Olole evideo ziriho

Olole emyanzi erimwo

ENGANÎRO Z’AKALAMO K’ABANTU

Yehova ‘Ayumanyanya Enjira Zani’

Yehova ‘Ayumanyanya Enjira Zani’

LUSIKU luguma mwene wirhu muguma musole andosa ntya: “Lwandiko luhi ozigira bwenene?” Buzira kurhindira namushuza erhi: “Nzigira olwandiko lwa Emigani cigabi ca 3, mustari gwa 5 n’ogwa 6, ludesire ntya: ‘Oyegemere Nyamuzinda n’omurhima gwawe gwoshi, Orhanahîraga okayegemera obwenge bwawe wenene. Omu mirimo yawe yoshi arhahiraga okamuhaba, Wàbona oku ayumanyanya enjira zawe.’” Neci, Yehova ayumanyize enjira zani. Omu gurhi aziyumanyizize?

ABABUSI BANI BANTABIRE NDAMBAGIRE OMU NJIRA ESHINGANINE

Ababusi bani bayigaga okuli omu myaka ya 1920, embere baje omu buhya. Naburhagwa oku murhondêro gw’omwaka gwa 1939. Erhi nciri mwana amango rhwaciri e Angleterre, nakagija oku ntimanano z’Ecikristu haguma n’ababusi bani na buzinda naciyandikisa oku masomo gakagihamagalwa Masomo ya Huduma ya Kiteokrasi. Kuhika buno, nnancikengere oku erhi ngeza ecipindi cani cirhanzi nashona oku citi lyo mpika oku cinara. Ago mango nagwerhe myaka ndarhu, naliyobohire bwenene erhi nka lola oku bantu bakulu.

Rhuli rhwahâna obuhamirizi omw’ibarabara haguma n’ababusi bani

Okubiyerekire amahubiri, larha anyandikira oku karte (karatasi) omwanzi mulembu nakabwira abantu. Oburhanzi nakomombaga niène oku mulango erhi ndi omu mahubiri, nagwerhe myaka munani. Nashagaluka bwenene erhi nnanyumpa asoma kw’ako karte na ho n’aho ayemera ecitabu câlidesire “Que Dieu soit reconnu pour vrai!” Nalibirha najibwira larha oku ntyo ko namajira. Omukolo gw’amahubiri n’entimanano, byakanshagalula bwenene, na ntyo byantabala okuyushula irala lyani ly’okukolera Yehova akasanzi koshi.

Nagendekera nazigira okuli kw’Ebibliya bwenene erhi larha anyadikisa oku mubalè gw’abantu bakahâbwa egazeti Ilabiro ly’Akalalizi. Erhi oyo gazeti yakanayishire nakagiyisoma yoshi. Obulangalire bwani muli Yehova bwagendekera bwayushuka na ntyo nahikira aha nacihâna emwage.

Omulala gwirhu bagurhuma oku ntimanano nkulu yajiriragwa e New York yâlidesire: Okuyololoka kw’Eciteokrasi. Ecirhwe c’Olwa Kani nsiku 3/8, cal’idesire “Olusiku lwa Bamisiyoneri.” Olo lusiku, Mwene wirhu Carey Barber, wahikiraga aha akola omu Mbaraza Eri Yalongoza, ye wajiraga ehotuba y’obubatizo. Okubuzinda bw’ehotuba yage erhi adosa ababatizibwa gala madoso abirhi, nayimuka buzinda naderha, “Neci!” Nagwerhe myaka 11, cikone nal’imanyire oku narhôzire omuhigo gw’obulagirire. Cikoki, naliyobohire okuja omu mishi bulya ntalimanyire oku bayoga omu cisima. Muyomba andusa omu cisima, anambwira n’obwalagale oku ntayobohaga ntako naba. Bambatiza duba duba, amagulu gani garhahikaga idako-idako ly’ecisima. Bandengeza baja bampereza bene wirhu, buzinda muguma ambatiza n’owundi ayishinyulubula omu cisima. Kurhangira olo lusiku, Yehova agendekera ayumanyanya enjira zani.

NACISHOGA OKULANGALIRA YEHOVA

Erhi nyusa amasomo nalilonzize mbe painiya, cikone baprofesere banyinginga oku nje oku université. Nayemera oko bakagimbwira na buzinda naja oku université, cikone nabona oku birhahashikane ngendekere nasera omu okuli na mw’ako kasanzi ngendekere nasegeza obwenge bwani oku masomo, na ntyo nahiga okurhenga kw’ago masomo. Kugerera isala nabwira Yehova ogo muhigo gwani, n’okubuzinda bw’ogo mwaka gw’amasomo, nayandika amaruba gw’okuyerekana oku ntacisoma. Bulya nalilangalire Yehova bwenene, ho n’aho narhondera omukolo gw’obu painiya.

Narhondera omukolo gw’akasanzi koshi omu mwaka gwa 1957, omu vile y’e Wellingborough. Nabwira bene wirhu b’oku Beteli y’e Londres oku bantumire mwene wirhu ogwerhe obulenga rhukole rhweshi. Mwene wirhu Bert Vaisey antabala bwenene, akagihubiri n’obushiru na ntyo antabala mbe n’eprograme nyinja y’okuhubiri. Ecigamba cirhu calimo bali birhu ndarhu bagikulu, na niè na Mwene wirhu Vaisey. Okurheganya entimanano n’okuhâna amashuzo, kwaseza obulangalire bwani muli Yehova n’okuganirira abandi lugenda obuyemere bwani.

Enyuma z’okujira hisanzi hisungunu omu mpamikwa enyanya z’okulahira oku ntaja busoda, rhwarhondera rhwashebana na mwali wirhu muguma wâli painiya wa pekee wakag’ihamagalwa Barbara. Rhwajira obuhya omu mwaka gwa 1959, rhwanalicirheganyize okuja ngasi hoshi bakanarhurhuma. Burhangiriza barhurhuma e Lancashire, e nord-ouest y’omu cihugo c’e Angleterre. Buzinda, omu Mwezi gwa 1, 1961, bampamagala oku masomo gahamagalwa Masomo ya Huduma ya Ufalme, gajiriragwa oku Beteli y’e Londres. Buzira kubirhanyako, erhi rhuyusa amasomo bantuma omu mukolo gw’obwangalizi. Najira migobe ibirhi omu vile y’e Birmingham ndi nakomerezibwa n’omwangalizi wagwerhe obulenga, n’ago mango goshi rhwaligenzire na Barbara. Buzinda, rhwagenda e Lancashire n’e Cheshire bâlirhurhumire.

OKULANGALIRA YEHOVA KO KANTU KINJA RHWAKAJIRA

Omu mwezi gwa 8, 1962, erhi rhuli omu congé barhurhumira amaruba garhenga oku tawi. Galimw’efomu y’okujaza lyo rhuja oku Masomo g’e Gileadi! Erhi rhuyusa rhwasalira niè na Barbara, rhwajaza ho n’aho ezo fomu, na buzinda rhwazirhuma oku biro by’etawi nk’oku rhwanalihûnyirwe. Myezi irhanu enyuma z’aho, rhwaja e Brooklyn, e New York, rhwajisoma isomo lya 38 ly’e Gileadi, rhwayusa myezi ikumi kw’ago masomo.

Enyigirizo rhwahâbagwa zirharhuyigirizagya okubiyerekire Akanwa ka Nnamahanga kone ci na kandi barhuyigiriza lugenda ecinyabuguma cirhu c’omw’igulu lyoshi n’oku ikubuliro lyage likola. Bulya ago mango nnaligwerhe myaka 24 na mukanie agwerhe myaka 23, rhwaciyigiriza binji kugerera abirhu banafunzi rhwasomaga nabo. Nal’igwerhe olukengwa lunene lw’okukola ngasi lusiku haguma na Mwene wirhu Fred Rusk, wâli muguma w’omu balimu birhu. Isomo akagisegeza bwali bulagirire bw’okuhâna amahano gashinganine, kw’okuderha oku ohugûkwe oku amahano ohânyire gayimangire oku Mandiko. Mwene wirhu Nathan Knorr, Frederick Franz, na Karl Klein, bali baguma b’omu bene wirhu bakagigeza ehotuba. Obwirhohye bwa Mwene wirhu Alexander Macmillan bwarhuyigiriza bintu binji, ehotuba zage zarhurhabala okuhugûkwa gurhi Yehova alongozize abantu bage omu kasanzi k’amarhangulo gabahikiraga kurhangira omu mwaka gwa 1914 kuhika oku murhondêro gw’omwaka gwa 1919!

OKURHUSHANJIRA OMUKOLO

Erhi rhuyusa amasomo, mwene wirhu Knorr, ambwira niè na Barbara oku rhurhumirwe e Burundi, omu Afrique. Ho n’aho rhwaja omu muhako gw’ebitabu by’Ebeteli lyo rhulola omu citabu c’omwaka bahubiri banga bâli mw’eco cihugo mw’ogo mwaka. Rhwasomerwa bwenene okubona oku mw’eco citabu ntaho bayandisire omubalè guyerekire eco cihugo! Rhwahugûkwa oku rhurhumirwe omu eneo erhalisagirhondezibwamw’amahubiri, omu contina rhurhali manyire binji okubiyiyerekire. Oboba bw’okuja emunda rhurhamanyire bwarhugwarha, cikone okujira isala lirhenzire oku murhima kwarhurhuliriza!

Mw’ogo mukolo gwirhu muhyahya, ebintu byoshi byali lubero n’ebi rhwalikomire: Ehali y’amalunga, enkomêdu z’abantu n’olulimi. Byahûna rhuyige e Français. Kandi rhwagwerhe agandi mazibu gw’okuba n’enyumpa. Erhi rhujira nsiku ibirhi rhuhisire e Burundi, mwene wirhu Harry Arnott wirhu mwanafunzi muguma rhwasomaga naye oku masomo g’e Gileadi arhulambagirira erhi alonza okuja e Zambie omu cihugo bamurhumagamo. Arhurhabala okulonza enyumpa rhwahandamo, n’eyo nyumpa yo yayishiriba nyumpa ntanzi y’abamisiyoneri. Ho n’aho, rhwarhondera okuhagalikwa n’abakulu b’eco cihugo bulya nta kantu koshi-koshi balimanyire okubiyerekire Abahamirizi ba Yehova. Erhi rhurhondera okushagalukira omukolo gwirhu, abakulu b’ecihugo barhubwira oku rhurhagendekere okukoler’omo bulya omukolo gwirhu gurhamanyikini mw’eco cihugo. Buzira kulonza rhwarhenga mw’eco cihugo, rhwahamira omu cindi cihugo c’e Ouganda.

Okulangalira Yehova kwayusa oboba rhwagwerhe bw’okuja e Ouganda na nta visa rhugwerhe. Mwene wirhu muguma oburhwa e Canada, wakagikolera omu eneo nguma y’e Ouganda yagwerhe obulagirire bunji bw’abahubiri, aganiza abakulu b’eco cihugo babà balabire eby’okuhamira omu cindi cihugo okubiyerekire akanga kirhu. Na ntyo barhutwira emyezi rhwayusa mw’eco cihugo embere rhuhâbwe e visa erhuyemerire okulamamo.

Eco cihugo cihyahya rhwajagamo cali lubero n’ecihugo c’e Burundi. Omukolo gw’Obwami gwali gwamarhondezibwamo, ciru akaba omu cihugo coshi mwali Bahamirizi ba Yehova 28. Eyo munda, rhwakagibugana bantu banji bamanyire Ecingereza. Cikone rhwahugûkwa oku lyo rhurhabala bantu banji bajire amajambere g’ekiroho, bihûnyire rhuciyigirize lulimi luguma lw’omu ndimu ziderhwa e Ouganda. Rhwarhangira okuhubiri omu eneo y’e Kampala, yakag’iderhwa mw’Eciganda bwenene, na ntyo rhwarhangira okuyiga olo lulimi. Okumanya olo lulimi kwa rhurhabala omu mukolo gwirhu gw’amahubiri, ciru akaba hagezire myaka minji lyo rhumanyiluzabûla! Rhwahikira aha rhwaja rhwahugûkwa amalagirire g’ekiroho g’abanafunzi birhu b’Ebibliya. N’oko, kwarhuma abanafunzi birhu barhondera okurhubwira ebibali oku murhima n’okubarhanyize lugenda ebi bali bayiga.

EMIBALAMO Y’OKUJA OMU ENEO ZA KULI

Rhuli omu mubalamo gwirhu e Ouganda

Omwishingo gwirhu gw’okulonza abantu birhohye bâliyemire okuyumva okuli kw’Ebibliya gwayushuka erhi barhuha ogundi mukolo muhyahya: omukolo gw’obwangalizi bw’omuzunguko omu cihugo coshi. Ekomite y’etawi y’e Kenya yarhubwira oku, “rhulambagire” omu cihugo coshi rhulongeze ba painiya wa pekee barhuma omo aha bayishilama. Kanji-kanji rhwakagiyegerezibwa n’abantu barhasagiyumva enyanya z’Abahamirizi ba Yehova. Bakarhuyegereza n’obushagaluke na buzinda banarhurheganyiza ebiryo.

Omu gundi mubalamo, narhenga e Kampala najira nsiku ibirhi omu train oku port y’e Kenya e Mombasa, buzinda nacibija omu bato ya mpisagya e Seychelles, omu cirhwa ciba omu Océan Indien. Erhi hagera nsiku kurhondera omu mwaka gwa 1965 kuhika omu mwaka gwa 1972, nakarhondera okugenda na Barbara omu ziara nakagijira oku cirhwa c’e Seychelles. Muli ako kasanzi, abahubiri babirhi bali eyo munda babà cikundi buzinda bahikira aha baburha ecigamba cisezire bwenene. Omu yindi mibalamo, nalambagirira bene wirhu b’e Érythrée, e Éthiopie n’ab’e Soudan.

Erhi rhugaluka e Ouganda, rhwabugana akavulindi kayiri bulya abasoda bashurha abalirhambwire e coup d’État. Omu myaka y’ako kavulindi, nahugûkwa oku buli bwenge okukenga er’irhegeko lidesire “ebya Sezari bigaluliragi Sezari.” (Mk. 12:17) Mango maguma babwira ngasi muntu orhaburhiragwa omo, oku ajiciyandikisa oku biro by’abapolisi biri hofi n’ah’alilamire. Ho n’aho, rhwarhumikira er’irhegeko. Enyuma za nsiku nsungunu, erhi rhuba rhuli omu mutuga omw’ibarabara ly’e Kampala, abapolisi barhuyegera nie n’owundi misiyoneri rhwali rhweshi. Emirhima yirhu yadûrha-dûrha bwenene! Barhushobeka oku rhuli ndolerezi na ntyo barhuheka oku biro bikulu by’abapolisi, na ntyo rhwabahugûlira kobinali oku rhunali ba misionere ba kulonza omurhula. Rhwababwira oku rhwaciyandikisize oku biro by’abapolisi nka bantu barhaburhagwa omo, cikoki barharhuyumvagya. Barhuheka oku biro by’abapolisi byali hofi n’enyumpa ya ba misiyoneri. Rhwashagaluka bwenene okubona owakagikola mw’ebyo biro, ayerekana ho n’aho oku rhwaciyandikisize, arhukengera na buzinda abwira oyo walirhulanzire oku arhuleke rhugende!

Mw’ezo nsiku birhakagiba bilembu erhi rhwakagezire oku mikangé y’abasoda, bwenene amango abo basoda bakagiba balalusîre. Cikone, ngasi mango rhwakasalira n’okuyumva oburhulirize amango bakagiyemera oku rhugerage. Akantu kw’okugayisa kuli kubona oku omu mwaka gwa 1973, baderha oku ba misiyoneri boshi barhali baburhwa b’e Ouganda barhenge omu cihugo.

Ndi najira e kopi z’e Huduma Yetu ya Ufalme, omu abidjan, e Côte d’Ivoire

Kandi bacibirhurhuma handi-handi, rhwaja e Côte d’Ivoire, cihugo c’omu Afrique de l’Ouest. Oko kwacibirhuhûna oku rhujire mpindûlo nguma na nguma, nk’okukomera enkomêdu mpyahya, nʼokucibirhondera rhwaderha e Français, n’okukomera okulama haguma n’abirhu ba misionere barhenga omu bihugo biri lubero-lubero! Kandi rhwacibibona obulongozi bwa Yehova erhi abantu birhohye, b’emirhima minja baja bayemera ho n’aho omwanzi mwinja gw’Obwami. Rhweshi rhwabona kunganaci okulangalira Yehova kwayumanyanyize enjira zirhu.

Ago mango bapimamo Barbara obulwala bw’akansere. Ciru akaba rhwakagikolera omu Afrique rhwakagigenda omu bindi bihugo lyo rhulonza gurhi akabukwamo, cikone omu mwaka gwa 1983, byabonekana n’obwalagale oku birhakacihashikana rhugendekere okukolera omu Afrique. Oko kwarhuvuna omurhima bwenene!

AKANGA KASHANJA

Ako kansere kagombya Barbara bwenene erhi rhuli rhwakolera oku Beteli y’e Londres, na buzinda afâ. Omulala gw’e Beteli gwantabala bwenene. Mwene wirhu muguma na mukage bantabala bwenene okujira empindûlo n’okugendekera kwalangalira Yehova. Enyuma z’aho, narhondera nasheba mwali wirhu muguma wakagikola oku Beteli wâli painiya wapekee analizigire Yehova bwenene n’oko kwayerekana kobinali oku ali mukazi wa kiroho. Rhwajira obuhya na Ann omu mwaka gwa 1989, na kurhangira ago mango rhuli rhwakolera oku Beteli y’e Londres.

Nie na Ann embere z’enyumpa mpyahya ye Beteli y’e Angleterre

Kurhondera omu mwaka gwa 1995 kuhika omu mwaka gwa 2018, nashagalukîre okulambagirira bihugo hofi 60, nka murhumwa w’ebiro bikulu by’Abahamirizi ba Yehova (embere bakagimuhamagala mwangalizi w’e eneo). Omu ngasi cihugo, nakabona kunganci Yehova agisha abakozi bage ciru n’omu kanga kazibu.

Omu mwaka gwa 2017, omukolo gw’okulambagira gwacibirhuma naja omu Afrique. Nashagaluka bwenene okuhisa Ann e Burundi, rhwasima bwenene okubona amajambere g’ekiroho gajirirwe mw’eco cihugo! E eneo nakagihubirimo nyumpa oku yindi omu mwaka gwa 1964, ekola eba mw’Ebeteli eri yarhabala bahubiri balushire 15 500.

Omu mwaka gwa 2018, erhi bampa eliste y’ebihugo nalambagirira mw’ogo mwaka, nashagaluka okubona ecihugo c’e Côte d’Ivoire naco cili kw’eyo liste. Erhi mpika e Abidjan, omu vile nnene y’eco cihugo, naba nk’owamagaluka emwani. Erhi ndola oku liste y’enimero z’etelefone yâli omu cumpa cirhu lyo manya ndi oli omu cumpa ciri hofi n’ecirhu, nabona oku mwene wirhu, Sossou ye wâlimo. Nakengera oku oyo mwene wirhu âli mwangalizi w’e vile amango nali e Abidjan. Cikoki nacirheba bwenene, bulya arhâli oyo mwene wirhu Sossou nâlimanyire, ci âli mugala.

Ensiku zoshi, Yehova anahikirize eciragane cage. Bintu binji byanyemezize oku erhi rhwakalangalira Yehova, anayumanyanya enjira zirhu. Kuhika buno rhuli rhwalindirira okulambagira omu njira erhagwerhi buzinda yayishiba mw’obulangale bunji omw’igulu lihyahya.​—Mig. 4:18.