Olole evideo ziriho

Olole emyanzi erimwo

ECIGABI C’OKUYIGA 38

Oyerekane oku Oli Muntu wa Kulangalirwa

Oyerekane oku Oli Muntu wa Kulangalirwa

‘Omwikubagirwa [ow’okulangalirwa] anafulike omwanzi gwa bene.’​—MIG. 11:13.

LWIMBO 101 Tutumike kwa Umoja

EBI RHWAYIGA *

1. Gurhi rhwakamanyamwo omuntu w’okulangalirwa?

 OMUNTU w’okulangalirwa anajire okwage koshi ly’ahikiriza ebiragane byage na kandi anaderhe okuli. (Enna. 15:4) Abantu banamanye oku banacikubagira ye. Ntyo ko rhulonzize bene wirhu na bali birhu bakaciyumva okubirhuyerekire. Gurhigi rhwakajira lyo bakarhulangalira?

2. Gurhi rhwakayerekanamwo oku rhuli bantu ba kulangalirwa?

2 Rhurhakasêza abandi oku barhulangalire. Ebijiro birhu byo byakayeresa abandi oku banarhulangalira. Banaderhe oku okuba wa kulangalirwa kuba nka nsaranga. Okuzipata kuba kuzibu, cikone okuziheza kuba kulembu. Yehova ayerekine oku kobinali rhwanamulangalira. Rhwanamulangalira ensiku zoshi bulya “ngasi mukolo ajira erhi gunali gwa nkwîra [gwa kulangalirwa].” (Enna. 33:4) Anaba alonzize rhuyige olwiganyo lwage. (Ef. 5:1) Rhuganirirage enyiganyo nguma na nguma z’abakozi ba Yehova bayizire olwiganyo lw’Ishe w’omu mpingu banaciyerekana oku bali ba kulangalirwa. Na kandi, rhwabona morhere arhanu gakarhurhabala lyo rhuba bantu ba kulangaliwa.

OYIGE OLWIGANYO LW’ABAKOZI BA YEHOVA BALI B’OKULANGALIRWA

3-4. Gurhi omulebi Daniyeli ayerekinemwo oku ali muntu wa kulangalirwa, na madoso gahi oko kushinganine kurhushumye rhucidose?

3 Omulebi Daniyeli ayerekine olwiganyo lwinja lw’okuba muntu wa kulangalirwa. Ciru akaba al’ihamisibwe omu cihugo c’Abababiloni, enyuma za kasanzi kasungunu aciyerekana oku ali muntu wa kulangalirwa na wa kucikubagirwa. Abantu bamulangalira ciru kulusha, erhi ahugûla ebilorho bya Mwami Nebukandnezari w’e Babiloni kugerera oburhabale bwa Yehova. Mango maguma, Daniyeli al’ishinganine abwire oyo mwami oku Yehova amulahire, n’ogo gurhali mwanzi mwami akalonzize ayumve. Okumubwira ogo mwanzi kwal’ihûnyire oburhwali, bulya Nebukadnezari ali mukali bwenene! (Dan. 2:12; 4:20-22, 25) Myaka minji enyuma z’aho, Daniyeli acib’iyerekana oku ali muntu wa kulangalirwa erhi ahugûla buzira magosa omwanzi gw’ihwe gwayandikagwa oku lukuta lw’enyumpa y’obwami omu Babiloni. (Dan. 5:5, 25-29) Na buzinda, Dariusi Mumedi n’abarhambo bage nabo babona oku Daniyeli “agwerhe bwage bwage bwenge.” Babona oku ‘âli mwikubagirwa arhânali mwo bulyalya na ciru nta bubi agwerhe.’ (Dan. 6:3, 4, Mashi Bible) Kobinali, ciru n’abarhegesi bapagani babwine oku oyo mukozi wa Yehova ali wa kulangalirwa!

4 Omu kurhanya oku lwiganyo lwa Daniyeli, rhwanacidosa ntya: ‘Gurhi abantu barhali Bahamirizi ba Yehova bambona? Ka manyikine oku mba muntu ohikiriza bwinja emikolo yage na wa kulangalirwa?’ Bulya gurhi ago gali madoso ga bulagirire rhushinganine rhukacidosa? Bulya rhunalerhere Yehova obukuze amango rhuli bantu ba kulangalirwa.

Nehemiya acishoga abalume b’okulangalirwa lyo bashibirira emikolo y’obulagirire (Olole ecifungo ca 5)

5. Bici byarhabire Hananiya ly’aba muntu wa kulangalirwa?

5 Omu mwaka gwa 455 Embere za Kano Kasanzi Kirhu (E.K.K.K.), enyuma za Guvernere Nehemiya okucib’iyubaka enkuta za Yeruzalemu, alonza abalume bikubagirwa gakagendekire bashibirira olo lugo. Muli aba Nehemiya acishogaga, acishoga na Hananiya oku abe murhambo w’Olugo Luzibu-zibu. Ebibliya edesire oku Hananiya “âli mwikubagirwa na wa bushinganyanya; akengaga Nnâmahanga kulusha abandi boshi.” (Neh. 7:2, Mashi Bible) Bulya Hananiya al’izigire Yehova anakag’iyoboha okumugayisa, oko kwamushumya akarhôla kwa buzibu-zibu ngasi mukolo akag’ihâbwa. Ago morhere nirhu ganarhurhabala rhube ba kucikubagirwa omu mukolo gwa Nnâmahanga.

6. Gurhi Tikiko ayerekinemwo oku ali mwîra wa kulangalirwa w’entumwa Paolo?

6 Rhuganirire olwiganyo lw’omwîra Paolo akag’ilangalira ohamagalwa Tikiko. Amango Paolo al’ishwekirwe omu nyumpa yage, al’ilangalire Tikiko, aderha oku ali “murhabazi mwikubagirwa.” (Ef. 6:21, 22, Mashi Bible) Arhali kuhêkera bene wirhu b’omu Efezi n’omu Kolosi amaruba kone kwarhumire Paolo amulangalira, cikone kandi al’ilangalire oku abaha omurhima n’okubarhuliriza. Tikiko arhukengezize olwiganyo lw’abalume b’obuyemere na bikubagirwa bali bashibirira amalagirire girhu g’ekiroho ene.​—Kl. 4:7-9.

7. Bici olwiganyo lw’abagula n’abarhabazi b’abagula b’omu cigamba cinyu lwakakuyigiriza okubiyerekire okuba muntu wa kulangalirwa?

7 Ene, rhuvuzire omunkwa bwenene okubona abagula n’abarhabazi b’abagula baba ba kulangalirwa. Aka Daniyeli, Hananiya, na Tikiko, banarhôle emikolo yabo kwa buzibu-zibu. Kwa lwiganyo, erhi rhuja oku ntimanano yirhu y’omu kagarhi k’omugobe, rhunabe rhumanyire buzira karhinda oku ebigabi byoshi by’eyo ntimanano bigwerhe ababigeza. N’abagula banashagaluke bwenene erhi bene wirhu na bali birhu bahâbirwe ebigabi by’eyo ntimanano babirheganya n’okubigeza bwinja! Kwa lwiganyo, rhurharhindira okulalika abanafunzi birhu b’Ebibliya oku ntimanano y’oku buzinda bw’omugobe omu kuyoboha mpu nkaba owahâbirwe ehotuba ayibagira okuyigeza. Na kandi, rhuba rhulangalire oku rhurhabule ebicapo rhulagirireko lyo rhujira omukolo gw’amahubiri. Abo bene wirhu bishwekerezi banarhushibirire bwinja, rhunavuzire Yehova omunkwa enyanya zabo! Cikone, omu njira zihi rhwakayerekanamwo oku rhuli bantu ba kulangalirwa?

OBE MUNTU WA KULANGALIRWA OMU KUKABÎKA AMAHWE

8. Ciru akaba rhunashagalukire okumanya ebiyerekire akalamo k’abandi, gurhi rhwakabamwo ba lugero? (Emigani 11:13)

8 Rhuba rhuzigire bene wirhu na bali birhu, rhunanashagalukire okumanya gurhi bayosire. Cikone, rhushinganine rhube ba lugero n’okukakenga ebiyerekire akalamo kabo. Bakristu baguma na baguma b’omu myaka igana mirhanzi bali “bantu ba kulogoshêra, n’okubera amahwe, n’okukâderhaderha ebirhabayerekîri.” (1 Tm. 5:13, Mashi Bible) Kobinali, rhurhakalonza rhube akabo. Cikone, orhanye erhi muntu mulebe akakubwira omwanzi guyerekire akalamo kage anakubwire oku arhalonzizi abandi bagumanye. Kwa lwiganyo, mwali wirhu mulebe anarhubwira lugenda amazibu g’obulwala ali alwisa erhi gandi mazibu malebe gali gamurhindibuza anarhubwire oku rhurhabwiraga owundi muntu lugenda ago mazibu gage. Rhushinganine rhumubikîre er’ihwe. * (Osome Emigani 11:13.) Rhuganirirage kanga kaguma na kaguma kuli kwa bulagirire rhukabîkamwo ihwe.

9. Gurhi abantu b’omulala bakayerekanamwo oku bali ba kulangalirwa?

9 Omu mulala. Ngasi muntu omu mulala agwasirwe akabîka ihwe lugenda ebiyerekire omulala gwabo. Kwa lwiganyo, omukazi Mukristu anaba agwerhe nkomedu ndebe iba abona oku eri ya kusomeza. K’anabwira abandi okubiyerekire eyo nkomedu na muli ntyo abonese mukage nshonyi? Nanga ciru n’ehitya! Bulya azigire mukage, arhakalonza okujira akantu koshi-koshi kakamugayisa. (Ef. 5:33) Abana b’omushuko nabo baba balonzize bakengwe omu njira ndebe. Kuli kwa bulagirire ababusi bakakengera ntyo. Barhashinganini bakabonesa abana babo nshonyi omu kuganirira abandi lugenda amagosa gabo. (Kl. 3:21) Abana nabo bashinganine baciyigirize okubîka amahwe, barhashinganini bakaganirira abantu b’embuga emyanzi yakabonesa nshonyi abandi bantu b’omu mulala gwabo. (Lush. 5:16) Erhi ngasi muntu w’omu mulala akajira okwage koshi ly’akabîka ihwe lugenda emyanzi eyerekire omulala gwabo, boshi banalama omu cinyabuguma.

10. Bici okuba mwîra w’okunali kuhiziremwo? (Emigani 17:17)

10 Oku bîra. Omu kalamo kirhu, hali amango rhweshi rhubona oku rhulagirire oku mwîra wa hofi-hofi rhwakabwira oku rhuli rhwaciyumva. Cikone hali amango kuba kuzibu okujira ntyo. Nkaba rhurhaba rhukomîre okubwira muntu mulebe entanya zirhu z’ekandalala, rhwananavunika omurhima bwenene erhi buzinda rhwakayumva oku omwîra wirhu abwizire abandi ebi rhwamubwiraga. Cikone rhunashagalukire bwenene omuntu oyish’ibîka ihwe! Omuntu wa ntyo aba “mwîra wa muntu [w’okunali].”​—Osome Emigani 17:17.

Abagula barhabwira abantu b’omu mulala gwabo emyanzi y’ihwe (Olole ecifungo ca 11) *

11. (a) Gurhi abagula na bakabo bayerekanamwo oku bali ba kulangalirwa? (b) Isomo lihi rhwakaciyigiriza lugenda mugula mulebe orhabwiziri abantu b’omulala gwage emyanzi y’ihwe eyerekire ecigamba? (Olole enfoto.)

11 Omu cigamba. Abagula babîka amahwe baba nka “kacikirizo ka mpûsi na lwâkiro” kuli bene wabo na bali babo. (Iz. 32:2) Rhuba rhumanyire oku rhwanaganiza abo balume buzira boba n’okulangalira oku ebi rhubabwizire byabêra ihwe. Rhurhabasêza oku barhubwire emyanzi bashinganine okubîka ihwe. Na kandi, rhunashagalukire baka abagula birhu bulya barhajira okwabo koshi mpu lyo b’iba bababwira emyanzi y’ihwe eyerekire abandi omu cigamba. Kobinali guba mugisho erhi akaba muka omugula arhabwizirwi emyanzi y’ihwe eyerekire bene wirhu na bali birhu. Muka mugula muguma adesire ntya: “Mvuzire omunkwa okubona ibanie analange emyanzi y’ihwe lugenda aba balambagirira lyo babaha omurhima na lugenda abalagirire oku burhabale bw’ekiroho, ciru arhanambwira amazino gabo. Mvuzire omunkwa okubona ibanie arhambwira eyo myanzi y’ihwe lyo ntag’ilibuzibwa n’ebintu birhanyerekiri. Oko kunarhume kwaba kulembu kuli nie okuyegera ngasi muntu omu cigamba. Na kandi, nanalangalira oku erhi nakabwira ibanie lugenda oku ndi naciyumva erhi amazibu gani, eyo myanzi nayo yanabêra ihwe.” Buzira karhinda, rhweshi rhuba rhulonzize rhumanyikane oku rhuba bantu ba kulangalirwa. Morhere gahi gakarhurhabala lyo rhuhikira ogo muhigo? Rhuganirire morhere arhanu muligo.

OBE N’AMORHERE GAKAKURHABALA LY’OBA MUNTU WA KULANGALIRWA

12. Ohugûle bulya gurhi rhwanaderha oku obuzigire bo burhuma rhwaba bantu ba kulangalirwa.

12 Obuzigire bo burhuma rhwaba bantu ba kulangalirwa. Yezu adesire oku obuzigire kuli Yehova n’obuzigire oku mulungu wirhu go marhegeko abirhi makulu. (Mt. 22:37-39) Obuzigire bwirhu kuli Yehova bunarhushumye rhuyige olwiganyo lwage lwimana lw’okulangalirwa n’abandi. Kwa lwiganyo, obuzigire kuli bene wirhu na bali birhu bunarhushumye rhubîke emyanzi y’ihwe eyerekire akalamo kabo. Rhurhakalonza ciru n’ehitya okufulûla mwamzi mulebe gwakabalerhera amazibu, gwakababonesa nshonyi, erhi kubalumisa omurhima.​—Yn. 15:12.

13. Gurhi obwirhohye burhurhabalamwo lyo rhuba bantu ba kulangalirwa?

13 Obwirhohye bunarhurhabale rhube bantu ba kulangalirwa. Omukristu oli mwirhohye arhalonza mpu abe wa burhanzi okubwira abandi okubiyerekire kantu kalebe. (Fl. 2:3) Arhalonza okuyerekana oku ali wa bulagirire bwenene omu kuyerekana oku amanyire myanzi milebe n’obo arhayemerirwi okuyifulûla. Kandi, obwirhohye bunarhurhabale rhuyake okulumiza entanya zirhu rhwene okubiyerekire emyanzi erhaganirirwi omu Bibliya erhi omu bicapo birhu biyimangire oku Bibliya.

14. Gurhi oburhimanya burhurhabalamwo lyo rhuba ba kulangalirwa?

14 Oburhimanya bunarhabale Omukristu amanye “amango g’okuganîra n’aga okuhulika.” (Muh. 3:7) Omu maeneo maguma na maguma, bantu banji baba bamanyire enderho zidesire oku “okuderha guba mulinga, n’okuhulika eba noro.” Kuli kuderha oku hali amango kuba kwinja omuntu ahulike ahali h’okuderha. Co cirhumire olwandiko lw’Emigani 11:12, Mashi Bible, luhanwire ntya: “Ow’obugerêreze [burhimanya] anakâcîhulikira.” Rhanya kw’olu lwiganyo. Kanji-kanji, mugula mulebe ogwerhe bulenga bunji anahûnwe oku arhabale ebindi bigamba bigwerhe amazibu madarhi. Okubiyerekire oyo mugula, owundi mugula adesire ntya: “Ngasi mango anabe masu ly’arhag’ifulûla emyanzi eyerekire ebindi bigamba.” Oburhimanya b’oyo mugula bwarhumire akakengwa n’abandi bene wirhu akola nabo omu mbaraza y’abagula y’ecigamba cage. Baba bayemire n’obwalagale oku arhabwire abandi emyanzi y’ihwe.

15. Ohâne olwiganyo luyerekine gurhi okuba mwikubagirwa kwakarhuma abandi barhulangalira.

15 Obwikubagirwa buli bundi borhere burhurhabala lyo rhuba ba kulangalirwa. Rhunalangalire omuntu mwikubagirwa bulya rhumanyire oku ensiku zoshi anaderhe okuli. (Ef. 4:25; Hb. 13:18) Kwa lwiganyo, orhanye gurhi wakajira erhi akaba olonzize okubûle obulenga bwawe bw’okuyigiriza. Wanahûna muntu mulebe ayumvirhize ecigabi cawe oku ntimanano na buzinda akuhe amahano gakakurhabala ly’okubûla obulenga bwawe bw’okuyigiriza. Ndi wakalangalira oku akuha amahano wakacikubagira? Ka muntu okubwira ebi olonzize okuyumva erhi muntu okubwira okuli omu bwirhohye? Ishuzo liyumvikine n’obwalagale. Ebibliya edesire ntya: “Aha wankasîmwa n’orhaderha, wankakalihirwa n’owakubwîririra. Omwîra anakulubira obone n’oku alubire.” (Mig. 27:5, 6) Ciru akaba kuba kuzibu okuyumva amahano g’obwalagale g’omwîra wirhu, ganarhulerhere obunguke enyuma za kasanzi kalebe.

16. Gurhi olwandiko Emigani 10:19 luyerekinemwo oku kuli kwa bulagirire okuba n’oborhere bw’okucihasha?

16 Okucihasha kuli kwa bulagirire erhi akaba rhulonzize abandi barhulangalire. Obo borhere bunarhurhabale rhushube oku kanwa amango rhukola rhwafulûla mwanzi mulebe gw’ihwe. (Osome Emigani 10:19.) Okucihasha kwanaba kuzibu amango rhuli rhwakolesa esite z’e Enternete z’okuganira na bantu banji. Erhi akaba rhurhabiri masu, rhwanamanyisa bantu banji bwenene mwanzi mulebe gw’ihwe buzira kulonza. N’enyuma z’okurhuma mwanzi mulebe kugerera ebyombo by’ecielektroniki, rhurhakacimanya gurhi gwakolesibwa erhi mazibu manganaci gwakalerha. Kandi, oborhere bw’okucihasha bunarhurhabale rhuhulike amango abashombanyi birhu bali bajira okwabo koshi lyo rhufulûla ebintu byakahira bene wirhu na bali birhu omu mazibu. Oko kwanarhuhikira amango abapolisi bali barhudosa amadoso omu cihugo omukolo gwirhu guhanzibwemwo goshi-goshi erhi bigabi bilebe byago. Muli ako kanga erhi omu kandi, rhwanakolesa akanuni k’Ebibliya kadesire oku ‘rhulange akanwa [kirhu] kugerera akantu k’okushweka akanwa.’ (Enna. 39:1, NWT) Rhushinganine rhube ba kulangalirwa n’abantu boshi, babe bantu b’omu mulala gwirhu, abîra birhu, bene wirhu na bali birhu, erhi bandi bantu. Na lyo rhuba bantu ba kulangalirwa, rhushinganine rhube n’oborhere bw’okucihasha.

17. Gurhi rhwakajira lyo rhugendekeza iroho ly’okulangalirana omu cigamba?

17 Rhuvuzire omunkwa bwenene okubona Yehova arhukulwire lyo rhuja omu mulala gw’omw’igulu lyoshi gw’abantu baba ba buzigire na ba kulangalirwa! Rhweshi rhushinganine rhujire okwirhu koshi lyo bene wirhu na bali birhu bakarhulangalira. Erhi ngasi muguma wirhu akacihangana ly’akayerekana obuzigire, obwirhohye, oburhimanya, obwikubagirwa, n’okucihasha, rhwanagendekeza iroho ly’okulangalirana omu cigamba. Rhushinganine rhugendekere rhwajira okwirhu koshi lyo rhuyerekana oku rhuli bantu abandi bakalangalira. Lekagi rhuyige olwiganyo lwa Yehova, Nnâmahanga wirhu, na ntyo rhugendekere rhwayerekana oku rhuli bantu ba kulangalirwa.

LWIMBO 123 Tutii Mupango wa Kiteokrasi

^ Erhi akaba rhulonzize abantu bakarhulangalira, rhushinganine rhurhang’iyerekana oku rhuli ba kulangalirwa. Mw’eci cigabi, rhwasegeza bulya gurhi okulangalirana kuli kwa bulagirire bwenene, na morhere gahi gakarhurhabala rhube bantu abandi bakalangalira.

^ Erhi rhwakamanya oku muntu mulebe w’omu cigamba ajijire ecaha cizibu, rhushinganine rhumubwire oku aj’ihûna abagula oburhabale. Erhi akaba arhajijiri ntyo, obwishwekerezi bwirhu kuli Yehova n’oku cigamba c’Ecikristu bugwasirwe burhushumye rhuj’ibwira balungere birhu b’ekiroho okubiyerekire ogo mwanzi.

^ AMAHUGÛLO G’ENFOTO: Mugula muguma arhabwiziri abantu b’omulala gwage ihwe liyerekire amazibu anarhabalagako omu cigamba.