Olole evideo ziriho

AMADOSO EMISOLE ECIDOSA

Bulya Gurhi Niehe Ntajira Bîra?

Bulya Gurhi Niehe Ntajira Bîra?

Oli oku enternete, onali walola enfoto z’okw’idinye lyacizindig’ijirwa. Abîra bawe boshi bali kw’ery’idinye, banabonekine oku bagezize akasanzi kinja bwenene. Cikone hali kantu kalebe kabuzire. Rhulonzize okuderha oku hali muntu mulebe obuzire, oyo muntu ali we!

Orhangire wacidosa erhi ‘Bici byarhumire niehe barhandalika?’

Enyanya z’okulonza okumanya orhondere waciyumva kubi. Ociyumve olekerirwe! Obwîra bwawe bwanahirima nka nyumpa ya bikarto. Oliwaciyumva entanya zikurhalusire enyanya z’okuba kahumba, onaliwacidosa ntya, ‘Bulya Gurhi Niehe Ntajira Bîra?’

 Amadoso lugenda okuba kahumba

 Ka kobinali erhi bushûmi

  1.   Erhi wakaba ogwerhe bîra banji, nta mango wakaciyumva oli kahumba.

  2.   Erhi wakacilunga oku site z’e enternete z’okuganira na bantu banji, orhakacikaciyumva oli kahumba.

  3.   Erhi wakakayandika mamesage manji nk’oku onalonzize, orhakacikaciyumva oli kahumba.

  4.   Erhi wakakarhabala abandi, orhakacikaciyumva oli kahumba.

 Ishuzo ly’ebyo bintu bini biganirirwe buli bushûmi.

 Bulya gurhi?

 Okuli lugenda obwîra n’okuba kahumba

  •   Okuba na bîra banji kurhakarhuma orhacikaciyumva oli kahumba.

     “Nankashibirira abîra bani, cikone mango maguma na maguma nantanye oku bohe barhanshibirira. Wanaciyumva oli kahumba bwenene amango ozungulusirwe n’abîra cikone bakabonekana nka barhakuzigiri barhanakulagiririko.”​—Anne.

  •   Okucilunga oku site z’e enternete z’okuganira na bantu banji kurhakarhuma orhakaciyumva oli kahumba.

     “Hali bantu baguma na baguma bacijirira bîra banji nka kula omuntu abumba orhusanamu omu mwage. Cikone okuba n’orho rhusanamu kurharhuma omuntu aciyumva oku azigirwe. Erhi akaba orhajira abîra b’okunali, abîra ojira oku enternete banaba ak’orho rhusanamu rhurhakakurhabala omu kantu koshi-koshi.”​—Elaine.

  •   Okuyandika mamesaje manji nk’oku onalonzize kurhakarhuma orhacikaciyumva oli kahumba.

     “Mango maguma na maguma amango omuntu ali kahumba, anakalola ngasi kasanzi oku telefone yage ly’abona erhi nta mwîra wage wamurhumire emesaje. N’Erhi wakaba okola oli waciyumva oli kahumba, buzinda obone oku ntaye wakuyandikire, oko kwanarhuma waciyumva kubi bwenene!”​—Serena.

  •   Okurhabala abandi kurhakarhuma orhacikaciyumva oli kahumba.

     “Nankacihangana okujirira abîra bani aminja, cikone nambone oku arhali oku mbashibirira ko nabo banshibirira. Ntaciyunjuza okuba muhânyi oku bîra bani, cikone binansomeze hitya okubona barhangalulira aminja mbajirira.”​—Richard.

 Kwa bofofi: Okuba kahumba omu bukengere kuba. “Omu kandalala k’omuntu mwo kurhenga, c’arhali embuga,” ko mukazi ohamagalwa Jeanette adesire.

 Gurhi wakajira erhi wakaciyumva oku orhagwerhi bîra onali kahumba?

 Oku wakahimamwo ago mazibu

 “Okuba kahumba kwanarhuma rhurhakacilangalira. Kuba kuzibu okujira obwîra bwinja haguma n’abandi amango rhuli rhwaciyumva oku rhurhali ba bulagirire kuli bo.”​—Jeanette.

 Ebibliya edesire ntya: “Ozigire owinyu nk’oku ocizigira wêne.” (Abagalasiya 5:14) Lyo rhuba n’abîra binja, bihûnyire rhukacizigira buzira kuba n’obucibone.​—Abagalasiya 6:3, 4.

 “Okuba kahumba ko kuba nka bijondo bidosire. Oku oliwabiholoberamo bwenene ko kunaba kuzibu bwenene okubirhengamo. Erhi wakaleka okuba kahumba kurhegeke entanya zawe, abandi banahikira aha bakakuyaka nantyo wanagendekera waba kahumba bwenene.”​—Erin.

 Ebibliya edesire ntya: “Obuzigire . . . burhacikaliza .” (1 Abakorinti 13:4, 5, Mashi Bible) Okuderha okuli, erhi omuntu kaba wakucikaliza arhakacikayumviza abandi obwonjo, n’oko kwanarhuma abandi barhacikamuyegerera. (2 Abakorinti 12:15) Okuli kuli k’oku: Erhi wakakagerera ebi wahikirize kw’ebi abandi bajijire, erhi kuyabirwa wanayabirwa! Okuderha okuli, enderho nka “Ntaye ciru ompamagala” na “Ntaye niehe ondalika hantu halebe” zanayerekana oku ohizire omwishingo gwawe omu maboko g’abandi. K’oko kurhali kubaha buhashe bunji kuli we?

 “Abantu baciyumva kahumba baba balonzize babashibirire n’’oko kwanarhuma barharhanya bwenene embere bacishoge owaba mwîra wabo. Baba balonzize kone baciyumve oku abandi babashibirire. Cikone bantu baguma na baguma banakuyereka oku bakushibirire lyo bakulongezako obunguke. Nantyo wanaciyumva oli kahumba bwenene kulusha agandi mango.”​—Brianne.

 Ebibliya edesire ntya: “Okômerana n’ow’obumanye naye anabe wundi, cikwone okômera abahwinja kusherera asherera.” (Emigani 13:20, Mashi Bible) Omuntu okola wafâ n’ishali analya hofi ngasi kantu. Kuguma n’oko, abantu balagirire bwenene oku bîra banalongeza abîra ngasi ahantu habi. Ciru bananagwarhwa omu murhego gw’abengehushu balonza okuyungukira oku bandi. Banarhanya oku biyumvikine okuba na bîra bantyo n’oku nta kantu kinja kulusha ako bakacilangalira.

 Okushwinja: Ngasi muntu anabe kahumba mango maguma na maguma; cikone hali abaciyumva kahumba bwenene kulusha abandi. Ciru akaba entanya z’okuciyumva kahumba zinarhume omuntu aciyumva kubi bwenene, okuderha okuli ezo ntanya zagendekera zahaba. Kanji kanji oku rhuciyumva kunakashokolerwa n’entanya zirhu, rhwananaba n’obuhashe oku ntanya zirhu.

 Na kandi obe n’entanya nyinja lugenda ebi olonzize abandi bakujirire. Jeanette rhwaganiriraga embere adesire ntya “Arhali ngasi muntu waba mwîra wawe w’okunali ensiku zoshi, cikone wabona abantu bakushibirire. N’okukushibirira ko k’obulagirire. Oko kwanakurhabala olek’ikaciyumva kahumba.”

 K’Olagirire oku bundi burhabale? Osome omwanzi gudesire “ Okuhima oboba lugenda okujira obwîra.” Na kandi orhôle e PDF ya “Kupambana na Upweke.”