E tambela na lege ti Jéhovah
E tambela na lege ti Jéhovah
“Ngia ayeke na azo kue so akpe mbeto ti L’Eternel, ala so atambela na lege ti Lo.”—PSAUME 128:1.
1, 2. E hinga tongana nyen so zo alingbi ti wara tâ ngia?
ZO KUE aye ti wara tâ ngia. Me kite ayeke dä pëpe so mo yeda so ti duti na nzara ti wara tâ ngia na ti gi ti wara ni aye pëpe ti tene so zo ayeke na tâ ngia.
2 Ye oko, zo alingbi ti wara tâ ngia. Psaume 128:1 atene: “Ngia ayeke na azo kue so akpe mbeto ti L’Eternel, ala so atambela na lege ti Lo.” E lingbi ti duti na tâ ngia tongana e kpe mbeto ti Nzapa nga e tambela na lege ti lo na sarango aye so bê ti lo aye. Ye so alingbi ti sara nyen na ndo ti tambela ti e nga na asarango ye ti e?
Fa so zo alingbi ti zia bê kue na mo
3. Tongana nyen zo so amû tere ti lo na Nzapa alingbi ti fa so lo yeke zo so a lingbi ti zia bê na ndo ti lo?
3 Azo so akpe mbeto ti Jéhovah afa so zo alingbi ti zia bê kue na ndo ti ala, tongana ti so azo alingbi ti zia bê ti ala kue na ndo ti Jéhovah. Jéhovah asara ye alingbi na azendo kue so lo mû na azo ti Israël ti giriri (1 aGbia 8:56). Mungo tere ti e na Nzapa ayeke kpengba zendo so ahon atanga ti azendo kue so e lingbi ti mû, na ti sambela lakue ayeke mû maboko na e ti sara ye alingbi na zendo so e mû. E lingbi ti sara ye tongana ti zo ti sungo psaume David so asambela, lo tene: “Mo, O Nzapa, Mo mä zendo so mbi zê awe. . . . Tongaso fade mbi sara bia ti sepela iri ti Mo lakue, si lâ na lâ mbi lingbi sara ye ti zendo so mbi zê awe.” (Psaume 61:6, 9; Zo-ti-fa-tene 5:3-5). Ti tene e duti na kpengba songo na Nzapa, a lingbi e duti azo so a lingbi ti zia bê kue na ndo ti ala.—Psaume 15:1, 4.
4. Tongana nyen Jephté na molenge ti lo ti wali asara ye alingbi na yanga so Jephté amû na Jéhovah?
4 Na ngoi ti aJuge na Israël, Jephté adeba yanga ti lo so tongana Jéhovah asara si lo sö benda na yâ ti bira so atingbi lo na azo ti Ammon, tongana lo kiri na peko ti bira ni, lo yeke mû ande kozo zo so ayeke sigigi na yanga-da ti lo tongana “offrande so a-zo-na-wa”. Zo ni so asigigi na yanga-da ti lo ayeke molenge ti lo ti wali so ayeke gi oko molenge so lo yeke na ni. Teti so ala yeke na mabe na Jéhovah, Jephté na molenge ti lo ti wali, so ade ti sara mariage pëpe, asara ye alingbi na yanga so Jephté amû. Atâa so azo abâ mariage nga na dungo molenge na nene ni mingi na Israël, molenge ti Jephté ti wali ayeda na bê ti lo kue ti ngbâ kumbamba na lo wara pasa ti sara kusala na yâ ti tabernacle ti Jéhovah.—aJuge 11:28-40.
5. Na lege wa Anne afa so lo yeke zo so zo alingbi ti zia bê kue na ndo ti lo?
5 Anne ayeke mbeni wali so akpe mbeto ti Nzapa na lo yeke mbeni zo so zo alingbi ti zia bê ti lo kue na ndo ti lo. Lo na koli ti lo Elkana so ayeke mbeni zo ti kete mara ti Lévi nga na sambâ ti lo Peninna alango na yâ ti mbeni gbata ti kodoro ti Ephraïm so ahoto ayeke dä mingi. Peninna adü gbâ ti amolenge nga lo yeke hunda yanga ti Anne so ayeke ti lo wali ngombo. Lo yeke sara ka ni mbilimbili na ngoi so sewa ti ala ague na tabernacle. Mbeni lâ na ngoi so ala gue kâ, Anne adeba yanga ti lo so tongana lo dü molenge ti koli, lo yeke mû lo na Jéhovah. Kete na pekoni, Anne amû ngo na lo dü molenge ti koli na lo zia iri ti lo Samuel. Na pekoni so a gbanzi Samuel na me awe, Anne ague na lo na Silo, lo mû lo na Jéhovah “na lâ ti fini ti lo kue”. (1 Samuel 1:11). A yeke na lege so la lo sara ye alingbi na yanga so lo mû atâa so lo hinga pëpe wala lo yeke kiri ande ti dü amolenge.—1 Samuel 2:20, 21.
6. Na lege wa Tychique afa polele so lo yeke mbeni zo so zo alingbi ti zia bê kue na ndo ti lo?
6 Tychique ayeke mbeni oko ti akozo Chrétien so zo alingbi ti zia bê ti lo kue na ndo ti lo nga lo yeke “tâ zo ti kusala” so ayeke be-ta-zo (aColossien 4:7). Tychique na bazengele Paul alondo na Grèce ala hon na yâ ti Macédoine, ala si na Asie Mineure na peut-être ala si na Jérusalem (Kusala 20:2-4). Peut-être Tychique ayeke “ita” so amû maboko na Tite ti bâ lege ti aye so a bungbi ndali ti aChrétien ti Judée so ye atia ala (2 aCorinthien 8:18, 19; 12:18). Na ngoi ti kozo kanga so Paul asara na Rome, lo tokua Tychique so zo alingbi ti zia bê ti lo kue na ndo ti lo ti gue na alettre na aChrétien ti Ephèse na ti Colosses (aEphésien 6:21, 22; aColossien 4:8, 9). Na ngoi so a kanga Paul ti fani use ni na Rome, lo tokua Tychique na Ephèse (2 Timothée 4:12). Tongana e fa so zo alingbi ti zia bê ti lo na ndo ti e, e nga kue Jéhovah ayeke mû na e apendere kua mingi ti sara ni.
7, 8. Ngbanga ti nyen e lingbi ti tene so David na Jonathan ayeke atâ kamarade?
7 Nzapa aku na mbage ti e ti tene e duti akamarade so zo alingbi ti zia bê ti lo na ndo ti ala (aProverbe 17:17). Jonathan so ayeke molenge ti Gbia Saül aga kamarade ti David. Na ngoi so Jonathan amä so David afâ Goliath, “âme ti Jonathan na âme ti David aga oko, na Jonathan andoye lo legeoko tongana lo ndoye âme ti lo mveni.” (1 Samuel 18:1, 3). Na ngoi so Saül aye ti fâ David, Jonathan afa même tënë ni na David. Na pekoni so David akpe awe, Jonathan atingbi tere na lo na lo te mbele na lo. A ngbâ kete Saül afâ Jonathan ndali ti so lo fa na David ye so babâ ti lo aye ti sara, me Jonathan akiri awara tere na kamarade ti lo David na ala kiri akpengba songo so ayeke na popo ti ala (1 Samuel 20:24-41). Na ngoi so ala tingbi tere ti ndangba ni, Jonathan asara si David akpengba “na lege ti Nzapa.”—1 Samuel 23:16-18.
8 Jonathan akui na yâ ti bira so atingbi ala na azo ti Philistie (1 Samuel 31:6). Na yâ ti bia ti vundu so David ahe, lo tene: “O ita ti mbi Jonathan, mbi yeke na vundu teti mo, na lê ti mbi, mo yeke nzoni mingi ahon; ndoye ti mo ahon ndoye ti ambeni zo kue, ndoye ti mo ahon ndoye ti awali.” (2 Samuel 1:26). Biani, David na Jonathan ayeke atâ kamarade.
E fa lakue so e yeke na “be-kota-pepe”
9. Na lege wa chapitre 9 ti mbeti ti aJuge afa so a yeke kota ye mingi ti duti na tâ be-ti-molenge?
9 Ti duti akamarade ti Nzapa, a lingbi e duti na “be-kota-pepe”. (1 Pierre 3:8; Psaume 138:6). Chapitre 9 ti mbeti ti aJuge afa nene ti dutingo na tâ be-ti-molenge. Jotham molenge ti Gédéon atene: “Mbeni lâ giriri, akeke ague ti sa mafuta na ndo mbeni keke, si keke ni aga gbia ti ala.” A sara tënë ti keke ti olive, keke ti figue nga na keke ti vigne. Akeke so aye ti sara tënë ti azo so alingbi ti tene ala komande na ndo ti amba ti ala azo ti Israël, me ala gi ti sara ni pëpe. Me keke ti kî, so alingbi fade gi ti tene a sara na wâ, aye ti sara tënë ti komandema ti Abimélec so ayeke pika kate ti lo mingi, mbeni zo ti fango zo so ayeke na kota nzara ti komande amba ti lo. Atâa so Abimélec “akomande azo ti Israël ngu ota”, lo kui hio (aJuge 9:8-15, 22, 50-54). Ye so afa na e so a yeke nzoni mingi ti duti na “be-kota-pepe”!
10. Ye so asi na Hérode ndali ti so lo ke ti ‘mû gloire na Nzapa’ afa nyen na mo?
10 Na ngoi ti akozo Chrétien, Gbia Hérode Agrippa ti Judée na azo ti kodoro ti Tyre na ti Sidon amä tere pëpe, na tongaso azo ti akodoro so agi ti sara si siriri akiri na popo ti ala na lo. Mbeni lâ tongana Hérode ayeke sara tënë na gbele azo ni, ala dekongo, ala tene: “So ayeke yanga ti mbeni nzapa, so yanga ti zo pëpe.” Hérode ake gondango ndo ti ala ni pëpe, tongaso ange ti Jéhovah apika lo na lo wara mbeni sioni kuâ “teti lo mû gloire so na Nzapa pëpe”. (Kusala 12:20-23). Ka tongana e hinga ti sara tënë na kode wala e yeke fa atënë ti Bible na kode? Tongana a yeke tongaso, zia e gonda Nzapa ndali ti aye so lo mû lege na e ti sara.—1 aCorinthien 4:6, 7; Jacques 4:6.
E sara ye na mbeto pëpe na e kpengba
11, 12. Na lege wa ye so asi na Hénoc afa so Jéhovah ayeke sara si awakua ti lo asara ye na mbeto pëpe nga lo yeke kpengba ala?
11 Tongana na tâ be-ti-molenge e tambela na lege ti Jéhovah, lo yeke sara si e sara ye na mbeto pëpe na e kpengba (Deuteronome 31:6-8, 23). Na mbeto pëpe, Hénoc so aga na molongo mbasambala na yâ ti hale ti Adam atambela na Nzapa na lege so lo sara ye so ayeke mbilimbili na popo ti azo ti ngoi ti lo so ayeke sioni mingi (Genèse 5:21-24). Jéhovah akpengba Hénoc ti fa mbeni kpengba tënë na ala ndali ti so atënë ti yanga ti ala nga na aye so ala sara afa so ala ke Nzapa. (Diko Jude 14, 15.) Mo yeke fa atënë ti fango ngbanga ti Nzapa na mbeto pëpe?
12 Jéhovah afâ ngbanga lani na ndo ti azo ti ngoi ti Noé so akpe mbeto ti Nzapa pëpe na ngoi so lo sara si Kota Moa amû ndo ti sese kue. Ye oko, prophétie ti Hénoc ayeke kpengba e, ndali ti so a-ange ti Nzapa aga nduru awe ti futi azo ti ngoi ti e so akpe mbeto ti Nzapa pëpe (Apocalypse 16:14-16; 19:11-16). Ti kiri tënë na asambela ti e, Jéhovah ayeke mû na e ngangu ti tene e fa tënë, atâa a yeke tënë ti fango ngbanga ti Nzapa wala a yeke tënë ti aye ti nzoni so azo ayeke wara ande na ngoi so Royaume ti Nzapa ayeke komande.
13. Nzapa alingbi ti sara si e sara ye na mbeto pëpe na e kpengba si e hon ndo ti akpale so amû na e vundu. E hinga ni tongana nyen?
13 E yeke na bezoin ti tene Nzapa amû ngangu na e si e hon ndo ti akpale so ayeke mû vundu na e. Na ngoi so Esaü amû awali use so ayeke azo ti mara ti Heth, “ala yeke ye ti vundu na bê ti Isaac na Rebecca [so ayeke babâ na mama ti lo].” Rebecca adema tere ti lo, lo tene: “Mbi nze awe, nzara ti ngbâ na fini agbu mbi mbeni pëpe teti amolenge-wali ti mara ti Heth. Tongana [molenge ti e] Jacob akamata wali na popo ti amolenge ti mara ti Heth, na lo yeke tongana amolenge-wali ti sese so, fini ti mbi asara nzoni na mbi tongana nyen?” (Genèse 26:34, 35; 27:46). Isaac atokua Jacob na mbeni ndo ti mû wali na popo ti azo so ayeke voro Jéhovah. Atâa so Isaac na Rebecca alingbi lani pëpe ti changé ye so Esaü asara, Nzapa amû na ala ndara, lo sara si ala sara ye na mbeto pëpe na lo kpengba ala ti ngbâ be-ta-zo na lo. Tongana e sambela ti tene Jéhovah amû maboko na e, lo yeke sara nga tongaso na e.—Psaume 118:5.
14. Na lege wa kete molenge ti wali ti azo ti Israël afa so lo sara ye na mbeto pëpe?
14 Angu mingi na pekoni, aturugu ti Syrie amû mbeni kete molenge ti wali ti azo ti Israël na ngbâa. Na pekoni, molenge ti wali so asara kua na da ti Naaman, mbeni capitaine ti aturugu ti Syrie so kobela ti buruma asara lo. Molenge ti wali so ahinga so Nzapa amû ngangu na prophète Elisée ti sara amiracle, nga na mbeto pëpe, lo tene na wali ti Naaman, lo tene: “O, tongana seigneur ti mbi ayeke na prophète so ayeke na Samarie! fade lo lungula kobela ti ngiba ti lo!” Naaman ague na kodoro ti Israël na a sava lo na lege ti miracle (2 aGbia 5:1-3). So tâ pendere tapande si molenge ti wali so azia na amaseka so ayeke zia bê ti ala na ndo ti Jéhovah ti sara si ala fa tënë na mbeto pëpe na azo so ayeke fa ye na ala na ekole, na akamarade ti ala ti ekole nga na ambeni zo nde!
15. Ye wa Abdias so ayeke wabatango ye ti da ti Achab asara na mbeto pëpe?
15 Nzapa ayeke kpengba e ti tene e gbu ngangu na ngoi so a sara aye ti ngangu na e. Bâ tapande ti Abdias so ayeke wabatango ye ti da ti Gbia Achab, so ayeke na fini na ngoi ti prophète Elie. Gbia-wali Jézabel amû yanga ti tene a fâ aprophète ti Nzapa. Ye oko, Abdias ahonde aprophète 100, “bale-oku na yâ gamba oko na bale-oku na yâ mbeni gamba”. (1 aGbia 18:13; 19:18). Na mbeto pëpe, mo yeke yeda ande ti mû maboko na aChrétien so a yeke sara ye ti ngangu na ala tongana ti so Abdias asara?
16, 17. Aristarque na Gaïus asara ye lani tongana nyen na ngoi so a sara ye ti ngangu na ala?
16 Tongana a sara ye ti ngangu na e, a lingbi e hinga na bê ti e kue so Jéhovah ayeke duti ande na e (aRomain 8:35-39). Azo saki mingi so ngonzo agbu ala alondo na tere ti Aristarque na Gaïus so ayeke sara kusala maboko na maboko na Paul na ngoi so ala yeke na kota lando so a yeke sara théâtre dä na kodoro ti Ephèse. Démétrius so ayeke mbeni zo ti lekengo aye na argent apusu gbâ ti azo so ti londo na tere ti ala. Lo na amba ti lo so ayeke leke akete da ti vorongo nzapa so a iri lo Artémis, wala Diane ayeke wara nginza mingi na peko ti aye so ala leke na ala yeke kä. Tongaso, ala yeke na mbeto ti tene fango tënë ti Paul asara si gbâ ti azo ti gbata ni ake ti voro anzapa ti wataka na tongaso ala vo ye ti ala mbeni pëpe. Gbâ ti azo so agbu Aristarque na Gaïus, ala gue na ala na yâ ti ndo ti sarango théâtre ni na ala dekongo ngangu, ala tene: “Diane ti azo ti Ephèse ayeke kota”. Kite ayeke dä pëpe so Aristarque na Gaïus aku ti wara kuâ, me wakuasu ti gbata ni asara si azo ni azia ti dekongo.—Kusala 19:23-41.
17 Tongana mara ti ye tongaso asi na mo, mo yeke gi ti sara mbeni ye nde so ayeke ga na mo kpale mingi pëpe? Mbeni ye oko afa pëpe so Aristarque na Gaïus asara mbeto. Teti so Aristarque ayeke zo ti Thessalonique, lo hinga so fango nzo tënë alingbi ti sara si a sara ye ti ngangu na zo. Mbeni lâ, gbâ ti azo alondo na tere ti Paul na ngoi so lo yeke fa tënë kâ (Kusala 17:5; 20:4). Teti so Aristarque na Gaïus atambela na lege ti Jéhovah, lo mû ngangu na ala na lo sara si ala sara ye na mbeto pëpe na ala gbu ngangu na ngoi so a yeke sara ye ti ngangu na ala.
Sara ye teti nzoni ti azo
18. Na lege wa Priscille na Aquilas asara ye ndali ti nzoni ti amba ti ala?
18 Atâa a yeke sara ye ti ngangu na e fadeso wala a yeke sara ni pëpe, a yeke nzoni e bi bê ti e na amba ti e aChrétien. Priscille na Aquilas ‘agi ye’ wala ala gi ti sara ye teti nzoni ti ambeni zo. (Diko aPhilippien 2:4.) Koli na wali so amû peut-être da ti lango na Paul na ngoi so lo yeke na kodoro ti Ephèse, ndo so Démétrius so ayeke leke aye na argent apusu gbâ ti azo ti londo na tere ti lo. Ye so apusu peut-être lani Aquilas na Priscille ti duti nduru ti “wara kui” ndali ti Paul (aRomain 16:3, 4; 2 aCorinthien 1:8). Laso, ti bi bê na aita ti e so azo ayeke sara ye ti ngangu na ala ayeke sara si e “duti na ndara tongana angbo”. (Matthieu 10:16-18). E yeke sara hange na ngoi so e yeke sara kusala ti e nga e yeke ke ti fa iri ti ala wala ti fa ambeni tënë na ndo ti ala na azo so ayeke sara ngangu na ala.
19. Aye ti nzoni wa la Dorcas asara ndali ti aita?
19 Alege ti fa so e bi bê ti e na aita ti e aChrétien ayeke mingi. Tongana ye atia ambeni ita, a yeke nzoni e mû maboko na ala ti wara ye so ala yeke na bezoin ni tongana lege ayeke dä (aEphésien 4:28; Jacques 2:14-17). Na yâ ti kongregation ti Joppé na ngoi ti akozo Chrétien, mbeni ita-wali ayeke dä so iri ti lo ayeke Dorcas. Ita-wali so ahinga ti mû ye na azo. (Diko Kusala 9:36-42.) Dorcas “asi na nzo kusala, na lo mû matabisi” so na popo ni a yeke wara abongo so lo leke ndali ti awomua so ye atia ala. Na ngoi so lo kui na ngu 36, awomua aduti na vundu mingi. Nzapa asara kusala na bazengele Pierre ti zingo Dorcas, na kite ayeke dä pëpe so lo yeke na ngia ti mû tanga ti fini ti lo kue ti fa nzo tënë nga ti sara anzoni ye ndali ti aita. So tâ ngia si e yeke na ni so na popo ti aChrétien a yeke wara mara ti awali tongaso, so ayeke kion pëpe!
20, 21. (a) Ti wa zo andu bingo bê na azo tongana nyen? (b) Ye wa mo lingbi ti sara ti wa azo?
20 E yeke fa so e bi bê ti e na aita na lege so e yeke wa ala (aRomain 1:11, 12). Silas so ayeke sara kusala lani maboko na maboko na Paul ayeke wa amba ti lo mingi. Na pekoni so a mû desizion na ndo ti tënë ti fango ganza na ngu 49, wabatango bungbi so ayeke na Jérusalem atokua azo ti gue na lettre ni na aChrétien so ayeke na yâ ti akodoro nde nde. Silas, Jude, Barnabas nga na Paul ague na lettre so na Antioche. Kâ, Silas na Jude ‘awa aita na tënë mingi, na ala sara si ala kpengba.’—Kusala 15:32.
21 Na pekoni, a bi Paul na Silas na da ti kanga na kodoro ti Philippes, me yengingo ti sese asara si a zi ala. So tâ ngia si ala yeke na ni ti fa tënë na zo ti batango da ti kanga ni na ti bâ lo na azo ti da ti lo kue aga aChrétien! Kozo ti tene ala zia gbata so, Silas na Paul awa aita ni (Kusala 16:12, 40). Legeoko tongana ti so Paul na Silas asara, gi ti wa amba ti mo na lege ti acommentaire ti mo, ti adiskur na adevoir ti mo nga na lege ti fango tënë so mo sara na bê ti mo kue. Nga, tongana mo yeke na mbeni ‘tënë ti wango na azo, tene ni’.—Kusala 13:15.
Ngbâ ti tambela na lege ti Jéhovah
22, 23. Na lege wa e lingbi biani ti wara aye ti nzoni na lege ti aye so a sû na yâ ti Bible?
22 A yeke nzoni e kiri singila mingi ndali ti atâ ye so asi na so a sû tënë ni na yâ ti Mbeti ti Nzapa, lo so ayeke “Nzapa so atënë ti lo ayeke kpengba zo”! (2 aCorinthien 1:3; Byington). Tongana e ye ti wara aye ti nzoni na lege ti aye so Bible asara tënë ni, a lingbi e sara ye alingbi na aye so e manda nga a lingbi e zia lege na yingo vulu ti Nzapa ti fa lege na e.—aGalate 5:22-25.
23 Ti gbu li na ndo ti aye so a sû tënë ni na yâ ti Bible ayeke mû maboko ande na e ti duti na asarango ye so anzere na bê ti Nzapa. A yeke sara si songo ti e na Jéhovah akpengba, lo so ayeke mû na e “ndara, na hingango ye, na ngia”. (Zo-ti-fa-tene 2:26). Ye so ayeke mû lege na e ti zia ngia na bê ti Nzapa so aye azo mingi (aProverbe 27:11). Zia e leke na bê ti e ti sara tongaso na lege so e yeke ngbâ lakue ti tambela na lege ti Jéhovah.
Mo yeke kiri tënë tongana nyen?
• Tongana nyen mo lingbi ti fa so zo alingbi ti zia bê ti lo na ndo ti mo?
• Ngbanga ti nyen a yeke nzoni e duti na “be-kota-pepe”?
• Na lege wa aye so a sû na yâ ti Bible alingbi ti mû maboko na e ti sara ye na mbeto pëpe?
• Na alege wa e lingbi ti fa so e bi bê ti e na aita?
[Ahundango tënë ti manda na ye]
[Foto na lembeti 12]
Jephté so zo alingbi ti zia bê na ndo ti lo nga na molenge ti lo ti wali asara ye alingbi na yanga so Jephté amû, atâa so a yeke kete ye pëpe
[Foto na lembeti 14]
Ala amaseka, ye so kete molenge ti wali ti azo ti Israël asara afa nyen na ala?
[Foto na lembeti 15]
Na lege wa Dorcas amû ye na aita so ye atia ala?