1, 2. Mbeni ye wa la afa so Jésus aye azo mingi?

JÉHOVAH afa kota ndara ti lo so adö bê mingi na lege ti kozo Molenge ti lo. Lo sara kua lani na tere ti Babâ ti lo tongana mbeni “wakode”. Tara ti bâ ngia so lo yeke lani na ni na ngoi so Babâ ti lo ‘aleke ayayu’ nga lo “leke gere ti sese”. Ye oko, na popo ti aye kue so Nzapa aleke, kozo Molenge ti Nzapa ‘awara ngia na popo ti amolenge ti azo.’ (aProv. 8:22-31). Biani, Jésus akomanse ti ye azo kozo si lo ga na sese.

² A si na mbeni ngoi, kozo Molenge ti Nzapa afa so lo ye Babâ ti lo, lo yeke be-ta-zo na lo nga lo ye “amolenge ti azo” mingi na ngoi so lo wani “lo dö aye ti lo kue lo zia” lo ga na sese tongana zo. Lo sara tongaso ti mû “ngere so a futa ti zi na azo mingi.” (aPhil. 2:5-8; Mat. 20:28). Na ngoi so Jésus ayeke na sese, Nzapa amû na lo ngangu ti sara amiracle. Amiracle so afa so lo ye azo mingi nga ayeke mara ti anzoni ye so la lo yeke sara na yâ ti dunia kue na yâ ti ngoi kete.

3. Nyen la e yeke bâ na yâ ti article so?

³ So Jésus aga na sese amû lege na lo ti “fa nga nzoni tënë ti royaume ti Nzapa”. (Luc 4:43). Jésus ahinga lani so Royaume so  la ayeke sara si iri ti Babâ ti lo aga nzoni-kue nga ayeke leke akpale ti azo biani biani. Na ngoi so Jésus afa tënë, lo sara amiracle mingi. Amiracle so afa so lo bi bê ti lo mingi na azo kue. Ngbanga ti nyen la a yeke kota ye ti tene e gbu li ti e na ndo ti amiracle so Jésus asara? Ngbanga ti so amiracle ni amû lege na e ti duti na beku nga na confiance ndali ti gigi ti kekereke. Tongaso, zia e bâ ambeni miracle osio so Jésus asara lani.

4. Fa ye so asi na ngoi so Jésus atingbi na mbeni zo ti buruma.

⁴ Na ngoi so Jésus ayeke fa tënë lani, lo gue na Galilée. Na yâ ti mbeni gbata ti Galilée, lo tingbi na mbeni koli so ayeke na mbeni sioni kobela so a iri ni buruma (Marc 1:39, 40). Buruma ni asara koli ni ngangu, ni la si Luc, so ayeke lani docteur, atene so “buruma amû tere ti lo kue”. (Luc 5:12). “Tongana lê ti lo atï na ndo ti Jésus, [zo ti buruma ni a]tï na sese na lo voro Jésus, lo tene: ‘Seigneur, tongana mo ye, mo lingbi ti sara si tere ti mbi aga nzoni.’” Koli ni ahinga biani so Jésus ayeke na ngangu ti sava lo, me lo ye lani ti hinga wala Jésus aye ti sava lo. Jésus ayeke kiri tënë tongana nyen na ye so koli so ahunda na bê ti lo kue so? Jésus ayeke pensé lani na nyen na ngoi so lo yeke bâ koli so, so tere ti lo achangé kue so? Jésus ayeke sara ye tongana ti aFarizien so abâ lani azo ti buruma tongana ambumbuse zo? Tongana mo la mo yeke lani na place ti Jésus, mo yeke sara nyen?

5. Nyen la apusu Jésus ti tene “mbi ye” na ngoi so lo yeke sava mbeni zo ti buruma?

⁵ Na bango ni, zo ti buruma ni asara ye pëpe alingbi na Ndia ti Moïse so ahunda ti tene lo dekongo, lo tene: “Sioni! Sioni!” Jésus azi yanga na ndo ni ape. Me lo bi bê ti lo gi na ndo ti koli ni nga na aye so lo bezoin ni (Lév. 13:43-46). E hinga mbilimbili pëpe aye so Jésus ayeke pensé lani na ndo ni, me e hinga ye so ayeke na yâ ti bê ti lo. Mawa ti koli ni apusu Jésus ti sara mbeni ye so adö bê. Lo yôro maboko ti lo, lo ndu zo ti buruma ni, lo tene tënë na mbeni go so afa so lo yeke na ngangu nga lo bâ mawa ti zo, lo tene: “Mbi ye. Zia tere ti mo aga nzoni.” Na pekoni, “buruma ni ahunzi na tere ti lo.” (Luc 5:13). Biani, Jéhovah la amû na Jésus ngangu ti sara kota miracle so nga ti tene Jésus afa na azo so lo ye ala mingi.—Luc 5:17.

6. Nyen la adö bê ti e mingi na ndo ti amiracle so Jésus asara lani? Amiracle ni afa na e nyen?

⁶ Ngangu so Nzapa amû na Jésus Christ amû maboko na lo ti sara amiracle nde nde so adö bê mingi. Lo kaï gi kobela ti buruma pëpe me lo kaï nga akobela nde nde nga lo sava azo so aye ti tere ti ala abuba. Bible atene na e, a tene: “Bê ti gbâ ti azo so apika tongana ala bâ awabuburu so ayeke sara tënë, azo ti bubango gere so ayeke tambela nzoni nga na awaziba so ayeke bâ ndo.” (Mat. 15:31). Na ngoi so Jésus ayeke sava azo, lo yeke lani pëpe na bezoin ti mû mbeni ye ti tere ti zo so ayeke na nzoni seni ti sava na azo ni. Lo sava lani tâ gi mbage ti tere ti azo ni so abuba. Nga, lo sava azo gi na lê ni lê ni, na ambeni ngoi lo sava même azo so ayo na lo (Jean 4:46-54). Nyen la atapande so adö bê so afa na e? A fa na e so, Jésus, so ayeke fadeso Gbia na yayu, ayeke na ngangu nga lo ye ti zi akobela kue biani biani. Tongana e hinga tongana nyen la Jésus asara ye lani na mbage ti azo, a mû lege na e ti hinga na bê ti e kue so na yâ ti fini dunia, prophétie ti Bible so ayeke ga tâ tënë: “Fade Lo sara  be-nzoni na wanzinga na zo so ye amanke lo mingi.” (Ps. 72:13). Biani, na ngoi ni ande, Jésus ayeke sava azo kue so ayeke bâ pasi ndali ti so lo ye biani ti sara tongaso.

7, 8. Fa aye so asi so asara si Jésus atingbi na mbeni koli so ayeke na kobela na tere ti lende ti ngu ti Bethzatha.

⁷ Anze kete na peko ti so Jésus asava mbeni zo ti buruma, lo londo na Galilée lo gue na Judée, kâ lo ngbâ ti fa nzoni tënë ti Royaume ti Nzapa na azo. Azo so atënë ti Jésus nga na asarango ye ti lo andu bê ti ala lani ayeke saki na saki. Lo ye biani ti fa nzoni tënë lani na awayere, ti fa tënë ti liberté na angbâa nga ti sara si bê ti azo so afâ awe aga nzoni.—És. 61:1, 2; Luc 4:18-21.

⁸ Na nze ti Nisan, Jésus asara ye alingbi na yanga so Babâ ti lo amû, lo gue na Jérusalem ti sara matanga ti Pâque. Azo so aga ndali ti matanga ni asi singo na yâ ti gbata ni. Mbeni lende ti ngu so a iri ni Bethzatha ayeke na tere ti temple na mbage ti banga. Jésus ague na tere ti lende ti ngu ni, kâ lo tingbi na mbeni koli so ayeke na kobela.

9, 10. (a) Ngbanga ti nyen la azo ayeke gue ka lani na lende ti ngu ti Bethzatha? (b) Jésus asara nyen na tere ti lende ti ngu ni? Ye so lo sara so afa na e nyen? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article ni.)

⁹ Gbâ ti azo so ayeke na kobela nga na ala so mbage ti tere ti ala abuba ayeke gue ka lani na Bethzatha. Ala gue kâ ngbanga ti nyen? Ala pensé ti ala lani so tongana mbeni zo so ayeke na kobela ague alï na yâ ti lende ti ngu ni na ngoi so ngu ni ayeke yengi, kobela ti lo ayeke kaï na lege ti miracle. Tara ti hinga tënë ti bê ti ala. Ala gi lege gbä ti kaï kobela ti ala ni, ala gi bê ti ala mingi dä nga ala hinga mbeni ye ti sara ape. Me nyen la apusu Jésus so ayeke lani nzoni-kue, so mbage ti tere ti lo abuba nga ape so, ti gue kâ? A yeke ndoye so lo yeke na ni na mbage ti azo la apusu lo ti gue kâ. Nga a yeke kâ la Jésus atingbi na mbeni koli so tere ti lo ason aninga ahon ngoi so Jésus asara na sese.—Diko Jean 5:5-9.

¹⁰ Tara ti bâ vundu ti koli so, so tere ti lo ason so, na ngoi so Jésus ahunda na lo wala lo ye ti tene tere ti lo aga nzoni. Koli ni akiri tënë hio. Lo ye lani ti tene kobela ti lo akaï me lo hinga ye so lo lingbi ti sara pëpe, ndali ti so mbeni zo ayeke lani dä pëpe ti mû maboko na lo ti gue ti lï na yâ ti lende ti ngu ni. Jésus ahunda na koli ni ti sara mbeni ye so koli ni alingbi ti sara ni pëpe. Lo hunda na lo ti yô kete gbogbo ti lo na ti tambela. Koli ni asara gi ye so Jésus ahunda na lo ti sara, lo yô kete gbogbo ti lo na lo komanse ti tambela. Miracle so afa biani ye so Jésus ayeke sara ande na yâ ti fini dunia. A fa nga na e so Jésus aye azo mingi. Lo yeke gi lani gingo azo so ayeke na bezoin ti mungo maboko ti mû maboko na ala. A lingbi tapande ti Jésus apusu e ti ngbâ ti gi na yâ ti territoire ti e azo so vundu ahon ndo ti ala ndali ti aye ti ngangu so ayeke si na yâ ti dunia so.

11. Tongana nyen la Marc 5:25-34 afa so Jésus aye lani azo ti kobela?

¹¹ Diko Marc 5:25-34. Mbeni wali abâ pasi na mbeni kobela so asara lo kamene teti ngu 12. Kobela ti lo ni akanga lege na lo ti sara aye mingi na yâ ti fini ti lo nga ti voro Nzapa. Atâa so “lo bâ pasi mingi na maboko ti gbâ ti awanganga, nga lo buba nginza ti lo kue,” kobela ti lo ni angbâ gi ti gue na li ni. Me mbeni lâ, wali ni aleke ti sara mbeni ye nde ti tene kobela ti lo akaï. Lo sara ngangu kue ti ga nduru na koli so a iri lo Jésus. Lo lï na popo ti gbâ ti azo na  lo ndu yanga ti bongo ti Jésus ti ndo ni (Lév. 15:19, 25). Jésus ahinga so mbeni ngangu asigigi na tere ti lo, tongaso, lo hunda ti hinga zo so andu lo. “Mbeto agbu wali ni na tere ti lo ayeke dö . . . lo tï na gbe ti Jésus na lo tene na lo tâ tënë kue.” Jésus ahinga so ayeke lani Babâ ti lo, Jéhovah, la asava wali so, tongaso lo tene na lo na nzoni bê, lo tene: “Molenge ti mbi, mabe ti mo asava mo awe. Mo gue na siriri, na zia mo duti na nzoni seni na peko ti ngangu kobela ti mo so.”

12. (a) Na ndo ti aye so e londo ti bâ so, ti mo Jésus asara ye na azo tongana nyen? (b) Tapande wa la Jésus azia na e?

¹² Jésus asara ye na azo na nzoni bê mingi. E bâ so lo bi bê ti lo mingi na azo so ayeke na kobela. Satan aye ti tene e bâ so a ye e ape nga e yeke ye oko ape. Jésus afa polele na lege ti amiracle ti lo so lo bi bê ti lo biani na e nga na akpale ti e. Lo yeke biani mbeni Gbia nga mbeni Kota Prêtre so abâ mawa ti zo mingi (aHéb. 4:15). A yeke ngangu na e ti hinga tënë ti bê ti azo so ayeke bâ pasi na mbeni kobela so ayeke kaï ape, mbilimbili tongana mara ti kobela ni so asara e lâ oko ape. E girisa pëpe so Jésus abâ mawa ti azo so ayeke na kobela atâa so tere ti lo ason lâ oko ape. Zia e sara kue ti mû tapande ti Jésus so abi bê ti lo na azo.—1 Pi. 3:8.

13. Zingongo Lazare na kuâ afa na e nyen na ndo ti Jésus?

¹³ Jésus abi bê ti lo mingi na apasi so azo abâ. Sarango ye ti azo na ngoi so kamarade ti lo Lazare akui apusu lo ti “dema” nga “vundu asara lo.” Lo sara tongaso atâa so lo hinga so na yâ ti kete ngoi lo yeke zingo Lazare na kuâ. (Diko Jean 11:33-36.) Jésus asara kamene pëpe ti fa kota vundu so lo  yeke na ni. Azo abâ lani so Jésus aye Lazare nga na sewa ti lo mingi. Jésus afa so lo bâ mawa ti zo mingi na lege so lo sara kua na ngangu so Nzapa amû na lo ti kiri na kamarade ti lo na fini.—Jean 11:43, 44.

14, 15. (a) Nyen la afa so Jéhovah aye mingi ti zi azo na yâ ti pasi? (b) Tënë “asende ti kuâ” afa nyen na e?

¹⁴ Bible afa so Jésus ayeke “tâ image ti [Wasarango ye]”. (aHéb. 1:3) Tongaso, amiracle so Jésus asara afa so lo na Babâ ti lo aye biani ti zi apasi so kobela na kuâ aga na ni. Na yâ ti ngoi kete, Jéhovah na Jésus ayeke kiri na gbâ ti azo na fini. Jésus atene: “Ngbonga ni ayeke ga so ala kue so ayeke na yâ ti asende ti kuâ ayeke . . . sigigi.”—Jean 5:28, 29.

¹⁵ So Jésus asara kua na tënë “asende ti kuâ”, wala asende so ayeke ye ti dabe na azo, ayeke na lege ni ndali ti so a fa so Nzapa alingbi ti dabe ti lo na azo so akui. Nzapa ti ngangu ahon kue, lo so lo sara dunia kue, alingbi ti dabe ti lo na anzene nzene ye kue na ndo ti azo ti e kue so e ndoye ala so akui. Lo lingbi nga ti dabe ti lo na asarango ye ti ala (És. 40:26). Lo lingbi gi pëpe ti dabe ti lo na ala me lo ye nga ti zingo ala. So a zingo Lazare na kuâ nga na azo so Bible asara tënë ti ala, a yeke anzoni tapande ti ye so ayeke si ande na yâ ti fini dunia.

16. Pasa wa la gbâ ti awakua ti Jéhovah ayeke wara ande?

¹⁶ Tongana e ngbâ be-ta-zo, e lingbi ti bâ mbeni kota miracle so ahon atanga ni kue, so ayeke ti sö kuâ na ngoi ti kota ye ti vundu. Ngoi kete na peko ti bira ti Harmaguédon, a yeke sara gbâ ti amiracle so ayeke mû lege na azo ti kiri ti duti na nzoni seni (És. 33:24; 35:5, 6; Apoc. 21:4). Na peko ti so a sava azo awe, tara ti bâ ala na ngoi so ala yeke bi aye tongana alunette, acanne, abéquille, apuse ti azo ti bubango gere, nga na aye so azo azia na mê ti ala ti mä na ndo. Jéhovah ahinga so azo so ayeke sö kuâ ande na ngoi ti Harmaguédon ayeke na bezoin ti duti na ngangu nga na nzoni seni ndali ti so ala yeke na gbâ ti kua ti sarango ni. Ala la ayeke sara si pendere sese ti e kue aga paradis.—Ps. 115:16.

17, 18. (a) Jésus asara lani amiracle ngbanga ti nyen? (b) Ngbanga ti nyen a lingbi e sara kue ti lï na yâ ti fini dunia ti Nzapa?

¹⁷ Bê ti awakua ti Jéhovah laso ayeke dë na tongana ala yeke diko ye na ndo ti aye so Jésus asara ti sava azo (Apoc. 7:9). Amiracle so amû lege na e ti hinga biani so a yeke kaï akobela ti e ande kue kue kue. Amiracle ni afa nga so kozo Molenge ti Nzapa aye azo mingi (Jean 10:11; 15:12, 13). So Jésus abâ mawa ti azo mingi afa so Jéhovah aye awakua ti lo kue mingi.—Jean 5:19.

¹⁸ Azo ayeke dema, ala yeke bâ pasi nga ala yeke kui (aRom. 8:22). E yeke na bezoin ti fini dunia ti Nzapa so na yâ ni azo kue ayeke duti ande na nzoni seni tongana ti so lo mû zendo ni. Mbeti ti Malachie 4:2 amû lege na e ti hinga biani so azo so a yeke sava ala ande ayeke “huru tongana amolenge ti bagara” so akono pendere, ala yeke duti na ngia mingi ndali ti so a sava ala nga a zi ala na gbe ti ngbâa ti siokpari. Zia e kiri singila mingi na Jéhovah, nga e mä na bê na azendo ti lo. Zia si singila ti e na Jéhovah nga na mabe so e yeke na ni na azendo ti lo apusu e ti sara kue ti lï na yâ ti fini dunia. Bê ti e adë mingi ti hinga so amiracle so Jésus asara lani ayeke tapande ti aye ti nzoni so lo yeke sara ande biani biani teti azo kue na ngoi so lo yeke komande.