Olole evideo ziriho

Olole emyanzi erimwo

ECIGABI C’OKUYIGA 7

‘Oyumvirhize Ebinwa by’ab’Obwenge’

‘Oyumvirhize Ebinwa by’ab’Obwenge’

“Rhega okurhwiri onayumvirhize ebinwa by’ab’obwenge.”​—MIG. 22:17, NWT.

LWIMBO 123 Tutii Mupango wa Kiteokrasi

EBI RHWAYIGA *

1. Omu njira zihi rhwakahâbwamo ihano, na bulya gurhi rhweshi rhuba rhulilagirireko?

NGASI mango rhweshi rhuba rhulagirire okw’ihano. Mango maguma na maguma, rhunarhôle omuhigo gw’okugend’idosa ihano muntu mulebe rhuba rhukenzire. Omu kandi kanga, mwene wirhu obwine oku rhukola rhuli hofi rhujire “akantu kabi,” kakayish’irhulerhera nyamanja, anarhuyegera ly’arhuha ihano. (Gl. 6:1, NWT) Na kandi, hali amango rhuhâbwa ihano omu njira y’obuhane enyuma z’okujira amagosa mazibu. Ciru rhwakahâbwa ihano omu njira ehi, rhushinganine rhuliyumvirhize. Okujira ntyo kuli kwinja kuli rhwe, kwananayokola obuzine bwirhu!​—Mig. 6:23.

2. Nk’oku biyerekinwe omu lwandiko lw’Emigani 12:15 nʼamahugûlo gʼidako, bulya gurhi rhushinganine rhuyumvirhize ihano?

2 Olwandiko lwirhu lw’omusingi lurhuhîre omurhima oku ‘rhuyumvirhize ebinwa by’ab’obwenge.’ (Mig. 22:17, NWT) Nta mwene muntu yeshi-yeshi oyishi ebintu byoshi; ensiku zoshi hanakaba omuntu omanyire binji wanabwine binji kurhulusha. (Osome Emigani 12:15, n’amahugûlo g’idako, NWT.) Co cirhumire okuyumvirhiza ihano, kunayerekane oku rhuli birhohye. Kunayerekane oku rhuhugûsirwe oku hali ebi rhurhakahasha, n’oku rhuhugûsirwe oku rhulagirire oku burhabale bw’abandi lyo rhuhikiriza emihigo yirhu. Omwami w’obwenge wakag’ihamagalwa Solomoni alongozibwa n’iroho litagatifu ayandika ntya: “Ahali abahabûzi [erhi bahanûzi] banji, emihigo kuyunjula eyunjula.”​—Mig. 15:22.

Njira ehi ya muli ezi njira ibirhi z’okuhâbwa ihano obona eri nzibu okuyemera? (Olole ecifungo ca 3-4)

3. Omu njira zihi na zihi rhwakahâbwamw’ihano?

3 Hali amango rhwakahâbwa ihano lya ho n’aho erhi lirhali lya ho n’aho. Ihano lirhali lya ho n’aho lyo lihi? Hali amango rhwakasoma kantu kalebe omu Bibliya erhi omu bitabu birhu kakarhuma rhwarhangiyimanga hitya buzinda rhurhanye oku lugenzi rhwalikola rhulimo, na ntyo rhuhige okujira empindûlo zishinganine. (Hb. 4:12) Rhwanaderha oku er’ihano lirhali lya ho n’aho. Ihano lya ho n’aho lyo lihi? Omugula, mwene wirhu, erhi mwali wirhu okuzire kiroho nkaba anarhubwira akantu rhushinganine rhukubûle omu kalamo kirhu. Eryo liri ihano lya ho n’aho. Erhi muntu mulebe orhuzigira akahiga oku arhuha ihano liyimangire oku Bibliya, rhushinganine rhuyerekane oku rhulishagalukire omu kuyumvirhiza ebi aderha n’okubikolesa.

4. Nk’oku biyerekinwe omu Omuhanûzi 7:9, bici rhushinganine rhuyake amango rhuli rhwahâbwa ihano?

4 Kobinali ihano lya ho n’aho lyo liba lizibu okuyemera. Ciru nkaba hali amango lyakarhugayisa. Bulya gurhi? Ciru akaba rhuba rhuyemire oku rhurhaba bimana, hali amango rhwakabona oku kuli kuzibu okuyemera ihano amango omuntu oli warhuhanûla ali asegeza obuzamba bwirhu. (Osome Omuhanûzi 7:9.) Nkaba rhwanarhonderha rhwacihalira. Nkaba rhwanaba n’akarhinda okubiyerekire ebyashumagya oyo muntu ly’ayish’irhuhanûla. Erhi rhurhondere rhwabona amagosa omu njira akolesagya ly’arhuhanûla, hali amango rhwakarhondera rhwaderha kubi oyo muntu warhuhanûlaga omu kurhanya ntya: ‘Ka kobinali ashinganine okuyishimpanûla? Naye ajira obwage buzamba!’ N’erhi akaba rhurhasimiri er’ihano rhwanalilahira, erhi rhulonze owundi muntu wakarhuhanûla bulya rhulangalire oku ye waderha ebintu rhulonzize okuyumva.

5. Bici rhwaganirira mw’eci cigabi?

5 Mw’eci cigabi, rhwaganirira enyiganyo ziganirirwe omu Bibliya z’abantu balahire ihano n’abaliyemire. Na kandi, rhwayishiganirira ebyakarhurhabala rhukayemera ihano n’obunguke kwakarhulerhera.

ABALAHIRE IHANO

6. Bici oku Mwami Roboami ajiraga erhi ayusihâbwa ihano kurhuyigirizize?

6 Rhurhanye oku lwiganyo lwa Roboami. Erhi aba mwami w’e Israheli, bacikala bage bayisha emunda ali lyo bamuhûna kantu kalebe. Bamuhûna oku abalembuhize omuzigo muzirho ishe Solomoni, ababarhuzagya. Ly’amanya gurhi ayish’ishuza, Roboami ajira bwinja erhi agend’idosa abagula b’omu Israheli gurhi ashuza abantu. Abo bagula bamubwira oku erhi akajirira abo bantu nk’oku banamuhûnaga, banamushiga ensiku zoshi. (1 Bam. 12:3-7) Bibonekine oku nkaba Roboami arharhimukagwa n’er’ihano abagula bamuhâga, na ntyo ajidosa emisole bakulaga boshi oku ajira. Abo balume bagwerhe nkaba myaka 40 na kulusha, bibonekine oku bal’ihugûsirwe bintu binji omu kalamo. (2 Nga. 12:13) Cikone muli ako kanga, bahanûla Roboami kubi. Bamuhanûla oku ayushule eyo mizigo mizirho y’abantu. (1 Bam. 12:8-11) Omu kubwirwa ezo ntanya ibirhi ziri lubero, Roboami alishinganine ayegere Yehova kugerera isala n’okumudosa ihano lihi ashinganine akulikire muli ago mahano abirhi. Lubero n’oko, ahiga okuyemera ihano ahâbagwa n’eyo misole bulya lyo lyal’imushagalwire. Oko kwalerhera Roboami n’abantu b’e Israheli mazibu manji. Omu kanga kirhu, nkaba ihano rhuhâbwa lirhaba nk’eri rhwalilonzize okuyumva. Cikone, erhi akaba liyimangire oku Kanwa ka Nnâmahanga, rhushinganine rhuliyemere.

7. Bici olwiganyo lwa Mwami Uziya lurhuyigirizize?

7Mwami Uziya alahira ihano. Aja omu hekalu ya Yehova ahantu abakuhani bone bal’iyemerirwe okuja, analonza okuyoca obukû. Abakuhani ba Yehova bamubwira ntya: “Gurhali mukolo gwawe wani Uziya okuyokera Yehova obukû! Bakuhani bone bashinganine bayoce obukû.” Gurhi Uziya ajijire? Nkaba Yehova akamubabalire aciyumvagya er’ihano, n’okurhenga omu hekalu ho n’aho. Lubero n’oko, “Uziya . . . agwarhwa n’oburhe.” Bulya gurhi arhayemeraga er’ihano? Akagirhanya oku ye nka mwami, ashinganine ajire ebi alonzize. Cikone oko kurhashagalulaga Yehova. N’enyanya z’eco cijiro ca Uziya c’obuhalanjisi, olushomyo lwamugwarha anagendekera aba “mushomyo kuhika oku lusiku lw’okufâ kwage.” (2 Nga. 26:16-21, NWT) Olwiganyo lwa Uziya lurhuyigirizize oku, ciru akaba rhugwerhe mukolo mulebe omw’ikubuliro lya Yehova, erhi rhwakalahira ihano liyimangire oku Bibliya rhurhakaciyemerwa naye.

ABAYEMIRE IHANO

8. Gurhi Ayubu ajijire erhi ahâbwa ihano?

8 Lubero n’enyiganyo z’okurhurhonda rhuyusize rhwaganirira, Ebibliya erhuhîre enyiganyo nyinja z’abantu bagishirwe bulya bayemire amahano. Rhuganirire olwiganyo lwa Ayubu. Ciru akaba akag’iyoboha Nnâmahanga, arhali mwimana. Erhi ali omu mazibu, aderha entanya mbi. N’oko kwarhuma Elihu na Yehova bamuha ihano lya ho n’aho. Gurhi Ayubu ajijire? Ayemera er’ihano n’obwirhohye. Aderha ntya: “Nàsambîre buzira bukengere . . . namagalula oku naderhaga, nkola naciyunjuza omu kucibêrera omu katulo n’omu lùvû.” Yehova agisha Ayubu enyanya z’eco cijiro c’obwirhohye ajiraga.​—Ayu. 42:3-6, 12-17.

9. Gurhi Musa alesiremwo olwiganyo lwinja okubiyerekire okuyemera ihano?

9Musa luli lwiganyo lwinja lw’omuntu wayemire okuhanûlwa enyuma z’okujira amagosa mazibu. Mango maguma agaya bwenene n’oko kwarhuma arhaha Yehova irenge. Enyanya z’oko, Musa aheza olukengwa lw’okuja omu Cihugo c’Amalaganyo. (Mib. 20:1-13) Erhi Musa ayerekana oku avunisire omurhima enyanya z’ogo muhigo, Yehova amubwira ntya: “Orhacimbwiraga olwo!” (Lush. 3:23-27) Musa arhagayaga. Lubero n’oko, ayemera omuhigo gwa Yehova, na Yehova agendekera amukolesa omu kulongoza aba Israheli. (Lush. 4:1) Musa na Ayubu bayemire ihano, bali lwiganyo lwinja rhushinganine rhuyige. Ayubu akubûla entanya zage; arhanalonzagya okucihalira. Musa ayerekana oku ayemire ihano lya Yehova omu kugendekera abêra mwishwekerezi ciru n’enyuma z’okuheza olukengwa lw’obulagirire agwerhe lw’okuja omu Cihugo c’Amalaganyo.

10. (a) Bici olwandiko lw’Emigani 4:10-13 luyerekine lugenda obunguke bw’okuyemera ihano? (b) Ntanya zihi nyinja bantu baguma na baguma bayerekine erhi bahâbwa ihano?

10 Rhunayunguke bwenene erhi rhuyiga olwiganyo abalume bishwekerezi bali aka Ayubu na Musa balesire. (Osome Emigani 4:10-13.) Bene wirhu na bali birhu banji bajijire ntyo. Oyumve ebi mwene wirhu Emmanuel, olama omu République Démocratique du Congo, aderhaga okubiyerekire oburhonde ahâbagwa, aderha ntya: “Bene wirhu bakuzire kiroho b’omu cigamba cirhu babona oku ndi hofi mpeze obwîra bwani haguma na Yehova, banayish’intabala. Nakolesa ihano bampaga, n’oko kwanyasa mazibu manji.” * Okubiyerekire ihano, painiya muguma ohamagalwa Megan olama omu cihugo c’e Canada, adesire ntya: “Arhali ihano lyo nal’ilonzize nkayumva ngasi mango, cikone lyo nal’ilagirire okukayumva.” Na mwene wirhu ohamagalwa Marko olama e Croatie, adesire ntya: “Naheza omukolo gwago-gwago nagwerhe omu cigamba, cikone erhi ntanya oku byagezire, nampugûkwe oku ihano nahâbagwa lyantabire ncib’iba n’obwîra bwinja haguma na Yehova.”

11. Bici Mwene wirhu Karl Klein adesire okubiyerekire okuyemera ihano?

11 Olundi lwiganyo lw’omuntu wayungusire omu kuyemera ihano luli lwa Mwene wirhu Karl Klein, wakoleraga omu Mbaraza Eri Yalongoza. Omu myanzi eganirire akalamo kage, Mwene wirhu Klein aganirire amango ahâbagwa ihano lizibu-zibu n’omwîra wage wa hofi-hofi wakag’ihamagalwa Joseph Rutherford. Mwene wirhu Klein adesire oku, oku murhondero arhayemeraga er’ihano. Adesire ntya: “Agandi mango [erhi Mwene wirhu Rutherford] ambona ambwira n’obushagaluke erhi: ‘Asinge Karl!’ Cikone bulya nacikag’iciyumva kubi, nayemera kone. Acibimbwira ntya: ‘Karl, ocilole bwinja! Ibilisi ali alonza okukugwarha!’ Nayumva enshonyi buzinda namubwira erhi: ‘Nta mazibu Mwene wirhu Rutherford.’ Cikone, al’imanyire bwinja oku hali amazibu, co carhumaga acib’igalukira obo burhonde omu kuderha ntya: ‘Ko kwinja oko. Cikone nalonzagya nkubwire oku ocilole bwinja. Ibilisi ali alonza okukugwarha.’ Eryo lyali ihano linja bwenene! Erhi rhwakabîka akarhinda enyanya z’ebintu mwene wirhu alishinganine aderhe . . . , rhwanacirhogeza rhwene omu mirhego ya Ibilisi.” * (Ef. 4:25-27) Mwene wirhu Klein ayemera ihano Mwene wirhu Rutherford amuhâga, banagendekera baba bîra.

BICI BYAKARHURHABALA LYO RHUKAYEMERA IHANO?

12. Gurhi obwirhohye bwakarhurhabalamwo lyo rhukayemera ihano? (Ennanga 141:5)

12 Bici byakarhurhabala lyo rhukayemera ihano? Rhushinganine rhube birhohye omu kukakengera oku rhurhaba bimana n’oku hali amango rhujira ebintu by’obuhwinja. Nk’oku rhwabonaga embere, Ayubu agwerhe entanya mbi. Cikone ahikira aha akubûla entanya zage, na Yehova amugisha enyanya z’oko. Bulya gurhi? Bulya ali mwirhohye. Ayerekana oku ali mwirhohye omu kuyemera ihano Elihu amuhâga, ciru ankaba Elihu ali murho kumulusha. (Ayu. 32:6, 7) Ko n’oko, obwirhohye bwanarhurhabala rhukolese ihano ciru ankaba rhuli rhwarhanya oku rhurhalishinganini erhi owarhuhâga lyo ali murho kurhulusha. Mugula muguma olama e Canada, adesire ntya: “Bulya rhurhacibona nk’oku abandi barhubona, nka ntaye oli warhuha amahano kwanaba kuzibu okujira amajambere.” Ka rhweshi rhurhalagiriri oku kuba n’ilehe l’iroho litagatifu n’okuhikira aha rhwaba bigiriza binja b’omwanzi mwinja?​—Osome Ennanga 141:5.

13. Gurhi rhushinganine rhukabona ihano rhwahâbirwe?

13Okabona ihano nka cerekane c’obuzigire bwa Nnâmahanga. Yehova aba arhulongize ebintu binja. (Mig. 4:20-22) Anayerekane oku aba arhuzigire erhi arhuhanûla kugerera Akanwa kage, ebicapo birhu, erhi omu kukolesa owirhu mwemezi okuzire kiroho. Olwandiko lw’Abahabraniya 12:9, 10 ludesire oku ‘yehe anarhuhane oku bûnguke bwirhu.’

14. Bici rhushinganine rhukasegezak’obwenge amango rhuli rhwahanûlwa?

14Osegeze obwenge oku mwanzi guli omu ihano ci arhali oku bakuhâga lyo. Hali amango nkaba rhuciyumva oku ihano barhuhire lirhahânyirwe omu njira nyinja. Kobinali, ngasi yeshi ohâna ihano, akwanine okulihâna omu njira nembu lyo liyemerwa. * (Gl. 6:1) Cikone erhi akaba rhwe rhuli rhwahanûlwa, rhushinganine rhukasegeza obwenge bwirhu oku mwanzi guli mw’er’ihano, ciru akaba rhuli rhwarhanya oku lirhahânyirwe omu njira nyinja. Rhushinganine rhukacidosa ntya: ‘Ciru akaba ntashagalukire oku er’ihano lyahânagwa, ka hali ebi lyakanyigiriza? Ka nanaleka okusegeza obwenge bwani oku buzamba bw’omuntu wampaga ihano lyo linderhera obunguke?’ Rhwanaba erhi rhukozire n’obwenge erhi rhwakakalonza gurhi rhwayungukamwo n’ihano rhwahâbagwa.​—Mig. 15:31.

OKADOSA IHANO ONANAYUNGUKE NALYO

15. Bulya gurhi rhushinganine rhukahûna ihano?

15 Ebibliya erhuhanwîre oku rhukahûna ihano. Olwandiko lw’Emigani 13:10, NWT, ludesire ntya: “Obwenge buba bwa balya bayumva ihano.” Ezo nderho ziri z’okuli! Bala bahûna ihano ahali h’okulinda mpu muntu mulebe ayishe abahanûle, banajire amajambere g’ekiroho kulusha bala barhahûna ihano. Co cirhumire rhukalonza gurhi rhwakahûnamwo ihano.

Bulya gurhi mwali wirhu ociri musole ashinganine akahûna mwali wirhu okuzire kiroho ihano? (Olole ecifungo ca 16)

16. Hali zihi nguma na nguma rhwakakahûnamwo ihano?

16 Mangaci rhushinganine rhukahûna abirhu bemezi ihano? Olole hali isharhu rhwakahûnamwo ihano. (1) Mwali wirhu abwire omuhubiri ogwerhe obulenga oku amuluse okw’ifunzo lyage na buzinda amuhûne ihano okubiyerekire oku akakubûla enjira yage y’okuyigiriza. (2) Mwali wirhu ociri mulamba alonzize okugula amapantalo cikone arhang’idosa mwali wirhu okuzire kiroho entanya zage lugenda amapantalo acishoga. (3) Mwene wirhu bamuhe ehotuba ageza oburhangiriza. Anahûna mwene wirhu okola ogwerhe obulenga bw’okugeza ehotuba amuyumvirhize hano aba ali ayigeza omu ntimanano na buzinda amuhe amahano. Ciru na mwene wirhu okola ogwerhe myaka minji ali ageza ehotuba anajira bwinja erhi akahûna ihano bene wirhu bakola bagwerhe obulenga kumulusha na buzinda analikolesa.

17. Bunguke buhi rhwakabanabo erhi rhwakakayemera ihano?

17 Hali amango rhwanahâbwe ihano lya ho n’aho erhi elirhali lya ho n’aho. Erhi oko kwakahikira, okakengera ebintu by’obulagirire rhwaganirire mw’eci cigabi. Ogendekere waba mwirhohye. Okasegeza obwenge bwawe oku mwanzi guli omw’ihano ci arhali oku bakuhâga lyo. Okakolesa n’ihano wahâbirwe. Ntaye muli rhwe wabusirwe anali mwenge. Akanwa ka Nnâmahanga kadesire oku ‘rhwanaba benge,’ erhi ‘rhwakayemera amahano n’okuyemera obuhane.’​—Mig. 19:20, NWT.

LWIMBO 124 Tukuwe Washikamanifu

^ kip. 5 Abakozi ba Yehova baba bahugûsirwe obulagirire bw’okuyumvirhiza ihano liyimangire oku Bibliya. Mango maguma na maguma birhaba bilembu okuyemera ihano. Bulya gurhi mango maguma na maguma kuba kuzibu okuyemera ihano? Na bici byakarhurhabala lyo rhuyunguka n’ihano rhwahâbirwe?

^ kip. 10 Mazino maguma maguma gashanjirwe.

^ kip. 11 Olole Ilabiro ly’Akalalizi, ly’omu lusiku 1/5/1985, buk. 20-27 (omu Cifaransa).

^ kip. 14 Omu cigabi cikulikire, rhwaganirira gurhi bala bahâna ihano bakakajira ntyo omu njira nyinja.