1, 2. (a) Atënë wa la asö lani fini ti azo mingi? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article ni.) (b) Fango lege wa la alingbi ti sö fini ti awakua ti Nzapa?

“LUTI, BÂ NDO, MÄ NDO.” Atënë so asö lani fini ti azo mingi ahon ngu 100 tongaso awe. A sû lani atënë so na ndo ti akota panneau na ando so alege ti train atingbi tere dä na Amerika ti Banga. Ngbanga ti nyen? Tongaso si a-oto afâ lege ni kirikiri ape si mbeni train so ayeke kpe loro ngangu alingbi ti kpo a-oto ni ape. Biani, sarango ye alingbi na atënë so asö lani fini ti azo mingi.

² Ye so Jéhovah asara ti sö azo ayeke nzoni mingi ahon ambeti so a sara na ndo ti apanneau so. Lo luti na devant ti azo ti lo ti gue na ala na fini ti lakue lakue si mbeni ye ti sioni asi na ala ape. Mbeni ye so lo sara ayeke so, lo sara ye tongana mbeni berger so ayeke sara ye na ataba ti lo na ndoye, lo fa na ataba ni ye so ayeke na lege ni nga lo wa ala si ala lingbi ti kpe asioni lege.—Diko Ésaïe 30:20, 21.

3. Tongana nyen la azo amû lani lege so ague na ala na kuâ?

³ Gi na ngoi so Jéhovah acréé azo, lo fa na ala ambilimbili  ye so a lingbi ala sara. Na tapande, na yaka ti Éden, Jéhovah afa lani polele ye so alingbi ti sara si azo awara fini ti lakue lakue nga ti duti na ngia (Gen. 2:15-17). Adam na Ève ake lani fango lege ti Babâ ti ala so aye ala mingi. Ève amä wango so akpa ti mbeni ngbo na pekoni Adam amä tënë ti wali ti lo. Nyen la asi na pekoni? Ala bâ pasi na ala kui sân ti duti na beku ti tene a zingo ala. Ndali ti so ala mä yanga ape asara nga si azo kue atï na ndo ti mbeni sioni lege so ayeke gue na ala na kuâ.

4. (a) Ngbanga ti nyen Nzapa akiri asigigi na ambeni fini ndia na peko ti kota ngu so apika na ngoi ti Noé? (b) Tongana nyen la fini changement so afa pensé ti Nzapa?

⁴ Na ngoi ti Noé, kozo ti tene kota ngu apika, Nzapa amû awango so abata azo na anyama na fini. Na peko ti kota ngu ni, Jéhovah asigigi na mbilimbili ndia na ndo ti mênë. Ngbanga ti nyen la lo sigigi na ndia so? Jéhovah aye lani ti zi lege na azo ti te anyama. Ndali ti fini changement so, ala yeke lani na bezoin ti afini ndia, ni la lo tene na ala, lo tene: “Nyama so mênë ni ade dä, i te pëpe, teti mênë ayeke fini ni.” (Gen. 9:1-4). Changement so afa polele pensé ti Nzapa na ndo ti fini so ayeke ye ti lo. So lo la lo créé aye nga lo la lo mû na e fini, lo yeke na droit ti lu andia na ndo ti fini. Na tapande, lo tene a lingbi zo afâ mba ti lo ape. Nzapa abâ fini nga na mênë tongana ye so ayeke nzoni-kue na lo yeke punir zo so asara ye na ni na lege ni ape.—Gen. 9:5, 6.

5. Nyen la e yeke bâ na yâ ti article so? Ngbanga ti nyen?

⁵ Zia e bâ ambeni tapande so afa tongana nyen la Nzapa angbâ ti fa lege na azo ti lo ngbene ye giriri. Ti kiri ti bâ atapande so ayeke mû ngangu na e ti mû peko ti fango lege ti Jéhovah so ayeke gue na e na yâ ti fini dunia.

6. Ngbanga ti nyen la a yeke kota ye ti tene azo ti Israël asara ye alingbi na ndia so a mû na lege ti Moïse? A lingbi ala duti na bango ndo wa?

⁶ Na ngoi ti Moïse, Jéhovah afa ye polele na awakua ti lo na ndo ti sarango ye ti ala nga na vorongo Nzapa ti ala. Ngbanga ti nyen? Aye akiri achangé lani. Teti ngu ngbangbo use tongaso, amolenge ti Jacob ayeke lani na gbe ti komandema ti azo ti Égypte. Na yâ ti kodoro ni vorongo akuâ, vorongo ayanda nga ambeni sarango ye so amû gonda na Nzapa ape ahon ndo ni. Na ngoi so ala sigigi na gbe ti ngbâa na Égypte, ala yeke lani na bezoin ti afini fango ye. Azo ti Nzapa ayeke encore na gbe ti ngbâa ti ambeni zo ape, me ala yeke mû gi peko ti Ndia ti Jéhovah. Ambeni mbeti afa so tënë ti Hébreu so a kiri pekoni na “ndia” ague oko na tënë so ndani aye ti tene “ti fa lege, ti mû wango.” Ndia ti Moïse ayeke lani tongana mbeni mur so ayeke bata azo ti Israël na sioni sarango ye ti amara so angoro ala nga na sioni lege ti vorongo nzapa ti ala. Na ngoi so azo ti Israël amä lani yanga ti Nzapa, lo iri tënë nzoni na ndo ti ala. Na ngoi so ala sara lani sanka ti lo, ala bâ pasi na pekoni.—Diko Deutéronome 28:1, 2, 15.

7. (a) Fa ndani so Jéhovah afa lani afini ye na azo ti lo. (b) Tongana nyen la Ndia abata lani azo ti Israël?

⁷ Mbeni raison nde a yeke lani dä so ndali ni a bezoin afini fango ye. Ndia aleke lani azo ti Israël ti ku mbeni ye so ayeke kota mingi na yâ ti ye so Nzapa aleke na bê ti lo ti sara, gango ti Messie, Jésus Christ. Ndia ni asara lani si azo ti Israël ahinga polele so siokpari ayeke na tere ti ala. Ndia ni amû nga maboko na ala ti hinga so ala yeke lani na bezoin ti ngere so  a futa ti zi na azo, so ti tene mbeni sacrifice so ayeke nzoni-kue so ayeke zi asiokpari ti ala biani biani (aGal. 3:19; aHéb. 10:1-10). Na ndo ni, Ndia ni abata molongo ti sewa so asi na Messie nga amû maboko na azo ti Israël ti hinga Messie ni na ngoi so lo si. Biani, Ndia ayeke lani tongana zo ti fango lege ti kete ngoi, wala “zo ti bango ndo” na ndo ti azo ti Israël ti gue na Christ.—aGal. 3:23, 24.

8. Ngbanga ti nyen a lingbi e zia si afango ye so ayeke na yâ ti Ndia ti Moïse afa lege na e?

⁸ E aChrétien e lingbi nga ti wara ye ti nzoni na yâ ti afango ye so ayeke na yâ ti Ndia so a mû na azo ti Israël. Tongana nyen? E lingbi ti luti nga ti bâ afango ye so ayeke na gunda ti Ndia ni. Atâa so e yeke na gbe ti andia so ape, e lingbi ti zia bê ti e kue na afango ye so ti fa lege na e na yâ ti asarango ye ti e lâ oko oko nga na yâ ti vorongo so e yeke voro na Jéhovah, Nzapa ti e so ayeke nzoni-kue. Lo sara si a sû andia so na yâ ti Bible tongaso si e lingbi ti manda ye na lege ni, zia si afango ye so afa lege na mo nga kiri singila ndali ti so Jésus afa na e ye so ayeke kota mingi ahon Ndia. Mä tënë so Jésus atene: “Ala mä awe so a tene: ‘Mo gi wali wala koli nde pëpe.’ Me mbi tene na ala: Zo kue so angbâ ti bâ mbeni wali si lo sara nzara ti wali ni so, andâ lo gi lo na wali na yâ ti bê ti lo awe.” Tongaso, a lingbi e kpe gi lango-sioni ape me e kpe nga anzara so alingbi ti sara si e ti na yâ ti lango-sioni.—Mat. 5:27, 28.

9. Aye wa la achangé so asara si a yeke kota ye ti tene Nzapa asigigi na fini fango ye?

⁹ Gango ti Jésus tongana Messie asara si a yeke kota ye ti tene Nzapa afa ambeni fini ye nga lo fa ambeni nzene nzene ye na ndo ti ye so lo leke na bê ti lo ti sara. Ngbanga ti nyen? Na ngu 33, Jéhovah ake mara ti Israël na lo soro congrégation ti aChrétien ti ga azo ti lo. Tongaso aye akiri achangé na yâ ti fini ti azo ti Nzapa.

10. Ngbanga ti nyen Nzapa amû lani afini ndia na congrégation ti aChrétien? Tongana nyen la andia ni so ayeke nde na ti so lo mû na azo ti Israël?

¹⁰ Na ngoi ti akozo Chrétien, Nzapa amû na azo so aga aChrétien afini ndia so afa na ala tongana nyen ti sara ye na yâ ti fini ti ala nga tongana nyen ti voro lo. Azo ti Nzapa so, so amû tere ti ala kue na lo awe, ayeke lani na gbe ti mbeni fini mbele. Nzapa amû lani Ndia ti Moïse gi na mara oko so ayeke azo ti Israël. Me azo so aga Israël ti yingo ayeke azo ti mara nde nde nga asarango ye ti ala ayeke nde nde. Biani, “Nzapa ayeke sara kangbi na popo ti azo pëpe, me na yâ ti amara kue, zo so akpe mbeto ti lo na asara ye so ayeke mbilimbili, lo yeke nzere na lê ti Nzapa.” (Kus. 10:34, 35). Ndia ti Moïse so a sû ni na lê ti tênë la afa lege na asarango ye ti azo ti Israël lani na Sese ti Zendo. Ti Israël ti yingo, ala sara ye alingbi na “ndia ti Christ” so aluti mbilimbili na ndo ti afango ye so a sû na ndo ti bê ti ala. A-Chrétien ayeke sara ye alingbi na “ndia ti Christ” na ndo kue so ala yeke dä na ala yeke wara ye ti nzoni na pekoni.—aGal. 6:2.

11. “Ndia ti Christ” andu ambage use wa ti fini ti aChrétien?

¹¹ Israël ti yingo awara ye ti nzoni mingi na lege ti fango ye so Nzapa afa na lege ti Molenge ti lo. Kozo ti tene Jésus azia fini mbele na sese, lo mû ambeni kota commandement use. Kozo commandement ni asara tënë ti fango tënë. Use ni asara tënë na ndo ti sarango ye ti adisciple ti lo nga tongana nyen la a lingbi ala sara ye na amba ti ala. Afango ye so abâ aChrétien  kue, tongaso atâ wavorongo Nzapa laso ayeke sara ye alingbi na ni atâa ala yeke na beku ti wara fini na yayu wala na ndo ti sese.

12. Nyen la ayeke lani fini ye na yâ ti kua ti fango tënë?

¹² Ândö, azo ti amara ayeke ga na mbage ti azo ti Israël ti sara na Jéhovah (1 aGbia 8:41-43). Me na pekoni Jésus amû commandement so ayeke na Matthieu 28:19, 20. (Diko ni.) Jésus atene na adisciple ti lo ti “gue” na mbage ti azo kue. Na Pentecôte ti ngu 33, Jéhovah afa so lo ye ti tene a fa nzoni tënë na yâ ti dunia kue. Yingo vulu ti lo amû ngangu na azo 120 tongaso so ayeke na yâ ti fini congrégation ti aChrétien ti fa tënë na lege ti miracle na ayanga ti kodoro nde nde na aJuif nga na aprosélyte (Kus. 2:4-11). Na pekoni, territoire ni ague juska asi na azo ti Samarie. Na pekoni, na ngu 36 territoire ni akono juska asi na aGentil so afâ ganza pëpe. Ye so aye ti fa so a lingbi aChrétien afa tënë na azo kue na yâ ti dunia.

13, 14. (a) “Fini commandement” so Jésus amû andu nyen? (b) Nyen la e manda na lege ti tapande ti Jésus?

¹³ Zia e bâ fadeso fason so e yeke sara ye na amba ti e Chrétien. Jésus azia na sese “mbeni fini commandement”. (Diko Jean 13:34, 35.) A lingbi lâ oko oko e ye aita ti e, me a lingbi nga e duti nduru ti mû fini ti e ndali ti ala. So ayeke mbeni ye so Ndia ti Moïse ahunda lani ape.—Mat. 22:39; 1 Jean 3:16.

¹⁴ Jésus azia na e nzoni tapande ni. Lo ye lani adisciple ti lo mingi ni la lo yeke lani nduru ti kui ndali ti ala. Na lo ku na mbage ti adisciple ti lo nga na e kue ti sara tongaso. Tongaso, a lingbi e duti nduru ti gbu ngangu na yâ ti akpale na même ti kui ndali ti aita ti e.—1 aThes. 2:8.

15, 16. Afini changement wa la e bâ laso? Nzapa ayeke fa ye na e tongana nyen?

¹⁵ Jésus azia lani “ngbâa be-ta-zo so ayeke sara ye na ndara” ti mû kobe ti yingo na azo ti lo “na ngoi ni so alingbi”. (Mat. 24:45-47). Na yâ ti kobe ni a yeke wara akpengba fango ye so alingbi na afini ye so achangé.

¹⁶ E yeke na “alango ti nda ni,” na a ngbâ gi ngoi kete ti tene kota ye ti vundu so mara ni ade ti si lâ oko ape asi (2 Tim. 3:1; Marc 13:19). Na ndo ni, a tomba Satan nga na asioni yingo ti lo na yayu na a bi ala na sese, ye so aga na vundu mingi na azo (Apoc. 12:9, 12). A mû nga na e mbeni kota kua so a de ti sara mara ni kozo ape so ayeke ti fa tënë na azo mingi nga na ayanga ti kodoro mingi.

17, 18. Tongana a fa na e mbeni ye a lingbi e sara ye tongana nyen?

¹⁷ Bungbi ti Jéhovah amû na e aye mingi ti mû maboko na e na fango tënë. Mo yeke sara kua na aye ni so? Na ngoi ti abungbi, a yeke fa na e tongana nyen ti sara kua na aye so nzoni mingi. Mo bâ aye so a yeke fa so tongana fango lege ti Nzapa?

¹⁸ Biani, ti tene Nzapa angbâ ti iri tënë nzoni na ndo ti e, a lingbi e mä aye kue so lo yeke fa na e na lege ti congrégation ti aChrétien. Tongana e yeke mä yanga laso, a yeke mû ande maboko na e na ngoi ti “kota ye ti vundu”, so na ngoi ni a yeke futi sioni dunia ti Satan kue kue kue (Mat. 24:21). Na pekoni, e yeke duti ande na bezoin ti afini fango lege na yâ ti fini dunia so ayeke pëpe na gbe ti ngangu ti Satan.

19, 20. Ambeti wa la a yeke zi yâ ni ande? Ye ti pekoni ayeke nyen?

¹⁹ Na ngoi ti Moïse azo ti Israël ayeke  lani na bezoin ti afini fango ye nga na pekoni na gbe ti “ndia ti Christ” congrégation ti aChrétien abezoin nga afini fango ye. Legeoko nga, Bible atene so a yeke zi ande afini mbeti so a roulé ni roulengo ti fa na ye na e na yâ ti fini dunia. (Diko Apocalypse 20:12.) Kite ayeke dä ape so, na yâ ti ambeti so aroulé ni roulengo so a yeke fa ande ye so Jéhovah ahunda na azo ti sara na ngoi ni so. Na ngoi so azo kue, même ala so a yeke zingo ande ala na kuâ, ayeke manda ande aye ni so ala yeke hinga ande ye so Jéhovah aye ti tene ala sara. Ambeti so a roulé ni roulengo so ayeke mû ande maboko na e ti manda ye mingi na ndo ti apensé ti Jéhovah. E yeke mä ande yâ ti Bible nzoni mingi, tongaso na yâ ti Paradis azo kue ayeke ye ande amba ti ala nga ala yeke ne mba (És. 26:9). Tara ti bâ gbâ ti ye so e yeke manda ande nga e yeke fa na amba ti e na gbe ti fango lege ti Gbia, Jésus Christ.

²⁰ Azo so asara ye alingbi na “aye so a sû ni na yâ ti ambeti so” ayeke wara ande fini ti lakue lakue. Jéhovah ayeke sû ande biani biani na yâ ti “mbeti ti fini” iri ti azo so ayeke ngbâ be-ta-zo na lo na ngoi ti ndangba tara. E lingbi ti wara fini ti lakue lakue ande. Tongaso, a lingbi e LUTI e diko Mbeti ti Nzapa, e BÂ NDO ti hinga ye so Mbeti ti Nzapa ni aye ti fa na e, nga e MÄ NDO na lege so e sara ye alingbi na afango lege ti Nzapa laso. Tongana e sara tongaso, e yeke sö kuâ na ngoi ti kota ye ti vundu, nga e yeke manda ye lakue lakue na ndo ti Jéhovah, Nzapa ti e ti ndara na ti ndoye.—Zo-ti. 3:11; aRom. 11:33.