so ni mû lani terê ti ni biani na Nzapa ape nga batême ti ni ayeke lani ye oko ape. * Tongana zo amû terê ti lo na Nzapa, lo fa so lo mû terê ti lo kue kue kue na lo. Lo yeke kiri tënë na Jéhovah nga na congrégation tongana lo sara mbeni kota siokpari (aRom. 14:12). A lingbi a tene lâ oko na ndö ti e ape so ‘ndoye so e yeke na ni kozo, e zia ni awe.’ Me e ye ti tene Jésus atene na ndö ti e, atene: “Mbi hinga aye so mo yeke sara, mbi hinga ndoye ti mo, mabe ti mo, kusala so mo sara na azo, gbungo ngangu so mo gbu; na mbi hinga so aye so mo sara fadeso ayeke mingi ahon ati so mo sara kozo.” (Apoc. 2:4, 19). Zia e ngbâ ti yapu ti sara ye alingbi na zendo ti mungo terê ti e na Jéhovah ti zia ngia na bê ti lo.

14. Use zendo so ayeke kota mingi so mbeni zo alingbi ti mû ayeke nyen? Ngbanga ti nyen la a yeke kota mingi?

¹⁴ Use kota zendo so mbeni zo alingbi ti mû ayeke zendo ti mariage. Ngbanga ti nyen la a yeke kota mingi? Ngbanga ti so mariage ayeke nzoni-kue. Na lê ti Nzapa nga na atémoin, koli na wali so ayeke mû terê amû zendo ti mariage. Mingi ni, ala yeke tene so ala yeke ye terê mingi nga ala yeke ne mba na ngoi kue so ala ngbâ na fini alingbi na ye so Nzapa aleke teti mariage. Ti ambeni, ala tene tâ gï a-oko tënë so pëpe me ala mû zendo na gbele Nzapa. Na pekoni, a tene ala ga koli na wali na a ye ti tene so mariage ti ala adoit ti ngbâ na ngoi kue so ala yeke na fini (Gen. 2:24; 1 aCor. 7:39). Jésus atene: “Ye so Nzapa abungbi na gbe ti joug oko awe, zia zo akangbi yâ ni pëpe.” Koli na wali so asara mariage awe adoit ti hinga so tongana aye atambela nzoni pëpe na yâ ti mariage ti ala, a lingbi ala pensé pëpe so ala lingbi ti sara divorce.— Marc 10:9.

15. Ngbanga ti nyen la a lingbi aChrétien aduti pëpe na bango ndo ti azo ti dunia so na ndö ti mariage?

¹⁵ Biani, mbeni mariage so ayeke nzoni-kue ayeke dä ape. Koli na wali so asara mariage ayeke azo use so ayeke mbilimbili-kue pëpe. Ni la Bible atene so azo so asara mariage awe “ayeke wara aye ti vundu” na ambeni ngoi (1 aCor. 7:28). Mawa ni ayeke so azo mingi na yâ ti dunia so abâ mariage na nene ni pëpe. Na ngoi so akpale alondo na yâ ti mariage ti ala, ala yeke sara ngangu ape ti leke ni na ala yeke zia gï terê. Me ti aChrétien ayeke tongaso ape. Ti sara ye pëpe alingbi na zendo ti mariage ayeke legeoko tongana ti so zo ayeke tene mvene na Nzapa, na Nzapa ake azo ti mvene (Lév. 19:12; aProv. 6:16-19). Bazengele Paul atene: “A kanga mo na terê ti mbeni wali? Mo zia ti gi ti zi terê ti mo.” (1 aCor. 7:27). Paul atene tongaso ndali ti so lo hinga so Jéhovah ake nga azo so asara ye na handa ti sara divorce.—Mal. 2:13-16.

16. Bible atene nyen na ndö ti divorce nga na kangbingo terê?

¹⁶ Jésus afa lani so gï oko raison so Bible afa ti tene azo asara divorce ndali ni ayeke tongana koli wala wali ni agi mbeni wali wala mbeni koli nde, si wali ti lo wala koli ti lo so asara ye oko ape ake ti pardonné lo (Mat. 19:9; aHéb. 13:4). Ka tënë ti kangbingo na koli wala wali ti mo ayeke tongana nyen? Bible afa ye polele nga na ndö ni.  (Diko 1 aCorinthien 7:10, 11.) Bible afa mbeni raison pëpe so ndali ni azo alingbi ti kangbi terê. Ye oko, ambeni Chrétien so asara mariage abâ so ambeni ye alingbi ti sara si ala kangbi na koli wala wali ti ala. Na tapande, tongana zo ni abâ so fini ti lo ayeke na yâ ti ngangu kpale ndali ti so koli wala wali ti lo ayeke sara ye ti ngangu mingi na lo wala so songo ti lo na Jéhovah ayeke na yâ ti ngangu kpale ndali ti so koli wala wali ti lo ayeke apostat. *

17. Nyen la aChrétien so asara mariage alingbi ti sara ti tene yâ ti mariage ti ala abuba ape?

¹⁷ Tongana azo aga ti bâ a-ancien ti wara wango na ndö ti akpale so ayeke na yâ ti mariage ti ala, a yeke nzoni a-ancien ni ahunda ala ti bâ wala ade ti ninga ape ala bâ vidéo Tâ yengo tere ayeke nyen? nga ala manda brochure Sewa ti mo alingbi ti duti na ngia. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so aye ni so afa amama-ndia ti Nzapa so amû maboko na azo mingi ti sara si mariage ti ala akpengba. Mbeni koli na wali ti lo atene: “Ngbene ye so e yeke manda brochure so, e yeke na ngia mingi na yâ ti mariage ti e.” Mbeni wali, so asara mariage a sara ngu 22, me so yâ ti mariage ti lo aga lani nduru ti buba, atene: “E use kue e wara batême awe, me ye so e ye lani ayeke nde nde. Vidéo so asi tâ na ngoi ni. Fadeso, e yeke sara ye na mba nzoni mingi ahon ti kozo.” Mo sara mariage awe? Tongana mo sara ni awe, sara kue ti sara ye alingbi na amama-ndia ti Jéhovah. Tongana mo sara tongaso, a yeke mû maboko na mo ti sara ye alingbi na zendo ti mo ti mariage na ngia.

18, 19. (a) Nyen la ababâ na amama mingi so ayeke aChrétien asara? (b) Nyen la a lingbi ti tene na ndö ti aita so ayeke sara gï kua ti ngoi kue?

¹⁸ Mo hinga mbeni ye nde so ague oko na yâ ti ye so Jephté na Hannah asara? Ala mû zendo na asara si amolenge ti ala amû fini ti ala ti sara gï kua ti Jéhovah na tabernacle. Kua ni asara si gigi ti ala aga nzoni. Laso, ababâ na amama mingi so ayeke aChrétien ayeke wa amolenge ti ala ti mû kua ti ngoi kue nga ti bâ kua ti Nzapa tongana kota ye mingi na yâ ti gigi ti ala. Azo so asara ni alingbi ti tene a gonda ala mingi ndali ni.—aJu. 11:40; Ps. 110:3.

¹⁹ Aita 67 000 tongaso ayeke sara laso gï kua ti ngoi kue. Ambeni ayeke sara kua na Béthel, ambeni ayeke sara kua ti construction wala kua ti circonscription, ambeni ayeke fa ye na a-ekole so a sara ni na Béthel ape, ambeni ayeke apionnier spécial wala amissionnaire nga ambeni ayeke asurveillant ti aDa ti Assemblée wala ti ada so a yeke sara a-ekole dä. Ala kue amû “zendo ti mä yanga nga ti duti na aye mingi ape.” Na yâ ti zendo ni, ala yeda ti sara kua kue so a mû na ala ti sara ti tene kua ti Royaume amaï, ala yeda ti duti na ye mingi ape na yâ ti gigi ti ala nga ala yeke sara kua ti nginza pëpe sân ti tene a mû yanga na ala ti sara ni. A yeke pëpe ala la azo ayeke bâ ala tongana azo so ayeke nde, me akua so ala yeke sara la a bâ ni tongana kua so ayeke nde. Ala sara terê ti ala kete nga ala leke na bê ti ala ti ngbâ ti sara ye alingbi na zendo so ala mû na ngoi kue so ala ngbâ ti sara gï kua ti ngoi kue.

20. Nyen la a lingbi e sara “lâ oko oko”? Ngbanga ti nyen?

²⁰ Na popo ti azendo kue so e sara tënë na ndö ni so, oke la mo mû na Nzapa? Oko, use wala ota kue? Biani, mo ga ti bâ so a yeke nzoni mo bâ azendo so mo mû tongana tënë ti ngia ape (aProv. 20:25). Tongana mbeni zo asara ye alingbi na zendo so lo mû na Jéhovah ape, a lingbi ti ga na akota kpale (Zo-ti. 5:6). Tongaso, zia na ngia e ‘he bia ti sepela iri ti Jéhovah lakue lakue, na ngoi so, lâ oko oko, e yeke sara ye alingbi na azendo so e mû.’—Ps. 61:8.