‘Azo ti ndara kue asala ye na lege ti hingango ye’

FANGO lege so alondo na Tënë ti Nzapa, Bible, ayeke ye so ‘a lingbi nzara ni asala zo ahon nzara ti lor, même ahon lor mingi ti nzoni’. (Psaume 19:8-11). Ngbanga ti nyen? A yeke ngbanga ti so “wango-tene ti zo ti ndara [Jéhovah] ayeke lingu so amû fini ti sala si zo asi na yâ son ti kui pëpe.” (aProverbe 13:14). Tongana a sala ye alingbi na awango so alondo na yâ Mbeti ti Nzapa, a yeke sala gi pëpe si fini ti e aga nzoni me a yeke mû maboko na e ti kpe nga aye so alingbi ti sala sioni na fini ti e. So tâ kota ye ti tene e gi ti wara hingango ye so alondo na yâ Mbeti ti Nzapa na ti sala ye alingbi na ye so e manda!

Tongana ti so a sû na aProverbe 13:15-25, Salomon, gbia ti Israël ti giriri, amû awango so ayeke mû maboko na e ti sala ye alingbi na hingango ye, tongaso e lingbi ti duti na mbeni fini so ayeke nzoni, so aninga. * Na salango kusala na andulu proverbe, Salomon afa tongana nyen Tënë ti Nzapa alingbi ti mû maboko na e ti wara nzobe ti amba ti e, ti ngbâ be-ta-zo na yâ kusala ti e ti fango tënë, ti bâ sengo zo na nzoni lê na ti soro akamarade ti e na lege ti ndara. Salomon abâ salango ye na donzi na lege ti ziango mbeni ye tongana ye ti héritier na amolenge ti e nga ti se ala na lege ti ndoye.

Ti bâ nda ti ye nzoni aga na nzobe

Salomon atene: “Hingango nda ti ye asala si zo awara tënë nzoni, me lege ti zo ti handa ayeke ngangu.” (aProverbe 13:15). Na yâ mbeti ti Nzapa so a sala na yanga ti Hébreu, mbeni buku atene so, tënë “hingango nda ti ye” wala nzoni gbungo  nda ti ye “aye ti sala tënë ti salango ye na donzi, bango ye na lege ni nga dutingo na abibe ti ndara.” A yeke ngangu pëpe na mbeni zo so ayeke na mara ti alengo so ti wara nzobe ti amba ti lo.

Bâ mbilimbili lege ti ndara so bazengele Paul asala lani na ye na mbage ti fon lo Chrétien Philémon. Na peko ti so Onésime, boi ti Philémon so akpe, aga Chrétien awe, Paul ahunda na lo ti kiri na ndo ti mveni ti lo. Paul awa lani Philémon ti yamba Onésime legeoko tongana ti so lo yeke yamba ka na lo bazengele ni. Biani, Paul ayeda ti tene tongana Onésime ayeke na kuda ti Philémon na li ti lo, ni lingbi ti futa ni. Ni la, Paul alingbi lani ti sala kusala na ngangu so lo yeke na ni tongana bazengele ti mû yanga na Philémon ti sala ye na nzobe na mbage ti Onésime. Ye oko, Paul asoro ti sala ye na lege ti ndara nga na ndoye. Na salango tongaso, Paul ayeke na beku so Philémon ayeke yeda ti sala kua maboko na maboko na lo, na même ti sala ye mingi ahon ti so a hunda na lo ti sala. E nga kue e lingbi ti sala ye tongaso pëpe na mbage ti afon e wamabe?​—Philémon 8-21.

Na mbeni mbage nde, lege ti zo ti handa ayeke ngangu wala “akpengba.” (New International Version). Na lege wa? A lingbi na tënë ti mbeni wandara, tënë so a sala na kusala ge aye ti tene “ye so alingbi ti woko yâ ni pëpe, na a bâ salango ye ti azo ti sioni na bê so amü awe. . . . Zo so amû desizion ti tambela na lege ti sioni, so lo ke ti woko bê ti lo na lo kanga mê ti lo na awango-tene ti ndara ti amba ti lo, lo yeke na ndo lege so ayeke gue na lo na futingo.”

Salomon angbâ ti tene: “Azo ti ndara kue asala ye na lege ti hingango ye, me wabuba afa buba ti lo na gigi.” (aProverbe 13:16). Salango ye na ndara ague legeoko na hingango ye, na ayeke salango ye ti zo so ayeke na donzi, so agbu li ti lo kozoni si lo sala mbeni ye. Na tongana lo yeke na gbele mbeni kasango ndo so ayeke tâ na lege ni pëpe wala même na gbele zonga, zo ti ndara ayeke bata yanga ti lo. Lo yeke sambela Nzapa ti mû maboko na lo ti fa na gigi alengo ti yingo ti tene lo zia si ngonzo ahon ndo ti lo pëpe (aGalate 5:22, 23). Zo so ayeke na donzi ayeke zia lege na mbeni zo wala na mbeni ye so asi ti hon ndo ti lo pëpe. Nde na so, lo yeke duti kpô; na salango tongaso ayeke zi lo na yâ ti apapa so ayeke si lakue na azo so ayeke sala ngonzo hio na ngoi so mbeni zo agi ala na tënë.

Zo ti ndara ayeke sala kusala nga na hingango ye ti lo na ngoi so lo yeke mû adesizion. Lo hinga so kusala ti ndara ayeke pëpe mbeni ye so ayeke ga gi tongaso na lege ti atënë ti bibe wala na lege ti mungo peko ti azo mingi. Tongaso, lo yeke mû ngoi ti tene lo gi ti hinga mbilimbili nda ti ye ni so asi. Lo yeke bungbi anda ti tënë ni kue ti bâ desizion wa a lingbi lo mû ni. Na pekoni lo yeke gi ye na yâ Mbeti ti Nzapa, ti bâ andia wala akpengba-ndia ti Bible wa alingbi na dutingo ti lo. Lege ti mara ti zo tongaso angbâ lakue mbilimbili.​—aProverbe 3:5, 6.

Watokua be-ta-zo “asala si ye aga nzoni”

Teti so e yeke aTémoin ti Jéhovah, a mû na e kungba ti fa mbeni tokua so alondo na Nzapa. Atënë ti proverbe so ge ayeke ti mû maboko na e ti duti be-ta-zo na salango kusala so a mû na e. A tene:  “Wakua ti sioni atï na yâ sioye, me be-ta-bazengele asala si ye aga nzoni.”​—aProverbe 13:17.

Ge, ye so a gboto lê na ndo ni mingi ayeke alengo so watokua ni ayeke na ni. Ye ni ayeke duti tongana nyen tongana mbeni watokua so ayeke na sioni bê aba yâ ti tënë ni kirikiri wala agbian yâ ti tokua ni? Fade a yeke fâ ngbanga na li ti lo pëpe? Gbu li ti mo kete na ndo ti Guéhazi, wakua ti prophète Elisée, so na kota bê afa mbeni tokua ti wataka na Naaman, mokonzi ti aturugu ti Syrie. Kobela ti buruma ti Naaman so a sava ni awe akiri na tele ti Guéhazi (2 aGbia 5:20-27). Me ye nyen ayeke si tongana watokua ni ake biaku ti sala tënë ti tokua ni? “Tongana . . . mo wa zo ti sioni ti ke lege ti lo pëpe, fade zo ti sioni so akui ngbanga ti sioye ti lo, me fade Mbi [Jéhovah, Mbi] hunda mênë ti lo na tïtî mo.”​—Ezéchiel 33:8.

Na mbeni mbage, watokua be-ta-zo asala si ye aga nzoni teti lo mveni nga teti ala so amä tokua ti lo. Paul awa Timothée: “Mo bata lege ti mo, na mo bata tënë so mo yeke fa. Mo sala ye so lakue; teti na yâ kusala so, fade mo sö mo mveni na ala so amä mo.” (1 Timothée 4:16). Bi bê na ye ti nzoni so ayeke ga na peko ti dutingo be-ta-zo na fango nzo tënë ti Royaume. Fango tënë ni ayeke pika bê ti azo so ayeke na nzoni bê, na asala si ala hinga tâ tënë so azi zo (Jean 8:32). Même tongana azo ake ti dengi mê na tokua ni, watokua be-ta-zo ni ayeke ‘sö fini ti lo’. (Ezéchiel 33:9). Zia e girisa lâ oko pëpe ti sala kusala ti fango tënë so a mû na e (1 aCorinthien 9:16). E duti lakue na donzi ti “fa Tënë ni,” na e woko lâ oko pëpe yâ ti tënë ni wala e gbian yâ ni pëpe ti tene a nzere na mê ti azo.​—2 Timothée 4:2.

“A yä iri ti zo so ake pëpe tongana zo azingo na lo”

A lingbi zo so ayeke sala ye na donzi abâ na nzoni lê pëpe apendere wango so a mû na lo? A-Proverbe 13:18 atene: “Fade nzinga na kamene aga na ndo zo so ake wango-tene, me fade a yä iri ti zo so ake pëpe tongana zo azingo na lo.” Na ndara e yeke yeda na bê kue même na wango so a mû na e atâa e hunda ni pëpe. Apendere wango alingbi ti duti nzoni mingi na e même na ngoi so e bâ pëpe so e yeke na bezoin ni. Ti bata amara ti wango tongaso alingbi ti zi e na yâ aye ti vundu nga ti mû maboko na e ti kpe kota kpale. Me, ti bi bê pëpe na wango alingbi ti ga na e kamene.

Gondango ndo, tongana a mû ni na lege ni, alingbi ti kpengba e na même ti mû wâ na e. Me e nga kue e yeke na bezoin ti ku ti wara wango nga ti yeda na ni. Bâ na tapande alettre use so bazengele Paul asû lani na Timothée. Atâa so lo gonda Timothée teti dutingo be-ta-zo ti lo, alettre ni asi singo na awango teti Timothée. Na nzobe, Paul awa maseka-koli ni ti tene lo bata mabe na nzo  yingo-ti-hinga, lo hinga lege ti sala ye na amba ti lo na yâ kongregation, lo maï dutingo ndulu na Nzapa nga ziango bê gi na ndo ye so lo yeke na ni. Lo wa lo nga ti fa ye na ambeni zo, ti ke belengo tënë ti mabe na ti sala kusala ti lo ti fango tënë. A lingbi amembre ti kongregation so ade maseka agi awango, na a lingbi ala yeda na awango so ala yeke wara ni na mbage ti abiazo so ayeke na ndara mingi.

‘Tambela na awandara’

Gbia ti ndara atene: “Tongana zo awara ye so bê ti lo aye, ye so anzere na âme ti lo, me ti zia lege ti sioye ayeke ye ti sioni mingi na lê ti awabuba.” (aProverbe 13:19). Na ndo fango nda ti tënë ti proverbe so, mbeni buku atene: “Tongana mbeni zo awara ye so lo ye wala so lo zia na gbele lo ti wara ni, tele ti zo ni ayeke nzere, lo yeke na ngia mingi. . . . Teti warango mbeni ye so zo azia na gbele lo ayeke ga na zo ngia mingi, tongaso ti zia lege ti sioye alingbi ti duti ye ti sioni mingi na lê ti awabuba. Nzara ti bê ti azo ti sioni alingbi ti ga tâ ye gi tongana ala sala kusala na asioni kode; tongaso ti zia lege ti sioye aye ti tene so ala yeke zia nga lege ti ngia so ala yeke wara na salango sioni.” A yeke tâ kota ye mingi ti tene e maï gi anzara so ayeke na lege ni!

So tâ kota ngangu si salango ye ti akamarade ti e ayeke sala na ndo abibe ti e nga na ndo aye so e ye wala e ke! Salomon afa mbeni tâ tënë so alingbi ti gbian lâ oko pëpe tongana lo tene: “Zo so atambela na awandara, fade lo ga wandara, me zo so aga ndeko ti awabuba, fade lo wara vundu dä.” (aProverbe 13:20). Biani, bungbingo beoko na mbeni zo, même na lege ti salango ngia, ti Internet nga na ti ambeti so e yeke diko ayeke sala mbeni ngangu na ndo mara ti zo wa e yeke, nga mara ti zo so e yeke ga ande. So tâ kota ye ti soro akamarade ti e na lege ti ndara!

‘Lo zia ye ti héritier teti amolenge ti lo’

Gbia ti Israël ni atene: “Sioye atomba peko ti awasiokpari, me azo ti mbilimbili awara futa.” (aProverbe 13:21). Ti tomba peko ti ye so ayeke mbilimbili ayeke ga na deba nzoni, teti Jéhovah ayeke bi bê ti lo na ndo azo ti mbilimbili (Psaume 37:25). Ye oko, e lingbi ti hinga so “lâ na pasa” asi na e kue (Zo-ti-fa-tene 9:11). E lingbi ti sala mbeni ye ti leke tele ti e kozoni ti ku mbeni ye so zo alingbi ti ku ni pëpe?

Salomon atene: “Zo ti nzoni azia ye ti héritier teti amolenge ti lo.” (aProverbe 13:22a). So tâ kota ye ti héritier si babâ na mama ayeke zia na amolenge ti ala, tongana ala mû maboko na amolenge ni ti wara hingango ye ti Jéhovah na nga ti lë nzoni songo na lo! Me a yeke nga salango ye na hange ti leke aye na lege ti mitele ti tene a bata sewa na mbeni ngoi so kuâ alingbi ti mû hio babâ wala mama, ni la pëpe? Na ando mingi, abeli ti sewa alingbi ti leke ti tene andokua ti assurance amû maboko na sewa ti ala, ala leke mbeni testament wala ala bata anginza na banque ngbanga ti kekereke.

A lingbi ti tene nyen na ndo ti mosoro ti zo ti sioni? Salomon angbâ ti tene: “A bata mosoro ti wasiokpari teti zo ti mbilimbili.” (aProverbe 13:22b). Na ndo ti aye ti nzoni so ayeke laso, tënë so ayeke ga ande tâ tënë na ngoi so Jéhovah ayeke sala ye alingbi na zendo ti lo so, zendo ti leke “ayayu ti fini na sese ti fini” so na yâ ni “mbilimbili ayeke duti dä.” (2 Pierre 3:13). Fade a yeke futi azo ti sioni me “azo so ayeke na tâ be-ti-molenge, fade sese ni aga ye ti héritier ti ala”.​—Psaume 37:11.

Mbeni zo so ayeke sala ye na donzi ayeke lo so salango ye ti lo ague legeoko na hingango ye, atâa  hingango ye ti lo ni ayeke gi kete. A-Proverbe 13:23 atene: “Kobe mingi ayeke na yaka so wanzinga afâ, me ye afuti teti zo so asala ye na lege ni pëpe.” Zo so ayeke na ye mingi pëpe ayeke wara gbâ ni na lege ti kusala ti ngangu na adeba nzoni ti Nzapa na ndo lo. Ye oko, tongana salango ye ti mbilimbili ayeke pëpe, sioni fango ngbanga alingbi ti sala si zo agirisa mosoro ti lo kue.

“Fade lo se lo na lege ni”

Teti so azo kue ayeke mbilimbili-kue pëpe, ala yeke na bezoin ti tene a se ala, na a hunda ti to nda ti sala ni na ngoi so ala de kete. Gbia ti Israël ni atene: “Zo so ase molenge ti lo na keke pëpe, lo ke lo, me zo so andoye molenge ti lo, fade lo se lo na lege ni.”​—aProverbe 13:24.

Keke ayeke fä ti ngangu ti komande. Nga aProverbe 13:24 asala tënë ti keke tongana fä ti ngangu ti komande ti babâ na mama. Keke ti fa lege so a sala tënë ni na yâ versê so aye ti sala lakue pëpe gi tënë ti pikango molenge. Nde na so, a duti fä ti sengo ndo, atâa a mû ni na mara ti alege nde nde kue. Na tapande, tongana a suku na molenge na mbeni lege ti nzobe, a lingbi biani ti sala si lo zia lege ti mbeni sioni tambela. Me na mbeni molenge nde, a hunda peut-être ti tene a suku na lo ngangu. A-Proverbe 17:10 atene: “Ti zingo na zo so ahinga nda ti ye aso lo mingi ahon pikango wabuba lege ngbangbo oko.”

Ti tene sengo ndo ti babâ na mama aga na ye ti nzoni na amolenge, a lingbi sengo ndo ni aluti lakue na ndo ti ndoye nga na ndara. Mbeni babâ wala mama ti ndoye ayeke hon pëpe na ndo ti agirisango lege ti molenge ti lo. Nde na so, lo yeke gi lege ti hinga agirisango lege ti molenge ni, tongaso lo lingbi ti kanga lege na ni kozoni si a ga mbeni ye so alï ngangu na yâ salango ye ti molenge ni. Biani, mbeni babâ wala mama ti ndoye ayeke mû na bê ti lo kue wango ti bazengele Paul so: “Ababâ, i gi amolenge ti i na tënë pëpe, si ngonzo agbu ala; me i bata ala, i fa lege na ala na wango ti Seigneur.”​—aEphésien 6:4.

Ye nyen ayeke si tongana babâ wala mama ayeke zi lege yamba na molenge ti sala ye ti bê ti lo, na lo mû pëpe tâ sengo ndo so molenge ayeke na bezoin ni? Mbeni babâ wala mama tongaso ayeke wara ande kiringo singila ti molenge ni ngbanga ti so lo zi lege yamba na lo ti sala ye ti bê ti lo? Oko pëpe! (aProverbe 29:21, NW ). Bible atene: “Molenge so ala zia lo senge, lo mû kamene na mama ti lo.” (aProverbe 29:15). Ti ke ti sala kusala na ngangu ti komande ti mo tongana babâ wala mama, a yeke fango na gigi bingo bê pëpe wala ndoye pëpe na mbage ti molenge. Nde na so, salango kusala na ngangu ti komande ti babâ na mama na lege ti nzobe nga lutingo na ndo ti tënë ti yanga ti mo, a yeke fango na gigi ndoye na mbage ti molenge.

Mbeni zo so ayeke na donzi, ayeke mbilimbili na so asala ye so ague legeoko na tâ hingango ye ayeke wara ande adeba nzoni. Salomon amû na e beku so: “Zo ti mbilimbili ate kobe alingbi na nzara ti lo, me fade yâ ti zo ti sioni amanke kobe.” (aProverbe 13:25). Jéhovah ahinga ye so ayeke nzoni teti e na yâ ambage kue ti fini ti e; atënë so andu sewa ti e, songo ti e na amba ti e, kusala ti e ti fango tënë wala ngoi so e yeke wara sengo ndo. Nga na salango ye alingbi na wango ti Tënë ti lo na ndara, fade e yeke wara dutingo so ayeke tâ nzoni mingi na yâ fini ti e.

[Kete tënë na gbe ni]

[Foto na lembeti 28]

Tongana lo yeke na gbele kasango ndo so nda ni ayeke pëpe, zo ti ndara ayeke bata yanga ti lo

[Foto na lembeti 29]

Mbeni wafango tënë be-ta-zo asala kusala ti nzoni mingi

[Foto na lembeti 30]

Atâa so gondango ndo ayeke mû wâ na zo, a lingbi e yeda na sengo ndo

[Foto na lembeti 31]

Mbeni babâ wala mama so ayeke na ndoye ayeke hon pëpe na ndo ti agirisango lege ti molenge ti lo