Olole evideo ziriho

Olole emyanzi erimwo

K’Omanyire?

K’Omanyire?

K’Abaroma bakayemire omuntu banigiraga oku murhi, kwa lwiganyo Yezu, abishwe ak’abandi bantu?

BANTU banji baba bamanyire omwanzi guyerekine oku Yezu amanisirwe egarhi ka bishumusi bibirhi ananigirwa oku murhi. (Mt. 27:35-38) Cikone hali abantu barhayemera oku omwanzi guli omu Bibliya guyerekine oku omubiri gwa Yezu bagurheganyize lyo gubishwa, na buzinda bagubisha omu nshinda, guba gw’okuli.​—Mk. 15:42-46.

Bantu baguma na baguma baderha-derha kubi ebitabu by’e Injili, barhayemera oku omuntu wakag’inigirwa oku murhi akayemerirwe abishwe bwinja, kwa lwiganyo nk’okubishwa omu nshinda. Lubero n’oko, abo baderha-derha kubi ebitabu by’e Injili, banarhanye mpu nkaba abo bakag’inigwa nka bishumusi, bakag’ijirirwa lubero n’abandi bantu. Jurnaliste muguma ohamagalwa Ariel Sabar, ahugwîre omu gazeti nguma ederhwa Smithsonian, bulya gurhi bantu baguma na baguma barhanya ntyo. Adesire ntya: “Okumanikwa oku murhi, bwali buhane bakag’iha ba nyankola-maligo, na basomi baguma na baguma bayerekine oku birhakahashikine Abaroma bayemerere abantu ba ntyo babishwe omu njira eshinganine.” Abaroma bakag’ilonza okubonesa nshonyi bwenene ba nyankola-maligo batwirirwe olubanja. Co cirhumire kanji-kanji emibiri yabo yakag’ilekerwa oku murhi ly’ensimba ziyirya. Enyuma z’aho, ebi ensimba zirhalire byakag’igushwa haguma n’okubishwa omu nshinda y’abantu banji.

Cikone, abantu bavumbula ebintu bya mîra bavumbwire akantu kali lubero okubiyerekire ebivuha byasigalaga by’Abayahudi baguma na baguma banigagwa. Omu mwaka gwa 1968, bavumbula ebivuha byasigalaga bya muntu muguma wanigagwa omu myaka igana mirhanzi. Babivumbulaga omu nshinda ya mulala muguma gw’Abayahudi, hofi n’e Yeruzalemu. Ebyo abo bantu bavumbulaga, lyali isanduku lya bivuha. Akavuha k’akasinsira kali egarhi k’ebyo bivuha byasigalaga k’oyo mulume. Ako kavuha kal’ishurhirwe oku lupaho n’omusumari gwa santimetre 11.5. Sabar adesire oku “emyanzi y’e Injili eyerekine oku Yezu abishirwe omu nshinda, yadwirhe akadali ka myaka minji. Cikone, ako kasinsira k’omulume wakag’ihamagalwa Yehochanan, kayusa ako kadali. Akasinsira ka Yehochanan, lwali lwiganyo lw’omuntu wamanikagwa oku murhi omu mango ga Yezu, Abaroma bayemeraga abishwe nk’oku Abayahudi bakag’ibisha.”

Ecivuha c’akasinsira ka Yehochanan, cadwirhe akandi kadali okubiyerekire gurhi omubiri gwa Yezu gwal’iyosire oku murhi. Cikone, bibonekine n’obwalagale oku ba nyankola-maligo baguma na baguma bakag’inigwa, bakag’ibishwa ahali h’okukabulirwa kone omu nshinda y’abantu banji. Kobinali, ebi Ebibliya edesire okubiyerekire gurhi omubiri gwa Yezu gwabishagwa omu nshinda eshinganine biri by’okuli. Ebyo byavumbwirwe bilunzire okuboko ebi Ebibliya edesire okubiyerekire okubishwa kwa Yezu.

Akantu k’obulagirire bwenene, Yehova ali erhi alebire oku Yezu akabishirwe omu nshinda y’omuntu mugale, na ntaye wakahanza akanwa ka Nnâmahanga oku karhahikiriraga.​—Iz. 53:9; 55:11.