Zia Jéhovah na gbele mo lakue
Zia Jéhovah na gbele mo lakue
“Mbi bâ L’Eternel na gbele mbi lakue.”—PSAUME 16:8.
1. Atënë so a sû na yâ ti Bible alingbi ti sara nyen na ndo ti e?
NA YÂ ti Mbeti ti Nzapa, a yeke wara gbâ ti apendere tënë so a sû na ndo ti lege so Jéhovah asara ye na mbage ti azo. A sara tënë ti azo mingi so amû mbage na yâ ti sarango si ye so Nzapa aleke ti sara aga tâ tënë. Ti tâ tënë ni, atënë ti yanga ti ala nga na akusala ti ala so Bible afa ni ayeke gi pëpe ti tene e diko ni na a nzere na e. Me, aye so a sû na ndo ti ala alingbi ti sara si e ga nduru mingi na Nzapa.—Jacques 4:8.
2, 3. Psaume 16:8 aye ti tene nyen?
2 E kue e lingbi ti wara ye ti nzoni mingi na lege ti ye so asi na azo so Bible asara tënë mingi na ndo ti ala. A yeke azo tongana Abraham, Sara, Moïse, Ruth, David, Esther, bazengele Paul nga na ambeni zo nde. Ye oko, ti hinga tënë na ndo ti azo so Bible asara tënë ti ala mingi pëpe alingbi ti ga nga na ye ti nzoni na e. Ti gbu li na ndo ti atënë so a sû na yâ ti Bible alingbi ti mû maboko na e ti sara ye ague oko na tënë ti zo ti sungo psaume so atene: “Mbi bâ L’Eternel na gbele mbi lakue; teti Lo yeke na koti ti mbi, ye alingbi yengi mbi pëpe.” (Psaume 16:8). Atënë so aye ti tene nyen?
3 Fani mingi, mbeni turugu ayeke gbu epée ti lo na maboko ti lo ti koli na lo yeke gbu vala ti lo na maboko ti lo ti wali. Ye so asara si mbeni ye ti bata lo ayeke pëpe na mbage ti koli. Ye oko, tongana mbeni kamarade ti lo aluti na tere ti lo na mbage ti koli, lo yeke bata lo. Tongana e ngbâ lakue ti pensé na ndo ti Jéhovah na ti sara ye so bê ti lo aye, lo yeke bata e. Tongaso, zia e bâ tongana nyen bango ambeni tënë ti Bible alingbi ti kpengba mabe ti e na asara si e ‘bâ L’Eternel na gbele e lakue.’
Jéhovah ayeke kiri tënë na asambela ti e
4. Mû mbeni tapande ti Bible so afa so Nzapa ayeke kiri tënë na asambela.
4 Tongana e zia Jéhovah na gbele e lakue, lo yeke kiri tënë na asambela ti e (Psaume 65:3; 66:19). Ye so asi na Eliézer, mbeni wakua ti Abraham so peut-être ngu ti lo ague na li ni mingi ahon ti amba ti lo kue, afa so tënë so ayeke tâ tënë. Abraham atokua lo na kodoro ti Mésopotamie ti gi mbeni wali so akpe mbeto ti Nzapa teti molenge ti lo Isaac. Eliézer asambela ti tene Nzapa afa lege na lo, na lo bâ so Nzapa asara ni na ngoi so Rebecca atö ngu na achameau ti Eliézer. Teti so Eliézer asambela na bê ti lo kue, lo wara wali so na pekoni aga wali ti Isaac so lo ye lo mingi (Genèse 24:12-14, 67). Biani, Abraham atokua wakua ti lo ti sara mbeni kpengba kua. Me ti e, e hinga na bê ti e kue so Jéhovah ayeke mä asambela ti e.
5. Ngbanga ti nyen e lingbi ti tene so même gi mbeni nduru sambela so zo asara na yâ ti bê ti lo alingbi ti ga na ye ti nzoni?
5 Na ambeni ngoi, a hunda ti tene e sambela hio ti hunda na Nzapa ti mû maboko na e. Mbeni lâ, Artaxerxès gbia ti Perse abâ so Néhémie so ayeke zo ti mungo ye ti nyongo ni na lo ayeke na vundu. Gbia ni ahunda lo, lo tene: “Ye so mo hunda ayeke nyen?” Hio “tongaso [Néhémie asambela] Nzapa ti yayu.” Néhémie asambela gi na yâ ti bê ti lo. Lo bâ so lo lingbi pëpe ti tene mbeni yongoro sambela. Ye oko, Nzapa akiri tënë na sambela so ndali ti so gbia ni amû maboko na Néhémie ti kiri ti leke gbagba ti Jérusalem. (Diko Néhémie 2:1-8.) Biani, même gi mbeni nduru sambela so zo asara ni na yâ ti bê ti lo alingbi ti ga na ye ti nzoni mingi.
6, 7. (a) Tapande wa Epaphras azia na ndo ti tënë ti sambela? (b) Ngbanga ti nyen a yeke nzoni e sambela ndali ti amba ti e?
6 A hunda na e ti “sambela teti ambeni zo na popo ti” e, atâa so mbeni ye afa na e hio pëpe so Nzapa akiri tënë na sambela ti e (Jacques 5:16). Epaphras so ayeke “tâ zo ti kusala ti Christ” asambela na bê ti lo kue ndali ti amba ti lo so atënë ti mabe ti lo na ala ayeke oko. Na ngoi so Paul ayeke na Rome, lo sû mbeti so na yâ ni lo tene: “Epaphras, lo so ayeke mbeni oko ti i [aColossien] na boi ti Christ Jésus, abara i, lo yeke tiri teti i lakue na yâ sambela ti lo, si i luti tongana azo so alingbi kue, na i hinga na bê ti i biani ye kue so Nzapa aye. Teti mbi sara tënë ti témoin ti lo, lo yeke na nzara ti i mingi, na ti ala ti kodoro ti Laodicée, na ti ala ti kodoro ti Hiérapolis.”—aColossien 1:7; 4:12, 13.
7 Colosses, Laodicée nga na Hiérapolis ayeke agbata ti Asie Mineure. A-Chrétien ti gbata ti Hiérapolis aduti na popo ti azo so ayeke voro mbeni nzapa so a iri lo Cybèle. Ala ti Laodicée aduti na popo ti azo so amû ngoi ti ala kue ti gi amosoro. Tënë ti ndara ti azo so aChrétien ti Colosses aduti na popo ti ala alingbi ti sara ngangu mingi na ndo ti ala (aColossien 2:8). A yeke ye ti dongo bê pëpe so Epaphras so ayeke oko ti aChrétien ti Colosses ‘ayeke tiri lakue na yâ sambela ti lo’ teti amba ti lo so ayeke na gbata ti Colosses. Bible afa pëpe lege so Nzapa akiri tënë na sambela ti Epaphras, me lo ngbâ lani lakue ti sambela ndali ti amba ti lo. E nga kue, a yeke nzoni e ngbâ lakue ti sambela ndali ti aita ti e. Atâa so e yeke gi pëpe ti ‘yôro yanga na yâ ti tënë ti mbeni zo’, peut-être e hinga so mbeni zo ti sewa ti e wala mbeni kamarade ti e awara mbeni ngangu tara so alingbi ti sara si mabe ti lo atï (1 Pierre 4:15, Fini Mbuki, 2001). A yeke tâ na lege ni ti tene e zia tënë ti zo ni na yâ ti sambela ti e. Asambela ti ambeni zo amû maboko na Paul, na asambela ti e nga alingbi ti ga na aye ti nzoni mingi.—2 aCorinthien 1:10, 11.
8. (a) E hinga tongana nyen so a-ancien ti Ephèse abâ sambela na nene ni mingi? (b) Ngbanga ti nyen a yeke nzoni e sara ye tongana a-ancien ti Ephèse?
8 A hinga e tongana azo so abâ sambela na nene ni mingi? Na pekoni so Paul atingbi na a-ancien ti Ephèse, “lo kuku na sese, lo sambela na ala kue.” Na pekoni, “ala kue atoto na vundu mingi, ala tï na ndogo ti Paul, ala hunu yanga ti lo. Ala yeke na vundu mingi teti tënë so lo tene, fade ala bâ lê ti lo mbeni pëpe.” (Kusala 20:36-38). E hinga iri ti a-ancien so kue pëpe, me a yeke polele so ala yeke akoli so abâ sambela na nene ni mingi. Biani, a lingbi e bâ sambelango Nzapa tongana mbeni nzoni ye so lo mû na e. Nga, a yeke nzoni e ‘yä na nduzu maboko ti e ti nzoni-kue’ na hingango so Babâ ti e ti yayu ayeke kiri tënë na asambela ti e.—1 Timothée 2:8.
Mä yanga ti Nzapa na yâ ti ye kue
9, 10. (a) Tapande wa amolenge ti Tsélophcad ti wali azia? (b) Tapande ti amolenge ti Tsélophcad so amä yanga ayeke pusu aChrétien so ade kumbamba ti duti na bango ndo wa na ndo ti mariage?
9 Ti pensé lakue na ndo ti Jéhovah ayeke mû maboko na e ti mä yanga ti lo, na e yeke wara aye ti nzoni na pekoni (Deutéronome 28:13, 14; 1 Samuel 15:22). Ye so ahunda ti tene e duti nduru ti mä yanga. Gbu li na ndo ti bango ndo ti amolenge ti Tsélophcad ti wali oku, so ayeke lani na ngoi ti Moïse. Na popo ti azo ti Israël, a yeke gi amolenge ti koli la ayeke wara ka ye ti héritier na peko ti ababâ ti ala. Tsélophcad akui sân ti dü amolenge ti koli; na Jéhovah aleke ti tene amolenge ti lo ti wali oku so awara ye ti peko ti lo kue, me a lingbi ala sara mbeni ye kozoni si. A lingbi ala sara mariage na amolenge ti koli ti kete mara ti Manassé tongaso si aye so ala wara angbâ gi na yâ ti kete mara ti ala ni.—Nombre 27:1-8; 36:6-8.
10 Amolenge ti Tsélophcad ayeke na mabe so tongana ala mä yanga ti Nzapa, aye so ala yeke sara ayeke ga nzoni. Bible atene: “Amolenge ti Tsélophcad ti wali asara ye so L’Eternel akomande Moïse; teti ambeni molenge ti ita ti babâ ti ala akamata na wali, Machla, Thirtsa, Hogla, Milca, na Noa, amolenge ti Tsélophcad ti wali. Akoli so akamata ala na wali ayeke azo ti afami ti amolenge ti Manassé molenge ti Joseph; na ye ti héritier ti ala angbâ na mara ti kete mara ti babâ ti ala.” (Nombre 36:10-12). Awali ti mango yanga so asara ye so Jéhovah ahunda na ala (Josué 17:3, 4). Mara ti mabe tongaso ayeke pusu awali Chrétien so ayeke akumbamba na so akpengba na lege ti yingo ti mä yanga ti Nzapa na ti sara mariage “gi na yâ Seigneur.”—1 aCorinthien 7:39.
11, 12. Na lege wa Caleb afa so lo zia bê ti lo kue na Nzapa?
11 A lingbi e mä yanga ti Jéhovah na yâ ti ye kue, tongana ti so Caleb so ayeke mbeni molenge ti Israël asara (Deutéronome 1:36). Na pekoni so a zi amolenge ti Israël na sese ti Egypte na ngu 1513 kozo ti Christ, Moïse atokua awakala 12 ti bâ sese ti Canaan. Me gi awakala 2, so ti tene Caleb na Josué la ahunda na azo ni ti zia bê ti ala kue na Nzapa nga ti gue ti mû sese ni (Nombre 14:6-9). Ngu 40 tongaso na pekoni, Josué na Caleb angbâ lakue na fini nga ala ngbâ ti mû peko ti Jéhovah na bê ti ala kue. Na ndo ni, Nzapa asara kusala na Josué ti fa lege na azo ti Israël ti lï na Sese ti Zendo. Ye oko, a lingbi ti tene so awakala 10 so ayeke na mabe pëpe akui na ngoi so amolenge ti Israël ayeke fono teti ngu 40 na yando.—Nombre 14:31-34.
12 Caleb so angbâ na fini na pekoni so amolenge ti Israël afono na yando teti ngu 40 aluti lani na gbele ti Josué na lo tene: “Mbi tambela na peko ti L’Eternel Nzapa ti mbi na bê ti mbi kue.” (Diko Josué 14:6-9.) Caleb so ayeke na ngu 85 ahunda ti tene a mû na lo mbeni sese so ahoto ayeke dä tongana ti so Nzapa amû zendo ni na lo, atâa so awato so ayeke na akota gbata so gbagba ti bira ayeke na tere ni alango na ndo ni so.—Josué 14:10-15.
13. Atâa atara so e yeke wara, Nzapa ayeke mû maboko na e tongana e sara nyen?
13 Legeoko tongana ti Caleb so ayeke na mabe nga amä yanga, Nzapa ayeke mû maboko na e tongana e ‘tambela na peko ti lo na bê ti e kue.’ Tongana e tingbi na akota kpale, Nzapa ayeke mû maboko na e tongana e ‘tambela na peko ti lo na bê ti e kue.’ Me, a lingbi ti duti ngangu na e ti sara ni na yâ ti fini ti e kue tongana ti so Caleb asara. Na ngoi so Salomon ato nda ti komande, lo yeke mbeni nzoni gbia. Ye oko, awali ti lo apusu lo ti voro ayanda na ngoi so lo ga mbakoro, na “bê ti lo ayeke mbilimbili pëpe na L’Eternel Nzapa ti lo, tongana bê ti David babâ ti lo ayeke mbilimbili na Nzapa.” (1 aGbia 11:4-6). Atâa mara ti atara wa e tingbi na ni, zia e mä yanga ti Nzapa na yâ ti aye kue nga e ngbâ lakue ti zia lo na gbele e.
Zia bê ti mo lakue na Jéhovah
14, 15. Ye so asi na Naomi afa na mo nyen na ndo ti nene ti ziango bê kue na Nzapa?
14 A yeke nzoni e zia bê ti e na Nzapa mbilimbili na ngoi so e yeke na kota vundu ndali ti so e bâ ti e so mbeni nzoni ye ayeke na dawa ti e pëpe. Bâ tapande ti Naomi so aga mbakoro awe, so koli ti lo nga na amolenge ti lo ti koli use akui. Tongana lo londo na kodoro ti Moab lo kiri na Juda, lo dema tere ti lo, lo tene: ‘I iri mbi pëpe Naomi [so ti tene ‘Ye so anzere na mbi’], i iri mbi Vundu; teti Lo Ti Ngangu Ahon Kue asara si mbi wara vundu mingi. Mbi gue na ye so asi singo, na L’Eternel akiri mbi senge na sese ti mbi. I iri mbi Naomi teti nyen? teti L’Eternel asara tënë ti témoin ti ke mbi, na Lo Ti Ngangu Ahon Kue asara ye ti ngangu na mbi.’—Ruth 1:20, 21.
15 Atâa so Naomi ayeke na vundu, mbeti ti Ruth afa so lo ngbâ lakue ti zia bê ti lo kue na Jéhovah. Na ye achangé mingi na yâ ti fini ti lo. Ruth so ayeke wali ti mbeni molenge ti Naomi so akui aga wali ti Boaz na lo dü molenge ti koli. Naomi aga zo ti batango molenge so, na mbeti ti Ruth atene: “Awali so ayeke nduru na lo, ala mû iri na lo, ala tene, a dü molenge-koli na Naomi! ala di iri ti lo Obed; lo yeke babâ ti Isaï, babâ ti David.” (Ruth 4:14-17). Na ngoi so a yeke zingo ande Naomi ti duti na fini na ndo ti sese ge, lo yeke hinga ande so Ruth, so a yeke zingo ande lo nga, ayeke kotara ti Jésus so ayeke Messie ni (Matthieu 1:5, 6, 16). Legeoko tongana ti Naomi, e hinga pëpe wala ye so e bâ e tene ayeke ga nzoni pëpe alingbi ti ga nzoni mbeni lâ. Tongaso, a lingbi e zia bê ti e lakue na Nzapa tongana ti so aProverbe 3:5, 6 awa e, atene: “Zia bê ti mo kue na L’Eternel, na zia bê ti mo na hingango ye ti mo mveni pëpe. Mo bi bê ti mo na Lo na lege ti mo kue, na fade Lo sara si lege ti mo aga mbilimbili.”
Zia bê ti mo kue na ndo ti yingo vulu
16. Yingo vulu ti Nzapa amû maboko tongana nyen na ambeni koli na Israël ti giriri?
16 Tongana e ngbâ lakue ti zia Jéhovah na gbele e, lo yeke fa lege na e na lege ti yingo vulu ti lo (aGalate 5:16-18). Yingo ti Nzapa ayeke lani na ndo ti akoli 70 so a soro ala ti mû maboko na Moïse ti “yô kungba ti azo” ti Israël. A fa gi iri ti Eldad na Médad me yingo ti Nzapa amû maboko na akoli so kue ti sara kusala so a mû na ala (Nombre 11:13-29). Kite ayeke dä pëpe so ala lingbi na kusala so a mû na ala, ala kpe mbeto ti Nzapa, ala yeke azo so a lingbi ti zia bê kue na ndo ti ala nga ala yeke sara ye na lege ni legeoko tongana ti akoli so a soro ala kozoni na ala (Exode 18:21). Laso nga, a-ancien ayeke na mara ti asarango ye so.
17. Ye wa yingo vulu ti Jéhovah asara na yâ ti kusala ti lekengo tabernacle?
17 Yingo vulu ti Jéhovah asara kota ye mingi ti mû maboko na azo ti leke tabernacle na yando. Jéhovah asoro Betsaléel tongana kozo wakode-kua nga na zo ti lekengo tabernacle ni, lo mû zendo ti “sara si lo si na Yingo ti Nzapa, na ndara, na ndara ti hinga nda ti ye, na mayele ti sara kusala ti wakode nde nde kue”. (Exode 31:3-5). Akoli so ayeke na “bê ti awandara” asara kusala na tere ti Betsaléel na Oholiab so ayeke mû maboko na lo na ngoi so ala yeke sara pendere kusala so a mû na ala. Na ndo ni, yingo ti Jéhovah apusu azo so bê ti ala aye ti mû aye mingi ndali ti kusala ni (Exode 31:6; 35:5, 30-34). Legeoko nga, yingo vulu ti Nzapa ayeke pusu awakua ti Jéhovah laso ti sara ye kue so ala lingbi ti sara ti gi Royaume ti Nzapa kozoni (Matthieu 6:33). Peut-être e yeke na ambeni kode, me a yeke nzoni e sambela Nzapa ti mû na e yingo vulu, na e zia si a fa lege na e tongana e ye ti sara kusala so Jéhovah amû na awakua ti lo laso.—Luc 11:13.
Kpe lakue mbeto ti Jéhovah so ayeke komande a-ange
18, 19. (a) Yingo vulu ti Nzapa ayeke pusu azo ti duti na bango ndo wa? (b) Tapande ti Siméon na ti Anne afa na mo nyen?
18 Yingo vulu ti Jéhovah apusu e ti kpe mbeto ti lo, na ye so asara si e zia lo na gbele e lakue. A hunda na awakua ti Nzapa ti giriri, a tene: ‘A lingbi L’Eternel ti Sabaoth aga ye ti mbeto na i.’ (Esaïe 8:13). Na ngoi ti akozo Chrétien, Siméon na Anne ayeke ambakoro so akpe mbeto ti Nzapa na Jérusalem. (Diko Luc 2:25-38.) Siméon ayeke na mabe na yâ ti aprophétie ti gango ti Messie, na lo “yeke ku ye so alungula vundu ti Israël.” Nzapa atuku yingo ti lo na ndo ti Siméon na lo dë bê ti lo so fade lo yeke ngbâ ande na fini juska lo bâ Messie ni. Na a yeke ye so asi lani. Mbeni lâ, kete na pekoni so a dü Jésus, Marie mama ti Jésus na Joseph babâ so abata Jésus aga na lo na yâ ti temple. Yingo vulu apusu Siméon ti tene atënë ti prophétie na ndo ti Messie nga lo fa kozoni awe vundu so ayeke sara ande Marie na ngoi so a yeke kanga ande Jésus na ndo ti keke ti pasi. Me tara ti bâ kota ngia so Siméon awara na ngoi so lo mû “Christ ti Seigneur” na yâ ti maboko ti lo! So tâ pendere tapande ti kpengo mbeto ti Nzapa si Siméon azia na awakua ti Jéhovah laso!
19 Anne so ayeke na ngu 84 ayeke mbeni womua so akpe mbeto ti Nzapa mingi na lo “zia Temple pëpe”. Lo yeke voro Jéhovah bï na lâ “na lege ti ziango kobe na ti sambela.” Anne nga kue ayeke lani dä tongana a ga na Jésus na yâ ti temple. Lo kiri singila mingi ndali ti so lo bâ Messie ni! Lo “mû singila na Nzapa, na lo sara tënë ti Molenge ni na ala kue so ayeke ku lâ ti ton Jérusalem.” Bê ti Anne apusu lo ti fa nzo tënë so na azo. Legeoko tongana ti Siméon na Anne, aChrétien so aga mbakoro awe laso ayeke na ngia mingi ndali ti so atâa ngu ti mbeni zo ague na li ni mingi, lo lingbi ti ga Témoin ti Jéhovah senge.
20. Atâa ngu ti e ayeke mingi wala ayeke mingi pëpe, a yeke nzoni e sara nyen? Ngbanga ti nyen?
20 Atâa ngu ti e ayeke mingi wala ayeke mingi pëpe, a yeke nzoni e zia Jéhovah na gbele e lakue. Na pekoni, lo yeke iri tënë nzoni na ndo ti ngangu so, na tâ be-ti-molenge, e yeke sara ti fa na azo tënë ti dutingo ti Jéhovah tongana gbia nga na apendere kusala ti lo (Psaume 71:17, 18; 145:10-13). Ye oko, tongana e ye ti ne Jéhovah, a lingbi e duti na asarango ye so anzere na lo. Mandango ambeni ye so Bible asara tënë ni alingbi ti fa nyen na e na ndo ti asarango ye so?
Mo yeke kiri tënë tongana nyen?
• E hinga tongana nyen so Jéhovah ayeke mä asambela?
• Ngbanga ti nyen a yeke nzoni e mä yanga ti Nzapa na yâ ti ye kue?
• Atâa tongana e yeke na kota vundu, ngbanga ti nyen a yeke nzoni e zia bê ti e lakue na Jéhovah?
• Yingo vulu ti Nzapa ayeke mû maboko na awakua ti lo tongana nyen?
[Ahundango tënë ti manda na ye]
[Foto na lembeti 8]
Sambela so Néhémie asara na Jéhovah aga na aye ti nzoni
[Foto na lembeti 9]
Ti dabe ti e na aye ti nzoni so Naomi awara ayeke mû maboko na e ti zia bê ti e kue na Jéhovah