A DÜ babâ ti mbi na ngu 1899 na Graz na Autriche. Lo yeke lani maseka na ngoi ti Kozo Bira so Amû Sese Kue. Hio na pekoni so Use Bira so Amû Sese Kue ato nda ni na ngu 1939, a gbu lo na ngangu ti sara kua ti turugu na Allemagne. A fâ lo na ngu 1943 na yâ ti bira so ala sara na Russie. A yeke tongaso la babâ ti mbi akui na ngoi so mbi yeke gi na ngu use. Mbi hinga babâ ti mbi ape. Mingi ni, na ekole, tongana mbi bâ so mingi ti amba ti mbi ayeke na babâ ti ala vundu asara mbi mingi. Na ngoi so mbi kono, mbi manda ye na ndo ti kota Babâ ti e so ayeke na yayu, so alingbi ti kui pëpe na ye so adë bê ti mbi mingi.

Na ngoi so mbi yeke na ngu mbasambala, mbi lï na yâ ti bungbi ti amaseka so ayeke aScout. A yeke mbeni bungbi so a hinga ni na yâ ti dunia kue so Robert Stephenson Smyth Baden-Powell, mbeni turugu ti kota kamba a zia ni na sese na ngu 1908 na Grande Bretagne. Na ngu 1916, lo zia na sese mbeni bungbi ni nde so na yâ ni mo yeke wara amolenge-koli so ngu ti mbi ahon ti ala.

Mbi ye lani avoyage so e sara na yâ ti kodoro na anda-yenga. E yeke lango na gbe ti atente, e yeke yü amara bongo nga e yeke tambela alingbi na totongo ti ango. Mbi ye lani mingi ti duti na amba ti mbi aScout, ti he bia legeoko na ala na tere ti wâ na lakui nga ti sara ngia na yâ ti gbako. E hinga nga ye mingi na ndo ti aye tongana anyama, andeke nga na akeke na ye so asara si mbi bâ na nene ni mingi aye so Wasarango e asara.

A fa na aScout ti sara ye na lege ni lâ oko oko. A yeke ye so ndia ti ala ahunda na ala ti sara. E yeke bara tere, e tene: “E yeke lakue nduru ti sara ye.” Ye so anzere na mbi mingi. Na yâ ti bungbi ti e so na yâ ni mo yeke wara amolenge-koli ahon ngbangbo oko, ala bale-oku tongaso ayeke aCatholique, ambeni bale-oku ayeke aProtestant nga mbeni oko ayeke ti lo Bouddhiste.

Ngbene ye na ngu 1920, ngu oko oko, aScout ayeke sara abungbi so atingbi aScout ti akodoro nde nde. Mbi gue na ambeni bungbi so atingbi aScout ti akodoro nde nde so. A sara mbeni na août, ngu 1951 na Bad Ischl na Autriche nga a sara mbeni na août, ngu 1957 nduru na Birmingham na Angleterre na aScout 33000 tongaso so alondo na akodoro 85 la aga. Azo 750000 tongaso nga aga na bungbi ni na popo ti ala mo yeke wara Gbia-wali Elizabeth ti Angleterre. Ti mbi, mbi bâ so dutingo na yâ ti aScout a yeke mo bâ mo tene dutingo na yâ ti mbeni sewa ti aita so ayeke na yâ ti dunia kue. Mbi hinga lani pëpe so na yâ ti ngoi kete mbi yeke wara mbeni nzoni sewa ti aita so na yâ ni mo yeke wara azo so aye Nzapa.

Na nze ti mars wala ti avril, ngu 1958, mbi ga lani nduru ti hunzi mandango ye ti mbi na ndo ti  sarango kua na hôtel na Grand Hotel Wiesler ti Graz na Autriche. Kâ, Rudolf Tschiggerl, mbeni mba ti mbi ti place ti kua so ayeke chef ti azo ti sarango gâteau, afa tënë na mbi. A yeke lani kozo ti tene mbi mä mbeni tâ tënë la. Kozo ye so lo sara tënë na mbi dä ayeke na ndo ti tënë ti Nzapa Babâ, Nzapa Molenge, na Nzapa Yingo vulu. Lo tene so fango ye so ayeke na yâ ti Bible ape. Mbi tene na lo so fango ye so ayeke na yâ ti Bible ti fa na lo so lo yeke na raison ape. Mbi ye lo lani mingi nga mbi ye ti sara si lo yeda na atënë ti mbi ti tene lo kiri na Eglize Catholique.

Rudolf, so e iri lo Rudi, aye lani ti mû na mbi Bible. Me mbi tene na lo so mbi ye ti mbi gi Bible ti aCatholique. Lo mû na mbi ni. Na ngoi so mbi komanse ti diko ni mbi bâ so Rudi azia na yâ ni mbeni tract so aTémoin ti Jéhovah asigigi na ni. Mbi ke ti diko ni ndali ti so mbi pensé so alingbi ti sara ni na mbeni fason so mo bâ mo tene ayeke tâ tënë andâ ayeke atënë ti mvene. Me, mbi ye lani mingi ti tene e sara lisoro na ndo ti Bible. Rudi asara ye na ndara na lo mû na mbi mbeti encore ape. Teti nze ota tongaso, ngoi na ngoi e yeke sara lisoro na ndo ti Bible na fani mingi e yeke sara ni juska l’heure ahon na bï.

Na pekoni so mbi hunzi mandango ye ti mbi na ndo ti sarango kua na hôtel na Graz, mama ti mbi afuta na mbi mbeni ekole ni so afa na zo tongana nyen ti bâ lege ti mbeni hôtel. Tongaso, mbi gue na Bad Hofgastein, mbeni gbata so ayeke na yâ ti mbeni popo-hoto na yâ ti ahoto, ndo so ekole ni ayeke lani dä. Ekole ni ayeke ndo oko na Grand Hotel na Bad Hofgastein, na ngoi na ngoi mbi yeke sara kua na hôtel ni so ti manda ambeni ye mingi na ndo ti so mbi yeke manda na ekole.

Rudi atokua fini adresse ti mbi na filiale ti Vienne, na filiale ni atokua adresse ni na ambeni ita-wali missionnaire use, Ilse Unterdörfer na Elfriede Löhr. * Mbeni lâ, zo so ayeke yamba azo na hotel airi mbi lo tene na mbi so ambeni wali use ayeke na gigi na yâ ti oto ala ye ti bâ mbi. Mbeto asara mbi ndali ti so mbi hinga ala ape. Me mbi sigigi ti bâ wala ayeke azo wa la. Na pekoni, a tene na mbi so ala yeke aTémoin so ayeke sara lani kua ti kangbingo ambeti ti aTémoin ti Jéhovah na aita na Allemagne na ngoi so a kanga lege na kua ti fango tënë kozo na Use Bira so Amû Sese Kue. Même kozo ti tene bira so ato nda ni, azo ti police ti Allemagne (Gestapo) agbu ala na atokua ala na camp ti sarango pasi na azo na Lichtenburg. Na ngoi ti bira ni a zi ala na yâ ti camp ni a tokua ala na camp ti Ravensbrück, nduru na Berlin.

Ngu ti aita-wali so apeut ti lingbi na ti mama ti mbi. Tongaso, mbi ne ala mingi. Mbi ye lani pëpe ti sara lisoro na ala ti buba ngoi ti ala senge senge teti ayenga wala anze nga ti tene peut-être na pekoni mbi tene na ala so mbi ye ni encore ape. Tongaso, mbi hunda ala wala ala lingbi ti ga na mbi gi aversê so asara tënë na ndo ti afango ye ti Catholique so atene kozo pape ayeke bazengele Pierre nga ayeke lo la lo mû komandema na tanga ti apape kue.  Mbi tene na ala so mbi yeke gue na aversê ni na prêtre ti tene mbi na lo e sara lisoro na ndo ni. Mbi pensé ti mbi so na sarango tongaso la mbi yeke hinga tâ tënë na ndo ti tënë so.

Eglize Catholique asara kua na lege ni ape na tënë ti Jésus so ayeke na Matthieu 16:18, 19 ti fa so fango ye ti ala so atene kozo pape ayeke bazengele Pierre nga ayeke lo la lo mû komandema na tanga ti apape kue ayeke tâ tënë. Eglize Catholique atene nga so pape, Babâ so ayeke nzoni-kue, alingbi ti sara faute ape na ngoi so lo yeke fa tënë ti Nzapa. Azo ti Catholique mingi ayeda na tënë so nga ala mä na bê na ni. Mbi kue mbi yeda na tënë so na mbi tene so tongana pape atene so tënë ti Nzapa Babâ, Nzapa molenge, na Nzapa Yingo vulu ayeke tâ tënë, so aye ti tene so tënë so ayeke tâ tënë. Me mbi tene so tongana pape alingbi ti sara faute, tongaso tënë so alingbi ti duti mvene.

Na ngoi so mbi gue mbi bâ prêtre ni, lo lingbi lani pëpe ti kiri tënë na ahunda ti mbi, me lo mû na mbi mbeni mbeti ti Catholique so asara tënë na ndo ti tënë so atene kozo pape ayeke bazengele Pierre nga ayeke lo la lo mû komandema na tanga ti apape kue. Mbi gue na mbeti ni na yanga-da, mbi diko ni nga na ngoi so mbi kiri ti bâ lo mbi hunda lo gbâ ti ahundango ndo. Teti so lo lingbi pëpe ti kiri tënë na ahunda ti mbi, lo tene na mbi, lo tene: “Mbi peut ti sara si mo yeda na tënë ti mbi ape, mo nga mo peut ti sara si mbi yeda na tënë ti mo ape. . . . Ti mbi awe mo son li ti mbi encore ape.” Lo ye lani ti sara lisoro na mbi na ndo ti tënë so encore ape.

Na pekoni, mbi yeda ti tene Ilse na Elfriede amanda Bible na mbi. Ala fa na mbi aye mingi na ndo ti Jéhovah Nzapa, tâ Babâ so ayeke nzoni-kue so ayeke na yayu (Jean 17:11). Ade a leke lani congrégation na ndo ni ape. Tongaso, aita-wali use so asara bungbi na da ti mbeni sewa so aye ti hinga ye na ndo ti tâ tënë na gi azo kete la aga na bungbi ni. Aita-wali so ayeke sara lisoro na popo ti ala na ndo ti mingi ti aye so e yeke manda na ngoi ti abungbi ni, ndali ti so mbeni ita-koli so awara batême ayeke lani dä ape ti mû li ni. Ngoi na ngoi, mbeni ita-koli so alondo na mbeni ndo nde ayeke ga ti mû na e diskur na mbeni ndo so e loué ni.

Ilse na Elfriede akomanse ti manda Bible na mbi na octobre, ngu 1958 nga nze ota na pekoni mbi wara batême na ngu 1959. Kozo ti tene mbi wara batême, mbi hunda ala wala mbi na ala e lingbi ti gue da na da ti tene mbi bâ tongana nyen a yeke fa tënë (Kus. 20:20). Na pekoni so mbi na ala e gue fani oko, mbi hunda ala wala mbi lingbi ti wara territoire ti mbi wani ti fa tënë dä. Ala mû na mbi mbeni kete kodoro nga mbi yeke gue kâ mbi oko ti fa tënë da na da nga ti kiri ti sara vizite na azo so ayeda na tënë ni. Kozo ita-koli so mbi na lo e fa tënë da na da ayeke surveillant ti circonscription so na pekoni lo ga lo sara vizite na e.

Na ngu 1960, na pekoni so mbi hunzi mandango ye ti mbi na ndo ti kua ti hôtel awe, mbi kiri na gbata ti mbi ti gi ti mû maboko na afami ti mbi ti hinga tâ tënë so ayeke na yâ ti Bible. Même juska fadeso, mbeni oko ti ala aga na yâ ti tâ tënë ape, me ambeni ayeda na ni.

Na ngu 1961, filiale atokua mbeni lettre na yâ ti acongrégation ti wa aita ti sara kua ti pionnier. Mbi yeke lani kumbamba nga mbi yeke na nzoni seni, tongaso mbi bâ so mbi yeke na mbeni raison ape ti ke ti sara kua ti pionnier. Mbi pensé so mbi yeke na bezoin ti oto ti sara kua ti pionnier na mbi hunda Kurt Kuhn, surveillant ti circonscription, ti hinga  wala lo bâ ti lo tongana nyen tongana mbi sara kua ti nginza teti ambeni nze ti wara nginza ti vo na oto. Lo tene na mbi, lo tene: “Eskê Jésus na adisciple ti lo ayeke lani na bezoin ti oto ti sara kua ti ngoi kue?” Hunda so amû maboko na mbi ti bâ ye so mbi lingbi ti sara. Mbi leke ti komanse ti sara kua ti pionnier hio. Me teti so mbi sara kua ngbonga 72 yenga oko oko na yâ ti mbeni hôtel so akä kobe dä, a lingbi lani mbi sara ambeni changement na yâ ti kapa ti mbi.

Mbi hunda patron ti mbi wala lo lingbi ti mû lege na mbi ti sara kua gi teti ngbonga 60. Lo yeda me lo fâ nginza ti mbi ape. Kete na pekoni, mbi hunda lo wala mbi lingbi ti sara kua gi teti ngbonga 48 yenga oko oko. Lo kiri lo yeda me lo fâ nginza ti mbi ape. Mbi kiri mbi hunda lo ti mû lege na mbi ti sara kua gi teti ngbonga 36 yenga oko oko, wala ngbonga 6 lango oko oko teti lango 6, lo kiri lo yeda. Bê ti mbi adö ti bâ so lo fâ nginza ti mbi ape. Peut-être lo sara tongaso ndali ti so lo ye ti tomba mbi na kua ape. Kapa so amû maboko na mbi ti komanse kua ti pionnier permanent. Na ngoi ni kâ, a hunda na apionnier ti fa tënë l’heure 100 nze oko oko.

Nze osio na pekoni, mbi ga pionnier spécial nga mbi yeke coordinateur ti bungbi ti a-ancien na yâ ti mbeni kete congrégation na yâ ti kete kodoro ti Carinthie na gbata ti Spittal an der Drau. Na ngoi ni kâ, a hunda na apionnier spécial ti fa tënë ngbonga 150 nze oko oko. Mbeni mba ti mbi pionnier ayeke dä ape, me ita-wali Gertrude Lobnera, so ayeke secrétaire ti congrégation, amû maboko na mbi nzoni mingi.

Na ngu 1963, a hunda na mbi ti sara kua ti surveillant ti circonscription. Na ambeni ngoi mbi yeke voyagé na train ti londo na mbeni congrégation ti gue na mbeni na avalise ti mbi so ane. Mingi ti aita ni ayeke na oto ape, tongaso mbeni ita ti ga ti mû mbi na oto na place ti lutingo ti train ayeke ape. Mbi bâ so tongana mbi mû taxi a yeke sara aita ni nzoni ape, tongaso mbi gue na ndo ti aita ni na gere.

Na ngu 1965, na ngoi so mbi ngbâ lakue kumbamba, a tisa mbi ti gue na klase 41 ti Ekole ti Galaad. Mingi ti amba ti mbi ti Ekole ni ayeke nga akumbamba. Na ngoi so a mû na mbi diplôme ti mbi a tokua mbi na kodoro ti mbi na Autriche ti ngbâ ti sara kua ti circonscription. A yeke ye so mbi ku tere ti mbi lani na ni ape. Me, kozo ti tene mbi londo na Amerika ti kiri, a hunda na mbi ti sara kua na tere ti mbeni surveillant ti circonscription teti yenga osio. A nzere lani na mbi mingi ti sara kua legeoko na Anthony Conte, mbeni nzoni ita-koli so aye fango tënë mingi na so awara aye ti nzoni mingi na pekoni. E sara kua legeoko na banga ti New York na Cornwall.

Na ngoi so mbi kiri na Autriche, a tokua mbi na mbeni circonscription, kâ la mbi wara Tove Merete, mbeni ita-wali kumbamba so ayeke pendere mingi. Babâ na mama ti lo akomanse ti fa na lo tâ tënë na ngoi so lo yeke na ngu oku. Na ngoi so aita ahunda e ti hinga tongana nyen la e wara tere, e tene na ala tënë ti ngia, e tene: “Filiale la aleke ti tene e wara tere.” Ngu oko na pekoni na avril, ngu 1967, e sara mariage nga a mû lege na e ti ngbâ ti sara kua ti surveillant so ayeke gue na ndo nde nde.

Na ngu so aga na pekoni, mbi bâ so na lege ti nzoni bê ti Jéhovah, lo mû mbi ti ga molenge ti lo ti yingo. Mbi komanse ti wara mbeni songo so ayeke nde na Babâ ti mbi ti yayu nga na ala kue so a sara  tënë ti ala na aRomain 8:15, so adekongo atene: “Abba, Babâ!”

Mbi na Merete e sara kua ti circonscription nga na ti district juska na ngu 1976. Na ambeni ngoi, na ngoi ti dê e yeke lango na yâ ti achambre so yâ ni adê mingi. Tongana e zingo na lango e bâ so glace ayeke na mbage ti couverture so ayeke na li ti e. E leke ti mû na tere ti e mbeni ye so ayeke chauffé yâ ti da ti mû lege na e ti lango nzoni na bï. Na ambeni ndo, tongana e ye ti sigigi ti gue na douche na bï e yeke tambela na yâ ti neige. Yanga ti douche ni ayeke nzoni ape nga dê ayeke lï na yâ ni mingi. E yeke lani na da ti e wani ape. Tongaso, lakue na lundi, e yeke lango gi na yâ ti da so e lango dä na yâ ti yenga ni na ndo so e sara vizite dä. Na mardi na ndapre, e gue na mbeni congrégation.

Mbi yeke na ngia ti tene so na yâ ti angu mingi, wali ti mbi so mbi ye lo mingi amû maboko na mbi mingi. Lo ye fango tënë nga lâ oko mbi wa lo ti gue na fango tënë ape. Lo ye aita nga lo bi bê ti lo mingi na azo. Ye so amû maboko na mbi mingi.

Na ngu 1976, a tisa e ti sara kua na filiale ti Autriche na Vienne nga a soro mbi ti ga membre ti Komite ti Filiale. Na ngoi ni kâ, filiale ti Autriche la abâ ndo na ndo ti kua so a yeke sara na yâ ti gbâ ti akodoro so ayeke na Poto ti Tö nga filiale ni ayeke tokua ambeti ti e na akodoro so na hondengo ni. Ita Jürgen Rundel la amû li ni na yâ ti kua so nga lo mû maboko mingi na yâ ti kua ni. Mbi yeke lani na pasa ti sara kua legeoko na lo nga na pekoni a hunda na mbi ti ga surveillant ti kua ti traduction ti ayanga ti kodoro bale-oko so a yeke tene ni na Poto ti Tö. Jürgen na wali ti lo Gertrude angbâ ti sara kua ti pionnier spécial nzoni na Allemagne. A komanse na ngu 1978, aita ti filiale ti Autriche asara kua na a-ordinateur ti sigigi na apériodique nga ala yeke imprimé ni na mbeni kete masini na ayanga ti kodoro omene. E yeke tokua nga lani apériodique na azo so asara abonnement ni na yâ ti akodoro nde nde. Otto Kuglitsch, so lo na wali ti lo, Ingrid, ayeke sara kua fadeso na filiale na Allemagne, la abâ lege ti akua so.

Aita-koli so ayeke na Poto ti Tö ayeke sigigi lani na ambeti ti e na kodoro ti ala na lege so ala yeke sara kua na ambeni masini ti sarango na acopie ti mbeti wala na pellicule. Me, ala yeke lani na bezoin ti aita ti ambeni kodoro nde ti mû maboko na ala. Jéhovah asara si ala ngbâ lakue ti sara kua ni, nga na filiale, e ye mingi aita so asara kua na angoi ti ngangu nga na angoi so a kanga lege na kua ti e teti angu mingi.

Na ngu 1989, mbi yeke na pasa ti tene mbi na Ita Theodore Jaracz, mbeni membre ti Bebungbi, e gue na Roumanie. Nda ti guengo ti e ayeke ti mû maboko na gbâ ti aita ti kiri ti sara beoko na bungbi ti Jéhovah. A komanse na ngu 1949, ndali ti araison nde nde aita ni azi tere ti ala na bungbi ti Jéhovah na ala sigigi na acongrégation ti ala wani. Me ala ngbâ ti fa tënë nga ala yeke batize azo. A kanga nga ala ndali ti so ala ke ti sara kua ti turugu legeoko tongana ti so aita so angbâ na yâ ti bungbi ti Jéhovah asara. Teti so a ngbâ ti kanga lege na kua ti e na Roumanie, e yeke bungbi lani na da ti Ita Pamfil Albu na hondengo ni e na a-ancien osio nga na aita so Komite ti Kodoro ti Roumanie atokua ala. Rolf Kellner ayeke nga na tere ti e, mbeni koli so akiri na peko ti ayanga ti kodoro, so e mû lo na Autriche.

Na ngoi ti use lisoro so e sara na bï, Ita Albu asara si amba ti lo osio so ayeke a-ancien asara beoko na e. Lo tene: “Tongana e sara ni fadeso ape, peut-être e yeke wara lege ti sara ni encore ape.” Na pekoni, aita 5000 tongaso akiri na yâ ti bungbi ti Jéhovah. Jéhovah asö benda nga Satan angbâ na kamene.

Nduru na hunzingo ti ngu 1989, kozoni na tingo ti Communisme na Poto ti Tö, Bebungbi atisa mbi na wali ti mbi ti gue na kota ndokua ti e na New York. E ku tere ti e lani na ni ape. E komanse ti sara kua na Béthel ti Brooklyn na juillet, ngu 1990. Na ngu 1992, a soro mbi ti mû maboko na Komite ti Service ti Bebungbi, nga na juillet, ngu 1994, mbi yeke na pasa ti ga membre ti Bebungbi.

Ngoi so si mbi yeke sara lani kua ti mungo kobe na azo na yâ ti hôtel ahon aninga mingi awe. Fadeso, a nzere na mbi mingi ti mû mbage na kua ti lekengo kobe ti yingo nga na ti mungo ni na sewa ti aita ti e so ayeke na yâ ti dunia kue (Mat. 24:45-47). Tongana mbi gbu li ti mbi na ndo ti ngu 50 na ndo ni so mbi sara na yâ ti kua ti ngoi kue, mbi kiri singila mingi na Jéhovah. Mbi yeke na ngia mingi tongana mbi bâ so Jéhovah airi tënë nzoni na ndo ti sewa ti aita so ayeke na yâ ti dunia kue. Mbi ye mingi ti gue na kota bungbi so atingbi akodoro nde nde, so na ngoi ni e yeke manda ye na ndo ti Jéhovah, Babâ ti e ti yayu, nga na atâ tënë so ayeke na yâ ti Bible.

Mbi sambela ti tene azo kutu na kutu amanda Bible, ala yeda na tâ tënë nga ala sara na Jéhovah beoko na aita ti e so ayeke na yâ ti dunia kue (1 Pi. 2:17). Mbi yeke ku kungo nga ti tene na yayu kâ mbi bâ zingongo ti azo na kuâ nga ti bâ babâ ti dungo mbi. Mbi yeke na beku so babâ na mama ti mbi nga na ambeni fami ti mbi so mbi ye ala mingi ayeke yeda ande ti voro Jéhovah na yâ ti Paradis.