Olole evideo ziriho

Olole emyanzi erimwo

Ebiyandike okw’ibuye: “Yahweh Sabaot aheherere Hagaf mwene Hagav”

K’omanyire?

K’omanyire?

Gurhi myandiko miguma ya mîra elunzire okuboko ebi Ebibliya edesire?

OMU nyumpa nguma y’okubikira ebintu bya mîra e Yeruzalemu muba ibuye liyandikeko emyandiko yakurhondera omu mwaka gwa 700-600 Embere za Kano Kasanzi Kirhu (E.K.K.K.). Er’ibuye balikulâga omu lwala bakag’ibishamw’abantu hofi n’e Hebroni omu Israheli. Eyo myandiko edesire ntya: “Yahweh Sabaot aheherere Hagaf mwene Hagav.” Gurhi ebi eyo myandiko edesire bilunzire okuboko ebi Ebibliya edesire? Oko kuyerekine oku izino lya Yehova Nnamahanga liyandikwa YHWH omu Cihabraniya ca mîra, lyalimanyikine n’okukolesibwa omu kalamo ka ngasi lusiku omu mango ga mîra. N’agandi mabuye garhengaga omu lwala bakag’ibishamw’abantu gayerekine oku kanji-kanji abakag’ijirira entimanano n’okucifulika mw’olwo lwala bakag’iyandikamw’izino lya Nnamahanga. Na kandi bakag’iyandika oku cibambazi amazino g’abantu galimw’izino lya Nnamahanga.

Doktere Rachel Nabulsi, w’oku Université y’e Georgia aganirire kw’eyo myandiko. Adesire ntya: “Okugalukira-galukira er’izino YHWH kuli kwa bulagirire bwenene. . . . Amandiko n’eyo myandiko ya mîra biyerekine oku izino YHWH lyâli lya bulagirire omu kalamo k’aba Israheli n’aba Yuda.” Ebyo bilunzire okuboko Ebibliya, bulya izino lya Nnamahanga liyandikwa n’eherufi YHWH omu Cihabraniya, libamo kali bihumbi. Kanji-kanji amazino g’abantu gakag’iba galimw’er’izino lya Nnamahanga.

Enderho “Yahweh Sabaot,” ziri kw’er’ibuye kuli kuderha “Yehova w’emirhwe.” Oko kuyerekine oku omu mango ga mîra izino lya Nnamahanga lyakag’ikolesibwa bwenene, ciru n’oluderho “Yehova w’emirhwe” nalo lwakag’ikolesibwa bwenene. Kandi oko kulunzire okuboko ebi Ebibliya edesire, bulya nayo ekolesize oluderho “Yehova w’emirhwe” kali 283 omu mandiko g’e Cihabraniya, bwenene omu Izaya, omu Yeremiya, n’omu Zakariya.