Olole evideo ziriho

Olole emyanzi erimwo

ENGANÎRO Z’AKALAMO K’ABANTU

“Naciyigirizize Bintu Binji Kugerera Abandi!”

“Naciyigirizize Bintu Binji Kugerera Abandi!”

BWALI budufu buguma omu mwizimya munji amango abasoda b’eno munda e France baliyubasire ikambi lyabo oku ntôndo y’e Algérie, n’amavita gali makali bwenene omu cihugo c’e Algérie. Niene nali oku bulanzi, nagwerhe ebunduki yani omu nfune, n’eyo poste yani y’obulanzi yali ya masaki ga mucanga masindike haguma. Ho n’aho narhondera okuyumva emidindiri y’abantu bali banyegerera. Nadirhimana bwenene. Ago mango lyo naciyusagya emyaka yani y’omushuko, ntanalilonzize nigwe erhi nige omuntu. Nayama n’izu linene: “Mashi Nnamahanga! Nnamahanga wee!”

Ebyo byanyobohagya byashanja akalamo kani, bulya byanshumya narhondera okulonza okumanya Omulemi. Cikone embere mmuganirire ebyabire mw’obo budufu, muleke ntangimuganirira ebyampikiraga erhi nciri mwana byashumyagya entanya zani n’okurheganya omurhima gwani lyo ntangira okulonza Nnamahanga.

EBI NARHANGIG’ICIYIGIRIZA KUGERERA LARHA

Naburhagwa omu mwaka gwa 1937 e Guesnain, vile balug’ihumba mw’enoro eba e mwèné (nord) y’ecihugo c’e France. Larha akagihumba e charbon, nakugerera ye naciyigirizize obulagirire bw’omukolo muzibu. Na kandi nayiga entanya zage okubiyerekire obushinganyanya, bulya okuzigira obushinganyanya kwakagimushumya ahalire abantu bakagijira eyo emikolo mizibu y’okuhumba e charbon erhi bukenyi burhuma. Larha akagicihangana ly’arhabala abo bantu akanga kabo kabe kinja, n’oko kwarhuma aja omu cikundi c’okuhalira ehaki z’abo bantu. Kandi arhakag’ishagalukira obulyalya bw’abakulu b’amadîni akagibona. Banji ba mulibo bagwerhe akalamo kinja cikone bakagendekera bahûna abahumba e charbon ebiryo n’ensaranga n’obu bohe akalamo kabo kali kazibu bwenene. Larha ashologorhwa bwenene n’olugenzi lw’abakulu b’amadîni n’oko kwarhuma arhanyigiriza kantu koshi-koshi oku biyerekire idîni. Ciru nta lusiku rhwaganirire lugenda Nnamahanga.

Erhi mba mukula, nani narhondera okushomba obubule bw’obushinganyanya. Obo bubule bw’obushinganyanya bwalihiziremo akabôlo bantu baguma na baguma bakagiyereka abantu bw’omu bindi bihugo balilamire e France. Nakagisharha akabumbu haguma n’abana b’abantu bahamiraga omu cihugo c’e France, nanalisimire okukomerana nabo. Na kandi, nyama ali muburhwa w’e Pologne arhali w’e France. Nal’ilonzize abantu boshi bakolerwe kuguma banalame omu murhula.

NARHONDERA OKURHANYA BWENENE OKU BIYEREKIRE AKALAMO

Amango nali omu busoda

Nayandikisibagwa omu busoda buzira kulonza omu mwaka gwa 1957. Intyo ko nahikagamo oku ntôndo y’e Algérie mwo bulya budufu naganiriraga. Enyuma z’okuyama n’izu linene: “Mashi Nnamahanga! Nnamahanga wee!” narhimanana na punda w’emuzirhu cikone arhali n’abashombanyi birhu! Oko kwampa omurhima bwenene! Ebyo byampikiraga n’ivita, byanshumya narhondera okurhanya okubiyerekire omuhigo gw’akalamo. Bulya gurhi rhuba hanw’igulu? Ka kobinali Nnamahanga anarhushibirire? Ka hali amango rhwanacipate omurhula gw’ensiku n’amango?

Enyuma z’aho erhi ndi emw’ababusi bani narhimanana n’Omuhamirizi wa Yehova. Ampa Ebibliya ya bakatolika ehamagalwa La Sainte Bible, nanarhondera okuyisoma erhi ngaluka e Algérie. Amafulûlo 21:3, 4, lwo lwandiko lwampumaga oku murhima. Ludesire ntya: “Ihêma lya Nyamuzinda liri haguma n’abantu . . . Ahôrhola ngasi mulenge gubali omu masu, n’olufû ntalwo lwacihabê, emishîbo n’endûlù n’amababale birhakacihabâ bundi.” * Ezi nderho zansomeza bwenene. Nacidosa ntya: ‘K’ebi bintu binali by’okuli wani?’ Muli ako kasanzi, nta kantu koshi-koshi nal’imanyire okubiyerekire Nnamahanga n’Ebibliya.

Omu mwaka gwa 1959 erhi nyusa emyaka balintwirire najira obusoda, narhimanana n’Omuhamirizi wa Yehova wakag’ihamagalwa François, anyigiriza bintu binji lugenda okuli kuba omu Bibliya. Kwa lwiganyo, anyeraka kugerera Ebibliya oku izino lya Nnamahanga ye Yehova. (Enna. 83:18) François acibimpugulira oku Yehova ayishigalula obushinganyanya hanw’igulu, ahindula igulu libe Paradizo, n’oku ahikiriza enderho ziri omu lwandiko lwa Amafulûlo 21:3, 4.

Ezo nyigirizo zaliyumvikine bwinja, zanampuma oku murhima. Nani nashomba abakulu b’amadîni bwenene, nanalonza nyerekane n’obwalagale oku banakayigiriza ebintu birhali omu Bibliya! Bibonekine oku nalimwo zirya ntanya za larha, nalonza njire ntyo duba-duba. Nalilonzize njire kantu kalebe ho n’aho!

François n’abandi Bahamirizi ba Yehova bali bîra bani, bantabala narhuza. Bampugûlira oku omukolo gwirhu rhuli Bakristu, gurhaba gwa kutwira abandi olubanja, cikone guba gwa kuhâna obulangalire kugerera omwanzi mwinja g’Obwami bwa Nnamahanga. Ogo go mukolo Yezu akagijira, gw’analekire abanafunzi bage oku bajire. (Mt. 24:14; Lk. 4:43) Kandi nalikwanine nciyigirize gurhi nakakaganira n’abandi bwinja ciru bakaba bayemere bintu bihi. Ebibliya edesire oku: “Omurhumisi wa Nyakasane arhakwanini abe muntu wa nnongwe, ci kukwanine abe mutûdu kuli boshi.”​—2 Tm. 2:24.

Najira empindulo zishinganine, nanabatizibwa nka muguma w’omu Bahamirizi ba Yehova omu mwaka gwa 1959 oku ntimanano y’omuzunguko. Kw’eyo ntimanano nabona mwali wirhu muguma wakagihamalwa Angèle, ansimisa bwenene, namusheba. Enyuma z’aho, narhondera okulambagirira ecigamba alimo, rhwajira obuhya omu mwaka gwa 1960. Aba mukazi mwirhônzi bwenene, mwinja bwenene na ngalo kurhenga emwa Yehova.​—Mig. 19:14.

Olusiku lwirhu l’obuhya

NACIYIGIRIZIZE BINJI KUGERERA ABALUME BENGE NA BALENGA

Naciyigirizize binji kugerera bene wirhu bagwerhe obwenge n’obulenga. Ebirhangiriza na bya bulagirire nayizire biri by’ebi: Lyo rhuhasha okuhikiriza ngasi mukolo muzibu goshi rhwakahâbwa, rhushinganine rhube birhohye n’okukolesa ihano liri omu lwandiko lwa Emigani 15:22, ludesire ntya: “Ahali abahabûzi banji, emihigo kuyunjula eyunjula.”

Omu mukolo gw’obwangalizi omu France, mwaka gwa 1965

Omu mwaka gwa 1964, narhondera okubona kunganaci ezo nderho zalongozibagwa n’iroho lya Nnamahanga ziri z’okuli. Mw’ogo mwaka naba mwangalizi w’omuzunguko, narhondera okulambagirira ebigamba lyo mpa bene wirhu omurhima n’okubazibuhya kiroho. Nagwerhe myaka 27, ntanalicihugûkwa binji. Nakagijira magosa manji. Cikone narhondera okuciyigiriza bintu biguma na biguma kugerera amagosa gani. Ci bwenene naciyigiriza bintu binji by’obulagirire kugerera “abahabûzi” baligwerhe bulenga bunji.

Nkengire lwiganyo luguma oku murhondero gw’omukolo gwani. Erhi nyusa nalambagirira cigamba ciguma c’omu Paris, mwene wirhu muguma okuzire kiroho andosa erhi byanahashikana rhwè naye rhuje mahwê. Namubwira erhi “neci, nta kadali.”

Andosa ntya: “Ewani Louis, erhi Dogteri alambagirira abantu aha mwababwè, ndi ajibona?”

Namushuza erhi, “anakagendibona omulwala.”

Aderha erhi: “Ntyo kobinali. Cikone nabwine oku akasanzi kawe kanji oli wakageza haguma n’abantu bagwerhe ehali nyinja y’ekiroho, nka mwangalizi w’ecigamba. Ecigamba cirhu cirimo bene wirhu banji bavunisire omurhima, abahyahya n’abarhalugiyegera abandi. Banashagaluka erhi wakakageza akasanzi haguma nabo, ciru wanaja n’emwababwè lyo mushangira ecijumbu haguma nabo.”

Er’ihano ly’oyo mwene wirhu muzigirwa lyayisha omu kasanzi kashinganine lyanali lya bulagirire. Obuzigire bwage oku biyerekire ebibuzi bya Yehova bwampuma oku murhima. Ciru akaba kurhali kulembu okuyemera amagosa gani, ho n’aho narhondera okukolesa er’ihano ampaga. Mvuzire Yehova omunkwa kuli abo bene wirhu ba mwenere abo.

Omu mwaka gwa 1969 na 1973, bampa omukolo gw’okuyimangira Edepartema y’Okuhâna Ebiryo oku Ntimanano ibirhi Nkulu z’Omw’Igulu Lyoshi zajiragwa e Colombus, omu Paris. Oku ntimanano nkulu y’omu mwaka gwa 1973, bantu hofi 60 000, bahâbwa ebiryo mw’ezo nsiku irhanu zoshi! Ntamanyaga gurhi nahashire okuhikiriza ogo mukolo. Cikone kandi akantu kantabire kali omw’ihano liri omu lwandiko lwa Emigani 15:22. Nalonza oburhabale bw’abalume bakuzire kiroho balihugûsirwe binji oku biyerekire okugaba ebiryo. Abo bene wirhu balimo ababaga enyama, abahinzi b’enshogo, abayish’iyenda n’abagwerhe obulenga bw’okugula ebintu. Haguma n’abo bene wirhu, rhwahikiriza ogo mukolo gwalibonekine nka ntôndo.

Omu mwaka gwa 1973, niè na mukaniè rhwahamagalwa oku rhujikolera oku Beteli y’e France. Omukolo murhanzi bampaga oko beteli nago gwali muzibu. Omukolo gwani gwali gwa kulonza enjira z’okukarhumira bene wirhu b’omu cihugo c’e Cameroun ebitabu, n’obu omukolo gwirhu gwalihanzibwe mw’eco cihugo egarhi k’omwaka gwa 1970 na 1993. Nacibiyoboha bwenene oku ntahashe ogwo mukolo. Nkaba erhi mwene wirhu wakagilongoza omukolo omu cihugo c’e France, abona oku nayobohire, ampa omurhima, aderha ntya: “Bene wirhu b’e Cameroun bali omu bulagirire bunji bw’ebiryo by’ekiroho. Rhubahe ebiryo!” Na ntyo kwo rhwajijire.

Oku ntimanano yago-yago e Nigeria haguma n’Abahamirizi b’e Cameroun, mwaka gwa 1973

Najira mibalamo minji omu bihugo bizungulusire ecihugo c’e Cameroun lyo nganira haguma n’abagula ba mw’eco cihugo. Ezo ntwali z’abalume na bakubîka ihwê, bantabala ntôle emihigo minja omu kolonza gurhi rhwakahisa ebiryo by’ekiroho omu cihugo c’e Cameroun. Yehova agisha obushiru bwirhu. Omu myaka 20 yagezire, nta lusiku ciru abantu ba Yehova babuzire Ilabiro ly’Akalalizi n’ehitabu hya ngasi mwezi hyakag’ihamagalwa Le service du Royaume.

Omu mwaka gwa 1977, niè na Angèle rhushagalukire okulambagirira e Nigeria haguma n’abandi bangalizi b’emizunguko b’omu Cameroun na bakabo

NACIYIGIRIZIZE BINJI KUGERERA MUKANIÈ

Amango rhwarhonderaga okumanyana bwinja na Angèle, narhondera okubona amorhere gage minja g’ekiroho. N’erhi rhulama haguma nka mulume na mukage, nabona bwinja-bwinja ago morhere. Ciru n’ebijingo by’olusiku rhwajiraga obuhya, ampuna oku nshenge Yehova okubiyerekire irala lirhu ly’okumukolera haguma n’emisi yirhu yoshi. Yehova ashuzize er’isala.

Kandi, Angèle antabire ngendekere okukalangalira Yehova kulusha. Kwa lwiganyo: Omu mwaka gwa 1973 erhi barhuhamagala oku rhujikolera oku Beteli, ntasimaga okugenda ho n’aho bulya nalizigire omukolo gwani g’obwangalizi. Cikone Angèle ankengeza oku rhwahânyire akalamo kirhu emwa Yehova. Ka rhurhashinganini rhujire ngasi kantu ikubuliro lyage lyakarhuhûna oku rhujire? (Hb. 13:17) Nalunga ezo ntanya okuboko buzira kurhindira! Na ntyo rhwaja oku Beteli. Omu nsiku zoshi rhwamayusa haguma na mukaniè, okubika kwage ihwè, entanya zage nyinja, n’ehali yage nyinja y’ekiroho byazibuhize obuhya bwirhu, na kandi byarhurhabire okukarhôla emihigo minja.

Niè na Angèle rhuli omu jardin y’Ebeteli y’e France

Na mw’eyi myaka yirhu y’obushosi, Angèle agendekire aba mukazi mwinja, anagendekire anlunga okuboko. Kwa lwiganyo, bulya masomo manji g’eciteokrasi ganakajirwa omu cingereza, niè na Angèle rhwarhondera okujira okwirhu koshi lyo rhuhashiderha bwinja olo lulimi. Oko kwarhuma rhwahamira omu cigamba c’olulimi lw’ecingereza ciru akaba rhwalikola rhugwerhe myaka 70 na kulusha. Birhali bilembu kuli nie okupata akasanzi k’okuyiga olulimi luhyahya bulya nakag’ikola omu Komite y’Etawi y’e France. Cikone niè na Angèle rhunakarhabalana. Ene rhukola rhugwerhe myaka 80 na kulusha, cikone rhucigendekire rhwarheganya entimanano omu Cingereza n’omu Français. Rhunacigendekire rhwajira okwirhu koshi lyo rhuja omu ntimanano z’ecigamba n’omu mukolo gw’amahubiri. Yehova agishire obushiru bwirhu bw’okuyiga Ecingereza.

Rhwapatire ogundi mugisho omu mwaka gwa 2017. Niè na Angèle rhwalalikwa oku Masomo g’Abakola omu Komite y’Etawi na Bakabo, gajiriragwa aha bajirira amasomo ga Watchtower e Patterson, omu New York.

Kobinali Yehova aba Mwigiriza Mukulu. (Iz. 30:20) Rhurhakasomerwa okubona abantu bage, emisole n’abashosi, bali bahâbwa enyigirizo nyinja bwenene! (Lush. 4:5-8) Kobinali, nacibwinire oku emisole eyumvirhiza Yehova na bene wirhu na bali birhu bakola bagwerhe obulenga, banajire amajambere minja g’ekiroho n’okuhikira aha babà bantu bakulu bishwekerezi. Olwandiko lwa Emigani 9:9, Mashi Bible lurhukengezize ntya: “Erhi wakayigiriza ow’obumanye, obumamye bwanayushûka, n’erhi wakayigiriza omushinganyanya, obwenge bw’okumanya bwanamuyushûkira.”

Mango maguma na maguma, nancikengere bulya budufu nagezagya oku ntôndo y’e Algérie hamagera hofi myaka 60. Ntalimanyire oku hali ebintu binja byaciri embere zani. Kobinali naciyigirizize bintu binji kugerera abandi! Yehova ampire Angèle, n’akalamo kinja na kakushagalusa. Na ntyo rhwahizire oku nta mango rhwanaleke okuciyigiriza binji kugerera Larha wirhu w’omu mpingu na kugerera bene wirhu na bali birhu bagwerhe obulenga banazigire Yehova.

^ kip. 11 Biblia​—Tafsiri ya Ulimwengu Mupya.