1. Ngbanga ti nyen la mapa ayeke kota ye mingi na lê ti azo so Bible asara tënë ti ala?

 KOBE so azo so Bible asara tënë ti ala ayeke te ni lani mingi ayeke mapa (Gen. 14:18; Luc 4:4). “Mapa” ayeke lani kota ye mingi asara si na ambeni ngoi Bible afa ni ti sara tënë ti kobe (Mat. 6:​11, kete tënë na gbe ni). Jésus asara lani kua na mapa na yâ ti amiracle ti lo use so a hinga ni mingi (Mat. 16:​9, 10). Mbeni oko ayeke na Jean chapitre 6. Na ngoi so e yeke sara lisoro na ndö ni, e yeke gi ti bâ aye ti manda so e peut ti sara ye alingbi na ni laso.

2. Nyen la asara si gbâ ti azo abezoin kobe?

² Abazengele ti Jésus afatigué lani mingi na peko ti so ala tambela ti fa tënë na ala bezoin ti wu terê ti ala. Tongaso, ala na Jésus amû bateau ala fâ Kota ngu ti Galilée (Marc 6:​7, 30-32; Luc 9:10). Ala si na mbeni ndo so ayeke kpô na Bethsaïda. Me azo amä so Jésus ayeke kâ na hio azo saki mingi aga ti bâ lo. Jésus asara sanka ti ala ape. Na nzoni bê, lo mû ngoi ti fa ye na ala na ndö ti Royaume nga ti sava azo so terê ti ala ason. Na ngoi so ndo ayeke gue ti vuko, adisciple agi ti hinga tongana nyen la azo so kue apeut ti wara mbeni ye ti tengo. Peut-être ambeni zo ni ayeke na mbeni kete ye ti tengo, me mingi ti ala adoit ti gue na akete kodro ti vo kobe (Mat. 14:15; Jean 6:​4, 5). Nyen la Jésus ayeke sara?

JÉSUS AMÛ MAPA NA AZO NA LEGE TI MIRACLE

3. Nyen la Jésus atene na adisciple ti lo ti sara ndali ti gbâ ti azo ni? (Bâ nga foto.)

³ Jésus atene na abazengele ti lo, lo tene: “Azo ni ayeke na bezoin ti gue pëpe; me ala wani ala mû ye ti tengo ni na azo  so.” (Mat. 14:16). Na bango ni, a yeke ngangu ndali ti so wungo ti akoli ayeke lani 5000 tongaso. Tongana a diko awali nga na amolenge, peut-être wungo ti azo so abezoin lani ti te ye ayeke 15000 (Mat. 14:21). André atene: “Bâ, mbeni kete molenge-koli ayeke ge, lo yeke na mapa oku ti orge nga na kete susu use. Me so ayeke sara nyen na gbâ ti azo so?” (Jean 6:9). Mingi ni awayere nga na ambeni zo la ayeke te lani mapa ti orge, nga peut-être kete susu ni ayeke hulengo susu so ingo ayeke dä. Me kete kobe so molenge ni ayeke na ni apeut ti lingbi gbâ ti azo so ape.

4. Jean 6:​11-13 afa na e nyen? (Bâ nga afoto.)

⁴ Jésus aye lani ti sara nzoni bê na azo tongaso lo hunda na ala ti duti na groupe na ndö ti apere. (Marc 6:​39, 40; diko Jean 6:​11-13.) Na pekoni, Jésus akiri singila na Babâ ti lo ndali ti mapa na susu ni. So lo sara tongaso, lo fa so Nzapa la amû na ala kobe ni nga lo kiri singila ndali ni. A yeke kota ye ti mû tapande ti Jésus ti sambela kozo si e te ye atâa e yeke gï e oko wala azo ayeke na terê ti e. Na pekoni, Jésus atene na adisciple ti lo ti mû kobe ni na azo ni, ala te juska yâ ti ala asi. Tanga ti kobe ni angbâ même, na Jésus aye ti tene a tuku ni ape. Tongaso, Jésus atene na adisciple ti lo ti ro ni tongaso si a peut ti te ni ande. Jésus azia na e nzoni tapande na lege so lo buba aye senge senge ape. Tongana mo yeke babâ wala mama, mo peut ti sara kua na mbaï so ti fa na amolenge ti mo ndani so a yeke kota ye ti sambela kozo ti te ye, ti sara nzoni na azo nga ti mû ye na azo tongana ti so Jésus asara lani.

5. Nyen la azo aye lani ti sara na peko ti so ala bâ Jésus asara aye so ahon gbungo li ti zo na lango ni so? Nyen la lo sara na pekoni?

 ⁵ Fango ye ti Jésus nga na amiracle so lo sara apika lani bê ti azo mingi. So ala hinga so Moïse atene Nzapa ayeke tokua mbeni prophète so ayeke nde, peut-être ala pensé so Jésus la ayeke prophète ni so (Deut. 18:​15-18). Tongana a yeke tongaso, na bango ni lo yeke duti gbia so ayeke kota mingi, peut-être lo yeke mû kobe na azo ti Israël kue. Ndani la, azo ni aye ti “gbu [Jésus] ti sara si lo ga gbia” ti ala (Jean 6:​14, 15). Tongana Jésus azia lani si a si tongaso, lo yeke yôro terê ti lo na yâ ti aye ti poroso ti aJuif so ayeke na gbe ti komandema ti Rome. Eskê lo sara ni lani? Ên-ën. Bible atene so Jésus ‘akiri agboto terê ti lo, lo gue na ndö ti hoto gï lo oko.’ Atâa so azo apusu lo ti yôro terê ti lo na yâ ti aye ti poroso, lo ke. Nyen la e manda dä?

6. Tongana nyen la e peut ti mû tapande ti Jésus? (Bâ nga foto.)

⁶ Ti vrai ni, azo ayeke hunda na e ape ti mû na ala kobe wala ti sava ala na lege ti miracle wala ala yeke gi lâ oko ape ti mû e gbia ti mbeni kodro. Me ala peut ti hunda na e ti voté wala ti mû maboko na mbeni zo so ala pensé so lo yeke duti mbeni nzoni gbia. Ye oko, tapande ti Jésus ayeke polele. Lo ke lani ti yôro terê ti lo na yâ ti aye ti poroso; ambeni ngoi na pekoni lo tene même, lo tene: “Royaume ti mbi ayeke ti dunia so pëpe.” (Jean 17:14; 18:36). So e yeke aChrétien, e doit ti gbu li nga ti sara ye tongana Jésus. E yeke mû  maboko na Royaume ti Nzapa, e yeke fa tënë na ndö ni nga e yeke sambela ti tene a ga (Mat. 6:10). E peut ti manda ambeni ye encore na lege ti miracle so Jésus asara ti mû mapa na azo.

“NDA TI YE TI KPENE SO LO SARA FADE TI MÛ NA AZO MAPA”

7. Nyen la Jésus na abazengele asara? (Jean 6:​16-20).

⁷ Na peko ti so Jésus amû kobe na gbâ ti azo ni, lo hunda na abazengele ti lo ti mû bateau ti kiri na Capernaüm; lo gue ti lo na ndö ti hoto lo oko tongaso si azo ni azia lo gbia ape. (Diko Jean 6:​16-20.) Na ngoi so abazengele ayeke hon na lê ti ngu ni, pupu aya ngangu na aga na akota mapo. Mo ye ti bâ, ala bâ Jésus so ayeke tambela na lê ti ngu ni lo yeke ga na mbage ti ala. Lo tene na bazengele Pierre ti tambela nga na lê ti ngu ni (Mat. 14:​22-31). Gï so Jésus amonté na yâ ti bateau ni, pupu ni akaï. Li ti adisciple ni akpe na ala tene: “Mo yeke tâ Molenge ti Nzapa biani.” a (Mat. 14:33). Bâ so adisciple atene tënë so na peko ti so ala bâ Jésus atambela na lê ti ngu, me ala tene ni ape na peko ti so Jésus amû kobe na gbâ ti azo na lege ti miracle. Marc afa anzene nzene tënë so, lo tene: “Bê ti [abazengele ni] adö ngangu ndali ti so ala hinga nda ti ye ti kpene so lo sara fade ti mû na azo mapa so pëpe. Ade ala wara lege ti mä yâ ni pëpe na yâ ti bê ti ala.” (Marc 6:​50-52). Ala comprendre ape so Jéhovah amû ngangu na Jésus ti sara aye mingi, me gï ti mû mapa na azo ape. Kete na pekoni, Jésus akiri asara tënë ti mapa so lo mû na azo na lege ti miracle na lo fa na e mbeni ye ti manda nde.

8-9. Ngbanga ti nyen la gbâ ti azo ni agi peko ti Jésus? (Jean 6:​26, 27).

⁸ Gbâ ti azo so Jésus amû lani kobe na ala azia li ti ala gï na ndö ti warango aye so ala bezoin ni nga na aye so ala sara nzara ni. Nyen la afa ni? Na ndade ni, ala bâ so Jésus na abazengele ti lo ahon awe. Ambeni bateau alondo na Tibériade aga, tongaso gbâ ti azo ni amonté na yâ ni na ala gue na Capernaüm ti wara Jésus (Jean 6:​22-24). Eskê ala gue lani kâ gï ti mä ambeni tënë na ndö ti Royaume? Ên-ën. Ye so ala ye mbilimbili ayeke ti tene Jésus akiri amû na ala mapa. E hinga ni tongana nyen?

⁹ Bâ ye so asi lani na ngoi so gbâ ti azo ni awara Jésus nduru na Capernaüm. Jésus atene na ala polele so ala gi peko ti lo gï ndali ti so ala ye kobe. Atâa so ala “te lani mapa na yâ ti ala asi”, Jésus atene so a yeke “kobe so ayeke buba” bubango. Lo wa ala ti sara kua ndali ti “kobe so ayeke ngbâ si ayeke mû fini ti lakue lakue”. (Diko Jean 6:​26, 27.) Jésus atene so Babâ ti lo la ayeke mû kobe ni so na zo. Na ngoi so azo amä so mbeni kobe ayeke dä so apeut ti mû na zo fini ti lakue lakue, peut-être li ti ala akpe lani kue. Kobe wa la apeut ti mû fini ti lakue lakue na zo? Azo so ayeke mä Jésus apeut lani ti wara ni tongana nyen?

10. “Kusala ti Nzapa” so azo ni abezoin lani ti sara ayeke so wa?

¹⁰ A-Juif so aye lani ti hinga ye so ala doit ti sara ti wara kobe ni so. Peut-être ala yeke pensé lani na “akusala” so Ndia ti Moïse asara tënë ni. Me Jésus atene na ala: “Kusala ti Nzapa ayeke so: Ala mä na bê na lo so Nzapa atokua lo.” (Jean 6:​28, 29). Ala doit ti mä na bê na lo so Nzapa atokua lo tongaso si ala wara “fini ti lakue lakue.” A yeke ye so Jésus afa na ala kozo awe (Jean 3:​16-18, 36). Na  ambeni ngoi na pekoni, lo fa tongana nyen la e peut ti wara fini ti lakue lakue.—Jean 17:3.

11. Tongana nyen la aJuif afa so kobe ti tengo ni la angbâ ti gbu bê ti ala? (Psaume 78:​24, 25).

¹¹ A-Juif so ake ti yeda so ala doit ti mä na bê na Jésus. Ala hunda lo, atene: “Fä wa la mo yeke sara ti tene e bâ ni si e mä na bê na mo?” (Jean 6:30). Ala tene so na ngoi ti Moïse, a mû na akotara ti ala manne so ayeke tongana mapa. (Néh. 9:15; diko Psaume 105:40.) A yeke polele so li ti ala angbâ gï na ndö ti tengo ye. Na ngoi so Jésus asara tënë ti “tâ mapa so alondo na yayu”, so apeut ti mû na ala fini ti lakue lakue, ala gi même lani ti hinga ye so lo ye ti tene ape (Jean 6:32). So ala zia li ti ala gï na ndö ti aye so ala bezoin ni, ala sara sanka ti atâ tënë so Jésus aye ti fa na ala. Nyen la e peut ti manda dä?

YE SO ADOIT TI DUTI KOTA MINGI NA E

12. Tënë wa la Jésus atene ti fa ye so ayeke tâ kota mingi?

¹² Bâ mbeni kota ye ti manda so ayeke na Jean chapitre 6. Mango yanga ti Nzapa nga dutingo na kpengba songo na lo adoit ti duti aye so ayeke kota mingi na e. Na ngoi so Satan atara Jésus, Jésus atene mango yanga ti Jéhovah ayeke kota mingi ahon kobe (Mat. 4:​3, 4). Na ngoi so Jésus ayeke fa tënë na ndö ti hoto, lo tene so kota ye ni ayeke ti hinga so e bezoin aye ti yingo (Mat. 5:3). Tongaso, e peut ti hunda terê ti e: ‘Eskê fason so mbi yeke vivre na ni afa so songo ti mbi na Jéhovah ayeke kota ahon aye so mbi bezoin ni?’

13. (a) Ngbanga ti nyen la a yeke na lege ni ti tene tengo ye anzere na e? (b) Nyen la e doit ti sara hange na ni? (1 aCorinthien 10:​6, 7, 11).

¹³ A yeke sioni ape ti sambela ndali ti aye so e bezoin ni nga ti tene aye ni so anzere na e (Luc 11:3). Bible atene so a yeke nzoni “zo ate ye, lo nyon ye” na peko ti ngangu kua so lo sara, na so ayeke matabisi so “alondo na maboko ti tâ Nzapa.” (Zo-ti. 2:24; 8:15; Jacq. 1:17). Me e bezoin ti zia aye ti sese na place ti ala. Bazengele Paul asara tënë na ndö ni na ngoi so lo tokua mbeti na aChrétien so ayeke vivre lani nduru na hunzingo ti aye ti ngoi ti aJuif. Lo sara tënë na ndö ti aye so asi ândö na ngoi ti azo ti Israël, na tapande ye so apassé nduru na Hoto ti Sinaï. Lo wa lani aChrétien ti sara pëpe nzara ti “aye ti sioni tongana ti so lani azo [ti Israël] asara nzara ni.” (Diko 1 aCorinthien 10:​6, 7, 11.) Azo ti Israël azia lani si nzara so ala yeke na ni ti te kobe asara même si aye so Jéhovah amû na ala na lege ti miracle aga “aye ti sioni”. (Nom. 11:​4-6, 31-34). Na ngoi so azo ti Israël avoro kete bagara ti lor, ala fa so tënë ti kobe, nyongo ye nga na sarango ngia agbu bê ti ala mingi ahon mango yanga ti Jéhovah (Ex. 32:​4-6). Paul afa ye so asi so ti gboto mê ti aChrétien so ayeke vivre lani nduru na ngoi so a yeke futi aye ti ngoi ti aJuif na ngu 70. Fadeso, e yeke vivre na ngoi so Nzapa aga nduru awe ti futi dunia so, tongaso a yeke nzoni e mä wango ti Paul so.

14. Bible atene nyen na ndö ti tënë ti kobe na yâ ti fini dunia?

¹⁴ Na ngoi so Jésus atene na e ti sambela Jéhovah ti mû na e “kobe ti e ti lango ni,” lo fa nga na e ti sambela ti tene a sara ye so bê ti Nzapa aye “na yayu legeoko nga na ndö ti sese.” (Mat. 6:​9-11). Image wa la aga na li ti mo? Bible afa so mbeni ye so Nzapa aye ayeke ti tene e wara nzoni kobe na ndö ti sese. Ti gue oko na Ésaïe 25:​6-8, gbâ ti anzoni kobe ayeke duti ande na ndö ti sese na gbe ti Royaume ti Jéhovah. Psaume 72:16 atene: “Alê ti kobe ayeke dü mingi na ndö ti sese; a yeke sigi gbani gbani na li ti ahoto.” Eskê mo yeke ku kungo ti mû ambeni lê ti kobe ni so ti sara  na mbeni mapa so mo ye ni mingi wala ti tö na mbeni kobe so ade mo tö ni lâ oko ape? Mo peut nga ti ku kungo ti lu akeke ti vigne nga ti nyon vin ni (És. 65:​21, 22). Apendere ye so ayeke nzere nga ande na azo kue so ayeke na ndö ti sese.

15. Nyen la a yeke fa ande na azo so a zingo ala na kuâ? (Jean 6:35).

¹⁵ Diko Jean 6:35. Nyen la ayeke ku azo so ate lani mapa nga na susu so Jésus amû na ala? Na ngoi so a yeke zingo ande akuâ, peut-être mo yeke wara terê na ambeni. Même tongana ândö ala mä na bê na Jésus ape, peut-être a yeke zingo ala (Jean 5:​28, 29). Me ala doit ande ti gi ti hinga nda ti tënë ti Jésus so lo tene: “Mbi yeke mapa so amû fini na zo. Zo so aga na mbi, nzara ti kobe ayeke sara lo oko pëpe”. Ala bezoin ande ti gi ti mä na bê na sandaga so Jésus amû ti zi azo, so ti tene ala doit ti mä na bê so lo mû fini ti lo ndali ti ala. Na ngoi ni so, azo so azingo na kuâ nga na amolenge so a dü ala na yâ ti fini dunia ayeke manda ande tâ tënë na ndö ti Jéhovah nga na ye so lo leke na bê ti lo ti sara. E yeke duti ande na kota ngia ti mû mbage na fango ye so. Ti mû maboko na azo ti duti na kpengba songo na Jéhovah ayeke nzere ande na e mingi ahon akobe kue so e yeke te ande na yâ ti fini dunia.

16. Nyen la e yeke bâ na yâ ti article ti peko?

¹⁶ E bâ fade mbage ti mbaï so ayeke na Jean chapitre 6, me gbâ ti aye ayeke lani dä so Jésus afa na ndö ti “fini ti lakue lakue.” A-Juif so Jésus asara lani tënë na ala abezoin ti dengi mê nzoni ti mä tënë so lo tene na ala, e nga kue e doit ti sara tongaso. E yeke kiri ti sara tënë na ndö ti Jean chapitre 6 na yâ ti article ti peko.