Tongana mo yeke babâ wala mama ti mbeni molenge so akono awe, si mo na lo amä tere ape, a yeke mbeni ye so ayeke ngangu mingi ti hon ndo ni na a hunda ti kanga bê mingi. Maria, so molenge ti lo ti wali ayeke na ngu 14 na Brésil, atene: “Tongana mbi suku na molenge ti mbi si lo ye ti mä mbi ape, a yeke son ka bê ti mbi sioni. A sara si e use kue e yeke dekongo na ndo ti mba.” Carmela, na Italie, awara mara ti kpale ni so. Lo tene: “Tongana mbi na molenge ti mbi ti koli e papa, gi dengo kongo la ahon ndo ti e, na a yeke kaï gi tongana lo kanga tere ti lo na yâ ti chambre ti lo.”

Nyen la asara si ambeni maseka aye dikongo tënë mingi tongaso? Ala mû gi peko ti sarango ye ti amba ti ala la? Peut-être, teti so Bible atene akamarade ayeke sara ye mingi na ndo ti mba, ala lingbi ti pusu mba ti sara nzoni ye wala ti sara sioni ye (aProverbe 13:20; 1 aCorinthien 15:33). Nga, gbâ ti aye ti ngia so laso azo ayeke sigigi na ni ndali ti amaseka ayeke ati so amolenge ayeke sara kpengba-li na babâ na mama ti ala.

Me ambeni ye nde ayeke nga dä so a lingbi mo bâ ni, so tongana mo hinga tongana nyen la aye ni so alingbi ti sara ngangu na ndo ti molenge ti mo, a yeke mû maboko na mo ti leke ni sân ti wara kpale. Zia e bâ ambeni tapande ni.

Bazengele Paul atene: “Tongana mbi de lani kete molenge, mbi yeke sara tënë tongana kete molenge, mbi yeke gbu li tongana kete molenge, kode ti sarango tënë ti mbi ayeke tongana ti kete molenge, me so mbi ga koli awe, mbi zia lege ti asarango ye ti kete  molenge awe.” (1 aCorinthien 13:11). Tongana ti so Paul atene, pensé ti amolenge na ti akota zo ayeke oko ape. Tongana nyen?

Na li ti akete molenge, tongana a tene na ala a tene ye tongaso ayeke nzoni, a yeke nzoni; wala ye tongaso ayeke sioni, a yeke sioni. Me ti akota zo, tongana mbeni tënë ayeke polele kue ape, ala yeke gbu ka li ti ala na ndo ni nzoni si ala hinga na tënë ni mbilimbili wala si ala mû desizion na pekoni. Na tapande, tongana ala ye ti sara mbeni ye, ala yeke bâ wala ye so ala ye ti sara so ayeke nzoni wala ayeke sioni nga ye ni so ayeke sara nyen na ndo ti zo. A lï na yâ ti sarango ye ti tere ti ala awe. Me ti amaseka, a yeke ti lo fini ye na ala.

Bible awa amaseka ti gi ti “gbu li nzoni.” (aProverbe 1:4, FD). Lo wa nga aChrétien kue ti sara kua nzoni na “hingango ndo ti ala” wala na fason ti gbungo li ti ala (aRomain 12:1, 2; aHébreu 5:14). Na ambeni ngoi, fason ti gbungo li ti molenge ti mo alingbi ti sara si lo papa na mo, même na ndo ti atënë so ayeke nga sörö tënë ape. Wala peut-être lo tene na mo mbeni tënë so mo bâ polele so ayeke na lege ni ape (aProverbe 14:12). Na yâ ti mara ti aye tongaso, mo yeke sara tongana nyen ti sara lisoro na molenge ni sân ti papa?

Hange: Tongana mo yeke sara lisoro na molenge ti mo, gi pëpe ti tene gi mo la si mo duti na raison. Même si ye ni akpa mo bâ mo tene lo yeda na tënë ni ape, tene ape so awe la. Hinga ape lo gbu li ti lo na ndo ni yeke yeke na lo manda ye dä. Zia si li ti mo akpe ape tongana alango kete na pekoni molenge ti mo ni ayeda na bango ndo ti mo ni kue, na peut-être même lo tene so ni kue ni pensé lani tongaso.

“Ngoi na ngoi mbi na molenge ti mbi e yeke papa na ndo ti ambeni kete kete ye. Na tapande, ti buba ye kirikiri ape wala ti gi yanga ti ngambe ti lo ape. Me mingi ni a kpa mo bâ mo tene lo ye ti tene mbi hunda bango ndo ti lo nga ti tene mbi zia tere ti mbi na place ti lo na tenengo atënë tongana, ‘Andâ ye ni ayeke tongaso!’ wala ‘Pensé ti mo ni la!’ Mbi ga ti bâ so tongana mbi tene fade gi mara ti atënë ni so, ka peut-être e yeke papa lakue lakue tongaso ape.”​—Kenji, na Japon.

Mbeni kota mbage ti batango molenge so akono awe ayeke ti leke lo ti ku na lango so lo yeke zia da ti mo ti gue ti sara sewa ti lo (Genèse 2:24). Na ngoi ni so, lo yeke gi ti duti na ambeni ye so azo ayeke hinga lo na ni ande, so ti tene asarango ye ti tere ti lo, aye so lo mä na bê dä nga na aye so agbu bê ti lo. Tongana lo yeke na gbele mbeni ye so aye ti pusu lo ti sara mbeni sioni ye, maseka so ahinga mbilimbili ye so lo ye ayeke pensé pëpe gi na ndo ti aye so alingbi ti si na pekoni. Me lo yeke hunda nga tere ti lo, lo tene: ‘Sarango ye ti mbi afa nyen na ndo ti mbi? Aye wa agbu bê ti mbi? Zo so ayeke na mara ti bango ndo ti mbi ayeke sara nyen na yâ ti mara ti kpale tongaso?’​—2 Pierre 3:11.

Bible asara na e tënë ti Joseph, mbeni maseka so li ti lo ayeke dä. Na tapande, na ngoi so wali ti Potiphar ahunda na Joseph mingi ti lango na lo, Joseph atene: “Mbi lingbi sara kota sioye so na siokpari ti ke Nzapa tongana nyen?” (Genèse 39:9). Atâa so lani ade ti mû mbeni ndia na ndo ti lango-sioni na amolenge ti Israël ape, Joseph ahinga bango ndo ti Nzapa na ndo ni. Tënë ti lo ni afa so lo yeke na mara ti bango ndo ti Nzapa, na a yeke mbeni ye so alï na yâ ti tere ti lo awe.​—aÉphésien 5:1.

Maseka ti mo ni nga kue ayeke na yâ ti mbeni ngoi so lo yeke gi ti duti na ambeni ye so azo ayeke hinga lo na ni ande. So ayeke nzoni, teti tongana lo yeke na bango ndo ti lo wani na ndo ti ambeni ye, a lingbi ti mû lege na lo ti dö sese na amba ti lo (aProverbe 1:10-15). Me, ye ni so alingbi ti sara si lo dö nga sese na mo. Tongana a si tongaso, mo yeke sara nyen?

A yeke na lege ni ti tene zo agi ti duti na ambeni sarango ye ti lo wani nga ti duti na abango ndo ti lo wani na ndo ti ambeni ye, teti mara ti aye tongaso ayeke mû maboko na lo. Bible atene so a yeke nzoni aChrétien asara ye pëpe tongana ti akete molenge so “amapo ti ngu ayengi ala na so apupu ti fango ye kue ague na ala kirikiri”. (aÉphésien 4:14). Ni la, mû maboko na maseka ti mo ni ti gi ti duti na mara ti asarango ye tongaso.

“Na ngoi so mbi fa na amolenge ti mbi so mbi yeke nduru ti mä ala, ge la si ala yeke mä mbi mingi même si bango ndo ti mbi ayeke nde na ti ala. Mbi yeke sara hange ti gbu ala na ngangu ape ti yeda na bango ndo ti mbi me mbi yeke gue na ala yeke yeke ti tene ala wani la ala leke bango ndo ti ala.”​—Ivana, na République tchèque

Tongana ti akete molenge, ambeni maseka ahinga tâ tongana nyen ti gue na babâ wala na mama ti ala ngbii ti wara ye so ala ye. Tongana a yeke ye so ayeke si na yâ ti sewa ti mo la, sara hange. Atâa so ti mû na lo ye ni ayeke sara si mo wu bê ti mo kete, a yeke fa nga na molenge ti mo ni so ti wara mbeni ye so lo ye, a lingbi lo papa si. Ti tï na yâ ni ape, sara ye alingbi na wango ti Jésus so: “Tongana ala tene En, zia a ngbâ gi En, wala Ên-ën angbâ gi Ên-ën.” (Matthieu 5:37). Amolenge ti mo ayeke papa na mo mingi ape tongana ala bâ so mo yeke sara ye alingbi na tënë ti yanga ti mo.

Na oko ngoi ni, sara ye na ndara. Na tapande, tongana molenge ti mo aye si mo changé ngbonga so mo hunda ka na lo ti kiri na yanga-da, zia lege na lo ti fa ndani so lo ye tongaso. Ti sara tongaso aye pëpe ti fa so lo la lo hon ndo ti mo me ague oko na wango ti Bible so atene: “Zia azo kue ahinga so ala yeke sara ye na lege ni.”​—aPhilippien 4:5.

Tâ tënë, mbeni babâ wala mama so ayeke sara faute ape ayeke ti lo dä ape. Bible atene: “Fani mingi e kue e yeke pika gere ti e.” (Jacques 3:2). Tongana mo na molenge ti mo apapa si mo bâ so mo nga kue mo yeke na gunda ti papa ni, ku ape ti hunda pardon na molenge ni. Tongana mo yeda na faute ti mo, a yeke fa so mo hinga ti sara tere ti mo kete nga mo yeke zia nzoni tapande na molenge ni.

“Na peko ti so mbi na molenge ti mbi e papa, na tongana ngonzo ti mbi adë, mbi hunda pardon na lo ndali ti ngonzo ti mbi ni. Ye so asara si lo nga kue ngonzo ti lo adë nga asara si lo yeke nduru ti mä mbi.”​—Kenji, na Japon.