1, 2. Ambeni zo apensé nyen na ndo ti Nzapa?

AZO mingi apensé so aye so ala yeke sara ayeke kota ye na lê ti Nzapa ape. Ambeni apensé so Nzapa abi bê ti lo pëpe na aye so ayeke si na azo. Na tapande, na peko ti mbeni kota pupu so abuba aye mingi na Philippines na novembre, ngu 2013, mokonzi ti mbeni kota gbata ti kodoro ni atene: “Amanke Nzapa ahon lani na mbeni ndo.”

² Ambeni zo asara ye mo bâ mo tene Nzapa abâ aye so ala yeke sara ape (És. 26:10, 11; 3 Jean 11). Ala yeke tongana azo so bazengele Paul asara tënë ti ala, lo tene: “Ala yeda pëpe ti hinga Nzapa tâ nzoni.” “Ala si singo na ye kue so ayeke mbilimbili pëpe, ye ti sioni kue, sarango bê ti ye kue, [nga na] sioni bê”.—aRom. 1:28, 29.

3. (a) Atënë wa la a lingbi e hunda tere ti e na ni? (b) Na yâ ti Bible, tongana a sara tënë ti “maboko” ti Nzapa mingi ni a ye ti sara tënë ti nyen?

³ Ka ti e? Nde na azo so e londo ti sara tënë ti ala so, e hinga ti e so Jéhovah abâ aye kue so e yeke sara. Me eskê e yeda biani so Jéhovah abi bê ti lo na e? Eskê e bâ maboko ti lo na yâ ti gigi ti e? Na yâ ti Bible, tongana a sara tënë ti “tïtî” Nzapa, wala maboko  ti Nzapa, fani mingi a ye ti sara tënë ti ngangu ti Nzapa. Lo yeke sara kua na ngangu ti lo ti mû maboko na awakua ti lo nga ti hon awato ti lo na ngangu. (Diko Deutéronome 26:8.) Jésus atene so ambeni zo ayeke “bâ Nzapa”. (Mat. 5:8). E yeke duti na popo ti azo ni so? E lingbi ti “bâ Nzapa” tongana nyen? Zia e bâ na yâ ti Bible tapande ti ambeni zo so abâ maboko ti Nzapa na yâ ti gigi ti ala nga na ala so abâ maboko ti lo ape. E yeke bâ nga tongana nyen la e lingbi ti bâ polele maboko ti Nzapa na yâ ti gigi ti e.

4. Ngbanga ti nyen awato ti azo ti Israël ake ti bâ maboko ti Nzapa?

⁴ Ândö na Israël, azo ayeke lani na pasa ti bâ aye so Nzapa asara ndali ti azo ti Israël nga ti mä tënë ni. Na lege ti miracle, Jéhovah azi awakua ti lo na gbe ti ngbâa na Égypte, nga lo sara si ala sö benda na ndo ti agbia mingi (Jos. 9:3, 9, 10). Atâa so mingi ti agbia so ayeke na mbage ti do ti Jourdain abâ tongana nyen la Jéhovah asö awakua ti lo nga ala mä tënë ni, “ala bungbi tere ti ala na bê oko ti tiri bira na Josué na azo ti Israël.” (Jos. 9:1, 2). Même na ngoi so agbia so akomanse ti tiri bira na azo ti Israël, lege azi na ala ti bâ maboko ti Nzapa. Na lege ti kota ngangu ti Jéhovah “lâ aduti kpô, na nze aduti kpô, juska mara so afuta kula na li ti awato ti ala.” (Jos. 10:13). Me, Jéhovah “asara si bê [ti awato] ti ala akpengba, si ala ga ti tiri bira na azo ti Israël”. (Jos. 11:20). Awato ti azo ti Israël ake ti yeda so Jéhovah la ayeke tiri lani ndali ti azo ti Israël, a sara si azo ti Israël ahon ala na ngangu.

5. Nyen la sioni Gbia Achab ake ti bâ?

⁵ Mbeni ngoi na pekoni, sioni Gbia Achab awara lege mingi ti bâ maboko ti Nzapa. Élie atene na lo, a tene: “Fade mamio wala ngu-nduzu ayeke pëpe teti ambeni ngu so ayeke ga, gi na lege ti tënë ti mbi.” (1 aGbia 17:1). Jéhovah la ayeke na peko ti tënë so, me Achab ake ti yeda na ni. Na pekoni, Élie asambela Jéhovah, na Jéhovah akiri tënë na lo na lege so lo sara si mbeni wâ alondo na yayu aga agbi nyama ti sandaga ti lo. Achab abâ ye so. Na pekoni, Élie atene na Achab so Jéhovah ayeke sara si kota buru ahunzi nga lo yeke sara si ngu-nzapa apika (1 aGbia 18:22-45). Achab abâ aye so kue me lo ngbâ ti ke so lo bâ ngangu ti Jéhovah. Kpengba ye wa la e manda na lege ti tapande so nga na ambeni so e bâ fade? Ye so e manda ayeke so, tongana Jéhovah asara mbeni ye a lingbi e hinga so maboko ti lo la.

6, 7. Nyen la azo ti Gabaon nga na Rahab abâ lani polele?

⁶ Nde na asioni gbia so e sara tënë ti ala fade, ambeni gbia abâ maboko ti Nzapa lani, atâa so dutingo ti ala na ala ayeke oko. Na tapande, na ngoi ti Josué, mingi ti amara atiri na azo ti Israël me azo ti Gabaon aduti na siriri na ala. Ngbanga ti nyen? Azo ti Gabaon atene na Josué, a tene: ‘Aboi ti mo aga tënë ti iri ti Jéhovah Nzapa ti mo; teti e mä kota tënë ti Lo, na ye kue so Lo sara.’ (Jos. 9:3, 9, 10). Na ndara, ala hinga biani so tâ Nzapa la amû maboko na azo ti Israël.

⁷ Rahab nga kue abâ maboko ti Nzapa na yâ ti aye so asi lani na ngoi ti lo. Na peko ti so lo mä tënë ti aye so Jéhovah asara ti sö azo ti lo, lo tene na azo ti Israël use so aga ti bembe ndo, lo tene: “Mbi hinga [Jéhovah] amû sese so na i awe.” Atâa so Rahab ahinga so sarango tongaso alingbi ti zia fini ti lo na lê ti kuâ, lo yeke na mabe so Jéhovah alingbi ti sö lo nga na azo ti sewa ti lo.—Jos. 2:9-13; 4:23, 24.

8. Tongana nyen la ambeni zo ti Israël abâ lani maboko ti Nzapa?

⁸ Nde na Achab, sioni gbia ti Israël,  ambeni zo ti Israël so abâ wâ so alondo na yayu aga agbi nyama ti sandaga ti Élie ti kiri tënë na sambela ti lo ahinga so maboko ti Nzapa ayeke lani na pekoni. Na ngoi so ala bâ wâ ni, ala tene: “Jéhovah ayeke tâ Nzapa!” (1 aGbia 18:39, FD). Na ala, a yeke polele so ala bâ lani ngangu ti Nzapa awe.

9. Tongana nyen la e lingbi ti bâ Jéhovah nga na maboko ti lo laso?

⁹ Anzoni tapande nga na asioni tapande so e londo ti bâ amû maboko na e ti hinga ye so ti bâ Nzapa wala ti bâ maboko ti lo aye ti tene. So e hinga Jéhovah awe nga na asarango ye ti lo, e yeke bâ na “lê ti bê ti [e]” maboko ti lo (aÉph. 1:18). Biani, e ye ti sara ye tongana azo ti giriri nga na ti laso so abâ polele tongana nyen la Jéhovah amû maboko na awakua ti lo. Me, nyen la afa na e polele so Nzapa ayeke mû maboko na azo ti lo laso?

10. Nyen la afa na e polele so Jéhovah ayeke mû maboko na awakua ti lo laso? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article ni.)

¹⁰ Aye mingi afa na e polele so Jéhovah angbâ ti mû maboko na awakua ti lo. Fani mingi, e mä so ambeni zo asambela Jéhovah ti mû maboko na ala na Jéhovah amä sambela ti ala (Ps. 53:3). Na tapande, na ngoi so Allan ayeke fa tënë lani da na da na yâ ti mbeni kete zoa na Philippines, lo wara mbeni wali na wali ni akomanse ti toto. Allan atene: “Na ndapre ni so, wali ni asambela Jéhovah ti tene aTémoin ti lo awara tere na lo. Na ngoi so lo ngbâ kete, aTémoin ti Jéhovah amanda Bible na lo me na peko ti so lo sara mariage nga lo gue na yâ ti zoa so, lo na aTémoin awara tere encore ape. Nzapa akiri tënë na sambela ti lo hio, ye so andu bê ti lo mingi.” Gi na yâ ti ngu oko, lo mû tere ti lo na Jéhovah.

11, 12. (a) Tongana nyen la Jéhovah ayeke mû maboko na awakua ti lo? (b) Fa tongana nyen la Jéhovah amû maboko na mbeni ita-wali.

¹¹ Awakua ti Jéhovah mingi abâ so lo mû maboko na ala na ngoi so ala zia lege ti asioni sarango ye tongana nyongo manga, mbangi wala bango porno. Ambeni atene so ala tara lani lege mingi ti zia lege ni na ngangu ti ala wani, me ala sara gbä. Ye oko, na ngoi so ala hunda na Jéhovah ti mû maboko na ala, lo mû na ala “ngangu so ahon ti so zo ayeke na ni”, a sara si na nda ni ala wara lege ti ke asioni sarango ye ti ala.—2 aCor. 4:7; Ps. 37:23, 24.

¹² Jéhovah amû maboko na awakua ti lo mingi ti hon ndo ti akpale ti ala. A yeke ye so asi na mbeni ita-wali so iri ti lo ayeke Amy. A tokua lo ti gue ti mû maboko na kua ti lekengo mbeni Da ti Royaume nga na mbeni da ti amissionnaire na mbeni kete zoa ti Pacifique. Lo tene: “E lango lani na yâ ti mbeni kete hôtel, nga lâ na lâ e yeke hon na yâ ti popoto ti gue na place ti kua ni.” A lingbi nga lo changé sarango ye ti lo ti lingbi na ti azo ti ndo ni, nga fani mingi courant na ngu ayeke dä ape. Amy akiri atene: “Ye so ayeke tâ sioni mingi ayeke so mbi papa na mbeni ita-wali so e na lo e sara kua. Mbi kiri na yanga-da na vundu na bê ti mbi. Na yâ ti vukongo ndo na yâ ti chambre ti hôtel so mbi lango dä, mbi sambela Jéhovah ti tene lo mû maboko na mbi.” Na ngoi so courant akiri, Amy adiko mbeni Tour ti Ba Ndo so mbeni article ti yâ ni asara tënë na ndo ti aita so awara diplôme ti Galaad. Article ni asara tënë na ndo ti akpale kue so lo yeke lani na ni: ti habitué na sarango ye ti azo ti ndo ni, nzara ti kodoro ti lo, nga na warango afini kamarade. Lo tene: “Mbi bâ lani so a yeke Jéhovah la ayeke sara tënë na mbi na bï ni so. Ye so asara si mbi leke na bê ti mbi ti ngbâ ti sara kua ti mbi.”—Ps. 44:26, 27; És. 41:10, 13.

13. Nyen la afa na e so Jéhovah amû maboko na awakua ti lo ti gbu koko ti nzoni tënë nga ti sara si gere ni aluti ngangu na lege ti ndia?

 ¹³ Jéhovah amû nga maboko na awakua ti lo ti gbu koko ti nzoni tënë nga ti sara si gere ni aluti ngangu na lege ti ndia (aPhil. 1:7). Na tapande, ambeni gouvernement agi ti kanga lege biani biani na kua ti awakua ti Jéhovah. Me tongana e gbu li ti e na ndo ti angu so ahon, ngbene ye na ngu 2000, e bâ so aTémoin ti Jéhovah asö benda lege 268 tongaso na gbele aKota Da-ngbanga, so na popo ni ala sö benda lege 24 na gbele Kota Da-ngbanga ti Poto. Ye so afa polele so mbeni zo alingbi ti kanga lege na maboko ti Jéhovah ape.—És. 54:17, diko Ésaïe 59:1.

14. Tongana nyen la e bâ maboko ti Jéhovah na yâ ti kua ti e ti fango tënë nga na dutingo beoko ti e?

¹⁴ A yeke grâce na mungo maboko ti Jéhovah la awakua ti lo awara lege ti fa tënë na yâ ti dunia kue (Mat. 24:14; Kus. 1:8). A yeke nga grâce na mungo maboko ti lo la awakua ti lo so alondo na popo ti amara kue ayeke beoko. A yeke mbeni ye so mara ni ayeke use ape. Même azo so avoro Jéhovah ape atene: “Nzapa ayeke biani na popo ti ala.” (1 aCor. 14:25). Aye mingi afa na e so Nzapa ayeke mû maboko na awakua ti lo. (Diko Ésaïe 66:14.) Me, ka ti mo? Mo bâ polele maboko ti Jéhovah na yâ ti gigi ti mo?

15. Nyen la alingbi ti sara si na ambeni ngoi e bâ maboko ti Nzapa na yâ ti gigi ti e ape?

¹⁵ Nyen la alingbi ti sara si na ambeni ngoi e bâ maboko ti Nzapa na yâ ti gigi ti e ape? Akpale alingbi ti hon ndo ti e. Tongana ye tongaso asi, e lingbi ti girisa aye so Jéhovah asara ti mû maboko na e. A yeke ye so asi lani na Élie. Lo sara ye na mbeto ape, me na ngoi so Gbia-wali Jézabel aye lani ti fâ lo, mbeto ahon ndo ti lo. Teti mbeni ngoi, lo girisa aye so Nzapa asara lani ti mû maboko na lo. Bible atene tënë ti Élie, a tene: “Lo hunda ti kui.” (1 aGbia 19:1-4). A lingbi Élie asara lani nyen? A lingbi lo hunda Jéhovah ti mû maboko na lo.—1 aGbia 19:14-18.

16. Tongana nyen la e lingbi ti bâ Nzapa na ngoi so e yeke na akpale?

 ¹⁶ Job azia lê ti lo lani gi na ndo ti akpale ti lo asara si lo bâ pëpe akpale ni tongana ti so Jéhovah abâ ni (Job 42:3-6). Legeoko tongana ti Job, e yeke nga na bezoin ti sara effort ti bâ Nzapa. E lingbi ti sara ni tongana nyen? A lingbi e gbu li ti e na ndo ti aye so Bible afa na ndo ti akpale ti e. Tongana e hinga tongana nyen la Jéhovah ayeke mû maboko na e, e yeke ga nduru mingi na lo. Legeoko tongana Job, e lingbi ti tene: “Giriri mbi mä tënë ti Mo na mê ti mbi; me fadeso lê ti mbi abâ Mo.”

17, 18. (a) Tongana nyen la e lingbi ti bâ maboko ti Jéhovah na yâ ti gigi ti e? (b) Mû mbeni tapande so afa tongana nyen la Nzapa ayeke mû maboko na e laso.

¹⁷ Tongana nyen la e lingbi ti bâ maboko ti Jéhovah na yâ ti gigi ti e? Zia e bâ atapande oku. Kozoni, mo lingbi ti bâ so Jéhovah la amû maboko na mo ti hinga tâ tënë. Use ni, mo lingbi ti dabe ti mo na ngoi so mo gue lani na mbeni bungbi, mo mä mbeni diskur na pekoni mo tene: “Wango so mbi yeke tâ na bezoin ni la.” Ota ni, peut-être mo bâ tongana nyen la Jéhovah akiri tënë na sambela ti mo. Osio ni, peut-être mo ye lani ti sara na Jéhovah mingi na mo bâ tongana nyen la lo mû maboko na mo ti sara ye so mo zia na gbele mo. Oku ni, peut-être mo zia lani kua ti nginza ti mo ti sara kua ti Jéhovah na mo bâ tongana nyen la Jéhovah asara ye alingbi na zendo ti lo so atene: “Mbi yeke girisa mo lâ oko pëpe.” (aHéb. 13:5). Tongana e yeke na kpengba songo na Jéhovah, a yeke duti ngangu na e ape ti bâ maboko ti lo na yâ ti gigi ti e.

¹⁸ Sarah, mbeni ita-wali na Kenya, atene: “Mbi sambela lani ndali ti mbeni wali so mbi sara étude na lo ndali ti so mbi pensé so lo ye étude ni ape. Mbi hunda Jéhovah wala a lingbi mbi zia étude ni. Gi na peko ti so mbi tene ‘Amen,’ téléphone ti mbi asonné. Wali ni airi mbi ti hunda wala mbi na lo e lingbi ti gue na bungbi. Li ti mbi akpe. Tongana e gi ti hinga aye so Nzapa ayeke sara ndali ti e, e yeke bâ maboko ti lo na yâ ti gigi ti e.” Rhonna, mbeni ita-wali so ayeke na Asie, atene: “E lingbi pëpe na tongo nda ni ti bâ tongana nyen la Jéhovah afa lege na e. Me na ngoi so e ga ti bâ ni, li ti e ayeke kpe ti bâ so lo bi bê ti lo na e mingi.”

19. Nyen la e lingbi nga ti sara ti bâ Nzapa?

¹⁹ Jésus atene: “Ngia ayeke na ala so bê ti ala avuru, teti fade ala yeke bâ Nzapa.” (Mat. 5:8). Tongana nyen la ‘bê ti e alingbi ti vuru’? A lingbi sioni ye aduti na yâ ti bê ti e ape, nga e zia lege ti sarango asioni ye. (Diko 2 aCorinthien 4:2.) Tongana e gi ti kpengba songo ti e na Jéhovah nga e duti na nzoni tambela, e yeke duti na popo ti azo so ayeke bâ Nzapa. Article ti peko ayeke fa na e tongana nyen la mabe alingbi ti mû maboko na e ti bâ maboko ti Jéhovah encore polele na yâ ti gigi ti e.