1. (a) Kua wa la Nzapa amû lani na Adam? (b) Ngbene ye na ngoi ni so ti ga na ni tongana nyen la awakua ti Nzapa asara kua na matabisi ti sarango tënë?

JÉHOVAH amû na e azo matabisi ti sarango tënë. Na yaka ti Éden, Nzapa amû na Adam kua ti ziango iri na ndo ti anyama kue. Adam amû na anyama airi so ndani ayeke dä (Gen. 2:19, 20). Ngbene ye na ngoi ni so ti ga na ni, awakua ti Nzapa angbâ ti sara kua na ngangu so ala yeke na ni ti sara tënë, ti gonda na Jéhovah nga ti sara tënë ti lo na azo. Ade ti ninga ape, awakua ti Jéhovah asara kua na matabisi so ti kiri na peko ti Bible nzoni tongaso si azo mingi alingbi ti manda ye na ndo ti Jéhovah.

2. (a) Afango ye wa la aita so ayeke na yâ ti Komite ti kiringo na peko ti Mbeti ti Nzapa ti fini dunia asara ye lani alingbi na ni? (b) Nyen la e yeke bâ na yâ ti article so?

² A kiri na peko ti Bible saki mingi na ayanga ti kodoro nde nde, me ambeni Bible ni a kiri na peko ti atënë ni nzoni ahon ti ambeni. Ti mû lege ti tene a kiri na peko ti Bible nzoni, Komite so ayeke bâ lege ti kiringo na peko ti Mbeti ti Nzapa ti fini dunia ahunda ti tene a sara ye alingbi na afango ye ota: (1) Ti sara si iri ti Nzapa aga nzoni-kue na lege so a kiri na iri ti Nzapa na aplace so asigigi dä na yâ ti Bible ândö. (Diko Matthieu 6:9.) (2) Ti kiri na peko  ti alê ti tënë ni oko na oko tongana lege ayeke dä. Me tongana a sara tongaso si nda ti tënë ni asigigi ape, a yeke fa gi nda ti atënë ni. (3) Ti sara kua na atënë so azo ayeke mä yâ ni nzoni nga so ayeke ngangu ape ti diko ni. * (Diko Néhémie 8: 8, 12.) Aita so akiri na peko ti Bible ti Fini dunia na ayanga ti kodoro ahon 130 asara kua alingbi na aye ota so. Na yâ ti article so e yeke bâ tongana nyen la a sara kua lani alingbi na afango ye so ti kiri ti leke yâ ti atënë ti Mbeti ti Nzapa ti fini dunia na Anglais so a sigigi na ni na ngu 2013. E yeke bâ nga tongana nyen la aita so ayeke kiri na peko ti Bible na ambeni yanga ti kodoro nde amû peko ti afango ye so.

3, 4. (a) Angbene mbeti wa ti Bible agere-mbeti osio ti yanga ti Hébreu so afa iri ti Nzapa ayeke dä? (b) Nyen la mingi ti azo so akiri na peko ti Bible asara na iri ti Nzapa?

³ A sara kua na agere-mbeti osio ti yanga ti Hébreu ti fa iri ti Nzapa. A yeke wara agere-mbeti osio so na yâ ti mingi ti angbene mbeti ti Bible so a sû ni giriri na Hébreu, na tapande ambeti so a rulê ni rulengo so a wara na tere ti Ngu-ingo Mingi. A yeke wara nga ni na yâ ti ambeni Septante so a sû na yanga ti Grec ngu 200 kozo ti Christ nga ngu 100 na peko ti kuâ ti lo.

⁴ A yeke polele so a lingbi a zia iri ti Nzapa na yâ ti Bible. Me iri ti Nzapa ayeke pëpe na yâ ti mingi ti aBible so a kiri na pekoni. Na tapande, ngu use na peko ti so a sigigi na Mbeti ti Nzapa ti fini dunia Matthieu—Apocalypse na Anglais na ngu 1950, a sigigi nga na mbeni Bible (American Standard Version) so a kiri a leke yâ ti atënë ni. Ti so a sigigi na ni lani na ngu 1901, iri ti Nzapa ayeke na yâ ni, me ti so a kiri a leke atënë ti yâ ni na ngu 1952 so iri ti Nzapa ayeke na yâ ni ape. Ngbanga ti nyen? Akozo tënë ti Bible ni atene: “Ti mû iri oko na Nzapa . . . ayeke na lege ni oko pëpe ndali ti aChrétien ti Eglize.” Mingi ti azo so akiri na peko ti Bible na Anglais nga na ambeni yanga ti kodoro nde asara nga gi tongaso.

5. Ngbanga ti nyen a yeke kota ye ti tene a zia iri ti Nzapa na yâ ti Bible?

⁵ Ti zia iri ti Nzapa na yâ ti Bible wala ti zi ni na yâ ni ayeke kota ye? En. Jéhovah so ayeke wa ti Bible aye si azo ahinga iri ti lo. Mbeni nzoni traducteur adoit ti hinga ye so wa ti mbeti so lo yeke kiri na pekoni aye, na ye so ayeke sara ngangu na ndo ti mingi ti adesizion so lo yeke mû na ngoi so lo yeke kiri na peko ti mbeti ni. Aversê mingi na yâ ti Bible afa so iri ti Nzapa ayeke kota mingi na a lingbi a gonda ni (Ex. 3:15; Ps. 83:19; 148:13; És. 42:8; 43:10; Jean 17:6, 26; Kus. 15:14). Na lege ti yingo vulu, Jéhovah wa ti Bible apusu azo so asû Bible ti sû iri ti lo saki mingi na yâ ti angbene mbeti ti Bible. (Diko Ézéchiel 38:23.) Ti zi iri so, so a wara ni lani saki mingi na yâ ti angbene mbeti ti Bible, afa so a ne Wa ti Bible ni ape.

6. Ngbanga ti nyen a kiri a zia iri ti Nzapa na aplace omene na yâ ti Mbeti ti Nzapa ti fini dunia so a kiri a leke yâ ti atënë ni?

⁶ Laso, aye mingi afa so a yeke kota ye ti sara kua na iri ti Jéhovah. Mbeti ti Nzapa ti fini dunia so a sigigi na ni na ngu 2013 na Anglais iri ti Nzapa asigigi dä 7216, so ti tene a kiri a wara iri ni so 6 na ndo ti so a sigigi na ni lani na ngu 1984. A kiri na iri so na place ni ndali ti so a wara aninga ape na yâ ti mbeti so a rulê ni rulengo so a wara na tere ti Ngu-ingo Mingi iri ni so oku na 1 Samuel 2:25; 6:3; 10:26; 23:14, 16. A sara mbeti so a rulê ni rulengo so ahon ngu 1000 kozo ti tene a sara mbeti ti Nzapa so aMassorète asara na yanga ti Hébreu. Nga na peko ti so a kiri a gi nda ti ye nzoni mingi na yâ ti ngbene mbeti ti Bible so zo alingbi ti zia bê ti lo dä a wara mbeni oko na aJuge 19:18.

7, 8. Nda ti iri “Lo so asara si ye aga mbeni ye wala ye abâ gigi” ayeke nyen?

 ⁷ Ti atâ Chrétien, a yeke kota ye mingi ti hinga nda ti iri ti Nzapa. Nda ti iri ti lo ayeke “Lo so asara si ye aga mbeni ye wala ye abâ gigi.” * Ândö, na yâ ti ambeti ti e a sara kua na atënë so ayeke na Exode 3:14 ti fa nda ti iri ti Nzapa. Versê ni atene: “Fade mbi ga ye so mbi ye ti ga.” Na yâ ti Mbeti ti Nzapa ti fini dunia so a leke yâ ni na ngu 1984 a fa a tene so Jéhovah ayeke sara si lo ga ye kue so lo ye ti ga ti sara si azendo ti lo aga tâ tënë. Ye oko, na yâ ti Bible ti Fini dunia ti ngu 2013 so a leke yâ ni, a tene: “Atâa so pensé so ayeke na yâ ti nda ti iri Jéhovah, nda ti iri ni aye gi pëpe ti sara tënë ti ‘ye so lo ye ti ga’. Me a ye nga ti sara tënë ti ye so lo yeke sara ti tene ye abâ gigi na lege ti ye so lo créé ti sara si ye so lo leke na bê ti lo ti sara aga tâ tënë.” (Bâ brochure Guide d’étude de la Parole de Dieu, lembeti 5.)

⁸ Jéhovah ayeke sara si mbeni ye so lo créé aga ye kue so lo ye. Ti gue oko na nda ti iri ti Nzapa, lo sara si Noé aga mbeni zo ti lekengo arche, Betsaléel aga mbeni zo so ahinga kua ti lo nzoni, lo sara si Gédéon aga mbeni kpengba zo so asö benda na yâ ti abira nga lo sara si Paul aga mbeni missionnaire. Tâ tënë, nda ti iri ti Nzapa ayeke kota ye mingi na awakua ti lo. A yeke ndani la Komite so ayeke bâ ndo na ndo ti kiringo na peko ti Mbeti ti Nzapa ti fini dunia azia iri ti Nzapa na yâ ti Bible.

9. Mbeni kota raison wa la ndali ni Bebungbi asara kue ti kiri na peko ti Bible na ambeni yanga ti kodoro nde?

⁹ A sigigi na Bible ti Fini dunia na ayanga ti kodoro ahon 130. Na yâ ni a ne iri ti Nzapa na lege so a zia iri ti lo na aplace so iri ni ayeke lani dä na yâ ti angbene mbeti ti Bible so a sû ni ândö. (Diko Malachie 3:16.) Me na yâ ti aBible so a yeke kiri na pekoni fadeso, mingi ti azo ni aye gi ti zi iri ti Nzapa na yâ ni na ti zia na place ni “Seigneur” wala mbeni iri ti nzapa ti ndo so ala yeke dä. A yeke mbeni kota raison so ndali ni Bebungbi ti aTémoin ti Jéhovah asara kue ti tene mingi ti azo awara mbeni Bible so ane iri ti Nzapa.

10, 11. Ambeni kpale wa la azo so ayeke kiri na peko ti Mbeti ti Nzapa ti fini dunia na ambeni yanga ti kodoro nde atingbi na ni?

¹⁰ Na ngoi so a mû lani Mbeti ti Nzapa ti fini dunia na Anglais ti kiri na pekoni na ambeni yanga ti kodoro a wara akpale mingi. Na tapande, Mbeti ti Nzapa ti fini dunia na Anglais asara lani kua na tënë ti Hébreu “Shéol” na Zo-ti-fa-tene 9:10 nga na ambeni versê nde. Tënë so ayeke na yâ ti mingi ti ambeni Bible na Anglais. Ye oko, a lingbi ti sara kua lani na tënë ni so na ambeni yanga ti kodoro ape ndali ti so mingi ti azo so ayeke tene ayanga ti kodoro ni so ahinga tënë ti Hébreu “Shéol” ni ape. A yeke nga na yâ ti adictionaire ti yanga ti kodoro ti ala ape, na ambeni apensé atene a yeke iri ti mbeni ndo la. Ndali ti araison so, a yeda lani na atraducteur ti kiri na peko ti tënë ti Hébreu “Shéol” nga na tënë ti Grec “Hades” na “dû ti kuâ”. So ayeke nzoni lege ti kiringo na peko ti tënë ni la nga asara si tënë ni ayeke polele.

¹¹ Ambeni yanga ti kodoro awara lani kpale ti kiri na peko ti tënë ti Hébreu nèphèsh nga na ti Grec psukhê ti lingbi na tënë “âme”. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so tënë ni so alingbi ti sara si zo apensé atene “âme” ni ayeke mbeni ye ti tere ti zo so ayeke kui ape. A lingbi nga ti sara si ambeni zo apensé so âme ayeke yingo ti zo me zo ni wani ape. Tongaso, a yeda ti kiri na peko ti tënë “âme” alingbi na atënë so angoro ni ti tene ague oko na anda ti tënë “âme” so a fa ni na yâ ti Mbeti ti  Nzapa ti fini dunia na mbage so atene “ambeni tënë”. A zia ambeni sango na ndo ti atënë ti Grec na Hébreu na yâ ti akete tënë na gbe ti alembeti ti Bible ni, sarango tongaso asara si dikongo Bible akpengba ape nga zo alingbi ti mä yâ ti atënë ni nzoni.

12. Ambeni changement wa a sara ni na yâ ti Fini dunia so a sigigi na ni na ngu 2013? (Bâ article ““Mbeti ti Nzapa ti fini dunia so a kiri a leke atënë ti yâ ni, so a sigigi na ni na ngu 2013 na Anglais,” na yâ ti Tour Ti Ba Ndo so.)

¹² Ahundango ndo so atraducteur ahunda afa so ambeni kpale ayeke dä so andu ambeni versê ti Bible. Tongaso, na septembre ti ngu 2007, Bebungbi ayeda lani ti tene a kiri a leke yâ ti atënë ti Bible ti Anglais. Na ngoi so a yeke leke yâ ti atënë ni Komite so ayeke bâ ndo na ndo ti kiringo na peko ti Bible akiri abâ ahundango ndo saki mingi so atraducteur ahunda. A zi angbene tënë ti Anglais so azo ayeke tene encore ape na a zia na place ni atënë so azo ayeke sara kua na ni fadeso, na a kiri na peko ti atënë ni na lege ni, ye so asara si a yeke ngangu ape ti diko atënë ni nga ti mä yâ ni. Kiringo na peko ti Bible na ambeni yanga ti kodoro nde amû maboko ti tene a kiri a leke yâ ti atënë ti Anglais ni.—aProv. 27:17.

13. Aita mingi atene nyen na ndo ti Mbeti ti Nzapa ti fini dunia so a sigigi na ngu 2013?

¹³ Azo mingi atene nyen na ndo ti Mbeti ti Nzapa ti fini dunia so a kiri a leke atënë ti yâ ni so? Aita saki mingi atokua alettre na aita ti kota ndokua ti aTémoin ti Jéhovah so ayeke na Brooklyn ti kiri singila na ala. Atënë so mbeni ita-wali atene afa atënë ti bê ti aita mingi, lo tene: “Bible ayeke mbeni valise so gbâ ti abijou ayeke na yâ ni. Ti diko atënë ti Jéhovah polele na lege ti Bible so a kiri a leke atënë ti yâ ni na ngu 2013 ayeke tongana ti so zo ayeke bâ abijou ni oko na oko, ti bâ acouleur ni nga ti bâ pendere ti abijou ni. So a sû aversê ti Bible ni na atënë so ayeke ngangu ape ti mä yâ ni amû maboko na mbi ti hinga Jéhovah nzoni mingi, lo yeke tongana mbeni Babâ so agbu mbi na yâ ti maboko ti lo na ngoi so lo yeke diko na mbi atënë ti lo ti dengo bê.”

14, 15. Tënë ti bê ti ambeni ita ayeke tongana nyen na ndo ti Fini dunia so a sigigi na ni na yanga ti kodoro ti ala?

¹⁴ Azo so ayeke tene nga ambeni yanga ti kodoro nde akiri nga singila ndali ti Mbeti ti Nzapa ti fini dunia. Mbeni koli so ayeke  mbakoro na Sofia, li-kodoro ti Bulgarie, atene tënë so na ndo ti Bible ti Fini dunia na yanga ti Bulgare: “Mbi diko Bible teti angu mingi, me ade mbi diko lâ oko ape mbeni Bible so atënë ti yâ ni ayeke ngangu ape ti mä yâ ni nga so atënë ni andu bê tongaso.” Legeoko nga, mbeni ita-wali so awara Mbeti ti Nzapa ti fini dunia na yanga ti Albanais atene: “Dikongo Mbeti ti Nzapa na yanga ti Albanais ayeke tâ pendere mingi! A yeke mbeni kota pasa so Jéhovah asara tënë na e na yanga ti kodoro ti e.”

¹⁵ Na yâ ti akodoro mingi, ngere ti aBible ayeke ngangu mingi na azo mingi la ayeke na ni ape, tongaso gi ti wara mbeni Bible ayeke mbeni ye ti nzoni mingi. Na yâ ti mbeni mbeti so aita ti Rwanda atokua, ala tene: “Ndali ti angu mingi, azo so aita ayeke manda Bible na ala ague na li ni ape ndali ti so ala yeke na Bible ape. Ala yeke na nginza ape ti vo aBible so azo ti eglize ti ndo so ala yeke dä asigigi na ni. Mingi ni ala mä yâ ti ambeni versê ti aBible ni nzoni ape, na ye so akanga lege na ala ti gue na li ni.” Na ngoi so a sigigi na Mbeti ti Nzapa ti fini dunia na yanga ti kodoro ti ala, mbeni sewa na Rwanda so ayeke na amolenge osio atene: “E kiri singila mingi na Jéhovah nga na ngbâa be-ta-zo so ayeke sara ye na ndara so amû na e Bible. E yeke awayere na e yeke na nginza ti vo Bible na azo ti sewa ti e oko oko kue ape. Me ti fadeso, zo oko oko ayeke na Bible ti lo. Ti kiri singila na Jéhovah, e yeke diko Bible na sewa lâ na lâ.”

16, 17. (a) Nyen la Jéhovah aye ndali ti azo ti lo? (b) Nyen la ayeke nzoni e leke na bê ti e ti sara?

¹⁶ Na yâ ti angoi so ayeke ga, a yeke sigigi ande na Fini dunia so a leke atënë ti yâ ni na ayanga ti kodoro mingi ahon ti kozo. Satan atara ti kanga lege na kua so, me e hinga na bê ti e kue so Jéhovah aye ti tene azo ti lo kue amä lo na ngoi so lo yeke sara tënë na ala na mbeni yanga ti kodoro so ayeke polele nga so zo amä yâ ni nzoni. (Diko Ésaïe 30:21.) Mbeni ngoi ayeke ga ande so “fade sese ni asi na ndara ti [Jéhovah], legeoko tongana kota ngu ti ingo asi na ngu.”—És. 11:9.

¹⁷ Zia e leke na bê ti e ti sara kua na matabisi kue so Jéhovah amû na e so na popo ni e yeke wara nga Bible so ane iri ti lo. Zia lo sara tënë na mo lâ na lâ na lege ti Bible. Lo yeke na ngangu ti dengi mê ti mä asambela ti e kue. Sarango lisoro tongaso ayeke mû maboko na e ti hinga Jéhovah nzoni mingi ahon ti kozo, nga e yeke kiri ti ndoye lo mingi.—Jean 17:3.