Olole evideo ziriho

Olole emyanzi erimwo

CIGABI CA 2

Obe n’Ezamiri Nyinja Embere za Nnamahanga

Obe n’Ezamiri Nyinja Embere za Nnamahanga

“Mube n’ezamiri nyinja.”​—1 PETRO 3:16NWT.

1, 2. Erhi akaba oli ahantu orhasag’ija, bulya gurhi oshinganine okulongozibwa? Bici Yehova arhushobozîze ly’arhulogoza?

RHANYA oli wagera omw’irungu. Omo muba mpusi nyinji erhuma omucanga gwashandala ngasi hoshi. Omo, kuba kulembu okuhabuka bulya ogo mucanga gwalerhagwa n’empusi gunaheze enjira. Gurhi wakamanya aha waja? Olagirire oku bulongozi bw’omuntu erhi kantu kalebe. Ako kantu, canaba combo bahamagala busole, izuba erhi nyenyezi, akarte, e GPS (Global Positioning System omu cingereza) ciru nkaba wanalongozibwa n’omuntu omanyire bwinja akalamo kw’omw’irungu. Kuli kwa bulagirire okulongozibwa bulya erhi rhwakamanya ngahi rhuyerekire, oko kwanayokola akalamo kirhu.

2 Rhweshi rhunahikirwe n’amazibu omu kalamo n’agandi mango rhunaciyumve ciru rhube nka rhwahezire. Cikoki, lyo Yehova arhulongoza, arhushobozîze rhweshi ezamiri. (Yakobo 1:17) Rhulolage ezamiri byo bici na gurhi ekola. Rhwabona gurhi rhwakakomereza ezamiri zirhu, bulya gurhi rhushinganine rhukenge ezamiri z’abandi na gurhi ezamiri nyinja yakarhurhabala rhube n’akalamo kinja.

EZAMIRI BYO BICI NA GURHI EKOLA?

3. Ezamiri byo bici?

3 Ezamiri yirhu luba luhembo lwinja lurhenga emwa Yehova. Ezamiri ziba ntanya z’ekandalala zibwira omuntu oku akantu kali kinja erhi kali kabi. Omu Bibliya oluderho lw’ecigiriki “zamiri” kw’okuderha “kucimanya bwinja.” Erhi akaba ezamiri yirhu eri yakola bwinja, yanarhurhabala rhucimanye bwinja. Ezamiri enarhurhabale rhumanye bwinja entanya zirhu, rhumanye bwinja oku rhuli rhwaciyumva. Ezamiri yanarhurhabala rhujire aminja, rhuciyase n’amabi. Erhi rhwakarhôla omuhigo mwinja, oko kunarhulerhere obushagaluke. N’erhi rhwakarhôla omuhigo mubi, oko kunarhume rhwaciyumva kubi.​—Olole Amahugûlo nomero 5.

4, 5. (a) Bici byahikîre Adamu na Eva erhi babûla buyumvirhiza ezamiri zabo? (b) Ka wanahûgula gurhi ezamiri ekola omu kukolesa enyiganyo z’omu Bibliya?

4 Rhweshi rhwanacishoga okuyumvirhiza ezamiri zirhu erhi rhulahire okuziyumvirhiza. Adamu na Eva bajijîre ecaha bulya bacishozîre okurhayumvirhiza ezamiri zabo. Enyuma z’okujira eco caha, ho n’aho baciyumva babusha, cikoki, kwaba kulya baderha mpu omwana arhaciyunjuza arhacibera endaha, bal’ibamaleka okurhumikira Nnamahanga ntako bakacijijire. (Omurhondêro 3:7, 8) Adamu na Eva bagwêrhe ezamiri nyimana, banal’imanyire oku kuli kubi okugomera Nnamahanga. Cikoki bacishôga okurhayumvirhiza ezamiri zabo.

5 Lubero n’oko, hali abantu barhâl’ibimana bahikîre aha bayumvirhiza ezamiri zabo. Ayubu ali lwiganyo lwinja. Bulya akag’irhôla emihigo minja, ahikira ah’aderha ntya: ‘Omurhima gwani gurhakabona nshonyi ciru n’oku lusiku luguma lw’akalamo kâni.’ (Ayubu 27:6) Erhi Ayubu adêrha “omurhima” akag’iganirira ezamiri yage, obuhashe bwage bw’okurhanya okumanya ebinja n’ebibi. Lubero na Ayubu, Daudi yehe, habîre amango arhakag’iyumvirhiza ezamiri yage. Ciru ahikira ah’abula burhumikira Yehova. Enyuma z’okubulira mwami Sauli obukenge, aciyûmva wa busha n’omurhima gwage “gwadurha-durha bwenene.” (1 Samweli 24:5NWT) Ezamiri yage yo yamubwirâga oku eco cijiro ajirâga câli cibi bwenene. Omu kuyumvirhiza ezamiri yage, kwamurhabala arhacigalukiraga eco cijiro.

6. Bulya gurhi rhwakaderha oku ezamiri luli luhembo lurhenga emwa Nnamahanga?

6 Ciru n’abantu barhamanyiri Yehova banahikire aha bahugûkwa oku bintu biguma na biguma biri binja n’oku ebindi biri bibi. Ebibliya edesire ntya: “Entanya zabo hali amango zibabwira oku bajijire kubi erhi kwinja.” (Abaroma 2:14, 15NWT) Kwa lwiganyo, bantu banji bayishi oku kuba kubi okuniga erhi okuzimba. Erhi bahiga oku barhakazimba erhi barhakaniga, banabe bal’ibalongozibwa n’obuhashe bwabo bw’okurhajira ebibi erhi ebinja, kw’okuderha ezamiri, luhembo Nnamahanga ahîre abantu boshi. Muli ntyo, rhunakenge amakanuni ga Nnamahanga, kw’okuderha okuli kw’Ebibliya kurhakahindûlwa kurhurhabala rhurhôle emihigo minja omu kalamo kirhu.

7. Bulya gurhi agandi mango ezamiri zirhu zanarhurheba?

7 Hali amango ezamiri erhebana. Bulya enashumibwe n’entanya zirhu zirhali nyimana n’okurhuciyumva kurhali kwimana. Yanahikira ciru aha yarhulongoza omu njira mbi. Ezamiri nyinja erhaba yakaburhano. (Omurhondêro 39:1, 2, 7-12 ) Ezamiri yirhu eshinganine eyigirizibwe. Lyo Yehova arhurhabala rhumanye gurhi rhwakakomereza ezamiri zirhu, arhuhîre amakanuni g’Ebibliya n’ene agendekire arhuha iroho lyage litagatifu. (Abaroma 9:1) Rhulolage gurhi rhwakakomerezamwo ezamiri zirhu.

GURHI RHWAKAKOMEREZA EZAMIRI ZIRHU?

8. (a) Gurhi oku rhuli rhwaciyumva kwakashumya ezamiri zirhu? (b) Gurhi rhukwanine rhucidose embere rhurhôle muhigo mulebe?

8 Bantu baguma na baguma banacikebwe mpu okuyumvirhiza ezamiri zabo kuli kukulikira oku baciyumva kone. Banarhanye mpu banajira okubaciyumvirhe erhi akaba babwine oku oko kuli kwinja. Cikoki okurhuciyumva kurhaba kwimana kwanarhuma rhwaja omu njira mbi. Hali amango entanya zirhu n’okurhuciyumva bihikira aha bya gwarha misi minji yakashumya ezamiri zirhu zihikire aha za kola kubi. Ebibliya edesire ntya: “Omurhima gwo guyengeha gwarhalusa, gucigwerhage n’oburhebanyi, ndi wakagumanya?” (Yeremiya 17:9) Omu ntyo omuntu anahikire aha arhanya mpu kantu kalebe kali kinja n’obo kali kabi bwenene. Kwa lwiganyo, embere Paolo abe mukristu, akag’ilibuza abakozi ba Nnamahanga, akarhanya mpu oko ali ajira kuli kwinja. Akag’irhanya mpu agwerhe ezamiri nyinja. Cikoki erhi aciyigiriza gurhi Yehova akag’ibona ebyo bijiro byage, abona oku entanya za Yehova zo zishinganine. Adêrha erhi: “Omutwi w’emanja wani, ye Yehova.” (1 Abakorinti 4:4NWT; Ebijiro by’Entumwa 23:⁠1; 2 Timoteyo 1:3) Embere rhujire kantu kalebe, nirhu rhukwanine rhucidose ntya: “Bici Yehova alonzize njire?”

9. Okuyoboha Nnamahanga kw’okuderha gurhi?

9 Erhi wakaba ozigira muntu mulebe, orhakasima omugayise. Bulya rhuzigira Nnamahanga rhurhakajira akantu kamugayisa. Rhukwanine rhuyobohe bwenene okumugomera. Olwiganyo lwa Nehemiya lurhuyeresire ntyo, al’igwerhe ecikono c’okuba guvernere, cikone alahira oku arhacikolesa mpu lyo agala. Bulya gurhi? Ahugwîre mpu bulya “al’iyobohire Nnamahanga.” (Nehemiya 5:15) Nehemiya arhalonzâgya ajire akantu kakagayisa Yehova. Aka Nehemiya, nirhu rhunayobohe okugayisa Yehova omu kujira akantu kabi. Rhwanaciyigiriza ebi azigira omu kusoma Ebibliya.​—Olole Amahugûlo nomero 6.

10, 11. Makanuni gahi gakarhurhabala rhurhôle emihigo minja lugenda okunywa amamvu?

10 Kwa lwiganyo, Omukristu ashinganine ahige erhi anywa amamvu erhi nanga. Makanuni gahi g’Ebibliya gakamurhabala arhôle omuhigo mwinja? Rhulolage makanuni maguma na maguma muli ago: Ebibliya erhadesiri oku kuli kubi okunywa amamvu. Ciru edesire oku amamvu luba luhembo lurhenga emwa Nnamahanga. (Ennanga 104:14, 15) Cikone okengere oku Yezu ahanizîze abanafunzi bage oku bayake “endalwe.” (Luka 21:34) N’entumwa Paolo nayo ehanizize abakristu bw’okuli oku ‘baleke obudambye n’endalwe.’ (Abaroma 13:13) Adesire oku ‘abalalwe barhakaja omu Bwami bwa Nnamahanga.’​—1 Abakorinti 6:9, 10.

11 Omukristu ashinganine acidose ntya: “K’amamvu gaba gabulagirire bwenene kuli nie? Ka nanywe amamvu lyoncirhenzamwo entanya mbi? Ka nanywe amamvu lyo nkûla ehy’oboba? Ka nyishi mamvu manganaci nyusa, kanga nywa amamvu ngasi mugobe? * Ka nambone oku ngasi kubuganana n’abîra, rhushinganine rhunywe amamvu? Rhukwanine rhushenge Yehova arhuhe obuhashe bw’okurhôla emihigo minja. (Osome Ennanga 139:23, 24) Rhuyumvirhage oku rhwanahash’ikomereza ezamiri zirhu omu kurhanya oku makanuni g’Ebibliya n’okucilaba rhwene bwinja. Erhi rhwakakakomereza ezamiri zirhu ntyo, rhwanazirhabala zikakolesa amakanuni g’Ebibliya. Cikoki, hali akandi kantu kw’obulagirire rhushinganine rhumanye.

BULYA GURHI KULI KWA BULAGIRIRE OKURHANYIZA EZAMIRI Z’ABANDI?

12, 13. Bulya gurhi agandi mango ezamiri zirhu zikola lubero n’ez’abandi? Gurhi wakajira erhi ezamiri yawe yakakola lubero n’ey’owundi?

12 Rhweshi ezamiri zirhu zirhakola kuguma. Ezamiri yawe yanayemera oku ojire kantu kalebe, cikone ey’owundi elahire oku erhajira ako kantu. Kwa lwiganyo, wanahiga okunywa amamvu, owundi analahira oku yehe arhaganywa. Bulya gurhi bantu babirhi banahikira aha babà n’entanya ziri lubero lugenda amamvu?

Ezamiri nkomereze bwinja yanakurhabala ohige erhi wanywa amamvu erhi orhaganywe

13 Aha omuntu akulirâga, omulala gwage, ebyamuhikire omu kalamo erhi bindi bintu, ebyo byoshi byanarhuma aba n’entanya zirhashushini n’ez’owundi. Kwa lwiganyo, oyu amamvu galerhîre nyamanja, anahiga oku arhakaciganywa ciru n’ehitya. (1 Abami 8:38, 39) Erhi wakaha omuntu amamvu, buzinda agalahire gurhi wakajira? Ka wanalonza omanye bulya gurhi agalahire? Nanga, bulya okenzire ezamiri yage.

14, 15. Bici byabîre omu mango ga Paolo? Ihano lihi linja Paolo ahanyîre?

14 Omu mango g’entumwa Paolo, hâli nkomêdu nguma yakarhurhabala rhuhugûkwe oku ezamiri z’abantu zirhakola kuguma. Agandi mango enyama zakag’iguzibwa omu cibuye zakag’ihânwa nterekêro oku nsanamu. Paolo yehe abôna oku anazigula ananazirye. (1 Abakorinti 10:25) Yehe âl’imanyire oku ngasi kalyo emwa Yehova karhenga. Cikoki abantu bakag’iharamya ensanamu embere babe Bakristu, bohe barhal’igwerhe ntanya nguma na Paolo. Bal’imanyire oku kwâli kubi okulya enyama zahânagwa nterekêro oku nsanamu. Ka Paolo acibwizîre erhi: ‘Ezamiri yani erhampanzizi okulya ezi nyama. Ngwerhe oluhûma lw’okujira ebi nonzize?’

15 Arhali ntyo kwo Paolo adesîre. Entanya za bene wabo zâli za bulagirire bwenene kulusha ezage n’oko kwarhuma arhashokôza amalagirire gage. Paolo adesîre oku rhurhashinganini okukajira “ebirhusimisize” rhwêne. Ashubir’iderha erhi: “Bulya Kristu naye arhalongerezagya ebimusimisize yêne.” (Abaroma 15:1, 3) Aka Yezu na Paolo, nirhu rhukashokoza amalagirire g’abandi.​—Osome 1 Abakorinti 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Bulya gurhi rhurhakwanini okuderha bene wirhu kubi erhi bakajira akantu karhavunyiri amarhegeko ga Nnamahanga, cikone rhwehe rhukabone nka kabi?

16 Gurhi rhwakajira erhi ezamiri y’omuntu yakamuyemerera oku ajire kantu kalebe, cikone rhwehe rhubone oku kali kabi? Rhumanye rhurhahîra rhukamuderha kubi. Rhurhakwanini okuderha oku rhwe rhuyazize n’oku naye ayazire. (Osome Abaroma 14:10) Rhukengere oku Yehova arhuhîre ezamiri lyo rhukacitwira olubanja rhwene, ci arhali kulutwira abandi. (Mateyo 7:1) Rhurhakalonza emihigo yirhu ehire akavulindi omu cigamba. Lubero n’oko rhwanacihangana rhube n’obuzigire n’ecinyabuguma omu cigamba.​—Abaroma 14:19.

OBUNGUKE BW’EZAMIRI NYINJA

17. Gurhi ezamiri z’abantu banji zikola ziba ziyosire?

17 Entumwa Petro yayandîka erhi: “Mube n’ezamiri nyinja.” (1 Petro 3:16NWT) Bici byakahikira erhi omuntu akakômera okukajira akantu buzira kurhanya oku makanuni ga Yehova? Ezamiri yage yanahikira aha erhacikola bwinja, erhacimurhônda oku ebi ali ajira biri bibi erhi biri binja. Paolo adesire oku hali abantu ezamiri zabo zafîre, zikola ziba nka cuma, adêrha ntya: “Bananisîrwe ecuma c’omuliro omu zamiri zabo.” (1 Timoteyo 4:2NWT) Kw’omuliro gukola gukuyocire bwenene? Onabone oku halya omuntu ahyâga, hanagendekere haba hazibu-zibu n’erhi wakahanosha, nta malumwa wakaciyumva. Erhi omuntu akakomera okujira amabi, ezamiri yage yanahikira aha erhakacikamukengeza kantu, erhacikola, ecizimire loshi.

Ezamiri nyinja yanalongoza omuntu omu kalamo n’okumuhâ omurhula gw’ekandalala

18, 19. (a) Bici rhwakajira erhi rhwakagendekera rhwayumva enshonyi z’ecaha rhwajirâga? (b) Bici byakarhurhabala erhi akaba rhugendekire rhwaciyumva kubi erhi caha rhwajirâga mîra cirhuma n’obo rhwacihungamire?

18 Agandi mango rhunaciyumve kubi bulya ezamiri zirhu ziri zarhubwira oku rhwajijire kubi. Oko kuli kwinja, bulya kwanarhurhabala rhumanye bibi bici rhwajijire lyo rhumanya gurhi rhwakagokola. Rhwanaciyigiriza kugerera amagosa girhu rhunahige okurhacigagalukira. Kwa lwiganyo, enyuma z’okujira ecaha, Mwami Daudi aciyûmva kubi, ezamiri yage yamushûmya aciyunjûze. Agâya bwenene n’eco cijiro cage cibi, ahikîra aha ashib’irhumikira Yehova. Ahikîra ah’aderha oku Yehova aba “mwinja n’oku aba mubidu okubabalira” bulya acibwinîre yene gurhi Yehova amujirîre.​—Ennanga 51:1-19; 86:5NWT; olole Amahugûlo nomero 7.

19 Agandi mango ezamiri yanagendekera yalibuza omuntu lugenda ecaha ajirâga mango mîra, ciru akaba acihungamîre anababalirwa. Ezo ntanya z’okuciyumva wabusha zanaba nzibu okulembera, kuhika aha omuntu anarhondera aciyumva nk’ali wabusha-busha. Erhi akaba ntyo kw’ociyumva, okengere oku orhakahindula ebyagezire. Ciru akaba wabijirâga n’obulonza erhi buzira kumanya, okengere oku Yehova akubabalîre loshi. Ebyaha byawe byazazîbwe. Oli mweru kweru embere za Yehova. Onamanyire oku kurhangira buno oli wajira ebintu binja. Nkabaga omurhima gwawe gugendekire gwakutumuza, cikoki Ebibliya edesire ntya: “Nyamuzinda alushire omurhima gwirhu.” (Osome 1 Yowane 3:19, 20) Okwo kw’okuderha oku obuzigire bwage n’okurhubabalira arhubabalira kwanarhushumya rhuhagalike entanya zirhu z’okuciyumva babusha. Wanayemera n’obwalagale oku Yehova akubabalîre. Erhi rhwakayemera n’obwalagale oku Yehova anarhubabalire , rhwanaba n’ezamiri nyinja n’oko kwanarhurhabala rhumukolere n’obushagaluke.​—1 Abakorinti 6:11; Abahabraniya 10:22.

20, 21. (a) Eci citabu cakurhabala okajira bici? (b) Luhûma luci Yehova akuhîre? Gurhi wakalukolesa?

20 Eci citabu ciri cakukurhabala ly’okomereza ezamiri yawe ly’ekakurhônda n’okukulanga mw’ezi nsiku nzinda. Eci citabu cashub’ikurhabala okukolesa amakanuni g’Ebibliya omu ngasi kanga ka kalamo. Kobinali eci citabu cirharhuhe entondekanye y’amarhegeko rhukwanine rhukulikire omu ngasi kanga rhwakabuganana nako. Omu kalamo kirhu rhunakulikire “irhegeko lya Kristu,” elyo irhegeko liyimangire oku makanuni ga Nnamahanga garhuha oluhûma. (Abagalasiya 6:⁠2) Erhi akaba nt’irhegeko liganirirwe omu kanga kalebe, rhurhakaciha oluhûma lw’okujira amabi. (2 Abakorinti 4:1, 2; Abahabraniya 4:13; 1 Petro 2:16) Lubero n’oko rhwanakolesa oluhûma lwirhu omu kuyereka Yehova kunganaci rhumuzigira.

21 Erhi rhwakacikomereza okurhanya kugerera amakanuni g’Ebibliya n’okugakolesa omu kalamo kirhu ka ngasi lusiku, erhi aho rhuli rhwakomereza “obuhashe bwirhu bw’okurhanya” na ntyo rhwanahikira aha rhwamanya entanya za Yehova. (Abahabraniya 5:14) Rhwanaba n’ezamiri zikomerezibwe bwinja, zanarhurhabala rhugere omu njira nyinja yakarhurhabala rhubêre omu buzigire bwa Nnamahanga.

^ kip. 11 Badokteri banji bayerekine oku kuli kuzibu omuntu wakomîre okunywa amamvu bwenene, ahugûkwe mamvu manganaci anywa. Banahanûle abo baluganywa oku kuli kwinja baleke okunywa amamvu erhi bakalonza okurhakalaluka.