1, 2. Na ambeni lege wa cerveau ti e azo ayeke mbeni ye so apika bê mingi?

CERVEAU ti e azo ayeke mbeni ye so apika bê mingi. Na tapande, azo ayeke na ngangu ti manda mbeni yanga ti kodoro. Yanga ti kodoro amû lege na e ti diko mbeti, ti sû ni, ti sara tënë nga ti mä yâ ti tënë so a tene na e. A mû nga lege na e ti sambela Jéhovah nga ti he bia ti gonda na lo. Aye so kue asara si e yeke nde na anyama. Awandara ahinga mbilimbili pëpe tongana nyen la cerveau ti e alingbi ti sara aye ti dongo bê so kue.

² Ngangu so e yeke na ni ti sara tënë ayeke mbeni matabisi so alondo na Jéhovah (Ps. 139:14; Apoc. 4:11). Lo mû nga na e mbeni ye so asara si e yeke nde na anyama. A leke e azo “na image ti Nzapa”. E yeke na liberté ti soro ti sara ye so bê ti e aye nga e lingbi ti sara kua na yanga ti e ti gonda na Nzapa.—Gen. 1:27.

3. Pendere matabisi wa la Jéhovah amû na e ti mû lege na e ti wara ndara?

³ Nzapa, so asara yanga ti kodoro, amû na azo kue so aye ti gonda lo mbeni pendere matabisi so ayeke Bible. A yeke wara Bible kue wala gi mbeni mbage ni na ayanga ti kodoro ahon 2800. Tongana mo gbu li na ndo ti aye so ayeke na yâ ti Bible, a  yeke mû lege na mo ti duti na apensé ti Nzapa (Ps. 40:6; 92:6; 139:17). Tongaso, mo lingbi ti gbu li na ndo ti aye so “alingbi ti sara si mo wara ndara ti wara na salut”.—Diko 2 Timothée 3:14-17.

4. Ti gbu li aye ti tene nyen? Ahundango ndo wa la e yeke kiri tënë na ni?

⁴ Ti gbu li aye ti tene ti zia li ti mo na ndo ti mbeni ye nga ti zia bê ti mo kue ti pensé na ndo ti ye ni, atâa ye ni ayeke nzoni wala sioni (Ps. 77:13; aProv. 24:1, 2). Azo use so a yeke nzoni e gbu li ti e na ndo ti ala ayeke Jéhovah Nzapa nga na Molenge ti lo, Jésus Christ (Jean 17:3). Ye oko, e lingbi ti hunda tere ti e: Kamba wa la ayeke na popo ti dikongo ye na gbungo li? Aye wa la e lingbi ti gbu li ti e na ndo ni? Nyen la alingbi ti mû maboko na e ti ngbâ lakue ti gbu li ti e?

5, 6. Nyen la alingbi ti mû maboko na mo ti mä yâ ti ye so mo yeke diko nzoni nga ti dabe ti mo na ni?

⁵ Cerveau ti e alingbi ti sara aye ti dongo bê mingi, sân même ti tene e gbu li ti e. Na tapande, wungo pupu, tambela, kpengo na vélo wala pikango mbeti na machine ayeke ambeni ye so e lingbi ti sara ni sân même ti pensé na ni. Na yâ ti ambeni ye dikongo ye kue ayeke tongaso. Tongaso, a yeke kota ye ti tene e gi ti hinga nda ti ye so e yeke diko. Tongana mo hunzi ti diko mbeni paragraphe awe, wala kozo ti tene mo si na mbeni kete li ti tënë so ayeke na yâ ti mbeni mbeti, mo lingbi peut-être ti luti kete ti gbu li ti mo na ndo ti ye so mo londo ti diko ti bâ wala mo mä yâ ni nzoni. Tongana mo zia si ambeni ye nde agboto lê ti mo wala mo zia li ti mo na ndo ti ye so mo yeke diko ape, li ti mo alingbi ti hon na ndo ti mbeni ye nde nga mo yeke wara aye ti nzoni na peko ti dikongo ye ti mo ape. Nyen la mo lingbi ti sara ti tene ye tongaso asi na mo ape?

⁶ Awandara abâ so tongana e diko ye na kota go a yeke ngangu ape ti tene e dabe ti e na ye so e diko. Wasarango cerveau ti e ahinga ni. (Diko kusala 8:28.) Kite ayeke pëpe so mo yeke bâ so dikongo Bible na kota go ayeke mû maboko na mo ti zia li ti mo na ndo ti ye so mo yeke diko nga ti dabe ti mo na ni.

7. Ngoi wa la a yeke nzoni e gbu li ti e na ndo ti Bible? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article ni.)

⁷ Atâa so dikongo ye alingbi peut-être ti hunda effort mingi ape, ti gbu li na ndo ti ye so e diko a hunda ti tene e zia li ti e na ndo ni. A yeke ndali ni la a yeke nzoni e gbu li ti e na peko ti so e wu tere ti e nga na ndo so ayeke kpô, so gbâ ti aye alingbi ti gboto lê ti e ape. Mbeni zo ti sungo psaume abâ lani so nzoni ngoi so lo lingbi ti gbu li ti lo ayeke na bï na ngoi so lo yeke na ndo ti gbogbo (Ps. 63:7). Jésus, so ayeke lani nzoni-kue, asoro lani ando so ayeke kpô ti gbu li ti lo nga ti sambela.—Luc 6:12.

8. (a) Nde na Bible, nyen la e lingbi ti gbu li ti e na ndo ni? (b) Tongana e sara tënë ti Jéhovah na azo, lo bâ ni tongana nyen?

⁸ Nde na aye so e yeke diko na yâ ti Bible, ambeni ye ayeke nga dä so e lingbi ti gbu li ti e na ndo ni. Na tapande, tongana mo bâ mbeni pendere ye so Nzapa asara, luti kete nga gbu li ti mo na ndo ni. Ye so ayeke pusu mo ti gonda Jéhovah ndali ti nzoni bê ti lo, nga tongana mbeni zo ayeke na tere ti mo sara tënë ni na lo (Ps. 104:24; Kus. 14:17). Eskê Jéhovah abâ na nene ni mingi mara ti gbungo li so nga na atënë so e tene ti gonda na lo? Zia e bâ tënë so Bible atene. Na ndo ti alango ti nda ni so ayeke ngangu na zo ti kanga bê dä, Bible amû na e zendo so: ‘Me ala so akpe mbeto ti L’Éternel, ala sara tënë na popo ti ala; na L’Éternel azia mê ti Lo ti mä, na Lo mä. Na a sara mbeti ti dabe na  gbele Lo tënë ti ala so akpe mbeto ti L’Éternel, na ala bi bê ti ala na iri ti Lo.’—Mal. 3:16.

9. (a) Paul atene na Timothée ti gbu li ti lo na ndo ti nyen? (b) Tongana nyen la e lingbi ti sara ye alingbi na wango ti Paul so na ngoi so e yeke leke tere ti e ndali ti fango tënë?

⁹ Bazengele Paul atene na Timothée ti “gbu li” na ndo ti tënë ti yanga ti lo, na ndo ti sarango ye ti lo nga na ndo ti fango ye ti lo. (Diko 1 Timothée 4:12-16.) Legeoko tongana Timothée, e yeke na gbâ ti aye na yâ ti kua ti Jéhovah so e lingbi ti gbu li ti e na ndo ni. Na tapande, a lingbi e mû ngoi ti gbu li ti e na ngoi so e yeke leke tere ti e ti sara a-étude. A lingbi e gbu li ti e na ndo ti zo oko oko kue so e yeke sara étude na lo nga e gi mbeni tapande wala mbeni hundango ndo so e lingbi ti sara kua na ni ti mû maboko na lo ti gue na li ni. Tongana e leke tere ti e tongaso, mabe ti e ayeke kpengba nga a yeke mû maboko na e ti fa ye nzoni nga na bê ti e kue. Tongana e leke bê ti e kozo ti tene e gue na fango tënë e yeke wara aye ti nzoni nga na pekoni. (Diko Esdras 7:10.) Peut-être e lingbi ti diko mbeni chapitre oko ti mbeti ti Kusala ti mû maboko na e ti yapu na fango tënë. E lingbi nga ti gbu li ti e na ndo ti aversê so e ye ti sara kua na ni na yâ ti lango ni nga na ambeti so e ye ti fa na tënë (2 Tim. 1:6). A yeke nzoni e gbu li ti e na ndo ti azo so ayeke na yâ ti territoire nga na aye so agbu bê ti ala. Tongana e leke tere ti e tongaso, a yeke sara si e sara kua nzoni na Bible ti fa tënë na azo.—1 aCor. 2:4.

10. Mbeni nzoni ye so e lingbi ti gbu li ti e na ndo ni ayeke so wa?

¹⁰ Mo yeke mû ka note na ngoi ti adiskur nga na akota bungbi? Tongana mo kiri mo bâ anote ni ayeke mû lege na mo ti gbu li ti mo na ngoi so mo yeke pensé na ndo ti aye  so mo manda na lege ti Mbeti ti Nzapa nga na bungbi ti lo. Nze na nze a yeke sigigi na a-Tour ti Ba Ndo nga na a-Réveillez-vous ! e lingbi ti diko ni nga ti gbu li ti e na ndo ti asango so ayeke na yâ ni.E lingbi ti sara nga tongaso na afini mbeti so a sigigi na ni na ngoi ti ndangba kota bungbi so e sara. Na ngoi so e yeke diko Annuaire, e lingbi ti bâ so a yeke nzoni e luti kete kozo ti tene e gue na devant. A yeke mû lege na e ti gbu li ti e na ndo ti ye so e diko nga ti sara si andu bê ti e. E lingbi ti sû kamba na gbe ti akota tënë so e bâ so alingbi ti mû maboko na e na ngoi so e yeke leke tere ti e ti sara mbeni vizite, ti gue ti bâ mbeni ita ti kpengba lo na lege ti yingo, wala ti sara mbeni diskur. Kota ye ni ayeke so, tongana ngoi na ngoi e luti kete ti gbu li ti e na ndo ti ye so e yeke diko, a yeke sara si tënë ni andu bê ti e nga e yeke wara ngoi ti mû merci na Jéhovah ndali ti anzoni ye so e yeke manda.

11. Nyen la a lingbi e gbu li ti e na ndo ni mingi? Ngbanga ti nyen? (Bâ nga kete tënë na gbe ni.)

¹¹ Mbeti so a lingbi e gbu li ti e na ndo ni mingi ayeke Bible. Me ka tongana mbeni lâ na yâ ti mbeni ye a kanga lege na mo ti duti na Bible na tere ti mo? * Mbeni zo alingbi ti kanga lege ande na mo ape ti gbu li na ndo ti aye so mo bata na li, aye tongana aversê ti mo so mo ye ni mingi wala abia ti Royaume so mo ye ni mingi (Kus. 16:25). Nga, yingo ti Nzapa alingbi ti mû maboko na mo ti dabe ti mo na aye so mo manda.—Jean 14:26.

12. Mbeni ye wa la e lingbi ti sara ti diko Bible lâ na lâ?

¹² Mo lingbi ti zia ambeni lango nde na yâ ti yenga ti diko mbage ti Bible so a yeke diko ni na ngoi ti Ekole ti Kusala ti aChrétien so ayeke sara ni yenga na yenga. Na ambeni ngoi nde, mo lingbi ti gbu li na ndo ti atënë ti Jésus nga na aye so lo sara. Mo yeke bâ ande so na popo ti apendere mbeti ti Mbeti ti Nzapa, a yeke wara atënë ti Évangile so asara tënë na ndo ti gigi ti Jésus nga na kua ti lo (aRom. 10:17; aHéb. 12:2; 1 Pi. 2:21). Awakua ti Jéhovah ayeke nga na mbeti tongana Koli so ahon tanga ti azo kue so asara tënë na ndo ti aye so asi na Jésus na yâ ti gigi ti lo tongana ti so aye ni asi na ni na peko ti tere. Mbeti so alingbi ti mû maboko na e mingi, mbilimbili tongana e diko aversê so ayeke na yâ ti chapitre oko oko ti mbeti ni nzoni nga e gbu li ti e dä.—Jean 14:6.

13, 14. Ngbanga ti nyen a yeke kota ye mingi ti tene e ngbâ ti gbu li ti e na ndo ti aye ti yingo? Ye so ayeke pusu e ti sara nyen?

¹³ Tongana mbeni zo agbu li na ndo ti aye ti yingo ayeke mû maboko na lo ti ga mbeni Chrétien so akpengba na lege ti yingo (aHéb. 5:14; 6:1). Mbeni zo so amû ngoi mingi ape ti gbu li ti lo na ndo ti Jéhovah nga na Jésus mabe ti lo ayeke woko. Zo tongaso alingbi ti hon yongoro na tâ tënë (aHéb. 2:1; 3:12). Jésus awa e so tongana e mä wala e yeda pëpe na atënë so ayeke na yâ ti Mbeti ti Nzapa “na nzoni bê”, e yeke “bata ni” ape. A yeke duti ngangu ape ti tene “agingo bê, mosoro nga na anzerengo ye ti gigi ahon na [e] yongoro, . . . na [e] wara lege pëpe ti lë nzoni.”—Luc 8:14, 15.

¹⁴ Tongaso, zia e ngbâ lakue ti gbu li ti e na ndo ti Bible. Ye so ayeke pusu e ti sara ye tongana ti Jéhovah nzoni mingi (2 aCor. 3:18). E lingbi ti ngbâ ti manda ye mingi na  ndo ti Babâ ti e ti yayu nga ti sara ye tongana lo teti lakue lakue. A yeke pasa so mara ni ayeke dä ape!—Zo-ti. 3:11.

15, 16. (a) Ye ti nzoni wa la mo wara ndali ti so mo yeke gbu li ti mo na ndo ti aye ti yingo? (b) Ngbanga ti nyen a lingbi ti duti ngangu na e na ambeni ngoi ti gbu li ti e? Me ngbanga ti nyen a lingbi e zia lege ni ape?

¹⁵ Tongana e gbu li ti e na ndo ti aye ti yingo, a yeke sara si e ngbâ ti yapu na yâ ti tâ tënë. Tongaso, e yeke dë bê ti amba ti e aChrétien nga na azo so e yeke wara ala na fango tënë. Tongana e gbu li ti e nzoni na ndo ti kota matabisi so Nzapa amû na e, ngere so Jésus afuta ti zi na e, a yeke mû maboko na e ti bâ na nene ni mingi kpengba songo so e yeke na ni na Jéhovah, Babâ ti e so ayeke Nzoni-kue (aRom. 3:24; Jacq. 4:8). Mark, mbeni ita-koli so ayeke na Afrique du Sud, so a kanga lo ndali ti so lo ke ti yôro tere ti lo na yâ ti aye ti dunia so, atene: “A lingbi ti haka gbungo li na mbeni pendere voyage. Tongana e gbu li ti e mingi na ndo ti aye ti yingo, e yeke manda afini ye mingi na ndo ti Jéhovah, Nzapa ti e. Na ambeni ngoi, tongana mbi bâ so bê ti mbi anze kete wala mbi yeke gi bê ti mbi kete ndali ti kekereke, mbi yeke mû Bible nga mbi yeke gbu li ti mbi na ndo ti mbeni versê. Mbi bâ so a dë bê ti mbi biani.”

¹⁶ Biani, dunia ti laso asi singo na aye so ayeke gboto lê ti zo na asara si na ambeni ngoi a yeke ngangu mingi ti gbu li na ndo ti aye ti yingo. Patrick, mbeni ita-koli so ayeke na Afrika, atene: “Yâ ti li ti mbi ayeke tongana mbeni boîte so a yeke zia alettre dä, na yâ ni mo yeke wara asango nde nde anzoni ni na asioni ni; na a lingbi mbi gi yâ ni lâ na lâ ti soro anzoni ni. Tongana mbi gi ti hinga ye so ayeke na yâ ti li ti mbi, fani mingi mbi yeke bâ ‘agingo bê’ nga mbi yeke sara tënë ni na Jéhovah na yâ ti sambela kozo ti tene mbi gbu li ti mbi sân gingo bê. Atâa so ti sara ni alingbi ti mû ngoi kete kozo ti tene mbi komanse ti gbu li ti mbi na ndo ti aye ti yingo, a sara si mbi yeke nduru na Jéhovah. A mû lege na mbi ti mä yâ ti tâ tënë nzoni mingi.” (Ps. 94:19). Biani azo so ayeke “gi nda ti Mbeti ti Nzapa” nga ala yeke gbu li na ndo ti aye so ala yeke manda ayeke wara anzoni ye mingi.—Kus. 17:11.

17. Ti mo, ngoi wa la mo yeke gbu ka li ti mo?

¹⁷ Ambeni ita ayeke londo hio na ndapre ti diko ye, ti gbu li nga ti sambela. Ambeni ayeke sara ti ala ni na ngoi so ala yeke wu tere na peko ti tengo kobe. Peut-être mo bâ so mo lingbi ti sara ni na lakui wala kozo ti tene mo lango. Ambeni ita aye ti diko Bible na ndapre nga na bï kozo ti tene ala lango. Tongaso, ala yeke diko ni “lâ na bï”, wala lakue (Jos. 1:8). Kota ye ni ayeke ti tene e ‘sara kusala nzoni na ngoi ti e’, so ti tene ti mû ngoi so e yeke sara na asenge senge ye ti gbu li ti e na ndo ti Bible.—aÉph. 5:15, 16.

18. Bible atene nyen na ndo ti azo so ayeke gbu li ti ala na ndo ti Mbeti ti Nzapa nga ayeke sara ngangu ti sara ye alingbi na aye so ala manda?

¹⁸ Fani mingi, Bible atene so Jéhovah ayeke iri tënë nzoni na ndo ti azo so ayeke gbu li ti ala na ndo ti Bible nga ayeke sara ngangu ti sara ye alingbi na aye so ala manda. (Diko Psaume 1:1-3.) Jésus atene: “Ngia ayeke na ala so amä tënë ti Nzapa na abata ni!” (Luc 11:28). Kota ye ni ayeke so, tongana e gbu li ti e lâ na lâ na ndo ti aye ti yingo ayeke mû maboko na e ti sara si iri ti Jéhovah awara gonda. Jéhovah ayeke sara si e duti na ngia laso nga ande lo yeke mû na e fini ti lakue lakue na yâ ti fini dunia ti lo so mbilimbili ayeke duti dä.—Jacq. 1:25; Apoc. 1:3.