JOSEPH ayeke bâ ndo gi na mbage ti tö. Tâ tongana lo peut fade, ka lo fâ yâ ti kamba so a kanga na lo so, lo kpe lo hon. Na peko ti ahoto so, gbata ti lo Hébron ayeke kâ. Na lakui ande, babâ ti lo Jacob ayeke hunzi ti sara ambeni ye ti lo, me lo hinga ape ye so asi na molenge ti lo ni so lo ye lo mingi so. Joseph nga kue apeut ti si na yanga-da ape, na lo, lo yeke kiri ti bâ mbakoro babâ ti lo ni encore ape. Lê ti azo ti kango ye ni ayeke gi na ndo ti lo. Ala na achameau ti ala ayeke tambela na ndo ti lege so azo ayeke mû ni mingi. Ala yeke gue na mbage ti mbongo. Joseph ayeke ti ala fadeso, na ala yeke zia lo ti kpe ape. Lo yeke tâ mbeni nzoni ye so ayeke ga na ala gbâ ti nginza na Égypte kâ, tâ gi tongana ti anzoni mafuta nga na apendere yombo ti ala so ala yeke kä ni ande nga kâ.

Na ngoi ni so, Joseph ayeke peut-être lani na ngu 17 senge. Tara ti bâ lo, lo yeke bâ lê ti nduzu na mbage ti do, lâ ayeke gue ti linda na mbage ti Kota Ngu-ingo. Na oko ngoi ni, li ti lo kue ayeke gi na ndo ti sioni ye so atï na ndo ti lo gi gbagburu tongaso so. Li ti lo akpe kue na ye so aita ti lo alondo ti sara so. A ngbâ kete ti tene ala fâ lo fade, me ala changé ala kä gi lo na ngbâa. Ngu ti lê ti Joseph ayeke ga gi gango, na lo peut ti kanga lege na ni ape. Lo hinga ye so ayeke ku lo ape.

Nyen la asara si Joseph atï na yâ ti sioni ye so? Nyen la e lingbi ti manda na lege ti mabe ti maseka-koli so, so aita ti lo wani ake lo na asara sioni na lo so?

A dü Joseph na yâ ti mbeni kota sewa, me mango tere ayeke na yâ ti sewa ni so ape. Babâ ti lo, Jacob, amû lani wali use, na Bible afa tâ tongana nyen la si ngobo so aga na akpale mingi. Nzapa akanga lê lani na ndo ti ngobo so ayeke na popo ti azo ti lo juska na ngoi so Molenge ti lo aga akiri na tënë ti mungo gi wali oko na yâ ti sewa (Matthieu 19:4-6). Jacob adü amolenge 14 tongaso na awali osio, so use (Léa na Rachel) ayeke awali ti lo ti mariage, na use (Zilpa na Bilha) ayeke azo ti kua ti awali ti lo ni. Lani Jacob aye gi Rachel, pendere wali ti lo ni, me lâ oko lo ye Léa ape, yaya ti Rachel. Me kogara ti lo ahanda lo lani si lo Jacob ni amû Léa na wali. Rachel na Léa aga akota sambä, na ye so asara ye mingi na ndo ti amolenge ti ala ni.—Genèse 29:16-35; 30:1, 8, 19, 20; 37:35.

Teti angu mingi, Rachel apeut lani ti dü molenge ape, me na nda ni lo dü Joseph. A sara si Jacob aye molenge ti lâ ti mbakoro ti lo so mingi. Na tapande, lani tongana sewa ni kue ayeke na lege ti gue  ti tingbi tere na Ésaü, ita ti Jacob, lo so aye lani ti fâ Jacob ni, Jacob asara kue ti tene Rachel na kete molenge ti lo Joseph aduti na mbeni ndo so sioni alingbi ti si na ala dä ape. Âmanke Joseph agirisa na ndo ti ye so lâ oko ape. Tara ti bâ nga sarango ye ti Joseph tongana na ndapre lo bâ babâ ti lo so angbâ na ngangu atambela gi na dengingo ni, li ti lo adoit ti kpe kue. Me tongana babâ ti lo afa ndani na lo, kite ayeke dä ape so tere ti lo anzere ti mä so tâ babâ ti lo wani atiri na mbeni ngangu ange na bï ni so fade. Raison ni ayeke nyen? A yeke so Jacob aye si Jéhovah Nzapa airi tufa na ndo ti lo. Ye so Jéhovah asara la, lo changé iri ti lo Jacob ni a ga Israël. Iri ti lo ayeke duti ande na ndo ti mbeni kota mara (Genèse 32:22-31). Ande awe si Joseph ayeke hinga so na lege ti amolenge ti Israël la si mara ni so ayeke bâ gigi.

Kete na pekoni, mbeni ye ti ngangu asi na kete Joseph so. Mama ti lo so lo ye lo mingi so akui na dungo ngambe ti lo, Benjamin. Babâ ti lo atoto kuâ ti Rachel ngangu. Bâ Jacob, lo yeke mbô ngu ti lê na lê ti Joseph nga lo yeke sara tënë ti zingongo ti akuâ na lo ti dë bê ti lo. Mara ti beku so la adë nga ândö bê ti âta ti lo Abraham. Na mango tënë so, bê ti Joseph adë ti hinga so Jéhovah ayeke zingo mama ti lo ande. Hinga ape ye so la akiri akono ndoye so lo yeke na ni na mbage ti nzoni “Nzapa . . . ti azo so ayeke na fini” so (Luc 20:38; aHébreu 11:17-19). Na peko ti kuâ ti Rachel ni, yengo so Jacob aye na amolenge ti lo use so ayeke mingi, a-oko molenge so Rachel adü na lo so.—Genèse 35:18-20; 37:3; 44:27-29.

Mara ti yengo molenge tongaso ayeke buba ka yâ ti li ti amolenge mingi; me ti Joseph a yeke tongaso ape. Lo manda anzoni ye mingi na mbage ti babâ na mama ti lo, nga lo sara si mabe ti lo akpengba na nga lo hinga ti sara kangbi na popo ti ye so ayeke nzoni na ye so ayeke sioni. Tongana lo wara ngu 17, lo yeke sara kua ti batango ataba, lo na ambeni yaya ti lo ni. Me lo bâ so ala yeke sara ambeni ye na lege ni ape. Eskê lo kanga yanga ti lo ti nzere na aita ti lo ni? Atâa nyen la ayeke lani na li ti lo, lo sara ye so ayeke mbilimbili. Lo gue lo sara tënë ni na babâ ti lo (Genèse 37:2). Peut-être ye so la asara si Jacob aye molenge ti lo ni so mingi. So tâ pendere tapande si Joseph azia na amaseka laso! Tongana a si so mo maseka mo ye ti honde ndo ti mbeni kota siokpari so mbeni ita ti mo wala mbeni kamarade ti mo asara, a yeke nzoni ti sara ye tongana ti Joseph. Sara kue ti tene abiazo so alingbi ti mû maboko na lo ahinga tënë ni.—Lévitique 5:1.

E lingbi nga ti manda ye na lege ti sewa so a dü Joseph dä so. Atâa so atâ Chrétien laso ayeke mû gbâ ti wali ape, ambeni ayeke dä so peut-être babâ ni akui wala lo na mama ni ake tere, na mama ni amû mbeni koli nde. Peut-être koli ni nga kue ayeke na amolenge so lo dü ala kozo. Me ti tene a zia kangbi na popo ti amolenge ni, so ayeke sara nzoni na sewa ape. Mara ti ye so asi lani na sewa ti  Jacob la. Ababâ na amama ti ndara ayeke sara ka kue ti fa na amolenge ti yâ ti ala nga na ati fini koli wala fini wali ti ala so ala ye ala amolenge ni. Ala fa nga na ala so ala amolenge ni kue ayeke na ndara ti ala wani, na so ala kue alingbi ti sara si sewa ni aduti na ngia.—aRomain 2:11.

So Joseph asara mbeto ape, me lo sara ye so ayeke mbilimbili, hinga ape ndali ni la si Jacob afuta lo na mbeni ye, lo mû na lo mbeni pendere bongo (Genèse 37:3). Âmanke a yeke lani mbeni bongo so ayo agbu gere na so amaboko ni ayo nga. Peut-être a yeke mara ti bongo so azo ti mosoro wala amolenge ti gbia ayeke yü ka ni.

A yeke na nzoni bê ti lo kue la si Jacob amû bongo so na molenge ti lo ni, na ye so andu peut-être bê ti Joseph ni mingi. Ye oko, bongo so ayeke ga na lo ande akpale. Girisa ape so lo yeke zo ti batango ataba, na so ayeke kete kua ape. Fadeso, tara ti bâ Joseph, lo yü pendere yongoro bongo so na lo yeke tambela na ni na yâ ti apere, lo yeke montê na ahoto, wala lo yeke gi ti zi na mbeni taba ti lo so akalê na yâ ti mbeni keke ti kî. Me ye so aga na lo kpale mingi ayeke aita ti lo ni. Ala yeke tene nyen tongana ala bâ pendere bongo so babâ ti ala amû na ita ti ala Joseph so?

Bible atene: “Aita ti Joseph ahinga babâ ti ala andoye Joseph ahon aita ti lo kue; na ala ke lo, ala lingbi ti sara tënë ti siriri na lo pëpe.” (Genèse 37:4). * So bê asara ala na tere ti Joseph so, e peut ti comprendre ni, me a yeke lani lege ti ndara ape ti tene ala zia si sioni bê so ahon ndo ti ala (aProverbe 14:30; 27:4). A si na mo awe ti sara bê ndali ti so mbeni mba ti mo awara mbeni ye so mo ye fade ti wara ni so? Dabe ti mo na aita ti Jospeh. Kota bê ti ala ni apusu ala ti sara ambeni ye so ala regretté na pekoni mingi. Ye so asi na ala so afa na e aChrétien so a yeke tâ nzoni mingi ti “duti na ngia legeoko na ala so aduti na ngia”.—aRomain 12:15.

Âmanke Joseph ahinga atene aita ti lo ni aye lo oko ape. Me eskê lo honde bongo ti lo na lê ti aita ti lo ni? Peut-être a si na lo awe ti pensé tongaso. Me girisa ape so Jacob amû na lo lani bongo so ti fa na lo yengo so lo ye na lo, na Joseph aye ti zia vundu na bê ti babâ ti lo ape, tongaso lo yü bongo ni so lakue. Tapande ti lo ni afa na e ye mingi. Lâ oko Jéhovah asara kangbi na popo ti azo ape, me a si ka so lo yeke sara mbeni ye ti nzoni tâ gi na mbeni wakua ti lo so ayeke be-ta-zo na lo. Lo hunda nga na ala ti duti nde na sioni dunia so. Ni la, tongana ti bongo ti Joseph so, sarango ye ti atâ Chrétien afa so ala yeke tâ nde mingi na azo so ayeke na tere ti ala. A sara si na ambeni ngoi azo ni so aye ala ape nga ala sara kota bê na tere ti ala (1 Pierre 4:4). So ye ni ayeke tongaso so, a lingbi e fa ape so e  yeke atâ wakua ti Nzapa? Oko ape! E yeke sara ye tongana ti Joseph, e fa na lê ti azo dandara so e yeke atâ wakua ti Jéhovah.—Luc 11:33.

Kete na pekoni, Joseph abâ bango li use. Abango li ni so ayeke ti ndima. Na yâ ti kozo bango li ni, lo na aita ti lo ni ala oko oko akanga gere ti alê ti kobe so ala fâ. Me mo ye ti bâ! gere ti akobe ti aita ti lo ni angoro ti ti lo Joseph ni na ala kuku na gbe ni, me ti Joseph ni, gere ti akobe ti lo angbâ na lutingo ni. Na yâ ti use bango li ni, lâ, nze nga na atongoro 11 akuku na gbe ti Joseph (Genèse 37:6, 7, 9). Fade Joseph ayeke sara tongana nyen na abango li so use so?

Jéhovah la ayeke na peko ti abango li so, na atënë ti prophétie ayeke na yâ ni. Ni la Jéhovah aye si Joseph afa pekoni na aita ti lo ni. Fango pekoni so Joseph ayeke fa ni ande so, ambeni prophète ayeke sara ande nga tongaso. Ala yeke fa ande peko ti atënë ti Nzapa na awakua ti lo so asara kpengba-li. Ala yeke fa nga na ala angbanga so lo fâ na ndo ti ala.

Joseph atene na aita ti lo yeke, lo tene: “Pardon, ala mä bango li so mbi bâ.” (Genèse 37:6, FD). Aita ti lo ni amä yâ ti bango li ti lo ni na a nzere na ala ti kete ape, si ala tene: “Fade mo ga gbia ti e? Fade mo komande e biani? Na ala ke lo ngangu ahon teti suma ti lo, teti tënë ti lo.” Tongana Joseph afa peko ti use bango li ti lo na babâ ti lo nga encore na aita ti lo, a kiri a nzere na ala ape. Mbaï ni atene: “Babâ ti lo azingo na lo, lo tene na lo, suma so mo bâ ayeke nyen? Fade mbi, na mama ti mo, na aita ti mo, e zuku tere ti e na sese na gbele mo biani?” Ye oko, tënë ti bango li so ayeke kporo na yâ ti li ti Jacob ni, na lo hunda peut-être tere ti lo, lo tene, ‘Hinga ape Jéhovah ayeke sara tënë na Joseph la.’—Genèse 37:8, 10, 11.

Tënë ti Jéhovah so Joseph afa pekoni so ayeke mbeni tënë so anzere na azo ape nga ayeke ga na lo akpale ande. Mara ti ye tongaso asi na ambeni wakua ti Jéhovah nga. Jésus, lo so ayeke kota watokua ti Jéhovah, atene lani na adisciple ti lo, lo tene: “So azo ni asara ye ti ngangu na mbi, ala yeke sara ande ye ti ngangu na ala nga.” (Jean 15:20). A-Chrétien kue, atâa ngu ti ala ayeke oke, alingbi ti manda ye mingi na lege ti mabe so maseka Joseph afa so nga na lege ti sarango ye ti lo na mbeto ape so.

Ambeni lango kete na pekoni, Jacob atokua molenge ti lo Joseph na mbage ti aita ti lo. Ala gue lani na ataba ti ala na mbage ti banga, nduru na gbata ti Sichem, so kâ ala sara sioni na azo ni ade ti ninga ape. Ni la si Jacob agi bê ti lo na lo tokua Joseph ti bâ wala ala yeke kâ tongana nyen. Ti bê ti Joseph, lo tene ti lo nyen? Lo hinga so aita ti lo ni ake lo na bê oko. Tongana lo si kâ si lo tene na ala so babâ ti ala la atokua lo na ala so, ala yeke tene ande nyen? Atâa agingo bê so kue, Joseph alondo ague.—Genèse 34:25-30; 37:12-14.

Lege ni ayo. Ti si na ndo so ala yeke dä, a hunda tambela ti lango osio wala oku tongaso. Sichem ayo kilomètre 80 na banga ti Hébron. Tongana Joseph asi na Sichem ni, a tene na lo so aita ti lo ni ague na mbage ti banga, na gbata ti Dothan, so ayo kilomètre 22 na Sichem ni. Tongana Joseph asi nduru na Dothan ni, aita ti lo ni abâ lo yongoro kâ, na bê ti ala ason na tere ti lo sioni. Ala tene na popo ti ala: “Bâ, zo ti suma so ayeke ga. Fadeso, ga, e fâ lo, na e bi lo na mbeni dû so; fade e tene, Nyama ti sioni ate lo. Fade e bâ nda ti suma ti lo!” Me Ruben atene na ala ti fâ lo ape me ti bi gi lo na yâ ti dû ni. Na yâ ti li ti lo, lo ye ti zi lo ande.—Genèse 37:19-22.

Joseph ahinga ye so ayeke kporo na popo ti ala kâ ape, na lo peut-être aita ti lo ayeke yamba lo nzoni. Me gi so lo si na tere ti ala, ala gbu lo, ala zi yongoro bongo so na tere ti lo, ala suru yâ ni, ala gboto lo si ala bi lo na yâ ti mbeni dû so ngu ahule dä. Lo londo kâ lo tï kpi na yâ ti dû ni. Lo hinga li ti lo na ye so asi na lo so ape. Lo londo, lo tara ti montê, me gbä. Lo iri ndo, lo iri ndo, sanka ti ala, lo yeke mä gi go ti ala na hongo ni. Lo yô lê ti lo, lo bâ gi lê ti nduzu. Aita ti lo ni aduti ayo kete, ala yeke te kobe ti ala. Tongana Ruben ahon, ala kiri ala tene ala yeke fâ Joseph ni, me Juda ake na ala si lo tene a yeke nzoni ala kä lo na ambeni zo ti kango ye. Dothan ayo na lege so ague na Égypte ape.  Kete na pekoni, ala ye ti bâ! ambeni zo ti Ismaël na ti Madian na gbâ ti achameau ti ala aga ahon na lege ni so. Tongaso, ala kä Joseph na azo ni so na ngere ti ngbâa. Ala kä lo teti sicle 20. * Tongana Ruben akiri, andâ a hon na Joseph awe.—Genèse 37:23-28; 42:21.

A yeke na ndo so la si mbaï ti e ni ato nda ni fade. Na ndembe so a yeke hon na Joseph na mbage ti mbongo na ndo ti lege ti Égypte ni, na lo, ye kue ahunzi awe. A zi lo na tere ti afami ti lo! Teti angu mingi, lo yeke hinga ye oko na ndo ti ala ape. Lo yeke hinga ape so Ruben agi lani bê ti lo tongana lo kiri si lo wara lo Joseph ni ape so. Lo yeke hinga nga ape mawa so babâ ti lo Jacob asara tongana aita ti lo ni atene na lo so molenge ti lo Joseph akui. Lo yeke hinga nga ye oko ape na ndo ti âta ti lo Isaac, so lo de na fini so. Lo yeke hinga nga ye oko na ndo ti Benjamin ape, ngambe ti lo so lo ye lo mingi so. Me, ti Joseph awe la ma?—Genèse 37:29-35.

Oko ape! Mbeni ye ti lo ayeke dä so aita ti lo ni apeut fade ti zi ni na tere ti lo ape. Ye ni so ayeke mabe ti lo. Lo hinga Nzapa ti lo, Jéhovah, nzoni mingi, na ye oko alingbi ti yengi mabe ti lo ape. Atâa so a zi lo na tere ti afami ti lo, wala lo tambela na yâ ti pasi ngbii tongana ngbâa juska na Égypte, wala a kä lo tongana ngbâa na Potiphar, mbeni kota zo ti nginza na Égypte ni, mabe ti lo atï ape (Genèse 37:36). Na yâ ti akpale so kue, songo ti lo na Nzapa ti lo akiri akpengba gi kpengbango. Na yâ ti ambeni mbeti ni ande, e yeke bâ ande tongana nyen la mabe ti Joseph ni asara si Jéhovah, Nzapa ti lo, asara kua na lo nga tongana nyen la mabe ni so asara nzoni na sewa ti lo so ayeke na akpale mingi. Biani, a yeke duti tâ nzoni mingi tongana e gi ti sara ye na mabe tongana ti Joseph ni!