Olole evideo ziriho

Olole emyanzi erimwo

ECIGABI C’OKUYIGA 48

Wanagendekera Waba n’Obulangalire omu Kasanzi Kazibu

Wanagendekera Waba n’Obulangalire omu Kasanzi Kazibu

‘Nie Nyamuzinda mmubwira nti: Zibuhi, . . . Bulya ndi haguma na ninyu.’—HAG. 2:4, Mashi Bible.

LWIMBO 118 ‘Unipatie Imani Zaidi’

EBI RHWAYIGA a

1-2. (a) Lushangi luhi luli egarhi k’akanga kirhu n’akanga k’Abayahudi bagalukaga e Yeruzalemu? (b) Oganirire kwa bofofi amazibu Abayahudi balwisize. (Olole ecisanduku cidesire “ Ensiku za Hageyo, Zakariya, na Ezra.”)

 KA HALI amango ociyumva oyobohire lugenda amango gayisha? Nkaba wahezize akazi kawe onayobohire lugenda oku washibiriramwo omulala gwawe. Nkaba wanaciyumva oyobohire lugenda obulanzi bw’omulala gwawe enyanya z’akavulindi omu by’epolitike by’ecihugo cinyu, okulibuzibwa, erhi okuhagalikwa kw’omukolo gwirhu gw’amahubiri. Ka hali mazibu maguma oli walwisa muli ago? Akaba ntyo, wayunguka omu kuganirira gurhi Yehova arhabiremwo Abaisraheli ba mîra amango bakag’ilwisa amazibu gali nk’ago.

2 Byal’ihunyîre obuyemere oku Bayahudi balamaga e Babiloni akalamo kabo koshi, lyo baleka akalamo kinja bal’ilamire eyo munda n’okubalamira omu cihugo banji muli bo barhal’imanyire bwinja. Erhi bahika, harhageraga kasanzi kanji embere bahikirwe n’amazibu g’okubula ensaranga, akavulindi omu by’epolitike, ciru n’okuhagalikwa. Enyanya z’oko, baguma na baguma muli bo babona oku kuli kuzibu kuli bo okusegeza obwenge oku kuyubaka buhyahya ehekalu ya Yehova. Co cirhumire, hofi omu mwaka gwa 520 Embere za Kano Kasanzi Kirhu (E.K.K.K.), Yehova arhuma balebi babirhi, ko kuderha Hageyo na Zakariya, lyo barhabala abantu bacib’iba n’obushiru. (Hag. 1:1; Zak. 1:1) Nk’oku rhwabona, ogo mukolo abo balebi babirhi bajiraga gwayâna amalehe minja. Cikone, hofi myaka 50 enyuma z’aho, abo Bayahudi bagalukaga omu cihugo cabo bacib’ivunika omurhima. Ezra, mwandisi w’Irhegeko wal’igwerhe obulenga, arhenga e Babiloni ayisha e Yeruzalemu ly’aha olubaga lwa Nnâmahanga omurhima luhire enterekêro y’okuli oku nafasi ntanzi.—Ezr. 7:1, 6.

3. Madoso gahi rhwashuzako? (Emigani 22:19)

3 Nk’oku obulebi bwa Hageyo na Zakariya bwarhabalaga abantu ba Nnâmahanga omu mango ga mîra bagendekere balangalira Yehova amango bakag’ihagalikwa, nirhu bwanarhurhabala ene lyo rhugendekera rhwalangalira oburhabale bwa Yehova ciru akaba rhuli rhwalwisa amazibu g’akalamo. (Osome Emigani 22:19.) Omu kuganirira omwanzi gwa Nnâmahanga gwaderhagwa na Hageyo na Zakariya n’omu kuganirira olwiganyo lwa Ezra, rhwashuza kw’aga madoso: Gurhi abo Bayahudi bagalukaga baciyumvirhe enyanya z’amazibu gabahikiraga omu kalamo? Bulya gurhi rhushinganine rhugendekere rhwasegeza obwenge bwirhu oku kujira obulonza bwa Nnâmahanga omu kasanzi kazibu? Na gurhi rhwakazibuhyamwo obulangalire bwirhu muli Yehova omu kasanzi kazibu?

AMAZIBU GAHIKIRAGA ABAYAHUDI GARHUMA BAHEZA OBUSHIRU BWABO

4-5. Nkaba bici byarhumaga Abayahudi banyihya obushiru bwabo omu mukolo gw’okuyubaka ehekalu?

4 Erhi Abayahudi bagalukaga bahika e Yeruzalemu, bal’igwerhe mikolo minji y’okujira. Bayubaka buhyahya duba-duba amazabahu ga Yehova banagwika omusingi gw’ehekalu. (Ezr. 3:1-3, 10) Cikone obushiru bal’igwerhe oku murhondero burhalegamaga. Bulya gurhi? Ahanyuma n’omukolo gw’okuyubaka ehekalu, bal’igwasirwe bayubake enyumpa zabo bo nnene, barhwere amashwa, n’okulisa emilala yabo. (Ezr. 2:68, 70) Kandi bahagalikwa n’abashombanyi babo bal’igwerhe ekomplo y’okuyimanza omukolo gw’okuyubaka buhyahya ehekalu.—Ezr. 4:1-5.

5 Abo Bayahudi bagalukaga kandi bahikirwa n’amazibu g’okubula ensaranga n’akavulindi omu by’epolitike. Ecihugo cabo carhondera okurhegekwa n’Abapersi. Enyuma z’okufâ kwa Mwami Sirise Mupersi omu mwaka gwa 530 Embere za Kano Kasanzi Kirhu (E.K.K.K.), Cambyse Mwami wakulikiraga, alonza okuhima Misri. Erhi abasoda bage bali omu njira y’okuja e Misri, byanahashikana bahûna Abaisraheli ebiryo, amishi, n’ecihando, n’oko kwalerhera Abaisraheli agandi mazibu. Oku murhondero gw’oburhegesi bwa Dariyusi wa Burhanzi, warhôlaga enafasi ya Cambyse, hali bugoma bunji n’akavulindi omu by’epolitike. Buzira karhinda, ago mazibu garhumire banji b’omu Bayahudi bagalukaga bayoboha lugenda gurhi bashibiriramwo omulala gwabo. Enyanya z’ago mazibu goshi gabahikiraga, Bayahudi baguma na baguma barhanya oku ako karhali kasanzi kashinganine k’okuyubaka buhyahya ehekalu ya Yehova.—Hag. 1:2.

6. Kushimbana n’olwandiko lwa Zakariya 4:6, 7, gandi mazibu gahi Abayahudi balwisize, na bici Zakariya abayemezize n’obwalagale?

6 Osome Zakariya 4:6, 7. Ahanyuma n’amazibu g’okubula ensaranga, n’akavulindi omu by’epolitike, Abayahudi bal’igwasirwe balembere okulibuzibwa. Omu mwaka gwa 522 Embere za Kano Kasanzi Kirhu (E.K.K.K.), abashombanyi babo bahikira aha bayemeza oburhegesi bw’Abapersi buyimanze omukolo gw’okuyubaka buhyahya ehekalu ya Yehova. Cikone Zakariya ayemeza Abayahudi n’obwalagale oku Yehova akolesa iroho lyage litagatifu ly’arhenza ngasi cihanzo. Omu mwaka gwa 520 Embere za Kano Kasanzi Kirhu (E.K.K.K.), Dariyusi ayemerera Abayahudi bagendekeze omukolo gw’okuyubaka ehekalu abaha n’oburhabale bw’ensaranga. Na kandi arhegeka baguvernere b’omu eneo yabo oku babarhabale.—Ezr. 6:1, 6-10.

7. Erhi Abayahudi bagalukaga e Yeruzalemu bahira obulonza bwa Nnâmahanga oku nafasi ntanzi, migisho ehi babire nayo?

 7 Kugerera Hageyo na Zakariya, Yehova alaganya abantu bage oku akabarhabire erhi bakahizire omukolo gw’okuyubaka buhyahya ehekalu oku nafasi ntanzi. (Hag. 1:8, 13, 14; Zak. 1:3, 16) Abayahudi bagalukaga bahâbwa omurhima n’abo balebi, banacib’irhondera omukolo gw’okuyubaka ehekalu omu mwaka gwa 520 Embere za Kano Kasanzi Kirhu (E.K.K.K.), banayusa ogo mukolo gw’okuyubaka ehekalu embere za hofi myaka irhanu. Bulya Abayahudi bahebire obulonza bwa Yehova oku nafasi ntanzi ciru akaba bal’igwerhe amazibu, Yehova abarhabala, arhali omu hali y’omubiri yone ci n’omu hali y’ekiroho. N’oko kwarhuma baharamya Yehova n’omwishingo.—Ezr. 6:14-16, 22.

OHIRE OBULONZA BWA NNÂMAHANGA OKU NAFASI NTANZI

8. Gurhi enderho ziri omu Hageyo 2:4 zakarhurhabalamwo lyo rhuhira obulonza bwa Nnâmahanga oku nafasi ntanzi? (Olole n’amahugûlo g’idako.)

8 Bulya amalibuko madarhi gayegerire, rhuhugûsirwe oku kuli kwa bulagirire bwenene rhurhumikire irhegeko lirhuhûnyire rhujire omukolo gw’amahubiri. (Mk. 13:10) Cikone, rhwanabona nka kuli kuzibu okusegeza obwenge oku mukolo gwirhu gw’amahubiri erhi akaba rhugwerhe amazibu g’okubula ensaranga, kandi erhi akaba omukolo gwirhu gw’amahubiri guli gwahagalikwa. Bici byakarhurhabala lyo rhuhira obunguke bw’Obwami oku nafasi ntanzi? Okugendekera rhwayemera n’obwalagale oku “Nyamuzinda” b ali oluhande lwirhu. Arhurhabala erhi rhwakagendekera rhwashokoza obunguke bw’Obwami ahali h’okushokoza obunguke bwirhu rhwene. Co cirhumire ntaco rhwakayoboha.—Osome Hageyo 2:4, Mashi Bible.

9-10. Gurhi mulume muguma na mukage bacibwiniremwo oku enderho za Yezu ziri omu Mateyo 6:33 ziri z’okuli?

9 Rhuganirire olwiganyo lwa Oleg na Irina, c mulume na mukage bali bapainiya. Enyuma z’okuhamira omu yindi eneo lyo bagend’irhabala cigamba ciguma, baheza akazi kabo enyanya z’amazibu g’ensaranga omu cihugo cabo. Ciru akaba bajijire hofi mwaka muguma buzira kuba n’akazi k’okugendekera, ngasi mango bakag’iciyumva oku Yehova ali abarhabala, na mango maguma na maguma bakahâbwa oburhabale kurhenga kuli bene wabo na bali babo. Gurhi balwisizemwo amazibu gabo? Oleg, waciyumvagya avunisire omurhima oku murhondero, adesire ntya: “Okugendekera rhwaba na binji bya kujira omu mukolo gw’amahubiri kwarhurhabire rhwasegeza obwenge oku kantu k’obulagirire bwenene omu kalamo.” Amango ye na mukage bakag’ilonza akazi, bagendekera bajira binji omu mukolo gw’amahubiri.

10 Lusiku luguma erhi barhenga omu mukolo gw’amahubiri, bamanya oku mwîra wabo muguma wa hofi-hofi analambagire hofi bilometre 160 ly’abalerhera mifuko ibirhi y’ebiryo. Oleg adesire ntya: “Olo lusiku, rhwacib’icibonera kunganaci Yehova n’ecigamba barhushibirira. Rhuyemire n’obwalagale oku nta mango Yehova ayibagira abakozi bage, ciru bakabona nka nta bulangalire bagwerhe omu kanga kabo.”—Mt. 6:33.

11. Bici rhwakalangalira erhi rhwakasegeza obwenge oku kujira obulonza bwa Nnâmahanga?

11 Yehova alonzize rhusegeze obwenge oku mukolo guyokola obuzine gw’okujira abanafunzi. Nk’oku rhwabonaga omu  cifungo ca 7, Hageyo ayinginga olubaga lwa Yehova lurhondere omukolo gw’okuyubaka buhyahya ehekalu. Yehova abalaganya oku ‘abagisha’ bakajira ntyo. (Hag. 2:18, 19, Mashi Bible) Na nirhu rhwanayemera n’obwalagale oku Yehova agisha obushiru bwirhu erhi rhwakahira oku nafasi ntanzi omukolo arhuhîre rhujire.

OKU RHWAKAZIBUHYAMWO OBULANGALIRE BWIRHU MULI YEHOVA

12. Bulya gurhi Ezra n’abandi Bayahudi bahekagwa e Babiloni bal’ilagirire oku kuba n’obuyemere busêzire?

12 Omu mwaka gwa 468 Embere za Kano Kasanzi Kirhu (E.K.K.K.), Ezra abalama haguma n’ecigusho ca kabirhi c’Abayahudi barhengaga e Babiloni kuja e Yeruzalemu. Lyo bajira ogo mubalamo, Ezra n’abo Bayahudi bagalukaga bal’ilagirire oku buyemere busêzire. Bakabalamire omu mabarabara galimwo mazibu manji, banadwirhe noro nyinji bwenene n’ecuma c’ensaranga byahânagwa lyo bijiyubaka ehekalu. Ebyo bintu byakarhumire kwaba kulembu kuli bo okurherwa n’ebishambo. (Ezr. 7:12-16; 8:31) Na kandi, bahugûkwa buzira kulegama oku e vile ya Yeruzalemu hali hantu harhali bulanzi. Eyo vile erhalimwo bantu banji, n’enkuta zayo n’emihango yayo byal’ishinganine bilumulwe. Bici rhwakaciyigiriza kugerera Ezra lugenda okuzibuhya obulangalire bwirhu muli Yehova?

13. Bici byarhabire Ezra azibuhye obulangalire bwage muli Yehova? (Olole n’amahugûlo g’idako.)

13 Ezra ali acibwinire gurhi Yehova arhabire abantu bage omu mango mazibu. Myaka minji embere, omu mwaka gwa 484 Embere za Kano Kasanzi Kirhu (E.K.K.K.), byanahashikana Ezra al’ilamire e Babiloni erhi Mwami Asuerusi ahâna irhegeko ly’okumaliriza Abayahudi bal’ilamire omu Burhegesi bw’e Persi. (Est. 3:7, 13-15) Akalamo ka Ezra kali omu mazibu! Enyanya z’okuyoboha oko, Abayahudi bali omu ngasi “cihugo [provense]”, bacishalisa banaja omu mishibo, buzira karhinda okujira ntyo kwali kuhûna Yehova obulongozi kugerera isala. (Est. 4:3) Orhanye gurhi Ezra n’ababo Bayahudi baciyumvirhe erhi abajiraga ekomplo y’okuniga Abayahudi baba bo banigwa! (Est. 9:1, 2) Ebi Ezra acibwinire mw’ago mango mazibu nkaba byamurheganyize oku mazibu g’amango gali embere, nkaba byanazibuhya obulangalire bwage omu buhashe bwa Yehova bw’okulanga abakozi bage. d

14. Isomo lihi mwali wirhu muguma aciyigirizize erhi Yehova amushibirira omu mango mazibu?

14 Erhi Yehova arhushibirira omu mango mazibu, obulangalire bwirhu muli ye bunasêre. Rhuganirire olwiganyo lwa Anastasia, olama omu Europe de l’Est. Aleka akazi kage ly’arhag’icihira omu by’epolitike. Adesire ntya: “Obo bwo bwali burhanzi nacirhimana omu kanga ntagwerhi lugeshe ciru n’oluguma.” Ayushwire ntya: “Nalekera ebintu omu maboko ga Yehova nanabona gurhi anshibirire omu njira y’obuzigire. Erhi agandi mango nakaba ntagwerhi kazi, ntakayoboha. Erhi Larha w’e mpingu akanshibirira ene, anshibirira n’irhondo.”

15. Bici byarhabire Ezra ly’agendekera alangalira Yehova? (Ezra 7:27, 28)

15 Ezra acibwinire okuboko kwa Yehova omu kalamo kage. Okurhanya bwenene oku mango goshi Yehova amurhabire, kobinali kwarhabire Ezra agendekere amulangalira. Obone enderho “okuboko kwa Nyamubâho Nyamuzinda wani kwo nayegemîre.” (Osome Ezra 7:27, 28.) Ezra akolesize kanji-kanji ezindi nderho ziri nk’ezo omu citabu cihamagalwa oku izino lyage.—Ezr. 7:6, 9; 8:18, 22, 31.

Omu kanga kahi rhwakacibonera n’obwalagale okuboko kwa Yehova omu kalamo kirhu? (Olole ecifungo ca 16) e

16. Omu kanga kahi rhwakacibonera n’obwalagale okuboko kwa Yehova omu kalamo kirhu? (Olole n’enfoto.)

16 Yehova anarhurhabala amango rhuli rhwalwisa akanga kazibu. Kwa lwiganyo, rhwanaba n’obulyo bw’okubona okuboko kwa Yehova omu kalamo kirhu amango rhuli rhwahûna omukulu wirhu w’akazi akasanzi lyo rhuja oku ntimanano nkulu, kandi erhi rhwakahûna habe empindulo omu programe yirhu y’akazi lyo rhukaja oku ntimanano zoshi. Nkaba rhwanahâbwa ishuzo linja rhurhal’irhanyizeko. N’oko kwanarhuma obulangalire bwirhu muli Yehova bwasêra.

Ezra ali alaka anali asalira amango ali omu hekalu, ababire enyanya z’ebyaha by’olubaga. Abantu nabo bali balaka. Muli ntyo Shekaniya ali arhuliriza Ezra omu kumuyemeza n’obwalagale ntya: “Abisraeli bacigwerhe obulangalire. . . . Rhwakurhabala.”—Ezr. 10:2, 4Mashi Bible (Olole ecifungo ca 17)

17. Gurhi Ezra ayerekinemwo obwirhohye omu mango mazibu? (Olole enfoto eri oku cijalada.)

17 Ezra ahûnyire Yehova oburhabale. Ngasi mango erhi akaciyumvirhe azidohirwe n’emikolo, akag’ihûna Yehova oburhabale omu njira y’obwirhohye. (Ezr. 8:21-23; 9:3-5) Bulya Ezra akag’icikubagira Yehova, abandi bamulunga okuboko n’okuyiga obuyemere bwage. (Ezr. 10:1-4) Erhi rhwakaciyumva rhuhangayisire bwenene lugenda amalagirire girhu g’omubiri, erhi lugenda obulanzi bw’omulala gwirhu, rhugwasirwe rhuhûne Yehova oburhabale kugerera isala.

18. Bici byakarhurhabala ly’obulangalire bwirhu muli Yehova buyushuka?

18 Erhi rhwakalonza oburhabale bwa Yehova omu njira y’obwirhohye n’okuyemera oburhabale bene wirhu na bali birhu barhuha, obulangalire bwirhu muli Yehova bwanayushûka. Erika, muzire ogwerhe bana basharhu, agendekire alangalira Yehova ciru akaba ahikirwe n’amazibu madarhi. Omu kasanzi kasungunu kone, afîrwa n’omwana wage orhal’iciburhwa anafîrwa n’iba muzigirwa. Lugenda ebyo byoshi byamuhikiraga, adesire ntya: “Orhakamanya embere z’akasanzi gurhi Yehova akurhabalamwo. Oburhabale bwanayisha omu njira z’okusomeza. Naciyigirizize oku amasala gani manji gakag’ishuzibwa kugerera enderho n’ebijiro by’abîra bani. Erhi nakabwira abîra bani ebiri byampikira omu kalamo, kwanaba kulembu bwenene kuli bo okuntabala.”

OGENDEKERE WALANGALIRA YEHOVA KUHIKA EBUZINDA

19-20. Bici rhwakaciyigiriza kugerera Abayahudi barhahashaga okugaluka e Yeruzalemu?

19 Kandi rhwanaciyigiriza isomo ly’obulagirire kugerera Abayahudi barhahashaga okugaluka e Yeruzalemu. Baguma na baguma muli bo barhakahashire okugaluka bulya bal’ikola bashosi erhi bagikulu, bal’ilwazire, kandi erhi bulya bal’igwerhe emikolo y’okuhikiriza omu mulala. Ciru akaba ntyo, bali babidu okurhabala ababo bagalukaga omu kuhâna oburhabale bw’ensaranga. (Ezr. 1:5, 6) Bibonekine oku myaka 19 enyuma z’okuhika kw’ecigusho cirhanzi c’Abayahudi bagalukaga e Yeruzalemu, abal’ibezire e Babiloni bal’icigendekire barhuma oburhabale bwabo e Yeruzalemu.—Zak. 6:10.

20 Ciru rhwakaciyumva nka rhurhakahasha okujira binji omu mukolo gwa Yehova, rhwanagendekera rhwayemera n’obwalagale oku Yehova ashagalukire obushiru rhuli rhwajira n’omurhima goshi lyo rhumushagalusa. Gurhi rhumanyiremwo ntyo? Omu nsiku za Zakariya, Yehova ahûna omulebi wage ajire ecimanè omu kukolesa enoro n’ensaranga zakag’irhumwa n’Abayahudi bal’ihesirwe e Babiloni. (Zak. 6:11) Eco “cimanè” cali ca ‘kubakengêza’ emicango yabo y’omurhima goshi. (Zak. 6:14) Rhwanayemera n’obwalagale oku Yehova arhakayibagira ciru n’ehitya obushiru rhuli rhwajira n’omurhima goshi lyo rhumukolera omu kasanzi kazibu.—Hb. 6:10.

21. Bici byarhurhabala lyo rhulangalira Yehova omu mango gayisha ciru mazibu gahi gakarhuhikira?

21 Kobinali, rhwagendekera rhwalwisa amazibu muli zino nsiku nzinda, n’ehali zanaba ciru mbi kulusha omu mango gayisha. (2 Tm. 3:1, 13) Ciru akaba ntyo, rhurhashinganini rhuhangayike okurhalusire olugero. Okengere ezi nderho Yehova abwiraga abantu bage omu nsiku za Hageyo: “Naba ndi haguma na ninyu . . . murhayobohaga.” (Hag. 2:4, 5, Mashi Bible) Na nirhu, rhwanayemera n’obwalagale oku Yehova aba haguma na nirhu erhi rhwakagendekera rhwajira okwirhu koshi lyo rhuhikiriza obulonza bwage. Omu kukolesa amasomo rhwaciyigirizize kugerera obulebi bwa Hageyo na Zakariya n’olwiganyo lwa Ezra, rhwagendekera rhwalangalira Yehova ciru mazibu gahi gakarhuhikira omu mango gayisha.

LWIMBO 122 Tukuwe na Nguvu na Tusitikisike!

a Eci cigabi carheganyizibwe lyo cirhurhabala rhuzibuhye obulangalire bwirhu muli Yehova amango rhugwerhe amazibu g’okubula ensaranga, amango hali akavulindi omu by’epolitike by’ecihugo cirhu, erhi amango omukolo gwirhu gw’amahubiri guli gwahagalikwa.

b Omu ndimi ntangiriza z’Ebibliya, olwandiko lwa Hageyo 2:4 lukolesize enderho “Yehova w’emirhwe;” ezo nderho zibonekine kali 14 omu citabu ca Hageyo. Oko kwakengezize Abayahudi, kunarhukengezize nirhu, oku Yehova ajira emisi erhagwerhi lugero ananarhegeke omurhwe munene gw’ebiremwa by’ekiroho.—Enna. 103:20, 21.

c Mazino maguma na maguma gashanjirwe.

d Nka mwandisi w’obulenga w’Irhegeko lya Nnâmahanga, Ezra al’ikola agwerhe obulangalire busêzire omu malebi Yehova ahânaga ciru n’embere ajire omubalamo gw’okuja e Yeruzalemu.—2 Nga. 36:22, 23; Ezr. 7:6, 9, 10; Yer. 29:14.

e AMAHUGÛLO G’ENFOTO: Mwene wirhu muguma ali ahûna omukulu wage w’akazi ensiku z’okuja oku ntimanano nkulu cikone arhamuyemeriri. Ali ahûna Yehova oburhabale n’obulongozi amango ali acirheganya ly’acib’iganira n’omukulu wage w’akazi. Ali ayereka omukulu wage w’akazi omulali gw’entimanano nkulu n’okumuhugûlira obulagirire bw’enyigirizo z’Ebibliya. Oyo mukulu w’akazi amasimisibwa amanashanja omuhigo gwage.