Ndali ti so lê ti Danièle akpengba ka mingi, lo bâ hio ye so ayeke passé na lo tene na yâ ti mê ti mbi, lo tene: “Iri aturugu ti lapolice ni ape, ala yeke ge awe!” Mbeni oto aluti tâ gï na peko ti e na devant ti hôtel ni. Apenze-ngbonga kete na pekoni, aturugu agbu e use kue. Me grâce na wango so Danièle amû na mbi, mbi wara lege ti mû ambeni mbeti na mbeni ita-koli so ayeke lani dä.

Na ngoi so a yeke gue na e na lapolice, mbi gbu li na ndö ti pasa so mbi yeke na ni ti wara wali so asara ye na mbeto ape so abi bê mingi na Jéhovah nga na bungbi ti lo. So ayeke gï mbeni oko ti angoi mingi so mbi na Danièle e sara kua maboko na maboko. Zia mbi fa ye so asara si e sara vizite na akodro so akota zo ti kodro ni akanga lege na ambeni kode ti fango tënë ti e.

A dü mbi na ngu 1930 na yâ ti mbeni sewa ti aCatholique so aye Eglize ni mingi, na kete gbata ti Croix, na nord ti France. Sewa ti e ayeke gue na messe yenga oko oko nga babâ ti mbi ayeke sara akua mingi na yâ ti paroisse ni. Ye oko, na ngoi so mbi ga lani nduru ti wara ngu 14, mbeni ye azi lê ti mbi na ndö ti aye so a yeke sara na yâ ti eglize ni ti handa na lê ti azo.

Na ngoi ti Use bira so amû sese kue, aturugu ti Allemagne amû France. Lakue na yâ ti fango tënë ti prêtre ti e, lo yeke wa e ti mû maboko na gouvernement ti gbata ti Vichy so amû mbage ti aNazi. Atënë ti lo ni ason e mingi. Tongana ti azo mingi na France, e yeke mä lani radio BBC na hondengo ni, radio so ayeke fa asango na ndö ti aturugu ti akodro so abungbi ti sara bira na Allemagne nga na akodro so amû maboko na ni. Na pekoni, prêtre ni achangé lo mû mbage ti aNazi encore ape nga lo leke mbeni bungbi ti tene merci na Nzapa ndali ti so aturugu ti akodro so abungbi ti sara bira na Allemagne nga na akodro so amû maboko na ni ayeke gue na li ni na songo benda na septembre 1944. Ye so ason mbi mingi. A sara si mbi yeke na confiance mingi ape na akota zo ti nzapa.

Kete na peko ti bira ni, babâ ti mbi akui. Yaya ti mbi ti wali asara mariage awe na lo yeke na Belgique, tongaso mbi bâ so mbi la mbi doit ti bâ lege ti mama ti mbi. Mbi wara mbeni kua ti nginza. Patron ti mbi na amolenge ti lo ti koli ayeke akpengba Catholique. Atâa so mbi bâ so mbi lingbi ti wara ande li ti mbi na yâ ti ndokua ti ala, a ninga na pekoni ape, mbi wara mbeni tara.

 Ita ti mbi Simone, so lo yeke Témoin ti Jéhovah, aga ti bâ e na ngu 1953. Lo mû Bible ti lo nga na kode, lo fa so afango ye ti aCatholique na ndö ti enfer ti wâ, trinité nga na ti âme so akui ape ayeke mvene. Na tongo nda ni, mbi ke na lo mbi tene lo sara kua na Bible ti aCatholique ape, me kete na pekoni mbi hinga so tënë so lo tene na mbi ayeke tâ tënë. Na pekoni, lo ga na mbi angbene numéro ti Tour ti Ba Ndo, mbi diko ni na nzara ni na yâ ti chambre ti mbi na bï. Hio, mbi hinga so mbi wara tâ tënë; ye oko, mbeto asara mbi ti tene tongana mbi mû desizion ti sara na Jéhovah, a yeke zi mbi na kua.

Teti ambeni nze, mbi ngbâ lani ti manda Bible nga na a-article ti Tour ti Ba Ndo mbi wani. Mbeni lâ, mbi mû desizion ti gue na mbeni Da ti Royaume. Ndoye so ayeke na yâ ti congrégation andu bê ti mbi mingi. Na peko ti so mbeni ita-koli so akpengba amanda Bible na mbi nze omene, mbi wara batême na septembre ngu 1954. Kete na pekoni, a nzere na mbi mingi ti bâ mama ti mbi nga na ngambe ti mbi ti wali aga aTémoin.

Mawa ni ayeke so mama ti mbi akui ayenga kete kozo na assemblée internationale ti ngu 1958 so a sara na New York, so mbi wara pasa ti gue dä. Na ngoi so mbi kiri, mbi yeke na sewa ti bâ lege ni ape, tongaso mbi zia kua ti nginza ti mbi na mbi komanse ti sara kua ti pionnier. Na ngoi ni so, mbi hunda Danièle Delie, mbeni pionnier so ayapu na kua ti fango tënë, ti sara mariage na lo, na lo ga wali ti mbi so mbi ye lo mingi na mai, ngu 1959.

Danièle akomanse kua ti lo ti ngoi kue na yâ ti kete kodro ti Bretagne, so ayo mingi na ndo ti lo. Lo doit lani ti sara ye na mbeto ape ti fa tënë na ndo so aCatholique ayeke dä mingi nga ti gue na yâ ti aterritoire ti kete kodro ni na vélo. E na lo kue e bâ lani so a lingbi a fa tënë hio; e bâ lani so nda ni aga nduru mingi awe (Mat. 25:13). So lo yeke nduru ti sara asacrifice amû maboko na e ti ngbâ na yâ ti kua ti ngoi kue.

A tokua e ti sara kua ti circonscription lango kete na peko ti mariage ti e. E changé dutingo ti e ti duti simple. Kozo congrégation so e sara vizite dä ayeke na awafango tënë 14 nga aita ni ayeke na ye mingi ape ti yamba e na ndo ti ala. Tongaso, e bi mousse ti e na ndö ti estrade na Da ti Royaume e lango dä. E lango lani nzoni kue ape me peko ti e ason ape.

Atâa so e yeke na kua mingi, Danièle asara changement ti lingbi na kua ti guengo na ando nde nde. Fani mingi lo yeke ku mbi na yâ ti kete oto ti e na ngoi so mbi na a-ancien e yeke sara mbeni bungbi so e leke ni kozo ape, me lâ oko lo dema ape. E sara kua ti circonscription gï ngu use, na ngoi ni e bâ tongana nyen la a yeke kota ye ti tene mbeni couple asara lisoro na mba polele nga ti sara kua maboko na maboko.—Zo-ti. 4:9.

Na ngu 1962 a tisa e ti gue na Brooklyn, na New York, ti sara klase 37 ti Ekole ti Galaad so aninga nze bale-oko. Na popo ti azo 100, acouple ayeke 13, tongaso, so e sara ekole ni legeoko e bâ ni tongana mbeni pasa. Mbi ngbâ ti dabe ti mbi na ngoi so e duti na terê ti aita so ayeke na kpengba mabe, aita tongana Frederick Franz, Ulysses Glass nga na Alexander Macmillan.

 Na ngoi so a yeke fa ye na e, a wa e ti sara kua nzoni na lê ti e. Ambeni samedi na peko ti midi tongana cours ahunzi awe, mbeni mbage ti fango ye na e ayeke ti tene mbeni zo atambela na e na yâ ti gbata ti New York ti tene e bâ aye nde nde. E hinga so na lundi e yeke sara mbeni examen ti fa aye so e bâ. Fani mingi, e yeke kiri na samedi na lakui na e fatigué kue, me zo so ague na e na tambela ni, so ayeke mbeni volontaire ti Béthel, ayeke hunda na e ambeni tënë ti dango bê ti mû maboko na e ti kiri tënë na akota hunda so a yeke hunda na ngoi ti examen ni. Na mbeni samedi e tambela na yâ ti gbata ni na peko ti midi kue. E sara vizite na mbeni ndo so a yeke sara kua na amasini ti bâ ndo na lê ti nduzu, kâ e manda ye na ndö ti atênë so a iri ni météore nga na météorite. Na yâ ti mbeni musée (American Museum of Natural History), e manda ye na ndö ti angunde. Na ngoi so e kiri na Béthel, zo so ague na e ti bâ ndo ni ahunda e, atene: “Kangbi wa la ayeke na popo ti atênë so a iri ni météore nga na météorite?” Danièle, so afatigué awe, akiri tënë, atene: “Pembe ti amétéorite ayo mingi.”

Li ti e akpe kue so a tokua e na filiale ti France, kâ e sara kua legeoko ahon ngu 53. Na ngu 1976, a zia mbi coordinateur ti Komite ti filiale na a tokua nga mbi ti sara vizite na akodro ti Afrika nga na ti Asie so a kanga lege na kua ti fango tënë ti e wala a kanga lege na ambeni kode ti fango tënë ti e. Ye so asara si e voyagé na Gabon, ndo so ye so mbi sara tënë ni fade asi na e dä. Ti tâ tënë ni, na ambeni ngoi mbi bâ so mbi lingbi pëpe ti sara akua so a mû na mbi so mbi ku terê ti mbi na ni ape. Me Danièle amû maboko na mbi mingi ti sara akua kue so a mû na mbi.

Tâ gï na tongo nda ni, e ye Béthel mingi. Danièle, so amanda Anglais na yâ ti nze oku kozo ti gue na Ekole ti Galaad, aga traducteur so ayeke na kode mingi. Kua so e sara na Béthel anzere na e mingi, me sarango akua ti congrégation akiri asara si e yeke na ngia mingi. A nzere na mbi mingi ti dabe na ngoi so mbi na Danièle e yeke mû métro ti Paris na ngoi so l’heure ahon na bï, e fatigué me e yeke na ngia mingi so legeoko, e sara a-étude so ayeke gue na li ni. Mawa ni ayeke so kpale ti seni ti Danièle asara si lo lingbi pëpe ti sara kua ti fango tënë mingi tongana ti so lo ye.

Na ngu 1993 a wara cancer ti me na terê ti lo. Savango ni ason mingi, a hunda ti sara opération nga ti mû na lo angangu yorö. Ngu bale-oko na oku na pekoni, a kiri a wara cancer na terê ti lo; ti so ni so a yeke ngangu mingi. Me lo ye kua ti lo ti traduction mingi tongaso lo kiri na kua na ngoi so lo wara ngangu.

Atâa ngangu kobela so Danièle ayeke na ni, e pensé lâ oko ape ti quitté Béthel. Me tongana terê ti zo ayeke son na Béthel, a yeke kete ye na lo ape, mbilimbili tongana azo ahinga ape tongana nyen la kobela ni ayeke ngangu (aProv. 14:13). Même na ngoi so Danièle ahon lani ngu 75, lê ti lo nga na sarango ye ti lo afa ape so lo yeke na ngangu kobela. Vundu asara lo ape. Me lo zia li ti lo na ndö ti mungo maboko na azo. Lo hinga so ti dengi mê ti mä azo so ayeke bâ pasi ayeke mû maboko na ala mingi (aProv. 17:17). Danièle atene lâ oko ape so lo yeke zo ti mungo wango na azo; me aye so asi na lo amû maboko na lo ti  mû maboko na aita-wali mingi ti sara mbeto ti cancer ape.

E doit lani ti gbu ngangu na yâ ti afini kpale. Na ngoi so Danièle alingbi ti sara kua mingi na Béthel encore ape, lo leke ti mû maboko mingi na mbi. Lo sara kue ti tene mbi duti nzoni, ye so amû maboko na mbi ti ngbâ ti sara kua ti coordinateur ti Komite ti filiale ngu 37. Na tapande, lo leke aye kue ti tene e te kobe na midi na chambre ti e nga e wu terê ti e kete legeoko lâ oko oko.—aProv. 18:22.

Danièle ayeke lakue na nzoni bango ndo nga lo ye mingi ti ngbâ na fini. Kete na pekoni, a kiri a wara cancer na terê ti lo ti fani ota ni. Ngangu ahunzi na e kue. Angangu yorö so a mû na lo awoko lo mingi asara si na ambeni ngoi lo yeke tambela nzoni ape. Vundu asara mbi mingi na ngoi so wali ti mbi, so ayeke mbeni traducteur so ayeke na kode mingi, ayeke gi tënë gingo ti tene.

Atâa so ngangu ahunzi lani na e kue, e ngbâ lakue ti sambela, e hinga na bê ti e kue so Jéhovah ayeke zia lâ oko ape si e bâ pasi ahon ti so e lingbi ti kanga bê na yâ ni (1 aCor. 10:13). E gi lakue ti kiri singila na Jéhovah ndali ti mungo maboko so lo yeke mû na e na lege ti Bible, na lege ti aita so ayeke bâ lege ti aBéthelite so ayeke na kobela nga na lege ti aita ti e so aye e mingi.

Fani mingi, e hunda Jéhovah ti fa lege na e si e hinga kode ti kaïngo na kobela wa la e lingbi ti yeda na ni. Na mbeni ngoi, a sara ye oko ape ti kaï kobela ni. Docteur so amû maboko na Danièle asara ngu 23 awe ahinga pëpe ngbanga ti nyen la lo yeke évanouir lakue na peko ti so a zia ngangu yorö na terê ti lo. Lo hinga mbeni yorö nde ti mû na lo ape. E bâ so zo ti mungo maboko na e ayeke dä ape na e hunda terê ti e nyen la ayeke si na nda ni. Na pekoni, mbeni docteur ti savango kobela ti cancer nde ayeda ti bâ lege ti Danièle. A yeke mo bâ mo tene Jéhovah aleke lege ti mû maboko na e ti hon ndö ti agingo bê ti e.

E manda ti hon ndö ti agingo bê na lege so e zia li ti e na ndö ti agingo bê ti lango oko oko. Tongana ti so Jésus atene: “Akpale ti lango oko oko alingbi na lango ni.” (Mat. 6:34). Ti duti na nzoni bango ndo nga ti tene atënë ti ngia amû nga maboko na e. Na tapande, na ngoi so a mû na Danièle pëpe angangu yorö teti nze use, lo tene na mbi na ngia, lo tene: “Mo hinga, mbi bâ so lâ oko mbi yeke nzoni tongaso ape!” (aProv. 17:22). Atâa so lo yeke bâ pasi, a nzere na lo mingi ti he afini bia ti Royaume na kota go.

So lo yeke na nzoni bango ndo amû maboko na mbi ti hon ndö ti aye so aye ti kanga lege na mbi. Ti tâ tënë ni, na yâ ti ngu 57 so e sara mariage, lo bâ lege ti abezoin ti mbi nde nde kue. Lo ye même lâ oko ape ti fa na mbi tongana nyen ti yôro para. Tongaso, na ngoi so lo lingbi ti sara ye mingi ape, a lingbi mbi manda ti sukula asembe nga na abongo nga ti tö akobe so akpengba ape. Mbi yeke fâ yâ ti ambeni verre, me mbi yeke na ngia mingi ti sara aye so anzere na lo. *

Tongana mbi bâ ndo na peko, mbi lingbi ti bâ so mbi manda anzoni ye na lege ti aye so mbi lingbi ti sara pëpe ndali ti kpale ti kobela nga na gango mbakoro. Kozoni, a lingbi e ye koli wala wali ti e mingi atâa e yeke na aye mingi ti sarango ni. A lingbi e sara kue ti bâ lege ti azo so e ye ala mingi na ngoi so e ngbâ na ngangu (Zo-ti. 9:9). Use ni, a lingbi e gi bê ti e ahon ndö ni ape na ndö ti akete kete ye; ye so alingbi ti sara si e bâ pëpe anzoni ye so e yeke wara lâ oko oko.—aProv. 15:15.

Tongana mbi gbu li na ndö ti fini ti e na yâ ti kua ti ngoi kue, mbi bâ biani so Jéhovah asara tufa na ndö ti e ahon ti so e lingbi ti imaginé. Mbi yeke na oko bango ndo ti zo ti sungo psaume so atene: “Jéhovah asara ye na nzoni bê na mbi.”—Ps. 116:7.