A dü mbi na lango 22 ti décembre, ngu 1929 na Noville, mbeni kodro so aferme gumbaya ayeke dä na Bastogne, so ayeke na yâ ti gbako na Belgique. Mbi dabe ti mbi na apendere ngoi so mbi na babâ na mama ti mbi e passé lani na yâ ti ferme na ngoi so mbi de kete. Lâ oko oko, mbi na Raymond, ngambe ti mbi ti koli, e yeke gboto lani ngu ti me ti abagara nga e yeke aidé ti ro alê ti kobe. Azo kue ti yâ ti kete kodro ni asara lani kua maboko na maboko ti aidé mba.

Babâ na mama ti mbi, so iri ti ala ayeke Emile na Alice, ayeke lani aCatholique, na ala ye kua ti eglize ni mingi. Lakue na dimanche, ala yeke gue na Messe. Me na ngu 1939 tongaso, apionnier so alondo na Angleterre aga na kete kodro ti e, na ala hunda na babâ ti mbi ti sara abonnement ti Consolation, (so laso a iri ni Zingo na lango!). Hio, babâ ti mbi ahinga so tâ tënë la lo diko na yâ ti mbeti so, na lo komanse ti diko Bible. Na ngoi so lo ke ti gue na Messe, avoizin ti e so e na ala e yeke lani akamarade aga azo so akanga lege na lo ngangu. Ala sara kue ti pusu lo ti yeda ti ngbâ Catholique, ye so asara si ala sara tënë na lo na ngonzo.

Vundu asara mbi mingi ti bâ fason so a sara ye na babâ ti mbi. Ye so asara si mbi tene sambela so mbi sara tënë ni na tongo nda ti article so ti voro yanga na Nzapa ti aidé babâ ti mbi. Na ngoi so avoizin ti e azia ti kanga lege na babâ ti mbi, mbi yeke na ngia mingi. A sara si mbi hinga biani so Jéhovah ayeke ‘lo so lo yeke mä sambela’.

Na lango 10 ti mai 1949, Allemagne ti aNazi alï na Belgique na ngangu, ye so asara si gbâ ti azo  akpe kodro ni. Sewa ti e akpe ague na sud ti France. Na lege, e tingbi na aturugu ti Allemagne na ti France so ayeke tiri.

Na ngoi so e kiri na ferme ti e, e ga ti bâ so a nzi gbâ ti aye ti e. Gï mbo ti e Bobbie la angbâ. Aye so asi so asara si mbi hunda terê ti mbi: ‘Ngbanga ti nyen la bira ayeke dä nga pasi ayeke mingi?’

Na ngoi ni so, e wara vizite ti Ita Emile Schrantz, a mbeni ancien so ayeke be-ta-zo so ayeke lani pionnier, na a sara e nzoni mingi. Lo fa na e polele na lege ti Bible ndani so pasi ayeke dä nga lo kiri tënë na ambeni hunda so mbi yeke na ni so andu fini. Songo ti mbi na Jéhovah akpengba lani mingi na mbi hinga na bê ti mbi kue so lo yeke Nzapa ti ndoye.

Même kozo na hunzingo ti bira ni, sewa ti e ayeke duti lani mingi na terê ti aita. Na août 1943, Ita José-Nicolas Minet aga na ferme ti e ti mû mbeni diskur. Lo hunda lani: “Zo wa la aye ti wara batême?” Mbi na babâ ti mbi e yôro maboko ti e. A batize e na yâ ti mbeni kete ngu so ayeke nduru na ferme ti e.

Na décembre 1944, aturugu ti Allemagne asara ndangba kota bira ti ala ti Use bira so amû sese kue na mbage ti ouest ti Europe, a iri ni laso Bataille des Ardennes. E lango lani nduru na ndo so a sara bira ni dä, na e sara nze oko tongaso na yâ ti sous-sol. Mbeni lâ, tongana mbi sigi ti mû kobe na anyama, anene ngombe apika mbeni mbage ti li ti ferme ni, na a zi ni. Mbeni turugu ti États-Unis ayeke lani na yâ ti da ti batango anyama ni so ayeke nduru na ndo so mbi yeke dä; lo dekongo, lo tene: “Lango na sese.” Mbi mû loro mbi gue mbi lango nduru na terê ti lo, na lo zia casque ti lo na li ti mbi ti bata mbi.

Na peko ti bira ni, e wara lani lakue lege ti sara lisoro na aita ti congrégation ti Liège, so ayo kilomètre 90 na nord ti ndo so e yeke dä. Tongana ngoi ayeke hon, e wara lege ti sigi na mbeni kete groupe na Bastogne. Mbi komanse ti sara kua na yâ ti bureau so abâ lege ti impôt nga mbi wara pasa ti manda droit. Ambeni ngoi na pekoni, mbi sara kua na yâ ti bureau ti mbeni kota zo ti ndo ni. Na ngu 1951, e leke ti sara mbeni kota bungbi  ti circonscription na Bastogne. Azo ngbangbo oko tongaso aga, so na popo ni a yeke wara Elly Reuter, mbeni pionnier so ayapu mingi. Lo sara kilomètre 50 na vélo ti ga. A ninga ape, e tï mba na e mä terê ti sara mariage. A tisa lani Elly ti sara Ekole ti Galaad na États-Unis. Lo tokua mbeti na kota ndokua ti e ti fa na aita ndani so lo bâ so lo peut ti yeda ti sara ekole ni ape. Ita Knorr, so ayeke mû lani li ni na ndö ti kua ti awakua ti Jéhovah, akiri tënë na lo na nzoni bê lo tene peut-être mbeni lâ lo na koli ti lo apeut ti sara ekole ni. E sara lani mariage na février 1953.

Na oko ngu ni so, mbi na Elly e gue na kota bungbi so mama-tene ni ayeke “La Société du monde nouveau,” na Anglais, so a sara ni na Yankee Stadium, na New York. Na ngoi so e yeke kâ, mbi wara terê na mbeni ita-koli so aye ti mû na mbi mbeni nzoni kua ti nginza na lo tisa mbi ti ga ti vivre na États-Unis. Na peko ti so mbi na Elly e sambela Jéhovah na ndö ni, e mû desizion ti tene mbi ke kua ni na e kiri na Belgique ti mû maboko na kete groupe ti awafango tënë bale-oko na Bastogne. Na ngu so aga na pekoni, e dü mbeni molenge ti koli na e zia iri ti lo Serge. Mawa ni ayeke so, nze mbasambala na pekoni, Serge atï kobela na lo kui. E sambela Jéhovah e fa na lo vundu ti bê ti e, nga e wara dengo bê na lege ti beku ti zingongo akuâ, so ayeke si ande biani.

Na octobre 1961, mbi wara lani mbeni kua so amû lege na mbi ti sara kua ti pionnier. Me na oko lango ni, serviteur ti filiale ti Belgique airi mbi na téléphone. Lo hunda na mbi wala mbi peut ti sara kua tongana serviteur ti circonscription (so a iri lo laso surveillant ti circonscription). Mbi hunda lo, mbi tene: “Eskê e peut ti sara kua tongana apionnier kozo ti yeda na kua so?” Lo yeda ti tene e sara ni. Na peko ti so e sara kua tongana apionnier teti anze miombe, e komanse kua ti circonscription na septembre 1962.

Ngu use na peko ti so e sara kua ti circonscription, a tisa e ti sara kua na Béthel ti Bruxelles. E komanse kua ni na octobre 1964. Fini kua so aga na e anzoni ye mingi. Kete na peko ti so Ita Knorr asara vizite na Béthel ti e na 1965, a zia mbi serviteur ti filiale ni, na li ti mbi akpe. Ambeni ngoi na pekoni, a tisa mbi na Elly ti sara klase 41 ti Ekole ti Galaad. Atënë so Ita Knorr atene lani a sara ngu 13 awe aga tâ tënë. Na peko ti so e wara diplôme ti ekole ni, e kiri na Béthel ti Belgique.

Tongana angu ayeke hon, mbi wara pasa ti sara kua na formation so mbi wara lani so andu droit ti aidé ti gbu koko ti droit ti awakua ti Jéhovah ti voro lo na Europe nga na ambeni ndo nde (aPhil. 1:7). Kua so asara si mbi wara terê na akota zo ti akodro ahon 55 so akanga lege na ambeni kua ti e wala akanga lege na ni kue. Ahon ti gboto lê na ndö ti aye so mbi hinga na ndö ti ndia, mbi yeke fa lani terê ti mbi tongana “zo ti Nzapa.” Mbi yeke gi lani lakue fango lege ti Jéhovah na yâ ti  sambela, ndali ti so mbi hinga so “na yâ ti maboko ti Jéhovah, bê ti gbia [wala ti juge] ayeke tongana ngu so asua. Lo sara si a gue na ndo kue so bê ti lo aye.”—aProv. 21:1.

Mbi ngbâ ti dabe ti mbi na mbeni lisoro so mbi sara na mbeni député ti Europe. Mbi hunda fani mingi ti sara lisoro na lo, na nda ni lo yeda ti bâ mbi. Lo tene: “Mbi yeke mû na mo penze-ngbonga oku, me mo hon ni ape.” Mbi ba li ti mbi na mbi komanse ti sambela. Mbeto asara lo na lo hunda ti hinga ye so mbi yeke sara. Mbi yô li ti mbi na nduzu na mbi tene: “Mbi tene merci na Nzapa so mo yeke mbeni wakua ti lo.” Lo hunda mbi, lo tene: “Mo ye ti tene nyen la?” Mbi fa na lo aRomain 13:4. Lo yeke mbeni Protestant, tongaso versê ti Bible so anzere na lo. Ye ti peko ni ayeke so wa? Lo mû na mbi penze-ngbonga 30 na e sara mbeni pendere lisoro. Lo tene même so lo ne kua ti aTémoin ti Jéhovah.

Tongana angu ayeke hon, fani mingi awakua ti Jéhovah ague na gbele ngbanga ti gbu koko ti mabe ti ala ndali ti dutingo ti ala nde ti Chrétien, batango amolenge ti ala, atënë ti impôt nga na ambeni tënë nde. Mbi yeke lani na pasa ti bâ tâ na lê ti mbi tongana nyen la Jéhovah amû maboko na e ti sö benda. A-Témoin ti Jéhovah asö benda na yâ ti angbanga ahon 140 so a gue na ni na gbele Kota da-ngbanga ti Europe so abâ lege ti adroit ti zo.

Na yâ ti angu 1990, a hunda na mbi, Ita Philip Brumley, so ayeke na kota ndokua ti e, nga na Ita Valter Farneti, so ayeke zo ti Italie, ti aidé aita ti e na Cuba ti wara liberté ti voro Jéhovah, ndali ti so a kanga lani lege na kua ti e kâ. Mbi sû lettre na ambassade ti Cuba so ayeke na Belgique, na pekoni mbi wara terê na mbeni kota zo so ayeke bâ lani lege ti ye so mbi hunda. Na ngoi ti akozo bungbi so e sara, e wara lege ape ti leke atënë so asara si gouvernement ti Cuba akanga lege na kua ti e.

Na peko ti so e sambela Jéhovah ti fa lege na e, e hunda ti tokua aBible 5000 na Cuba, na a yeda ti tene e sara ni. A-Bible ni asi kâ nzoni nga a kangbi ni na aita, tongaso e tene so Jéhovah asara tufa na ndö ti a-effort so e sara. Na pekoni, e hunda ti tokua aBible 27500. So kue gouvernement ayeda. Ti aidé aita ti e na Cuba ti wara Bible ti ala wani amû ngia na mbi mingi.

Mbi gue na Cuba fani mingi ti gi ti sara si aita awara liberté mingi ti sara kua ti e kâ. Na sarango tongaso, mbi wara lege ti duti na nzoni songo na gbâ ti akota zo ti gouvernement.

Na ngu 1994, a fâ azo ahon 1 000 000 na ngoi so a gi ti hunzi aTutsi na Rwanda. Mawa ni ayeke so a fâ nga ambeni ita ti e. Kete na pekoni, a hunda na ambeni ita ti bâ lege ti mungo ye na aita ni nga ti aidé ala.

Na ngoi so groupe so mbi yeke na yâ ni asi na Kigali, so ayeke li-kodro ni, e bâ gbâ ti place ti adû ti ngombe na terê ti amur ti bureau ti traduction nga na ndo ti tokuango ambeti. E mä gbâ ti ambaï ti vundu na ndö ti aita so a fâ ala na akota zembe. Me e mä nga gbâ ti ambaï na ndö ti aita so asara ye na ndoye na amba ti ala. Na tapande, e wara terê na mbeni ita so ayeke Tutsi so ahonde terê ti lo na yâ ti dû na yâ ti lango 28, mbeni sewa ti aTémoin so ayeke aHutu la abata lo. Na ngoi ti mbeni bungbi so e sara na Kigali, e sara kue ti kpengba aita ahon 900 nga ti dë bê ti ala.

Na pekoni, e fâ frontière e gue na Zaïre (so a iri ni laso République démocratique du Congo) ti gi gbâ ti aTémoin so ayeke azo ti Rwanda so akpe ague na yâ ti acamp ti aréfugié nduru na gbata ti Goma. E wara ala ape, tongaso e sambela e hunda Jéhovah ti fa na e ndo so ala yeke dä. Na pekoni, e bâ mbeni zo so ayeke ga na mbage ti e, e hunda lo ti hinga wala lo hinga ambeni Témoin ti Jéhovah. Lo tene: “En, mbi yeke Témoin. A yeke nzere ande na mbi ti gue na ala na aita ti komite so ayeke bâ lege ti aita.” Na peko ti so e sara mbeni bungbi na aita ti komite ni so akpengba ala, e wara terê na aita so ayeke aréfugié ahon 1600 ti dë bê ti ala nga ti kpengba ala. E diko nga na ala mbeni lettre so alondo na Bebungbi. Aita ayeke lani na ngia mingi ti mä atënë so: “E yeke sambela lakue ndali ti ala. E hinga so Jéhovah ayeke girisa ala lâ oko ape.” Atënë ti Bebungbi so ayeke tâ tënë. Laso, aTémoin ahon 30000 na Rwanda ayeke sara na Jéhovah na ngia nga beoko.

Na peko ti so mbi sara mariage a sara nduru na ngu 58 awe, na 2011, wali ti mbi Elly, so mbi ye lo mingi, akui. Mbi sambela Jéhovah mbi fa na lo so vundu asara mbi mingi na lo dë bê ti mbi. Mbi wara nga dengo bê na ngoi so mbi yeke fa nzoni tënë ti Royaume na avoizin ti mbi.

Atâa so ngu ti mbi ahon 90, mbi ngbâ ti fa tënë yenga oko oko. A nzere nga na mbi ti aidé Bureau so abâ lege ti atënë ti ndia ge na filiale ti Belgique, ti fa na ambeni ita aye so mbi hinga nga ti kpengba amaseka ti sewa ti Béthel.

A sara ngu 84 tongaso awe la mbi tene kozo sambela ti mbi na Jéhovah. A yeke lani tongo nda ti mbeni pendere gigi so na yâ ni mbi ngbâ lakue ti ga nduru mingi na Jéhovah. Mbi kiri singila mingi na Jéhovah so na yâ ti gigi ti mbi kue lo mä asambela ti mbi.—Ps. 66:19. b