Na ngu so aga na pekoni, a tene na sewa ti Béthel so a bezoin avolontaire ti sara kua na Béthel ti Afrique du Sud, so a yeke zia fini masini ti imprimengo na ambeti kâ. Mbi zia iri ti mbi ti gue na a nzere lani na mbi mingi so a soro mbi. A soro nga ambeni Béthélite ota ti Canada: Dennis Leech, Bill McLellan nga na Ken Nordin. A tene lani na e so e yeke gue ti ninga kâ.

Mbi iri mama ti mbi na téléphone, mbi tene: “Mama, mbi yeke na mbeni tënë ti tene na mo. Mbi yeke gue na Afrique du Sud.” Mama ti mbi ayeke lani mbeni wali so ayeke kpô, me lo yeke na kpengba mabe nga lo yeke na nzoni songo na Jéhovah. Lo tene lani tënë mingi ape, me mbi hinga so lo yeda ti tene mbi gue. Lo na babâ ti mbi ake lani desizion so mbi mû so ape, me vundu asara ala so mbi yeke gue na ndo so ayo.

Kozoni e gue na Béthel ti Brooklyn, kâ, a fa ye na e teti nze ota na ndö ti imprimengo mbeti. Na pekoni, e mû mbeni bateau e gue na Cap Town na Afrique du Sud. Mbi wara ngu 20 ade ti ninga ape. A yeke lani na lakui la e komanse yongoro voyage na train, ti londo na Cap Town ti gue na Johannesbourg. Kozo ndo so e luti dä ayeke lani na mbeni kete gbata na Karoo, so ayeke tongana désert. Ndo ni ayeke lani poussière nga achauffé. E osio kue e bâ ndo na vitre na e hunda terê ti e, mara ti ndo ti nyen la. E gi bê ti e na ndö ti ndo so e yeke gue dä so. Ambeni ngoi na pekoni, e kiri e ga na ndo ni so na e bâ so ayeke pendere nga ayeke kpô.

Teti ambeni ngu, mbi sara kua na masini so a iri ni Linotype, so sarango kua na ni ayeke kete ye ape, ti leke Tour ti Ba Ndo na Zingo na lango! kozo si a imprimé ni. Filiale ni ayeke imprimé apériodique na ayanga ti kodro mingi ti Afrique du Sud nga na akodro mingi ti Afrika. E yeke lani na ngia so a sara kua mingi na fini masini ti imprimengo na ambeti so e londo na Canada e ga ti sara kua na ni.

Na pekoni, mbi sara kua na Bureau ti imprimerie so abâ lege ti ambage nde nde ti kua ti imprimengo ambeti, tokuango ni nga na kua ti traduction. Mbi yeke lani na akua mingi, me mbi yeke na ngia.

Na ngu 1968, mbi sara mariage na mbeni pionnier so iri ti lo ayeke Laura Bowen, so alango nduru na Béthel. Lo yeke pika lani ambeti na ndokua ti traduction. Na ngoi ni so lani, azo so asara mariage fini fini ayeke ngbâ na Béthel ape, tongaso a tokua e pionnier spécial. Mbi gi bê ti mbi lani kete. Na peko ti ngu bale-oko so mbi sara na Béthel, so lakue mbi yeke na kobe nga na ndo ti lango, tongana nyen la mbi yeke vo aye kue so e yeke na bezoin ni gï na kete pata so a mû na e? Nze oko oko, mbi na wali ti mbi zo oko oko ayeke wara lani rand 25 (wala 18 900F CFA) tongana e wara wungo ti l’heure, ti avizite nga e zia ambeti alingbi na wungo so a fa. Nginza so amû lani lege na e ti payé da, ti vo kobe, ti payé lege, ti bâ lege ti seni ti e nga na ambeni ye nde.

A tokua e na kete groupe so ayeke nduru na gbata ti Durban, na terê ti Kota ngu-ingo ti Inde. Gbâ ti azo ti Inde ayeke lani kâ. Mingi ti ala ayeke amolenge ti azo so ague ti sara kua ti sucre na Afrique du Sud na ngu 1875 tongaso. Na ngoi ni so, ala yeke sara lani ambeni kua nde, me ala ngbâ ti bata ngobo ti ala nga na fason ti tongo ye ti ala. Nga, ala yeke tene Anglais, tongaso e bezoin pëpe ti manda mbeni yanga ti kodro si e fa tënë na ala.

A hunda lani na apionnier spécial ti fa tënë l’heure 150 nze oko oko, tongaso mbi na Laura e leke ti fa tënë l’heure omene na kozo lango ni. Ndo achauffé lani mingi. E yeke lani na avizite nga na a-étude ape, tongaso e doit gï ti sara da na da l’heure omene. Ambeni ngoi na peko ti so e komanse, mbi bâ montre e sara gï minute 40. Mbi hunda terê ti mbi, e yeke sara ande kua ti pionnier spécial ni tongana nyen?

Hio, e leke mbeni ye ti sara. Lâ oko oko, e yeke sara sandwich, nga e yeke zia soupe wala café na yâ ti thermos. Tongana e bezoin ti wu terê ti e, e yeke zia kete oto ti e na gbe ti mbeni keke so ayeke nduru na e. Na ambeni ngoi, akete Indien so ayeke pendere mingi aluti angoro e ndali ti so ala bâ so e yeke nde na ala. A ninga mingi ape, e ga ti bâ so tongana e fa tënë l’heure use wala ota awe, tanga ti lango ni ayeke hon hio.

A nzere lani na e mingi ti fa tâ tënë ti Bible na azo ti territoire so, so ayamba zo nzoni. E bâ so a-Indien ayeke ne zo, ala sara ye na nzoni bê nga ala kpe mbeto ti Nzapa. A-Hindou mingi ayeda na tënë so e fa na ala. A nzere na ala ti hinga ye na ndö ti Jéhovah, Jésus, Bible, fini dunia so siriri ayeke duti ande dä nga na beku so ayeke dä ndali ti akuâ. Ngu oko na pekoni, e manda lani Bible na azo 20. Lâ oko oko, e yeke te kobe ti midi na mbeni sewa ti azo so e yeke manda Bible na ala. A nzere na e lani mingi.

Hio e wara mbeni fini kua: kua ti circonscription na terê ti pendere Kota ngu-ingo ti Inde. Yenga oko oko, e yeke lango na ndo ti mbeni sewa na ngoi so e yeke sara vizite nga e yeke fa tënë legeoko na aita ti congrégation ti kpengba ala. E ga lani amembre ti sewa ti ala, e ye amolenge ti ala nga na anyama ti ala. Ngu use ahon awe. Mo ye ti bâ, Béthel airi mbi na téléphone. Ita ni atene: “E ye ti tene ala kiri na Béthel.” Mbi tene na lo: “Mo hinga, ndo so e yeke dä so anzere na e mingi.” Me e yeke lani nduru ti sara kua na ndo kue so a tokua e dä.

Na Béthel, mbi sara kua na Bureau ti service, kâ mbi wara pasa ti tene mbi na aita so ayeke abiazo e sara kua. Na ngoi ni so, tongana surveillant ahunzi ti sara vizite na mbeni congrégation, lo yeke tokua rapport ni na filiale. Na pekoni, Bureau ti service ayeke tokua mbeni lettre na congrégation ti gue oko na rapport so surveillant asara. Nda ti lettre ni ayeke ti kpengba congrégation ni nga ti fa na aita ye so ala doit ti sara. Asecrétaire ayeke sara lani kua ngangu ti mû alettre so asurveillant ti circonscription atokua na yanga ti Xhosa, Zulu nga na ambeni yanga ti kodro nde ti kiri na peko ni na Anglais. Na pekoni ala kiri peko ti alettre so alondo na filiale na ambeni yanga ti kodro ti Afrika. Mbi kiri lani singila mingi ndali ti ngangu kua ti aita so, so a-aidé mbi ti hinga akpale so aita ti e so ayeke azo vuko na Afrika ayeke wara.

 Na ngoi ni so, Afrique du Sud ayeke lani na gbe ti gouvernement ti apartheid. A fa ndo so azo adoit ti lango dä alingbi na couleur ti terê ti ala, tongaso azo so couleur ti ala ayeke nde nde apeut ti duti ndo oko ape. Aita ti e so ayeke azo vuko ayeke tene yanga ti kodro ti ala, afa tënë na yanga ti kodro ti ala nga ayeke sara abungbi na yanga ti kodro ti ala.

Mbi hinga lani azo vuko mingi ape, ndali ti so lakue territoire so mbi fa tënë dä, azo ni atene Anglais. Me fadeso, mbi yeke na pasa ti hinga ye na ndö ti ala nga na ngobo ti ala. Mbi hinga lani akpale so aita awara ndali ti angobo ti ndo so ala yeke dä nga na aye so azo ni amä na bê na ni. Ala sara ye lani na mbeto oko ape. Ala ke angobo so ague nde na Bible nga ala ke ti sara yorö, atâa so ala doit ti gbu ngangu na gbele ngangu kangango lege ti azo ti sewa ti ala nga na azo ti kete kodro ti ala. Na akete kodro, yere ayeke lani mingi. Azo mingi amanda mbeti ayo ape, me ala bâ Bible na nene ni.

Mbi yeke lani na pasa ti bâ lege ti ambeni ngbanga so andu liberté ti vorongo Nzapa nga na dutingo nde. A tomba aTémoin so ade molenge na ekole ndali ti so ala ke ti sambela nga ti he abia ti nzapa. Ala ngbâ be-ta-zo nga ala sara ye na mbeto ape. So mbi bâ ni, a kpengba mabe ti mbi mingi.

Aita awara mbeni kpale nde na yâ ti kete kodro ti Afrika so a iri ni lani Swaziland. Na ngoi so Gbia Sobhuza II akui, a hunda na amolenge ti kodro kue ti sara ambeni ngobo ti place ti kuâ. Akoli adoit ti kio kuä ti li ti ala, nga awali adoit ti fâ li ti ala nduru. A sara aye ti ngangu na aita mingi so ake ti sara aye so, so ague oko na vorongo akotara. So ala duti be-ta-zo na Jéhovah anzere na e mingi. E manda ye mingi na lege ti dutingo be-ta-zo nga na kangango bê ti aita ti e ti Afrika, na a kpengba mabe ti e.

Na ngu 1981, mbi kiri encore na imprimerie ti mû maboko na kua ti imprimengo ambeti na lege ti ordinateur. A yeke lani mbeni pendere ngoi mingi. Akode ti imprimengo ambeti achangé mingi. Mbeni zo ti kango amasini amû na filiale mbeni masini ti lekengo ambeti kozo si a imprimé ni ti tara ni, sân ti futa mbeni ye. Ye so asara si e  changé amasini gumbaya so e yeke na ni na afini ni oku. E wara nga mbeni fini masini ti imprimengo na ambeti. E yeke imprimé lani ambeti mingi ahon ti kozo.

Sarango kua na ordinateur asara si a sigi na afini kode ti lekengo ambeti kozo si a imprimé ni; a sara kua na afini kode so na lege ti ye so a iri ni MEPS. Aye so awandara asigi na ni ague na li ni mingi ngbene ye so e aBéthélite osio ti Canada e ga ti sara kua na Afrique du Sud (És. 60:17). Na ngoi ni so, e osio kue e sara mariage na anzoni pionnier so aye Jéhovah mingi. Mbi na Bill e ngbâ lani ti sara kua na Béthel. Ken na Dennis nga na asewa ti ala ayeke lango nduru na Béthel.

Akua so e yeke sara na filiale akiri aga lani gbani. A yeke traduire lani ambeti nga a yeke imprimé ni na ayanga ti kodro mingi, nga a tokua ni na ambeni filiale. Tongaso, a bezoin lani fini Béthel. Aita aleke ni na mbeni pendere ndo na ouest ti Johannesbourg, na a mû ni na Jéhovah na ngu 1987. A nzere lani na mbi mingi ti mû maboko na aye so ague na li ni nga ti duti membre ti Komite ti filiale ti Afrique du Sud teti angu mingi.

Li ti e akpe kue na ngoi so, na ngu 2001, a tisa mbi ti duti membre ti Komite ti filiale ti États-Unis, so a sigi na ni fini fini. Atâa so e yeke lani na vundu ti zia kua ti e nga na akamarade ti e na Afrique du Sud, e yeke lani na ngia ti komanse mbeni fini gigi tongana amembre ti sewa ti Béthel ti États-Unis.

Me e gi lani bê ti e ndali ti so e yeke yongoro na mama ti Laura so ayeke mbakoro. So e yeke na New York, e peut ti sara ye mingi ndali ti lo ape, me aita ti Laura ti wali ota ayeda ti bâ lege ti lo. Ala tene: “E peut ti sara kua ti ngoi kue ape, me tongana e bâ lege ti mama ayeke mû maboko na ala ti ngbâ ti sara kua ti ala.” E kiri singila na ala mingi.

Legeoko nga, ita ti mbi ti koli na wali ti lo so ayeke lango na Toronto, na Canada, ayeke bâ lege ti mama ti mbi so ayeke wali-mua. Na ngoi ni so, lo vivre na ndo ti ala ahon ngu bale-use awe. E kiri singila mingi na ala ndali ti so ala ye lo nga ala bâ lege ti lo juska na ngoi so lo kui kete na peko ti so e si na New York. A yeke mbeni pasa ti duti na afami so ayeke mû maboko so ayeke nduru ti changé aye na yâ ti gigi ti ala ti bâ lege ti babâ na mama ti ala so aga mbakoro, kua so na ambeni ngoi a yeke kete ye ape.

Kozo kua ti mbi na États-Unis ayeke na imprimerie so akode ti kua ni achangé mingi nga ayeke ngangu encore ape. Ade ti ninga ape, mbi sara kua na ndokua ti vongo aye. A nzere na mbi mingi so na yâ ti ngu bale-use so ahon, mbi sara kua na yâ ti kota Béthel so, so fadeso wungo ti amembre ti sewa ni kue ayeke 5 000 nga avolontaire ayeke 2 000 tongaso.

A sara ngu 60 awe, mbi pensé lani ape so mbi yeke duti ge. Laura amû maboko na mbi na bê ti lo kue na yâ ti angu so kue. So pendere gigi! E bâ na nene ni mingi akua nde nde so e sara nga na azo kue so ayeke na apendere sarango ye so e na ala e sara kua, na tapande aita ti afiliale nde nde so e sara vizite dä na yâ ti dunia. So fadeso ngu ti mbi ahon 80, mbi yeke na akua mingi ape ndali ti so gbâ ti aita so angbâ ngangu ayeke dä so apeut ti bâ lege ti kua ni.

Mbeni zo ti sungo psaume atene: “Ngia ayeke na mara so Jéhovah ayeke Nzapa ti lo.” (Ps. 33:12). Tënë so ayeke tâ tënë biani. Mbi kiri singila mingi so mbi wara lege ti sara na Jéhovah legeoko na azo ti lo so ayeke na ngia.