A bâ ndara ti Jéhovah na yâ ti aye so lo sara

“Asarango ye ti tere ti Nzapa so lê abâ ni pëpe . . . a bâ ni na lege ti aye so lo sara.”​—AROM. 1:20.

1. Ndara ti dunia so asara nyen na ndo ti azo mingi laso?

LASO a yeke iri azo mingi azo ti ndara atâa so ye oko afa pëpe so ala yeke na ndara. Ambeni atene so mbeni zo ayeke na ndara tongana lo hinga ye mingi. Ye oko, azo ti ndara ti sese so alingbi pëpe ti fa na azo ye so ala lingbi ti sara si gigi ti ala aga nzoni. Me, azo so asara ye so azo tongaso afa na ala aga azo so “amapo ti ngu ayengi ala na so apupu ti fango ye kue ague na ala kirikiri”.​—aÉph. 4:14.

2, 3. (a) Ngbanga ti nyen ‘gi Jéhovah oko ayeke zo ti ndara’? (b) Na lege wa ndara ti Nzapa ayeke nde na ti azo?

² Me ti azo so awara tâ ndara so alondo na Jéhovah Nzapa, ye ni ayeke nde mingi. Na ndo ti Jéhovah, Bible atene so “gi lo oko ayeke zo ti ndara”. (aRom. 16:27). Lo hinga ye kue na ndo ti dunia kue, na popo ni lege so a leke na ni nga na mbaï ni. Andia so afa lege na tambelango ti aye so a créé, so azo azia bê ti ala kue na ndo ni na ngoi so ala yeke gi nda ti aye, a yeke Jéhovah la asigigi na ni kue. Ni la aye so azo ayeke sigigi na ni ayeke ye oko pëpe na lê ti Jéhovah, nga bê ti lo adö pëpe na ndo ti abibe ti azo so azo abâ ni tongana atënë ti kota ndara mingi. “Ndara ti dunia so ayeke ye ti buba na lê ti Nzapa”.​—1 aCor. 3:19.

³ Bible atene na e so Jéhovah “amû ndara” na awakua ti lo (aProv. 2:6). Nde na atënë ti ndara ti azo, ndara so alondo na Nzapa ayeke polele. A gboto lê mingi na ndo ti nzoni gbungo li na a luti mingi na ndo ti tâ hingango ye nga gbungo nda ti ye. (Diko Jacques 3:17.) Ndara ti Jéhovah apika bê ti bazengele Paul mingi. Lo tene: “Bâ, tongana nyen mosoro ti Nzapa, ndara ti lo na hingango ye ti lo ayeke kota! Biani, zo alingbi ti gi nda ti afango ngbanga ti lo pëpe, zo alingbi nga ti hinga alege ti lo kue pëpe.” (aRom. 11:33). Teti so Jéhovah ayeke na ndara so ahon atanga ni kue, e hinga na bê ti e kue so andia ti lo ayeke fa na e ye so e lingbi ti sara si gigi ti e aga nzoni. Kozoni kue, Jéhovah ahinga nzoni mingi ahon tanga ti azo kue ye so e yeke na bezoin ni ti duti na ngia.​—aProv. 3:5, 6.

Jésus ayeke “wakode”

4. Mbeni lege so e lingbi ti hinga na ndara ti Jéhovah ayeke so wa?

⁴ A lingbi ti bâ ndara ti Jéhovah nga na akota sarango ye ti lo na yâ ti aye so lo sara. (Diko  aRomain 1:20.) Ti londo na akete kete ye so Jéhovah asara ti si na akota ni, aye so kue afa na gigi asarango ye ti lo. Atâa ndo wa si e bâ ndo dä, na lê ti nduzu wala na ndo ti sese so e yeke dö ni, e yeke bâ gbâ ti aye so afa so Wasarango e ayeke dä, lo yeke na ndara mingi nga na ndoye. E lingbi ti manda ye mingi na ndo ti lo na gbungo li na ndo ti aye so lo sara.​—Ps. 19:2; És. 40:26.

5, 6. (a) Zo wa la asara kua na tere ti Jéhovah ti sara aye? (b) E yeke bâ ande nyen? Ngbanga ti nyen?

⁵ Na ngoi so Jéhovah “acréé ayayu na sese”, lo yeke gi lo oko pëpe (Gen. 1:1). Bible afa so ngoi mingi kozo ti tene a to nda ti leke aye so lê abâ, Jéhovah asara mbeni créature ti yingo so na lege ti lo Jéhovah asara “tanga ti aye kue”. Créature ti yingo so ayeke oko Molenge ti Nzapa, “kozo ye na popo ti aye kue so Nzapa asara,” so na pekoni aga zo na sese na a iri lo Jésus (aCol. 1:15-17). Jésus nga ayeke na ndara tongana ti Jéhovah. Biani, aProverbe chapitre 8 asara tënë ti Jésus atene lo yeke ndara. Chapitre so atene nga so Jésus ayeke “wakode” ti Nzapa.​—aProv. 8:12, 22-31.

⁶ Tongaso, a yeke bâ ndara ti Jéhovah na Wakode ti lo Jésus na lege ti aye so ala sara na so lê abâ. E lingbi ti manda akpengba ye mingi na lege ni. Zia e bâ aye osio so a sara ni, so aProverbe 30:24-28 atene ala yeke “na ndara mingi”. *

E sara kua ngangu tongana ti akekere

7, 8. Ye wa so akekere ayeke sara agbu bê ti mo mingi?

⁷ Tongana e gbu li na ndo ti lege so a leke na “akete nyama” nga na akua so ala yeke sara, e lingbi ti manda ye même na lege ti ala. Na tapande, bâ ndara ti akange, wala akekere.​—Diko aProverbe 30:24, 25.

⁸ Ambeni zo ti gingo nda ti ye atene so tongana a haka wungo ti azo na ti akekere, a yeke wara akekere 200 000 teti zo oko, na akekere so kue ayeke sara kua ngangu na ndo ti sese nga na gbe ti sese. Akekere abungbi tere ti ala na yâ ti akota groupe, nga na yâ ti mingi ti agroupe so a yeke wara mara ti akekere ota: awali-gbia ni, akoli ni nga na awakua ni. Mara ti kekere oko oko ayeke sara kua ndali ti nzoni ti groupe ni kue. A yeke wara mbeni mara ti kekere so  ayeke na nzoni kode ti lekengo jardin mingi. Kete nyama so ayeke leke sese ti jardin ni nzoni, lo yeke zi ye so lo lu ni kozo awe ti lu ni na mbeni ndo nde nga lo yeke fâ akete maboko ti gugu so lo lu si adü gbani. Azo ti gingo nda ti ye abâ so kota zo ti sarango jardin so ayeke sara ngangu alingbi na wungo ti kobe so kota groupe ti lo ayeke na bezoin ni. *

9, 10. Tongana nyen e lingbi ti mû tapande ti akekere so ayeke sara kua ngangu?

⁹ E lingbi ti manda ye na lege ti akekere. Ala fa na e so tongana e ye ti bâ nzoni, a lingbi e sara kua ngangu. Bible atene: “Mo zo ti goigoi, mo gue mo bâ akange [wala, akekere], bi bê ti mo na lege ti ala, mo ga zo ti ndara. Ala yeke na mokonzi pëpe, wala kapita, wala zo ti komande ala, me ala leke kobe ti ala na ngoi ti lâ, na ala bungbi kobe ti ala na ngoi ti fango le-kobe.” (aProv. 6:6-8). Jéhovah na Wakode ti lo Jésus ayeke azo so asara kua mingi. Jésus atene: “Babâ ti mbi angbâ ti sara kua juska fadeso, na mbi kue mbi ngbâ ti sara kua.”​—Jean 5:17.

¹⁰ Teti so e yeke mû tapande ti Nzapa na ti Christ, e nga kue a yeke nzoni e sara kua ngangu. Atâa kusala wa e yeke sara na yâ ti bungbi ti Jéhovah, a yeke nzoni e kue e yeke na “ye mingi ti sara na yâ ti kusala ti Seigneur”. (1 aCor. 15:58). Tongaso, zia e sara ye alingbi na wango so Paul amû na aChrétien ti Rome, lo tene: “Ala sara kua ti ala na goigoi pëpe. Zia yingo aduti tongana wâ na yâ ti tere ti ala. Ala sara na Jéhovah tongana angbâa.” (aRom. 12:11). Ngangu so e yeke sara ti sara ye so bê ti Jéhovah aye ayeke ngbâ senge pëpe ndali ti so Bible adë bê ti e, atene: “Nzapa ayeke pëpe zo so ayeke mbilimbili pëpe si lo girisa kusala ti ala nga na ndoye so ala fa teti iri ti lo.”​—aHéb. 6:10.

Batango songo ti e na Nzapa

11. Fa ambeni sarango ye ti asibisi.

¹¹ Leli, wala sibisi ayeke nga mbeni kete nyama so e lingbi ti manda akpengba ye mingi na lege ti lo. (Diko aProverbe 30:26.) Lo kpa ndaramba me, mê ti lo ayeke kete, na agere ti lo ayeke nduru. Kete nyama so ayeke lango na ando so atênë ayeke mingi dä. Lê ti sibisi so aza mingi amû maboko mingi na lo, nga teti so lo yeke lango na yâ ti adû ti atênë, aye so abata lo si asioni nyama ate lo pëpe. Gbâ ti asibisi ayeke lango ka ndo oko, ye so amû maboko na ala ti bata tere ti ala nga ti tomba dê na tere ti ala. *

12, 13. E lingbi ti manda nyen na lege ti sibisi?

¹² E lingbi ti manda nyen na lege ti sibisi? Kozoni kue, bâ so nyama so ayeke bata tere ti lo si a sara sioni na lo pëpe. Lo yeke sara kua nzoni na lê ti lo so aza ti bâ na asioni nyama na ngoi so ala ngbâ yongoro, nga lo yeke duti nduru na adû ti lo so alingbi ti mû maboko na lo ti bata tere ti lo. Legeoko nga, a lingbi lê ti e akpengba si e bâ asioni ye ti dunia ti Satan so ayeke hara e. Bazengele Pierre awa aChrétien, lo tene: “Ala zia li ti ala kpô, zia lê ti ala akpengba. Wato ti ala Zabolo ayeke tambela tongana mbeni bamara so ayeke toto, na lo yeke gi mbeni zo ti te lo.” (1 Pi. 5:8). Na ngoi so Jésus ayeke na ndo ti sese, lê ti lo akpengba, lo sara hange lakue na aye kue so Satan ayeke sara ti pusu lo ti duti be-ta-zo pëpe (Mat. 4:1-11). Jésus ayeke mbeni nzoni tapande teti adisciple ti lo.

¹³ Mbeni ye so ayeke sara si lê ti e akpengba ayeke ti gi ti bâ nzoni na lege ti aye kue so Jéhovah aleke ti bata e na lege ti yingo. A lingbi e bâ na nene ni mandango Bible nga na guengo na abungbi (Luc 4:4; aHéb. 10:24, 25). Na ndo ni, legeoko tongana ti so asibisi ayeke bâ nzoni na dutingo ndo oko na amba ti ala, zia e ngbâ nduru na amba ti e aChrétien si e lingbi ti “kpengba tere na popo ti e”. (aRom. 1:12). Tongana e gi ti bâ nzoni na lege ti aye so Jéhovah aleke ti bata na e, e fa so e yeda na tënë ti wasungo psaume David, so atene: “L’Éternel ayeke Kota Tênë ti mbi, Gbada Ti Bira ti mbi, na Zo Ti Zi mbi; Lo yeke Nzapa ti mbi, Tênë ti mbi, fade mbi kpe na Lo ti bata tere ti mbi.”​—Ps. 18:3.

 Ngbâ ti gbu ngangu atâa kangango lege

14. Atâa so gbadora oko alingbi peut-être pëpe ti zia mbeto na bê ti zo, a lingbi ti tene nyen tongana ala yeke gbani?

¹⁴ E lingbi nga ti manda ye na lege ti kih, wala gbadora. Gbadora oko ayo centimètre oku senge, na lo lingbi pëpe ti zia mbeto na bê ti zo; me tongana ala yeke gbani gbani, ala yeke sara ni. (Diko aProverbe 30:27.) Azo ahinga so agbadora ayeke buba ye mingi; agbadora alingbi ti te alê ti kobe so akpengba awe na yâ ti mbeni yaka kue kue kue. Bible ahaka toto ti gango ti akete nyama, so na yâ ni a yeke wara agbadora, na toto ti apuse ti mbarata nga na ti wâ so ayeke gbi hulengo pere (Joël 2:3, 5). Azo ayeke sara wâ ti gi ti kanga lege na gango ti gbâ ti agbadora, me mingi ni ye so ayeke kanga lege na ala pëpe. Ndali ti nyen? Agbadora so wâ azö ala ayeke tï na lê ti wâ ni na ala mingo ni, na tongaso atanga ni ahon na devant. Atâa so ala yeke pëpe na gbia wala mokonzi, agbadora ayeke sara ye tongana aturugu so a leke ala nzoni, so ayeke hon ndo ti akpale kue so ala yeke wara. *​—Joël 2:25.

15, 16. Nyen la afa so awafango tënë ti Royaume laso ayeke sara ye tongana agbadora?

¹⁵ Prophète Joël ahaka kusala ti awakua ti Jéhovah na ti agbadora. Lo tene: “Ala kpe tongana awalombe; ala ma gbagba ti bira tongana azo ti bira; ala kue atambela na lege ti ala mveni, ala zia lege ni pëpe. Mbeni oko [apusu] fon lo pëpe; ala oko oko kue atambela na lege ti ala mveni; [atâa so ambeni atï na lege ti aye ti bira, atanga ni angbâ lakue ti gue na devant, FD].”​—Joël 2:7, 8.

¹⁶ Prophétie so afa nzoni mingi lege so awafango tënë ti Royaume ayeke sara ye laso. Mbeni “gbagba” ti kanga lege na ala ti fa tënë ayeke dä pëpe. Ala mû tapande ti Jésus, so angbâ lani lakue ti sara ye so bê ti Nzapa aye atâa so azo mingi ake lo (És. 53:3). A yeke tâ tënë so ambeni Chrétien “atï na lege ti aye ti bira” na lege so a fâ ala ndali ti mabe ti ala. Ye oko, fango tënë angbâ lakue ti gue, na wungo ti awafango tënë angbâ lakue  ti gue na li ni. Ti tâ tënë ni, fani mingi, sarango ngangu asara si tënë ti Royaume asi na azo so ayeke na ndo so a yeke ngangu ti tene tënë ti Royaume asi dä (Kus. 8:1, 4). Même tongana azo asara pëpe nzara ti mä tënë so mo yeke fa wala ala gi ti kanga lege na mo, mo yeke ngbâ ti gbu kua ti mo ti fango tënë ngangu, tongana ti so agbadora ayeke gbu ngangu na yâ ti kua ti ala?​—aHéb. 10:39.

“Hule na tere ti ye so ayeke nzoni”

17. Ngbanga ti nyen gere ti kete kada ayeke collé ngangu na tere ti aye so kutu ayeke dä pëpe?

¹⁷ Na bango ni, ngangu so sese ayeke na ni ti gboto aye na mbage ti lo asara ye oko pëpe na ndo ti kete kada ti da. (Diko aProverbe 30:28.) Biani, bê ti azo ti senda-ye adö na ndo ti ngangu so kete créature so ayeke na ni ti montê na tere ti amur nga même ti hara na tere ti mbeni plafond so kutu ayeke dä pëpe sân ti tï. Nyen la amû lege na kete kada so ti sara ni? A yeke pëpe mbeni colle si amû lege na lo ti sara tongaso. Na agbe ti gere ti kete kada, a yeke wara akutu; na tere ti kutu oko oko kue, a yeke wara ambeni ye so ayeke tongana kuä ti tere na so ayeke saki mingi. Aye ni so ayeke na akete kete kamba ngbangbo mingi so yanga ni akpa akete kpangbala sembe. Angangu so alondo na akete kamba so oko oko kue amû lege na kete kada so ti hara na tere ti mbeni ye sân ti tï, même ti hara na lê ti tatara. Ngangu so kete kada ayeke na ni ti sara ye so apika bê ti azo ti gingo nda ti ye mingi. Ni la ala tene so tongana a sigigi na aye so agbu ye tongana gere ti kada, a lingbi ti sara kua na ni tongana mbeni ngangu colle. *

18. E yeke sara tongana nyen ti hinga so e ngbâ lakue ti “hule na tere ti ye so ayeke nzoni”?

¹⁸ E lingbi ti manda nyen na lege ti kete kada ti da? Bible awa e atene: “Ala ke na beoko ye so ayeke sioni, ala hule na tere ti ye so ayeke nzoni.” (aRom. 12:9). Aye ti sioni so amû ndo na yâ ti dunia ti Satan alingbi ti sara si e gbu akpengba-ndia ti Nzapa ngangu mbeni pëpe. Na tapande, tongana e lë songo na azo so ayeke bata pëpe andia ti Nzapa, atâa na ekole, na place ti kua wala na lege ti aye tongana afilm so na yâ ni azo ayeke sara asioni ye, a lingbi ti sara si e bâ na nene ni mbeni pëpe sarango ye so ayeke nzoni. Zia si mara ti ye tongaso asi na mo pëpe. Bible awa e atene: “Mo bâ mo mveni tongana wandara pëpe.” (aProv. 3:7). Me sara ye alingbi na wango ti ndara so Moïse amû na awakua ti Jéhovah ti giriri, lo tene: “A lingbi mo kpe mbeto ti L’Éternel Nzapa ti mo, na mo sara na Lo, na mo zia bê ti mo na Lo,” wala mo ngbâ nduru na lo (Deut. 10:20). Tongana e ngbâ nduru na Jéhovah, e yeke mû tapande ti Jésus, so Bible atene na ndo ti lo atene: “Mo ndoye ye so ayeke mbilimbili na mo ke tënë ti kpengo ndia pëpe.”​—aHéb. 1:9.

Aye so e manda na lege ti aye so a sara

19. (a) Asarango ye wa ti Jéhovah mo yeke bâ na yâ ti aye so a sara? (b) Na lege wa e lingbi ti bâ nzoni na lege ti ndara ti Nzapa?

¹⁹ Tongana ti so e bâ, a yeke bâ asarango ye ti Jéhovah polele na lege ti aye so lo sara, nga e lingbi ti manda anzoni ye na lege ti aye so. Tongana e yeke gi mingi ahon ti hinga nda ti akusala ti Jéhovah, bê ti e ayeke dö mingi na ndo ti ndara ti lo. Ti dengi mê na ndara ti Nzapa ayeke sara si e wara ngia laso ahon ti kozo nga ayeke bata e na yâ ti angoi so ayeke ga (Zo-ti. 7:12). E wani e yeke bâ so atënë ti aProverbe 3:13, 18 ayeke tâ tënë. Versê ni atene: “Ngia ayeke na zo so awara ndara, na zo so agi lege ti hinga nda ti ye. Lo yeke keke so amû fini na ala so agbu lo, na ngia ayeke na azo oko oko kue so abata lo.”

[Akete tënë na gbe ni]

Mo dabe ti mo na ni?

Akpengba ye wa e manda na lege ti . . .

• kekere?

• sibisi?

• gbadora?

• kada?

[Ahundango tënë ti manda na ye]

[Afoto na lembeti 18]

Gbâ ti asibisi ayeke ngbâ nduru na mba ti bata tere ti ala. Mo yeke sara tongaso?

[Afoto na lembeti 20]

A-Chrétien ayeke ngbâ ti sara kua ti ala tongana ti agbadora

[Foto na lembeti 20]

A-Chrétien ahule na tere ti ye so ayeke nzoni tongana ti so gere ti kada agbu tere ti mur

[Lingu ti foto ni]

Stockbyte/Getty Images