Olole evideo ziriho

Olole emyanzi erimwo

CIGABI CA 2

Ebibliya: citabu cirhenga emwa Nnamahanga

Ebibliya: citabu cirhenga emwa Nnamahanga

1, 2. Bulya gurhi Ebibliya luba luhembo lwinja lurhenga emwa Nnamahanga?

ORHANYE: omwira wawe aguhe oluhembo. Gurhi wakaciyumva? Wanashagaluka buly’akushibirire. Wanamuvuga omunkwa. Wanayumva irala ly’okubohola olo luhembo.

2 Ebibliya luba luhembo lurhenga emwa Nnamahanga. Ebibliya erhubwizire bintu binji rhurhakamanyire. Kwa lwiganyo, enarhuyigirize oku Nnamahanga ye walemaga empingu, igulu, omulume n’omukazi murhanzi. Enarhuhè amahano gakarhurhabala amango rhuli omu mazibu. Eshibir’irhuyigiriza oku Nnamahanga agwerhe omuhigo g’okuhindula igulu libe Paradizo. Enahugwîre gurhi anaguhikirîze. Kobinali Ebibliya luba luhembo lwinja!

3. Bici wamanya omukuyiga Ebibliya?

3 Omukuyiga Ebibliya, wamanya oku Nnamahanga alonzize obe mwira wage. N’omu kugendekera wamumanya, obwira bwawe haguma naye bwaba buzibu bwenene.

4. Bici oyumvirhe bikusomezize okubiyerekire Ebibliya?

4 Ebibliya eri mpindûle omu ndimi zilushire 2 800. Ebihumbi n’ebihumbi by’Ebibliya byacapîrwe. Omu bantu ikumi, mwenda gwanaba gugwerhe Ebibliya omu lulimi guderha. Ngasi mugobe, bantu balushire muliyoni muguma bali bacirholera Ebibliya. Nta cindi citabu ciri nka Bibliya.

5. Bulya gurhi rhwakaderha oku Ebibliya “yalongozibâgwa na Nnamahanga?”

5 Ebibliya ya “longozibwê na Nnamahanga.” (Osome 2 Timoteyo 3:16) (olole amahugûlo nomero 2 gali oku bukurasa bwa 207) Cikoki bantu baguma na baguma banaderha mpu: “Ci bantu bayandikaga Ebibliya, bulya gurhi rhwakaderha oku yarhengaga emwa Nnamahanga?” Ebibliya ehugwîre: “Abantu badesire âha Nnamahanga nk’oku iroho litagatifu lya balongozâgya.” (2 Petro 1:21NWT) Kuli nk’oku shakulwè w’omuntu akamubwira mpu amuyandikire amaruba arhumira lebè. Ago maruba ayandikisâgya, gali gandi? Gali ga shakulwè, ci garhali gw’omwinjikulu. Ntyo ko n’Ebibliya yayandikâgwa, kaba kanwa ka Nnamahanga, cikarhaba k’abantu bayiyandikâga. Ye walongozâgya abo bantu bayandikaga entimanya zage. Ebibliya kobinali kaba “kanwa ka Nnamahanga.”​—1 Abatesalonika 2:13.

EBIBLIYA EBA Y’OKUNALI

6, 7. Bulya gurhi rhwakaderha oku Ebibliya karhaba kere k’amôji abirhi?

6 Ebibliya yajijîre myak’elushire 1 600 eri ya yandikwa. Abalume bayiyandikaga barhâli lamire rhusanzi rhuguma. Baguma mulibwo bâl’isomire bwenene; muguma mulibwo âli munganga, abandi bâli bahinzi, badubi, bangere, balebi, bazuzi n’abami. Ciru akaba Ebibliya yayandikâgwa n’abantu banji, karhaba kere k’amôji abirhi: erhaderha ntya omu cigabi cilebê, n’omucindi ederhe kundi kundi. *

7 Ebigabi birhanzi by’Ebibliya bihugwîre gurhi amazibu g’abantu garhondêraga. Ebigabi bizinda birhubwizire gurhi Nnamahanga ayish’iyusa amazibu g’abantu n’okuhindûla igulu libe Paradizo. Ebibliya eganirire endibi z’abantu hamagera myaka minji. Eyerekine gurhi Nnamahanga ayish’ihikiriza ogwâli muhigo gwage kurhenga mira.

8. K’Ebibliya eba edesire okuli okubiyerekire eby’amasomo? Ohâne olwiganyo.

8 Ebibliya cirhaba citabu ca masomo. Cikoki erhi eganirira eby’amasomo, erhaderha bunywesi. Ntyo kobinali, bulya ciri citabu ca rhengaga emwa Nnamahanga. Kwa lwiganyo, omu citabu ca Bene-Levi, muli amarhegeko Nnamahanga alihîre abana ba Israheli, okubiyerekire endwala z’okuyahukirana, eco citabu ca yandikâgwa mira, erhi n’abantu barhasag’ihugûkwa oku emikrobi enalerh’endwala. Ebibliya edesire okw’igulu liba limanike okubusha. (Ayubu 26:7) Embere bwenene abantu bakag’irhanya mpw’igulu liba lilambule/nambûle, cikoki Ebibliya yâli erhi yadesîre okw’igulu liba civiringo.​—Izaya 40:22.

9. K’abayandikâga Ebibliya bakag’iderha okuli? Bici oko kuyerekine?

9 Byoshi Ebibliya eba eganirire okubiyerekire êndibi/ebyagezîre biba by’okunali. Bitabu binji by’êndibi biba biyunjwire magosa bulya ababiyandikaga barhalug’iderha okuli. Kwa lwiganyo, barhaderha aha ebihugo byabo byahimîrwe. Cikoki abayandikaga Ebibliya bohe badesire okuli omu ngasi byoshi bayandisîre. Erh’ishanja lya Israheli ly’akag’ihimwa omw’ivita, lirhakâg’ifulika aha lyahimîrwe. Lyakag’iderha ciru n’amagosa galyo. Kwa lwiganyo, omu citabu c’Emibalè, Musa adesire igosa ajiraga lyarhumaga Nnamahanga amuhana. (Emibalè 20:2-12) Okubona abalume bayandikâga Ebibliya bakag’iderha okuli, oko kuyerekine oku ciri citabu cirhenzire emwa Nnamahanga. Rhukwanine rhuyemere ebi Ebibliya edesire.

EBIBLIYA, CITABU CIYUNJWIRE MAHANO MINJA

10. Bulya gurhi amahano g’Ebibliya gali gabulagirire bwenene kuli rhwê?

10 Amahano g’Ebibliya gaba gabulagirire kuli rhwê. Ebibliya edesire ntya: “Amandiko goshi galongozibagwa na Nnamahanga, gaba gabulagirire omu kuyigiriza, omu kukalihira, omu kukubul’ebintu, omu kukomereza omu bushinganyanya.’’ (2 Timoteyo 3:16NWT) Yehova arhuyishi bwinja. Amanyire bwinja entanya zirhu n’oku rhuciyumva. Arhumanyire bwinja kulusha okurhucimanyire analonzize rhube n’obushagaluke. Amanyire ebyakaba binja n’ebibi kuli rhwê.

11, 12. (a) Mahano gahi minja Yezu ahanyîre omu Mateyo cigabi ca 5 kuhika ca 7? (b) Makanuni gahi gabulagirire gali omu Bibliya?

11 Omu Mateyo cigabi ca 5 kuhika ca 7, Yezu ahanyîre amahano minja bwenene. Ahugwîre gurhi rhwakaba n’obushagaluke, gurhi rhwakayumvikana n’abandi, gurhi rhwakashenga, entanya zirhu okubiyerekire ensaranga. Hamagera myaka 2 000 ahanyire ago mahano, cikwone gaciri gabulagirire kuhika ene.

12 Kandi Yehova arhuhire amakanuni, gali omu Bibliya. (olole amahugûlo nomero 3 gali oku bukurasa bwa 207) N’ago makanuni ganarhabale emilala yirhu ebe n’omwishingo, ganarhurhabale okuba bakozi binja n’okulama omu murhula haguma n’abandi. Ago mahano gali gabulagirire bwenene oku bantu boshi, ciru akaba rhulamire cihugo cihi erhi ciru akaba rhugwerhe mazibu malebe.​—Osome Izaya 48:17.

WANAYEMERA OBULEBI BW’EBIBLIYA

Izaya, muguma w’omu bayandikaga Ebibliya, aderha oku Babiloni akasherezibwe

13. Bici byakahikire Babiloni Izaya alebâga?

13 Bulebi bunji bw’omu Bibliya bwahikirire. (olole amahugûlo nomero 4 gali oku bukurasa bwa 208) Kwa lwiganyo, omulebi Izaya aleba oku olugo lwa Babiloni lwakasherezibwe. (Izaya 13:19) Ahugûla gurhi Babiloni akasherezîbwemwo. Olugo lwa Babiloni lwali luzungulusirwe n’olwishi lunene n’enyumvi nzibu-nzibu. Cikwone enyumvi zakalesirwe ziri nyigûle n’olwishi lunene lube hofi kugana. Abasoda bakajire omu lugo buzira kulwa. Izaya ashib’ileba oku mulume muguma wakahamagîrwe okw’izino lya Sirusi/Koreshi ye wakasherezize Babiloni.​—Osome Izaya 44:27–45:2.

14, 15. Gurhi obo bulebi bwa hikirire?

14 Myaka magana abirhi yoyagezire, ob’obulebi bwa hikirira, abasoda ba Sirusi ba handa lyo bashereza Babiloni. Ndi wâli mukulu w’abo basoda? Sirusi, mwami w’Epersi. Obo bulebi bwâli b’okunali. Cikwone gurhi abasoda ba Sirusi bakajiremwo omu Babiloni nk’oku obulebi bwal’idesire?

15 Obudufu abo basoda bahandâga, aba Babiloni bâli omw’idinye. Bakâg’irhanya mpu bali omu murhula bulya olugo lwabo lwali luyubake buzibu-zibu lunazungulusirwe n’olwishi lunene. Cikoki emuhanda g’olo lugo, Sirusi n’abasoda bage bahindula enjira y’olwishi, lwaba nka lwagana. Ntyo, abasoda bayikira n’amagulu. Cikoki, nk’oku olo lugo lwali luyubake n’ecogo cizibu-zibu, gurhi Sirusi n’abasoda bage bakacihisire omo? Nk’oku obulebi bwâl’idesire, enyumvi zirhali nyigale. Abasoda ba shereza Babiloni buzira kulwa.

16. (a) Bici Izaya alebîre okubiyerekire Babiloni? (b) K’obulebi bwa Izaya bwahikirire nk’oku bwanal’ibulebe?

16 Izaya âl’idesire oku nta muntu wakacilamire omu Babiloni. Ayandîka ntya: “ntaye wanacilame omo.” (Izaya 13:20) K’obo bulebi bwahikirire? Neci. Olugo lwa Babiloni lwabire biguka. Ebyo biguka biba omu Iraki, bilometre 80 idako ly’Ebagdadi. Nta muntu yeshi yeshi ocilama eyo munda. Yehova ahyajîre Babiloni “n’ecihyajiro c’obushereze.”​—Izaya 14:22, 23. *

Ebiguka by’Ebabiloni

17. Bulya gurhi rhwakayemera n’obwalagale ebiragane bya Nnamahanga byoshi?

17 Bulebi bunji bw’omu Bibliya bwahikirire. Rhwanayemera n’obwalagale oku ebi Ebibliya elaganyize okubiyerekire amango gayisha byanahikirire. Rhwanayemera n’obwalagale oku Yehova anahikirize eciragane cage c’okuhindula igulu libe paradizo. (Osome Emibalè 23:19) Rhwanalangalira obuzîne bw’ensiku n’amango (buzîne buzira lufû) obu Nnamahanga, orhakanywerha alaganyize.​—Tito 1:2. *

EBIBLIYA YANAHINDULA AKALAMO KAWE

18. Bici Paolo adesîre okubiyerekire “oluderho lwa Nnamahanga?”

18 Rhwayizire oku nta citabu ciri nka Bibliya. Rhwayumvirhe oku karhaba kere k’amôji abirhi. Erhiyakaganirira eby’amasomo erhi endibi, enabonekane y’okuli. Eba ehanyire amahano minja. Eba mw’obulebi bwarhanziri hikirira. Cikoki hali ecindi cirhumire ciba citabu ciri lubero n’ebindi bitabu. Entumwa Paolo yayandîka: “Oluderho lwa Nnamahanga luba luzine, lugwerhe obuhashe.” Oko kw’okuderha gurhi?​—Osome Abahabraniya 4:12NWT.

19, 20. (a) Gurhi Ebibliya yakakurhabala ocimanye bwinja? (b) Gurhi wakayerekanamwo oku oshagalukire Ebibliya?

19 Ebibliya yanahindula akalamo kawe. Yanakurhabala ocimanye bwinja. Yanakurhabala omanye akandalala kawe, n’entimanya zawe. Kwa lwiganyo, rhunamanye mpu rhuzigire Nnamahanga. Cikoki, lyo rhuyerekana oku rhumuzigire, rhukwanine rhujire ebi Ebibliya edesire.

20 Kobinali Ebibliya ciba citabu ca kurhenga emwa Nnamahanga. Nnamahanga, arhuhunyire rhucisome, rhuciyige, rhunacizigire. Wanayerekana oku ozigire olo luhembo nka wakagendekera wayiga Ebibliya. Ntyo wamanya omuhigo gwa Nnamahanga okubiyerekire abantu. Rhwaganirira ogo mwanzi kwa buliri, omu cigabi ca 3.

^ kip. 6 Bantu baguma na baguma banaderhe mpu Ebibliya kaba kere k’amôji abirhi, cikwone buba bunywesi. (olole ecigabi ca 7 c’ecitabu La Bible: Parole de Dieu ou des hommes?, cayandikâgwa n’Abahamirizi ba Yehova)

^ kip. 16 Okalonza okumanya binji okubiyerekire obulebi buli omu Bibliya, osome obukurasa bwa 252 n’obwa 253 bw’ecitabu Étude perspicace des Écritures, Ibugu lya 1, cayandikâgwa n’Abahamirizi ba Yehova.

^ kip. 17 Obulebi okubiyerekire obushereze bwa Babiloni bwahikirire. Amahugûlo ga nomero ya 5 bukurasa bwa 208, gaganirire obulebi okubiyerekire Yezu Kristu.