Olole evideo ziriho

Olole emyanzi erimwo

ENGANÎRO Z’AKALAMO K’ABANTU

Nabwine oku Abishwekerezi Bayololoka

Nabwine oku Abishwekerezi Bayololoka

NKABA wanakengera nshambalo ndebe wajiraga na muntu mulebe zali za bulagirire bwenene kuli we. Kuli nie, ziri nshambalo rhwajiraga hamagera myaka 50 erhi nie na mwîra wani muguma rhutamire aha burhambi bw’omuliro omu cihugo c’e Kenya. Rhwali rhwamayiruha bwenene n’emibiri yirhu yal’ikola eri mizibu mizibu enyanya z’okuyusa myezi minji omu mubalamo, rhwakag’iganirira filme nguma yal’ishambalire eby’idîni erhi mwîra wani muguma aderha ntya: “Eshanjire enyigirizo z’Ebibliya.”

Nasheka bulya ntal’imanyire oku oyo mwîra wani ali muntu osima eby’idîni. Namudosa ntya: “Bici omanyire lugenda Ebibliya?” Arhashuzagya duba. Buzinda, ambwira oku nnina aba Muhamirizi wa Yehova; akag’imuyigiriza bintu biguma na biguma. Bulya nal’ilonzize okumanya binji, namuseza anshambalire binji.

Enshambalo zirhu zagendekera kuhika budufu bwenene. Oyo mwîra wani ambwîra oku Ebibliya eyerekine oku Shetani ye murhegesi w’er’igulu. (Yn. 14:30) Nkaba wehe oba omanyire ezo nyigirizo omu kalamo kawe koshi, cikone kuli nie, zali mpyahya na za kusomeza. Ensiku zoshi, nakag’iyumva oku Nnâmahanga w’olukogo na mushinganyanya ye rhegeka igulu. Cikone oko kurhal’ipatine n’ebi nakag’ibona omu kalamo. Ciru akaba nal’igwerhe myaka 26 yone, nali namabona bintu binji by’okugayisa.

Larha ali pilote w’enviyo y’abasoda b’omu États-Unis. Co cirhumire, erhi nciri murho, nal’imanyire oku byanahashikana habe ivita ly’ebombe nucléaire; omurhwe gw’abasoda gwakalashire eyo bombe akasanzi banalonzize. Ivita ly’omu Vietnam lyaba omu mango nakag’isoma omu Californie. Nakacilunga n’abirhu banafunzi bakag’ijra ama marche. Abapolisi bagwerhe amatraki bakag’irhulibirhako, rhwanakalibirha, rhurhanabona bwinja enyanya z’amabombe g’ipiripiri (lacrymogènes). Ago gali mango ga kavulindi n’obugoma. Abantu b’epolitike bakag’inigwa, abantu bakag’ijira ama marche, n’akavulindi. Ngasi muntu al’igwerhe ezage ntanya lugenda ebyal’ishinganine okujirwa. Ebyo byoshi byakag’ivuruga abantu bwenene.

Narhenga e Londres, nyerekire e Afrique Centrale

Omu mwaka gwa 1970, napata akazi omu eneo y’emwené (Nord) y’e Alaska nanapata nsaranga nyinji bwenene. Enyuma z’aho, nayakira e Londres, nagula omoto, nanarhondera okutembeza omoto gwani kuyerekera omu eneo y’emukondwé (Sud) ntanamanyiri ngahi naja. Erhi hagera myezi milebe, nahika omu Afrique. Omu njira, narhimanana n’abandi bantu bal’ilonzize nabo bacigendere lyo bayaka ago mazibu goshi.

Enyanya z’ebi nacibwinire n’okuyumva, nahugûkwa oku enyigirizo z’Ebibliya zidesire oku hali eciremwa cibi c’ekiroho ciri calongoza ebintu omw’igulu ziri z’okuli. Cikone erhi akaba arhali Nnâmahanga wakag’ilongoza igulu, bicigi akag’ijira? Nal’ilonzize okumanya.

Omu myezi yakulikiraga, napata ishuzo. N’enyuma za kasanzi kalebe, nahikira aha namanya n’okuzigira abalume n’abakazi bagendekire okuba bishwekerezi kuli Nnâmahanga muguma w’okuli omu kanga ka ngasi lubero.

IRLANDE DU NORD CALI “CIHUGO CA MABOMBE N’AMASORO”

Erhi ngaluka e Londres, naganira na nnina w’olya mwîra wani, anampa Ebibliya. Enyuma z’aho erhi nja e Amsterdam, omu Pays-Bas, Muhamirizi muguma ambona erhi ndi nasoma eyo Bibliya idako ly’itara ly’omw’ibarabara, anantabala okumanya binji. Erhi hagera nsiku, naja e Dublin, omu Irlande, nanabona ebiro by’etawi by’Abahamirizi ba Yehova. Nakomamba oku muhango gw’embere. Aho ho narhimananaga na Arthur Matthews, mwene wirhu muguma w’obwenge wal’imanyire binji. Namuhûna anyigirize Ebibliya anayemera okujira ntyo.

Narhôla ifunzo lyani ly’Ebibliya kwa buzibu-zibu, nakasoma n’obushiru ama volumes reliés n’ebitabu byakag’icapisibwa n’Abahamirizi ba Yehova. Kandi, nakasoma n’Ebibliya. Nakag’ishagalukira bwenene okujira ntyo! Oku ntimanano z’ecigamba, nabona oku ciru n’abana bal’imanyire amashuzo g’amadoso gakag’irhindibuza bwenene abantu basomire amasomo maliri. Kwa lwiganyo; ‘Bulya gurhi hali obubi omw’igulu? Nnâmahanga ye ndi? Gurhi biba erhi omuntu afâ?’ Najira obwîra haguma n’Abahamirizi ba Yehova bone. Kwali kulembu kuli nie okujira ntyo bulya nta wundi muntu nal’imanyire mw’eco cihugo coshi. Bantabala nahikira aha nazigira Yehova nanashagalukira okujira obulonza bwage.

Nie na Nigel, na Denis

Omu mwaka gwa 1972, nabatizibwa. Mwaka muguma enyuma z’aho, narhondera okujira omukolo gw’obupainiya omu cigamba cisungunu cali omu vile y’e Newry, omu Irlande du Nord. Napanga omu nyumpa y’amabuye yali kuli oku ntondo. Habaga enkafu omw’ishwa ly’ali hofi n’eyo nyumpa nanakag’igalukira -galukira ehotuba zani embere z’ezo nkafu. Zakag’ibonekana nka ziri zayumvirhiza bwinja omu mango zakag’iba ziri zakanja ebyasi byazo. Zirhakampire ihano lyoshi-lyoshi, cikone zakag’intabala okumanya gurhi nayish’ikalola oku bumvirhiza bani hano mba ndi nageza ehotuba zani. Omu mwaka gwa 1974, nahâbwa olukengwa lw’okuba painiya wa pekee na mwene wirhu Nigel Pitt acilunga haguma na nani mw’ogo mukolo anaba mwîra wani w’akalamo koshi.

Hali “akavulindi” omu Irlande du Nord muli ago mango. Bantu baguma na baguma bakag’ihamagala e Irlande du Nord, “cihugo ca mabombe n’amasoro.” Kanji-kanji abantu bakag’ilwa omw’ibarabara, abantu bakag’ilashwa, n’emituga yakag’ikwebwako amabombe. Amazibu gakag’ilerhwa n’eby’epolitike n’eby’îdini gakag’icangana. Cikone, Abaporo n’Abakatolika boshi bal’imanyire oku Abahamirizi barhalunga okuboko oluhande loshi-loshi omu by’epolitike, n’oko kwarhuma rhwakahubiri omu murhûla. Kanji-kanji abumvirhiza birhu bakag’iba bamanyire mangaci obuminya bwajirwa na ngahi bwajirirwa, banakag’irhumanyisa lyo rhurhag’ihikirwa n’amazibu.

Ciru akaba ntyo, hali kanga kanji kadarhi. Lusiku luguma, nie na Denis Carrigan, naye wali painiya, rhwahubiri omu vile erhalimwo Muhamirizi ciru n’omuguma yali hofi n’aha rhwakag’ilama na liguma lyone rhwali rhwamahika mw’eyo vile. Mukazi muguma arhushobeka oku rhuli ndolerezi z’abasoda b’omu Angleterre, nkaba bulya nta muguma muli rhwe wakag’iderha Eciirlandé nk’oku abantu b’omu Irlande baderha. Okushobekwa ntyo kwarhuyobohya bwenene. Okuba mwîra w’abasoda kone kwakarhumire omuntu anigwa erhi bamulashire omu madwi. Erhi rhuba rhuyimanzire embuga, rhuli rhwayumva emboho, rhunali rhwene omu mango rhwakag’ilinda e bus, rhwabona omutuga gwayisha embere z’ahantu baguliza amamvu n’orhulyo rhusungunu-ngunu, aha oyo mukazi arhushobekeraga. Ahuluka anaganiza balume babirhi bali mw’ogo mutuga, anaja arhushunga omunwe erhi anashagalusire. Abo balume batembeza omutuga bunyi-bunyi kuhika aha rhwali banarhudosa amadoso masungunu lugenda eprograme y’e bus. Erhi e bus eyisha, baganira na shofere. Rhurhakahashire okuyumva ebi bakag’iderha. Nta bandi bantu bali mw’eyo bus, n’oko kwarhuma rhwayemera n’obwalagale oku bali barhôla emipango y’okurhujirira kubi embuga z’eyo vile. Cikone arhali ntyo ko byabire. Erhi nja omu bus, nadosa shofere ntya: “K’abo balume basigire enyuma, bakag’ikudosa amadoso okubirhuyerekire?” Ashuza ntya: “Manyire muli bandi, nanababwizire. Murhayobohaga. Nta mazibu gamuhikira.”

Olusiku lw’obuhya bwirhu, Mwezi gwa Kasharhu, 1977

Omu mwaka gwa 1976 oku ntimanano y’e wilaya a omu vile y’e Dublin, narhimanana na mwali wirhu Pauline Lomax, painiya wa pekee wal’ilambagirire mw’eyo vile kurhenga e Angleterre. Ali mwali wirhu wa buyemere, mwirhohye, na wa buzigire. Ye na mushinja wage, Ray, bamanyire okuli kurhenga erhi bali barho. Enyuma za mwaka muguma, nie na Pauline rhwajira obuhya, rhwanagendekera okuba bapainiya wa pekee omu Ballymena, Irlande du Nord.

Hali amango rhwajijire omukolo gw’omuzunguko, rhwanakolera bene wirhu na bali birhu omu vile y’e Belfast, omu Londonderry, n’omu gandi maeneo madarhi. Rhwahâbwa omurhima kugerera obuyemere bwa bene wirhu na bali birhu balekaga enyigirizo z’amadîni zal’ibanywengerire, akabôlo, n’enshombo lyo bakolera Yehova. Kobinali, Yehova abagishire anabalanga!

Nalamire omu cihugo c’e Irlande myaka ikumi. Buzinda, omu mwaka gwa 1981 rhwalalikwa okusoma isomo lya 72 ly’amasomo g’e Gileadi. Enyuma z’okuhâbwa e diplome, rhwarhumwa omu Sierra Leone, Afrique de l’Ouest.

OMU SIERRA LEONE, BENE WIRHU BAL’IGWERHE OBUYEMERE BUNJI CIRU AKABA BALI BAKENYI

Rhwakag’ilama omu nyumpa ya bamisiyonere haguma na bantu 11 binja bwenene. Rhwakag’ishangira masiga maguma, WC isharhu, dushe ibirhi, telefone nguma, mashini maguma g’okufula, na mashini maguma g’okuyumya emishangi. Omuliro gwakag’igenda ngasi mango orhakanamanyire mangaci gwagenda. Amalindye gal’iyunjwire omw’idari, n’enjoka zihamagalwa cobra zakag’ibululuka omu nyumpa y’idako.

Rhuli rhwayikira olwishi lyo rhuja oku ntimanano nkulu omu cihugo c’e Guinée cali hofi

Ciru akaba rhwal’ilamire omu hali zirhali nyinja bwenene, omukolo gw’amahubiri gwakag’irhulerhera omwishingo. Abantu bakag’ikenga Ebibliya banakag’iyumvirhiza bwinja. Bantu banji bayiga Ebibliya banayemera okuli. Abantu b’eyo bakag’impamagala “Monsieur Robert.” Pauline bakamuhamagala “Madame Robert.” Cikone, enyuma za kasanzi kalebe, omukolo gw’oku biro by’etawi gwakantola kasanzi kanji ntanacikag’ija omu mahubiri ngasi mango, abantu barhondera okuhamagala Pauline “Madame Pauline.” Nani bakampamagala “Monsieur Pauline.” Pauline akag’ishagalukira oko!

Rhuli omu mukolo gw’amahubiri omu Sierra Leone

Bene wirhu na bali birhu banji bali bakenyi, cikone ensiku zoshi Yehova akag’ibahikirigiza amalagirire gabo, ciru hali amango akag’ijira ntyo omu njira yago-yago. (Mt. 6:33) Nkengire mwali wirhu muguma wal’igwerhe nsaranga nsungunu akaguziremwo ebiryo alya ye n’abana bage olo lusiku lone, cikone zoshi aziha mwene wirhu muguma wal’ibuzire ensaranga z’okugula obufumu bw’amalaria. Buzinda mw’olo lusiku, mukazi muguma ayisha aha mw’oyo mwali wirhu buzira kulaliza anamulipa ensaranga ly’amusuka imviri. Hakag’iba kanga kanji kashushine n’ako.

OMU NIGERIA, NAYIGA ENKOMEDU MPYAHYA

Rhwajijire myaka mwenda omu Sierra Leone. Buzinda rhwarhumwa oku Beteli y’e Nigeria. Lero rhwalama omu biro by’etawi bigali bwenene. Nakag’ijira omukolo nanakag’ijira oku biro by’etawi by’omu Sierra Leone, cikone Pauline ahâbwa ogundi mukolo gwanaba muzibu. Omu Sierra Leone, akag’igeza nsa 130 omu mukolo gw’amahubiri ngasi mwezi, anakag’ilongoza amafunzo g’Ebibliya gakag’ijira amajambere. Lero arhumwa omu cumpa c’okuhangiramwo emishangi, anakayusa omulegerege ali ahanga emishangi eberesire. Byahûnyire akasanzi ly’akomera ogo mukolo, cikone ahikira aha ahugûkwa oku abandi bakag’ishagalukira bwenene ogo mukolo gwage, anasegeza obwenge oku bulyo akag’iba nabo bw’okuha abandi Babetelite omurhima.

Enkomedu z’abantu b’omu Nigeria zali mpyahya kuli rhwe, rhwanal’igwerhe bintu binji bya kuyiga. Mango maguma, mwene wirhu muguma ayisha omu biro byani ly’anyereka mwali wirhu muguma wayemereragwa okukola oku Beteli. Erhi muyegera lyo muha okuboko, ayunamiriza embere z’amagulu gani. Nasomerwa bwenene! Ho n’aho narhanya kuli mandiko abirhi: Ebijiro by’Entumwa 10:25, 26 n’Amafulûlo 19:10. Nacidosa ntya: ‘Ka muhanze okujira ntyo?’ Cikone, nakengera oku bulya anayemerirwe okukola oku Beteli, amanyire ebi Ebibliya eyigirizize.

Nakayumva enshonyi omu nshambalo rhwagendekeraga okujira enyuma z’aho na buzinda najira obusagasi. Namanya oku oyo mwali wirhu ajijire kushimbana na nkomedu nguma y’emwabo abantu bacir’igwerhe omu maeneo maguma na maguma g’eco cihugo. N’abalume nabo bakag’iyunamiriza ntyo. Yali njira y’okuyerekana obukenge. Kurhali kuharamya; hali enyiganyo zantyo omu Mandiko. (1 Sam. 24:8) Nashagaluka bulya, omu kurhamanya kwani, ntaderhaga akantu koshi-koshi kakarhumire oyo mwali wirhu ayumva enshonyi.

Rhwarhimanine na bene wirhu na bali birhu banji b’omu cihugo c’e Nigeria bayerekine obuyemere bwago-bwago omu kasanzi ka myaka minji. Rhuganirire olwiganyo lwa Isaiah Adagbona. b Ayigaga okuli erhi aciri musole, cikone enyuma z’aho avumbulwamwo endwala y’olushomyo. Arhumwa omu kambi k’abashomyo, na yene wali Muhamirizi wa Yehova wali eyo munda. Ciru akaba akag’ihagalikwa, arhabala bashomyo 30 na kulusha bayemere okuli anarhondeza ecigamba mw’ako kambi.

OMU KENYA, BENE WIRHU BAKAG’INDEMBERA BWENENE

Narhimanana n’ehyana hy’e Rhinocéros omu Kenya

Omu mwaka gwa 1996 rhwahâbwa omukolo gw’okugend’ikolera oku tawi y’e Kenya. Bo bwali burhanzi nacib’igaluka mw’eco cihugo kurhenga amango nalambagiriragayo oburhanzi nk’oku naganiriraga oku murhondero gw’eci cigabi. Rhwal’ilamire oku Beteli. Egarhi k’ebigolo byakag’irhulambagirira mwali encima. Ezo ncima “zakag’izimba” amalehe bali birhu bakag’iba bagwerhe. Lusiku luguma, mwali wirhu muguma w’oku beteli ayibagira okuyigala idirisha lyage. Erhi agaluka arhimana ecigusho c’encima ciri calya ebiryo byali omu cumpa cage. Ayâma anagaluka alibirha. Ezo ncima zayâma zanahulukira omw’idirisha.

Nie na Pauline rhwaja omu cigamba c’Eciswahiri. Kasanzi kasungunu enyuma z’aho nahâbwa omukolo gw’okukalongoza Ifunzo ly’Ecitabu ly’Ecigamba (likola lihamagalwa Ifunzo ly’Ebibliya ly’Ecigamba). Cikone ntalicimany’iderha Eciswahiri bwinja. Nakag’icirheganya embere z’akasanzi lyo biyish’iba bilembu kuli nie okusoma amadoso. Cikone erhi abumvirhiza bakahânyire amashuzo gali lubero hitya n’ebiyandisirwe, ntakag’ihugûkwa ebi badesire. Nakaciyumva kubi bwenene! Nakayumviza bene wirhu na bali birhu obwonjo. Nasomerwa bwenene okubona bayemire ogo mupango n’obwirhohye banaba ba kulembera.

OMU ÉTATS-UNIS, BENE WIRHU BAGWERHE OBUYEMERE CIRU AKABA BALI BAGALE

Rhurhayusagya ciru mwaka muguma e Kenya. Omu mwaka gwa 1997 rhwahamagalwa oku Beteli y’e Brooklyn, omu New York. Rhwal’ikola rhuli omu cihugo abantu bajiramwo buhirhi bunji. Obuhirhi nabo bujira amazibu gabo. (Mig. 30:8, 9) Cikone, ciru n’omu cihugo ciri nk’eco, bene wirhu banayerekane obuyemere buzibu. Bene wirhu banakolese akasanzi kabo n’ebi bagwerhe, arhali mpu lyo baba bagale, cikone lyo balunga okuboko omukolo mwinja guli gwajirwa omw’ikubuliro lya Yehova.

Omu myaka minji, rhwacibwinire obuyemere bw’abirhu Bahamirizi omu kanga kali lubero. Omu Irlande, rhwabwine obuyemere bwa bene wirhu ciru akaba hali obuminya egarhi ka bacikala. Omu Afrique, bene wirhu bagwerhe obuyemere ciru akaba bali bakenyi banal’ilamire kuli. Omu États-Unis, bene wirhu bagwerhe obuyemere ciru akaba bali bagale. Yehova anashagaluke bwenene erhi alaba n’okubona abantu bali bayerekana obuzigire bwabo kuli ye omu ngasi kanga!

Nie na Pauline oku Beteli y’e Warwick

Emyaka yagezire duba kulusha “kula omugera gw’omuntu oluka emishangi gubalanduka.” (Ayu. 7:6, Mashi Bible) Ene rhuli rhwakola haguma n’abandi oku biro bikulu by’Abahamirizi ba Yehova e Warwick omu New York. Rhunashagalusire bwenene okugendekera rhwakola haguma n’abantu bagwerhe obuzigire bw’okunali egarhi kabo. Rhushagalusire, rhurhimusirwe, rhunasimire bwenene okubona rhuli rhwalunga Omwami wirhu Yezu Kristu okuboko. Hano hofi-hofi, ahemba emiliyoni y’abanafunzi bage bishwekerezi.​—Mt. 25:34.

a Entimanano z’e eneo zakag’ihamagalwa ntimanano z’e wilaya mw’ago mango.

b Enganîro z’akalamo ka Isaiah Adagbona ziri omw’Ilabiro ly’Akalalizi ly’omu lusiku 1/4/1998, buk. 22-27 (omu Ciswahiri). Afagâ omu mwaka gwa 2010.