Kuâ ayeke mbeni wato so amû mbeto na zo mingi. E yeke tiri na lo na ngangu ti e kue. Tongana lo gbu mbeni zo ti e so e ye lo mingi, a yeke ka ngangu na e ti yeda na ni. Mbeni ye ni ayeke so, na ngoi so e ngbâ maseka, e pensé peut-être e tene wato ni so ayeke gbu e lâ oko ape, na pensé ni so ayeke ngbâ a ninga.

A-Pharaon ti Égypte ti ândö amä na bê na tënë so a tene zo ayeke ngbâ na fini na peko ti kuâ ti lo. Ye so asara si ala mû fini ti ala kue nga na ti azo saki na saki so asara kua na ala ti gi ti sö benda na ndo ti kuâ. Apyramide so ala sara afa so ala gi lani fini ti lakue lakue nga afa so ala bi na ngu.

Atogbia ti kodoro ti Chine nga kue amä na bê na oko tënë ni so. Me ala sara ti ala ni na mbeni kode nde, na lege so ala gi ti wara ambeni yorö so ala pensé atene tongana zo anyon ni, lo yeke kui encore ape. Na tapande, togbia Qin Shi Huang ahunda lani na ambeni wandara ti lo ti gi na lo mbeni yorö so tongana zo anyon ni zo ni alingbi ti kui ape. Mawa ni ayeke so, na yâ ti mingi ti ayorö ti ala ni, a yeke wara mbeni sioni yorö so a iri ni mercure, na âmanke mbeni yorö ni so la afâ togbia ni lani.

Na ngu 1513, Juan Ponce de León, mbeni zo ti Espagne so atambela na akodoro nde nde ti hinga aye so ayeke kâ, amû bateau ti fono na lê ti angu ti zoa ti Caraïbe. Lo yeke gi lani mbeni ngu so tongana zo anyon ni, lo yeke ngbâ gi maseka. Lo si na Floride, na Amerika, me angu kete na pekoni, lo kui na peko ti so lo na azo ti kodoro ni atiri. Lo wara nga mara ti ngu so lo yeke gi ni so ape.

A-Pharaon, atogbia nga na azo so ayeke tambela na akodoro nde nde, ala kue agi lani ti sö benda na ndo ti kuâ. Me, même tongana akode ti ala ni anzere na e ape, mbeni zo oko na popo ti e ti ke ye so ala yeke gi so ayeke dä ape. Ti tâ tënë ni, e kue e ye ti ngbâ na fini.

Ndali ti nyen la e yeke tiri bira na kuâ so? Bible afa raison ni. Na ndo ti Jéhovah Nzapa, * lo so asara  azo, Bible atene: “Nzapa asara si ye kue aga pendere na ngoi ti lo. Lo zia ye ti lakue lakue na bê ti azo.” (Zo-ti-fa-tene 3:11). E azo, e ye ti duti na ngia na ndo ti sese so ayeke pendere so gi ti ngu 80 tongaso ape me kpu na kpu (Psaume 90:10). Tâ ye so e azo e ye la.

Nzapa azia nzara ti ngbango na fini “lakue lakue” na yâ ti bê ti e ngbanga ti nyen? Lo zia ni gi na ti mbana ni tongaso? Ên-ën. Nde na so, Nzapa atene na e so a yeke sö benda ande na ndo ti kuâ. Ndani la fani mingi, Bible asara tënë na ndo ti kuâ so a yeke zi ni ande nga lo sara tënë na ndo ti zendo ti fini ti lakue lakue.—Bâ encadré so atene,  “Songo benda na ndo ti kuâ.”

Jésus Christ lo wani lo tene polele, lo tene: “Ti wara fini ti lakue lakue, a lingbi ala manda ti hinga mo, mo so gi mo oko ayeke tâ Nzapa, nga ti hinga lo so mo tokua lo, Jésus Christ.” (Jean 17:3). Biani, tiri so e yeke tiri na kuâ so ayeke ngbâ gi tongaso ape. Jésus atene so gi Nzapa oko la si alingbi ti sara si e sö benda na ndo ti kuâ.