1, 2. Abango ndo wa la azo ayeke na ni na ndö ti paradis?

AITA mingi alondo na akodro nde nde aga na Séoul, na Corée, ti sara mbeni kota bungbi. Na ngoi so ala yeke sigi na yâ ti stade na peko ti kota bungbi ni, aTémoin ti ndo ni aga gbani na terê ti ala. Mbeni ye so andu bê ti zo mingi apassé: Mingi ti aita ni ayeke sara maboko ti ala ti bara mba, ala tene na kota go: “E yeke bâ terê na Paradis!” Mo pensé Paradis wa la ala yeke sara lani tënë ni so?

² Laso azo ayeke na abango ndo nde nde na ndö ti paradis. Ambeni atene paradis ayeke gï mbeni tënë ti bango li. Ambeni atene paradis ayeke ndo kue so zo ayeke duti na ngia dä. Na tapande, mbeni koli so nzara ahon ndö ti lo si lo yeke na gbâ ti kobe na devant ti lo alingbi ti pensé so lo yeke na paradis. A sara angu mingi awe, mbeni wali ague na mbeni popo-hoto so gbâ ti apendere fleur ayeke dä; a pika bê ti lo mingi na lo tene: “So ayeke tâ paradis!” A ngbâ ti iri ndo ni so Paradis juska laso, atâa so neige ayeke tï na ndo ni so ahon mètre 15 ngu oko oko. Ti mo, Paradis ayeke nyen? Mo yeke na beku so Paradis ayeke duti ande dä?

3. Versê wa la asara tënë ti Paradis ti kozoni na yâ ti Bible?

³ Bible asara tënë ti mbeni paradis ti ândö nga na mbeni paradis so ayeke ga. E diko tënë na ndö ti Paradis ti kozoni na yâ  ti kozo mbeti ti Bible. Genèse 2:8 atene: “Jéhovah Nzapa alu yaka na Éden [wala paradis so anzere na zo, Douay, Bible ti aCatholique] na mbage ti est, na lo zia zo so lo sara lo dä.” Tënë ti Hébreu ni asara tënë ti yaka ti Éden. Éden aye ti tene “ye so anzere,” na yaka ni ayeke lani biani ndo so anzere na zo. Kobe ayeke lani dä gbani, ndo ni ayeke lani pendere mingi nga siriri ayeke lani na popo ti azo na anyama.—Gen. 1:29-31.

4. Ngbanga ti nyen la e lingbi ti tene so yaka ti Éden ayeke lani mbeni paradis?

⁴ Tënë ti Hébreu so a kiri peko ni na tënë “yaka”, a kiri peko ni na tënë paradéïsos na Grec. Mbeni mbeti so M’Clintock nga na Strong asû atene so tongana mbeni Grec amä tënë paradéïsos, lo yeke pensé na mbeni parc so ayeke pendere mingi, so akono so a bata ni si mbeni ye abuba ni ape, na yâ ni a yeke wara akota keke so ayeke lë alê ti keke nde nde nga angu so lê ni avuru ayeke sua dä, apere asigi na yanga ti ngu ni na gbâ ti alekpa nga na ataba alingbi ti te ni.—Bâ Genèse 2:15, 16.

5, 6. Ngbanga ti nyen la Paradis ayeke dä encore ape? Ye so asara si azo alingbi ti hunda terê ti ala na hundango ndo wa?

⁵ Nzapa azia lani Adam na Ève na yâ ti mara ti paradis so. Me ndali ti so ala ke lani yanga ti Nzapa, ala perdre pasa so ala yeke na ni ti duti na Paradis, ala nga na amolenge ti ala (Gen. 3:23, 24). Me atâa so azo ayeke na yâ ti yaka ni lani encore ape, na bango ni a ngbâ lani juska na ngoi ti kota ngu so apika na ngoi ti Noé.

⁶ Ambeni zo alingbi ti hunda terê ti ala: ‘Eskê mbeni koli, mbeni wali wala mbeni molenge alingbi ti duti ande na yâ ti Paradis na ndö ti sese?’ Aye so asi afa nyen? Tongana mo yeke na beku ti tene mo na azo so mo ye ala aduti na yâ ti Paradis, eskê mo yeke na mbeni nzoni raison ti duti na beku? Mo lingbi ti fa ngbanga ti nyen la mo hinga na bê ti mo kue so Paradis ayeke ga?

7, 8. (a) Zendo wa la Nzapa amû lani na Abraham? (b) Peut-être zendo ti Nzapa so apusu Abraham ti pensé na nyen?

⁷ Nzoni ndo ti wara akiringo tënë na ahundango tënë na ndö ti Paradis ayeke na yâ ti Bible, ndali ti so Bible alondo na Jéhovah, so acréé kozo Paradis. Gbu li na ndö ti ye so Nzapa atene lani na kamarade ti lo Abraham. Nzapa atene so lo yeke sara si ahale ti Abraham awu mingi “tongana mbutu ti yanga ti ngu-ingo.” Jéhovah amû nga kpengba zendo so na Abraham: “Na lege ti hale ti mo, amara kue ti sese ayeke wara ande tënë nzoni ndali ti ala wani ngbanga ti so mo mä yanga ti mbi.” (Gen. 22:17, 18). Nzapa akiri amû mara ti zendo so na molenge ti Abraham nga na âta ti lo.—Diko Genèse 26:4; 28:14.

⁸ Na yâ ti Bible, ye oko afa ape so Abraham apensé lani so azo ayeke wara mbeni ndangba futa na yâ ti mbeni paradis na yayu. Tongaso, na ngoi so Nzapa atene “amara kue ti sese” ayeke wara ande tënë nzoni, a yeke na lege ni ti tene Abraham apensé na aye ti nzoni so azo ayeke wara na ndö ti sese. Nzapa la amû zendo ni, tongaso a ye ti sara tënë ti dutingo so ayeke nzoni mingi ndali ti “amara kue ti sese”. Eskê aye so asi na popo ti awakua ti Jéhovah asara si e pensé nga tongaso?

9, 10. Azendo wa la Nzapa akiri amû so amû na e raison ti mä na bê so paradis ayeke duti ande dä?

⁹ Nzapa apusu David, so ayeke mbeni hale ti Abraham, ti sara tënë ti mbeni ngoi so ayeke ga ande so “azo ti sioni ayeke duti dä encore ape”. (Ps. 37:1, 2, 10). Me “azo so asara terê ti ala kete, sese ayeke ga ye ti ala, na ala yeke duti na ngia mingi na yâ ti siriri so amû ndo.” David atene nga lani, atene: “Sese ayeke ga ande ye ti azo ti mbilimbili, na ala yeke ngbâ na ndö ni lakue lakue.” (Ps. 37:11, 29; 2 Sam. 23:2). Mo pensé so azendo so asara nyen na ndö ti azo so aye ti sara ye so bê ti Nzapa aye? Ala yeke na mbeni raison ti duti na  beku so tongana gï azo ti mbilimbili la aduti na ndö ti sese, mbeni lâ sese ayeke kiri ande ti ga paradis tongana yaka ti Éden.

¹⁰ Tongana ngoi ayeke hon, azo ti Israël mingi so atene ala yeke sara na Jéhovah atourné peko na lo nga na tâ vorongo Nzapa. Tongaso, Nzapa azia si azo ti Babylone asö benda na ndö ti azo ti lo, afuti kodro ti ala nga ague na ala mingi na kodro-wande (2 Chron. 36:15-21; Jér. 4:22-27). Me aprophète ti Nzapa atene lani so ngu 70 na pekoni, azo ti lo ayeke kiri na kodro ti ala. Aprophétie so aga lani tâ tënë. Me aprophétie so aye nga ti tene mbeni ye ndali ti e. Na ngoi so e yeke sara tënë na ndö ti ambeni prophétie ni, bâ tongana nyen la aprophétie so afa na e araison ti duti na beku so mbeni paradis ayeke duti ande na ndö ti sese.

11. Ésaïe 11:6-9 aga tâ tënë lani tongana nyen? Hundango ndo wa la angbâ?

¹¹ Diko Ésaïe 11:6-9. Na lege ti prophète Ésaïe, Nzapa atene so tongana azo ti Israël akiri na kodro ti ala, kodro ni ayeke duti na siriri. Zo oko ayeke sara pëpe mbeto ti tene anyama wala azo asara sioni na lo. Amaseka na ambakoro ayeke duti nzoni. Na pekoni, prophétie so aga tâ tënë. Ye so adabe ti mo na siriri so ayeke lani na yaka ti Éden? (És. 51:3). Ésaïe atene nga so “hingango ye na ndö ti Jéhovah ayeke mû ndö ti sese kue tongana ti so ngu-ingo asi singo na ngu”, me gï sese ti Israël ape. Ye so ayeke si ande lawa?

12. (a) Aye ti nzoni wa la azo so alondo na Babylone akiri awara ni lani? (b) Nyen la afa so Ésaïe 35:5-10 ayeke ga tâ tënë na yâ ti ngoi so ayeke ga?

¹² Diko Ésaïe 35:5-10. Ésaïe akiri atene so anyama wala azo ayeke sara sioni pëpe na azo so akiri na kodro ti ala. Sese ti ala ayeke dü gbâ ti alê ti keke, ndali ti so ngu ayeke gbani na yâ ti kodro ni, tongana ti so ngu ayeke lani gbani na yaka ti Éden (Gen. 2:10-14; Jér. 31:12). Prophétie ni aga tâ tënë gï na ngoi ti azo ti Israël so? Ye oko afa ape so a sava lani na lege ti miracle azo so akiri na kodro ti ala na Israël. Na tapande, awaziba akiri abâ ndo lani ape. Tongaso, Jéhovah aye ti fa lani so mbeni lâ a yeke sava azo na lege ti mitele.

13, 14. Tongana nyen la Ésaïe 65:21-23 aga tâ tënë na ngoi so azo ti Israël alondo na Babylone akiri? Mbage wa ti prophétie so ade ti ga tâ tënë ape? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article so.)

¹³ Diko Ésaïe 65:21-23. Na ngoi so aJuif akiri na kodro ti ala, ala wara pëpe apendere da, ayaka so alê ti kobe ayeke dä wala akeke ti vigne so alë lengo. Me so Nzapa airi tënë nzoni na ndö ti ala, aye achangé. Tara ti bâ tongana nyen la azo ayeke duti na ngia mingi ti leke ada na ti lango na yâ ni nga ti te apendere lê ti kobe so ala lu.

¹⁴ Bâ so na yâ ti prophétie so a tene fini ti e “ayeke ninga tongana ti keke”. Ambeni keke ayeke sara ngu saki mingi. Ti ngbâ na fini aninga tongaso, a lingbi azo aduti na nzoni seni. Nga tongana azo alingbi ti duti na siriri na pendere ndo so Ésaïe asara tënë ni, a yeke duti tâ pendere ndo mingi, mbeni paradis! Prophétie so ayeke ga ande tâ tënë.

15. Ambeni ye ti nzoni wa la a sara tënë ni na yâ ti mbeti ti Ésaïe?

¹⁵ Gbu li ti mo ti bâ tongana nyen la azendo so e londo ti sara tënë na ndö ni afa so mbeni paradis ayeke duti ande dä: Nzapa ayeke iri ande tënë nzoni na ndö ti azo ti sese kue. Anyama wala azo so sarango ye ti ala ayeke tongana ti anyama ayeke sara ande sioni na zo oko ape. A yeke sava ande awaziba, azo so mê ti ala akanga nga na azo so gere ti ala abuba. Azo ayeke leke ande ada ti ala wani nga ala yeke lu ande anzoni kobe. Ala yeke duti na fini aninga ahon akeke. Biani, Bible afa na e so mbeni gigi ti kekereke tongaso ayeke ku e. Me ambeni zo so e yeke sara lisoro na ala alingbi ti tene so aprophétie so aye biani ti tene ape so mbeni paradis ayeke duti ande na ndö ti sese. Mo yeke tene na ala nyen? Nzoni raison wa la mo yeke na ni ti ku kungo mbeni tâ paradis na ndö ti sese? Koli so ayeke kota ahon tanga ti azo kue afa na e nzoni raison ni.

16, 17. Na ngoi wa la Jésus asara tënë ti Paradis?

¹⁶ Atâa so Jésus asara ye oko ape, a fâ ngbanga na ndö ti lo nga a pika lo na ndö ti keke ti tene lo kui. A pika nga ambeni Juif so ake ndia na ndö ti keke na terê ti lo, oko na mbage ti koli nga oko na mbage ti wali. Kozo ti tene mbeni oko akui, lo hinga so Jésus ayeke mbeni gbia, ni la lo tene: “Jésus, dabe ti mo na mbi tongana mo lï na yâ ti Royaume ti mo.” (Luc 23:39-42). Zendo so Jésus amû na zo ti kengo ndia so, so ayeke na Luc 23:43, andu kekereke ti mo. Ambeni wandara ti laso akiri na peko ti lê ti tënë so oko na oko tongaso: “Ti tâ tënë ni mbi tene na mo, laso mo yeke duti na mbi na Paradis.” Bâ so a sara kua na tënë “laso.” Jésus aye lani ti fa nyen la? Azo ayeke na abango ndo nde nde na ndö ti tënë so.

¹⁷ Na ayanga ti kodro mingi laso, a sara kua na virgule ti sara si zo amä yâ ti mbeni tënë nzoni. Me na yâ ti akozo manuscrit ti Grec, a sara kua lakue na aye tongana virgule ape. Tongaso, e lingbi ti hunda terê ti e, eskê Jésus aye lani ti tene: “Mbi tene na mo, laso mo yeke duti na mbi na Paradis”? Wala lo ye ti tene: “Mbi tene na mo laso: Mo yeke duti ande na mbi na Paradis”? Ambeni zo so akiri peko ti Bible alingbi ti zia virgule na yâ ti versê ni alingbi na ye so ala pensé Jésus aye ti tene, na a yeke wara na yâ ti abible so azo ayeke sara kua na ni mingi afason ti kiringo na peko ti tënë so use kue.

18, 19. Nyen la amû maboko na e ti mä yâ ti tënë so Jésus atene?

¹⁸ Ye oko, girisa ape tënë so Jésus atene na adisciple ti lo kozo, lo tene: ‘Molenge ti zo ayeke sara ande lâ ota na bï ota kâ na gbe ti sese.’ Lo kiri lo tene: “A yeke kä ande Molenge ti zo na a yeke zia lo na maboko ti azo, na ala yeke fâ lo ande, me na ota lango ni, a yeke zingo lo na kuâ.” (Mat. 12:40; 16:21; 17:22, 23; Marc 10:34). Bazengele Pierre atene so ye so asi lani (Kus. 10:39, 40). Jésus ague lani pëpe na mbeni Paradis na lango so lo na zo so ake ndia so akui. Jésus ayeke lani “na yâ ti Dû ti kuâ [wala “Hadès”]” teti ambeni lango juska Nzapa azingo lo na kuâ.—Kus. 2:31, 32; kete tënë na gbe ni. *

¹⁹ Tongaso, Jésus asara kua na tënë “ti tâ tënë ni, mbi tene na mo laso” kozo ti mû zendo na zo ti kengo ndia so. A yeke sara lani kua mingi na mara ti tënë so même na ngoi ti Moïse. Moïse atene: “Atënë so mbi fa na mo laso so, a lingbi a duti na bê ti mo.”—Deut. 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15.

20. Aye wa la amû maboko na e ti mä yâ ti atënë so Jésus atene?

²⁰ Mbeni zo ti kiringo peko ti Bible na mbage ti Asie atene na ndö ti tënë ti Jésus so, atene: “Tënë so a gboto lê na ndö ni ayeke tënë ‘laso’, tongaso a lingbi a kiri peko ni na tënë ‘Ti tâ tënë ni, mbi tene na mo laso: Mo yeke duti ande na mbi na Paradis.’ A mû zendo ni na lango ni so me ambeni ngoi na pekoni la ayeke ga tâ tënë. So ayeke fason ti sarango tënë ti azo ti mbage ti Asie na a ye ti fa so a mû zendo ni na mbeni lango na a yeke sara ye alingbi na ni biani.” Ndani la mbeni Bible ti yanga ti Syriaque so asara ngu 1600 tongaso akiri peko ti atënë ti Jésus so, atene: “Amen, mbi tene na mo laso so mo yeke duti ande na mbi na Yaka ti Éden.” A lingbi zendo so akpengba e kue.

21. Pasa wa la a mû lani na zo ti kengo ndia so ape? Ngbanga ti nyen?

²¹ Zo ti kengo ndia so, so aga nduru ti kui, ahinga lani ape so Jésus ate lani mbele na abazengele ti lo so ayeke be-ta-zo ti duti na lo na yâ ti Royaume so ayeke na yayu (Luc 22:29). Na ndö ni, zo ti kengo ndia so awara lani batême ape (Jean 3:3-6, 12). Tongaso, e lingbi ti hinga so ye so Jésus amû zendo ni lani adoit ti duti mbeni paradis na ndö ti sese. Ambeni ngu na pekoni, bazengele Paul asara tënë ti mbeni  vision so na yâ ni ‘a mû mbeni koli a hon na lo na paradis’. (2 aCor. 12:1-4). Nde na zo ti kengo ndia so aga nduru ti kui so, a soro Paul na amba ti lo abazengele so ayeke be-ta-zo ti gue na yayu ti komande legeoko na Jésus na yâ ti Royaume. Atâa so a yeke tongaso, Paul ayeke sara lani tënë ti mbeni ye so ayeke ga, mbeni “paradis” so ayeke ga. * Paradis so ayeke duti na ndö ti sese? Mo lingbi ande ti duti dä?

22, 23. Nyen la mo lingbi ti duti na beku ti wara ni?

²² Girisa ape so David asara lani tënë ti mbeni ngoi so “sese ayeke ga ande ye ti azo ti mbilimbili”. (Ps. 37:29; 2 Pi. 3:13). David ayeke sara lani tënë ti ngoi so azo so ayeke na ndö ti sese ayeke sara ye alingbi na alege ti Nzapa so ayeke mbilimbili. Prophétie so ayeke na Ésaïe 65:22 atene: “Fini ti azo ti mbi ayeke ninga tongana ti keke.” Ye so aye ti tene so azo ayeke duti na fini angu saki mingi mingi. Mo kue mo lingbi ti duti na beku ti duti na fini aninga tongaso? En, ndali ti so ti gue oko na Apocalypse 21:1-4, Nzapa ayeke iri ande tënë nzoni na ndö ti azo, na mbeni nzoni ye so lo yeke sara ayeke so “kuâ ayeke duti ande dä mbeni pëpe”.

²³ Ye so Bible afa na e na ndö ti Paradis ayeke polele. Adam na Ève aperdre lani pasa ti duti na fini lakue lakue na yâ ti Paradis, me sese ayeke kiri ande ti ga mbeni paradis. Tongana ti so Nzapa amû zendo ni, lo yeke iri ande tënë nzoni na ndö ti azo ti sese. Yingo vulu apusu David ti tene so azo so asara terê ti ala kete nga na azo ti mbilimbili, sese ayeke ga ande ti ala na ala yeke duti na ndö ni lakue lakue. A lingbi aprophétie so ayeke na yâ ti mbeti ti Ésaïe asara si e ku kungo ngoi so e yeke duti ande nzoni na yâ ti pendere paradis na ndö ti sese. Ye so ayeke si ande lawa? A yeke si ande na ngoi so zendo so Jésus amû na zo ti kengo ndia so ayeke ga tâ tënë. Mo lingbi ti duti ande na yâ ti Paradis ni so. Na ngoi ni so, tënë so aita so asara kota bungbi lani na Corée atene ayeke ga ande tâ tënë: “E yeke bâ terê na Paradis!”