Olole evideo ziriho

Bici Ebibliya Edesire Okubiyerekire Ecakumi?

Bici Ebibliya Edesire Okubiyerekire Ecakumi?

Ishuzo ly’Ebibliya

 Abaisraheli ba mîra bal’ihûnyirwe bakahâna ecakumi a c’ebi bakag’ipata ngasi mwaka, lyo balunga okuboko enterekêro y’okuli. Nnâmahanga ababwira ntya: “Ngasi mwaka, mukâjira eciguma c’ikumi c’ebi mwakâbona n’ebi mwakâyeza omu mashwa ginyu byoshi.”​—Olushika 14:22, Mashi Bible.

 Okuhâna ecakumi lyali liguma ly’omu marhegeko Nnâmahanga ahâga Abaisraheli gakag’ihamagalwa Irhegeko lya Musa. Abakristu barhaciba idako ly’Irhegeko lya Musa, co cirhuma barhaciba bahûnyirwe okuhâna ecakumi. (Abakolosi 2:13, 14) Lubero n’oko, ngasi mukristu ashinganine ahâne oburhabale “nk’oku omurhima gwage gunamubwizire, arhahânaga nk’oli burhê, nisi nk’osezibwe; bulya Nyamuzinda azigira ohâna anashagalusire.”​—2 Abakorinti 9:7.

 Ecakumi omu Bibliya​—“Endagano ya Mîra”

 Ecakumi ciganirirwe kanji-kanji omu mandiko g’Ebibliya gamanyikine nka Ndagano ya Mîra. Omu kanga kanji, ecakumi ciganirirwe omu kasanzi k’enyuma z’abaisraheli okuhâbwa entondekanye y’amarhegeko gahamagalwa Irhegeko lya Musa. Cikone, ecakumi ciganirirwe kabirhi omu Bibliya embere z’ako kasanzi.

Embere z’okuhânwa kw’Irhegeko lya Musa

 Omuntu murhanzi-rhanzi Ebibiya eganirire wahânaga ecakumi ali Abramu (Abrahamu). (Omurhondêro 14:18-20; Abahabraniya 7:4) Ecakumi Abrahamu ahânaga yali ngalo ahâga Mwami na kuhani w’e Salemu mango maguma. Nta handi Ebibliya edesire oku Abrahamu n’abana bage bacibiri hâna ecakumi.

 Omuntu wakabirhi Ebibiya eganirire wahânaga ecakumi ali Yakobo, mwinjikulu wa Abrahamu. Alaganya Nnâmahanga oku erhi akamugisha, akamuhîre “ecihimbi c’omu ikumi c’ebi” amuha byoshi. (Omurhondêro 28:20-22) Nk’oku basomi baguma na baguma b’Ebibliya bayerekine, bihashikine oku Yakobo ahânyire eco cakumi omu kuhâna enterekêro y’ensimba. Ciru akaba Yakobo ahikirizize eco ciragane ajiraga analipa ecakumi, arhasezagya omulala gwage mpu guhâne ecakumi.

Idako ly’Irhegeko lya Musa

 Abaisraheli ba mîra balihûnyirwe bakahâna ecakumi lyo balunga emikolo yabo y’idîni okuboko.

  •   TheEcakumi cakag’irhabala abakuhani na Bene-Levi lyo bahikiriza amalagirire gabo nantyo bagandekeze omukolo gwabo gw’akasanzi koshi bakag’ijirira Yehova bulya barhagwerhe mashwa gakuhinga. (Emibalè 18:20, 21) Abantu bakag’iha Bene-Levi barhali bakuhani ecakumi, buzinda nabo bakag’iha abakuhani “eciguma c’ikumi” c’ebintu binja bwenene olubaga lwakag’ibaha.​—Emibalè 18:26-29.

  •   Bihashikine oku hali ecindi cakumi c’akag’ihânwa omu mwaka, eco cakumi cakag’irhabala Bene-Levi n’abandi bantu barhali Bene-Levi. (Olushika 14:22, 23) Emilala y’Abaisraheli yakag’ikolesa eco cakumi amango g’ensiku nkulu, na kandi bakag’irhabalamo abakenyi lyo bahikiriza amalagirire gabo.​—Olushika 14:28, 29; 26:12.

 Gurhi ecakumi cakag’iganjwa? Abaisraheli bakag’ihira eburhambi eciguma c’ikumi c’ebi basarwire omu mashwa gabo ngasi mwaka. (Bene-Levi 27:30) Erhi bakacishozire okuhâna ensaranga nka cakumi ahali h’okuhâna ebisarulwa, balishinganine bayushuleko eciguma ca karhanu (20%). (Bene-Levi 27:31) Kandi balirhegesirwe okuhâna ecigabi ca kali ikumi c’“ebishwekwa binene erhi binyinyi.”​—Bene-Levi 27:32.

 Ly’Abaisraheli bamanya ecakumi c’ebishwekwa byabo, bakag’irhôla ecishweka ca kali ikumi cahulukaga omu lwandara. Irhegeko lyali yerekine oku Omuisraheli arhakalabirizize erhi kushanja eco cishwekwa, ciru arhakanahânyire ensaranga ahali h’eco cishwekwa. (Bene-Levi 27:32, 33) Cikone ecakumi cakabirhi cakag’ihânwa lyo cikolesibwa amango g’ensiku nkulu z’omwaka cakahânyirwe omu nsaranga ahali h’ecishwekwa. Ogo mupango gwakag’irhabala bwenene Abaisraheli bakag’ijira omubalamo muli lyo baja kw’ezo nsiku nkulu.​—Olushika 14:25, 26.

 Mangaci Abaisraheli bakag’ihâna ecakumi? Abaisraheli bakag’ihâna ecakumi ngasi mwaka. (Olushika 14:22) Cikone ngasi mwaka gwa kalinda hakag’iba omupango gwago-gwago. Ogo mwaka yakag’iba sabato erhi mwaka gwa kurhamuka. Nta mburho yoshi-yoshi Abaisraheli bakag’irhwera mw’ogo mwaka bulya barhakag’ihinga amashwa gabo. (Bene-Levi 25:4, 5) Enyanya z’ogo mupango gwago-gwago, Abaisraheli barhakag’ihâna ecakumi omu mango gali g’okusarula. Mw’ako kasanzi k’emyaka nda kakag’ihwa n’omwaka gw’Esabato, ngasi mwaka gwa kasharhu n’ogwa kalindarhu, Abaisraheli bakag’ihâna ecakumi cakabirhi lyo bashangira ebi bagwerhe haguma n’abakenyi na Bene-Levi.​—Olushika 14:28, 29.

 Buhane buhi omuntu akag’ihâbwa erhi akabuzire bwahâna ecakumi? Nta buhane boshi-boshi Irhegeko lya Musa lyali desire omuntu akahâbirwe erhi akabuzire bwahâna ecakumi. Abaisraheli bakag’ihâna ecakumi bulya balimanyire oku kwali kwinja na kwabulagirire okujira ntyo, barhalishinganine bajire ntyo enyanya z’okuyoboha obuhane. Abaisraheli balishinganine baderhe embere za Nnâmahanga oku bahânyire ecakumi n’okumuhûna emigisho bulya bajijire ntyo. (Olushika 26:12-15) Nnâmahanga akag’ibona oku okurhahâna ecakumi kuli kumuzimba.​—Malakiya 3:8, 9.

 K’Ecakumi gwali muzigo muzirho? Nanga. Nnâmahanga ali laganyize olubaga oku erhi bakakahâna ecakumi, akababulagireko emigisho yage na nta kantu koshi-koshi bakabuzire. (Malakiya 3:10) Oku bundi olubaga lwakag’ilibuka erhi bakabuzire bwahâna ecakumi. Bakag’icihegeza emigisho ya Nyamuzinda. Na kandi abakuhani na Bene-Levi bakag’igeza akasanzi omu mikolo y’okubarhabala bahikirize amalagirire gabo nantyo barhakasegize obwenge bwabo oku kurhabala Abaisraheli lyo baharamya Nnâmahanga.​—Nehemiya 13:10; Malakiya 3:7.

 Ecakumi omu Bibliya​—“Endagano Mpyahya”

 Amango Yezu ali hanw’igulu, abakozi ba Nnâmahanga bacir’irhegesirwe okuhâna ecakumi. Cikone ery’irhegeko lyarhenzibweho enyuma z’okufa kwa Yezu.

Omu mango ga Yezu

 Omu cigabi c’Ebibilya cimanyikine nka Ndagano Mpyahya, Ebibliya eyerekine oku Abaisraheli bacir’igenderire bahâna ecakumi amango Yezu ali hanw’igulu. Nta lusiku Yezu ahanzize abantu okuhâna ecakumi, cikone akalihire ebirongozi by’amadini by’omu mango gage byakag’isegeza obwenge oku kuhâna ecakumi cikoki ‘bakag’ileka enyigirizo nkulu kulusha ezindi zoshi z’omu marhegeko: nk’obushinganyanya n’okuba n’omurhima mwinja n’okuba n’obwemere.’​—Mateyo 23:23. Mashi Bible.

Enyuma z’okufâ kwa Yezu

 Ecakumi cirhacigendekeraga cahânwa enyuma z’okufâ kwa Yezu. Olufû lwa Yezu lwazazize erhi kurhenza Irhegeko lya Musa kuhiramo n’“irhegeko ly’okurhûlwa . . . ecigabi ca kali ikumi.”​—Abahabraniya 7:5, 18; Abefezi 2:13-15; Abakolosi 2:13, 14.

a “Ecakumi c’ebi omuntu agwerhe cinakahirwa eburhambi lyo cihikiriza mukolo mulebe. . . . Omu Bibliya, kanji-kanji ecakumi cinakakolesibwa omu bintu biyerekire eby’idîni.”​—Harper’s Bible Dictionary, bukurasa bwa 765.