Olole evideo ziriho

AMADOSO EMISOLE ECIDOSA

Ka Kobinali Okujacirana Kuba Kubi?

Ka Kobinali Okujacirana Kuba Kubi?

“Nankayumva ebijaci ngasi mango, n’oko kurhacirhuma naciyumva kubi.”​—Christopher.

“Erhi nciri murho, nakag’ijacirana bwenene. Kwali kulembu okuba n’eyo nkomedu, cikone kwali kuzibu okuyileka.”​—Rebecca.

  • Amadoso

  • Bulya gurhi kuli kwa bulagirire okurhanya kuli ako kantu?

  • Ebi wakajira

  • Ebi eyinyu misole edarha

Amadoso

  •   Gurhi ociyumva erhi oyumva abandi bajacirana?

    •  Ntako nciyumva; oko kurhansomeza.

    •  Oko kunarhume naciyumva kubi hisungunu; cikone nambone nka nta mazibu oko kwakalerha.

    •  Nambone oku oko kuli kubi bwenene; ntasima okuba n’enkomedu ya ntyo.

  •   Kunganaci ojacirana?

    •  Ntajacirana

    •  Mango maguma na maguma

    •  Kanji-kanji

  •   Gurhi obona okujacira abandi?

    •  Kurhansomeza

    •  Kuba kubi bwenene

Bulya gurhi kuli kwa bulagirire okurhanya kuli ako kantu?

 K’onabone oku okujacirana kuba kubi bwenene? Nkaba wanaderha erhi ‘arhali bwenene.’ ‘Okuderha okuli, omw’igulu muli amazibu madârhi g’okuyobohya. Na kandi, ngasi muntu anajacirane!’ Ka kobinali ntyo?

 Oyemere erhi olahire, hali bantu banji bayaka okujacirana. Banagwerhe ecirhumire cinja c’okurhajacirana abandi barhaba bamanyire. Kwa lwiganyo:

  •  Okujacirana zirhaba nderho kone. Enderho zawe zinayerekane oku oyosire ekandalala. Okujacirana kunayerekane oku orhashibirira oku abandi baciyumva. Ka ntyo ko nawe oba oyosire?

     Ebibliya edesire ntya: ‘Ebirhenga ekanwa, omu murhima birhenga.’​—Mateyo 15:18.

    Ebijaci ziba nderho zizinzire. Orhayemeraga zakuzinza erhi kuzinza abandi

  •  Okujacirana kwanarhuma abandi bakakurhanyiza kubi. Ecitabu Cuss Control cidesire ntya: “Enderho zirhu zanayerekana erhi rhwayish’iba n’abîra binja erhi nanga, zanayerekana kunganaci abantu b’omu mulalala gwirhu n’abirhu banyakazi bayish’ikarhukenga, gurhi rhwayish’ikalama n’abandi, erhi rhwayish’ikashumya abandi okujira ebinja erhi nanga. Kandi zanarhuma rhwaba n’akazi erhi kuba n’eceyo omu kazi kirhu, na kandi zanarhuma abantu barharhumanyiri baba n’entanya nyinja erhi mbi kuli rhwe.” Eco citabu cicibir’iderha ntya: “Ocidose erhi wakalamire bwinja haguma n’abandi acibaga orhakag’ijacirana.”

     Ebibliya edesire ntya: “Ebijaci . . . birhenge ekarhi kinyu.”​—Abefezi 4:31.

  •  Okujacira abandi kurhankarhuma wakengwa nk’oku orhanya. Omu citabu cage cihamagalwa How Rude!, Dr. Alex Packer adesire ntya: “Okuyumvirhiza abajacira abandi ngasi mango, kunarhamye.” Ayushwire omu kuderha oku enderho ziyunjwire bijaci “zirharhabala okuderha omu njira y’obwenge, oburhimanya erhi y’obwonjo. Erhi akaba enderho zawe ziba za busha-busha, zirhaba ziyumvikine, erhi ziba za bijaci, ntyo ko n’obwenge bwawe bwakayorha.”

     Ebibliya edesire ntya: “Nta luderho lubi [lubozire] lurhengage omu kanwa kinyu.”​—Abefezi 4:29.

Ebi wakajira

  •  Ocihirireho omuhigo. Ocihangane okuyusa nsiku inga erhi mwezi muguma orhajacirana. Oyandike oku karadasi erhi oku kalandriye amajambere wamakajira. Cikone, hali ebindi bintu oshinganine ojire ly’ohikiriza omuhigo gwawe. Kwa lwiganyo:

  •  Oyake okucishagalula n’ebintu byakabumba enderho mbi omu bukengere bwawe. Ebibliya edesire ntya: “Okukomêra ababî kunasherêze engeso nyinja.” (1 Abakorinti 15:33) Arhali abantu bone “okukomêra” kuhiziremo, cikoki kandi ebi rhucishagalula nabyo. Kwa lwiganyo; amafilime rhulaba, emicezo y’evideo rhusharha, n’emiziki rhuyumvirhiza. Kenneth, musole muguma gugwerhe myaka 17, gudesire ntya: “Kunabe kulembu omuntu okuyimba olwimbo asima n’okuyibagira loshi-loshi oku lulimo enderho z’ebijaci, bulya kone luyimbirwe bwinja.”

  •  Oyerekane oku okuzire. Bantu baguma na baguma banakakolesa enderho z’ebijaci bulya banakarhanya oku zinabajire babonekane nka bantu bakulu. Cikone ezo ntanya zirhaba z’okuli. Ebibliya edesire oku, abantu bakulu “bàkomerîze obwenge bwabo okumanyîrira ecinja n’ecibi.” (Abahabraniya 5:14) Banakabona amakanuni g’olugenzi oku gali ga bulagirire bwenene kulusha okukolesa ebijaci mpu lyo abandi babakenga.

 Enderho z’ebijaci zinakazinza obukengere n’okubuhiramo entanya zizinzire. Omw’igulu, muli bantu banji bagwerhe entanya zizinzire! Ecitabu Cuss Control cihanwire ntya: “Oyake okuyushula er’izinga. Ojire okwawe koshi ly’ocesa enderho zawe. Okujira ntyo kwanarhuma waciyumva bwinja n’abandi bantu banakakushagalukira.”