Olole evideo ziriho

Olole emyanzi erimwo

Gurhi Rhwakalama na Bintu Bisungunu

Gurhi Rhwakalama na Bintu Bisungunu

 K’amazibu gagezire omw’igulu lyoshi erhi kandi kanga karhumire okuwakag’ilama erhi oku wakagilya kwanyiha? Obulwala bw’okuyahukira, buhanya bulebe (catastrophe) ivurugu ly’epolitike erhi ivurugu ly’abasoda byananyihya enshoho y’ecihugo coshi. Erhi akaba olugesha rhwakagilama nalo lwakanyiha buzira kulalira, oko kwanalerha mazibu manji. Cikoki amahano gw’obwenge kurhenga omu Bibliya ganakurhabala orhôle emihigo y’obwenge ly’olama na bintu bisungunu.

1. Oyemere akanga kawe kahyahya.

 Akanuni k’Ebibliya: “Nyish’ilamira omu bukenye . . . nyish’ilamira omu buhirhi.”​—Abafilipi 4:12.

 Ciru akaba orhagwerhi nsaranga nyinji nk’embere, wanaciyigiriza okulama nk’oku obuhashe bwawe bukola buyosire. Erhi omulala gwawe nawe wene mwakakomera ako kanga kahyahya, mwanahikira aha mwahasha.

 Olonze okumanya erhi hali oburhabale ecihugo erhi cigamba cile cishibirira akalamo k’abantu cirheganyize bacikala. Erhi akaba ntyo, ojire duba-duba, bulya agandi mango ly’omuntu ahâbwa kw’obo burhabale binahûne ajir’edemande omu kasanzi kasungunu.

2. Oshangire ngasi kanga n’omulala.

 Akanuni k’Ebibliya: “Orhadosa arhayunjuza, cikwone odôsa ihâno ebi ajira binayunjule.”​—Emigani 15:22, Mashi Bible.

 Oganire haguma na mukawe n’abana bawe. Erhi mwakaba n’enganîro nyinja mwanahikira aha mwarhabala ngasi muntu w’omu mulala ayemere akanga kahyahya mukola mulamiremwo na ntyo kwanashumya ngasi muguma winyu alerhe obwage burhabale. N’erhi ngasi muguma akacihangana okurhajandaza, mwanayishikengera mwamajira bintu binji na lufaranga lusungunu mugwerhe.

3. Mumanye nsaranga inga mugwerhe.

 Akanuni k’Ebibliya: “Arhang’ibwarhala, n’okulola erhi agwerhe ezaguyunjuza.”​—Luka 14:28.

 Amango omuntu ali alama na bintu bisungunu, kuba kwa bulagirire bwenene omuntu amanyirire bici biyusa ensaranga zage zoshi. Ly’omuntu amanya nsaranga inga agwerhe, kuli kwa bulagire okumanya omushahara gwage guli gwa nsaranga inga ngasi mwezi muli ako kanga kahyahya akola alamiremwo. Okulikize e liste y’e depanse muli mwajira ngasi mwezi muli ako kasanzi ciru akaba mumanyire oku yanashanje. Ohireko ensaranga zihizirwe eburhambi erhi ebirhal’irheganyizibwe byakahika erhi kanga kalebe ka ho n’aho karhuma.

 Ebyakajirwa: Omu mango gw’okujira eyo liste orhayibagiraga okugwasako orhudepanse rhusungunu-ngunu. Bulya mwanasomerwa okubona orho rhudepanse rhuli rhwayusa nsaranga zirhali nyi. Kwa lwiganyo, mulume muguma ayishibona oku anakayusa miliyoni minji ya nsaranga oku jojo z’okukanja kone zihamagalwa chewing-gum!

4. Olole depanse ehi eri yabulagirire na buzinda oshanje.

 Akanuni k’Ebibliya: “Mukahash’imanyirira ebintu by’obulagirire.”​—Abafilipi 1:10.

 Oshushanye omushahara gwawe n’edepanse zawe ly’omanya depanse ehi wakaleka okujira erhi kunyihya ly’olama akalamo kalinganine n’omushahara gwawe gw’ako kasazi. Olabirize muli ebi bikulikire:

  •   E transporo. Erhi akaba ogwerhe mituga minji, ka nkaba orhakaguza muguma? Erhi akaba ogwerhe omutuga gw’ibeyi likali, ka nkaba orhakalonza ogurhali gw’ibeyi gurhanahunyiri binji? Ka nkaba orhakagenda omu bisi erhi taxi erhi nkaba kukolesa ikinga ly’onyihya edepanse z’emituga?

  •   Eby’okucishagalula. Ka nkaba birhakahûna orhing’ileka okurhenga oku mashene g’etelevizyo gw’okulipa ensaranga, enternete erhi satelelite? Ka byanahashikana okubona eyindi njira y’okucishagalula erhahunyi binji? Kwa lwiganyo, nkabaga emunda olama eba amabibliyoteke gakamuhoza amafilme gw’okulola erhi bitabau by’ecielectronike n’ebitabu by’okuyumvirhiza kone (audio).

  •   Amishi, ekura, n’egaze. Muganire omu mulala lyo mubona gurhi mwakajira lyo mupunguza edepanse muli oko. Mukazimya amatara n’okukaja omu dushe za kawaida; oko kwanabonekana nka kantu ka busha-busha, cikoki ezo nkomêdu zanabarhabala okuyushûla omufuku gwinyu.

  •   Ebiryo. Ahali hw’okuja omu restora, kwanaba kwinja okukadeka mwene. Kuli kwinja okuba n’eliste y’ebiryo mwakadeka embere z’akasanzi, bikahashikana mukagula en gros, murhayendaga ebi murhayusa, bikasigala mucihangane muyishibirya agandi mango. Embere muje ecibuye, mujire e liste y’ebintu mwacigula murhanagulaga ebirhali kw’eyo liste. Mugule amalehe, ebishogo-shogo; ebyo birhalugiba ibeyi bwenene. Muyake ebiryo b’eproje. Bikahashikana muhinge ebishogo-shogo omu jarde yinyu akaba muyigwerhe.

  •   Emishangi. Okagula emishangi amango walonza okushanje erhaciri minja carhali mpu bulya wabwine emishangi mihyahya omu cibuye kone. Okagula emishangi omu mango g’esolde erhi ciru kandi wanahangisa. Erhi akaba emunda mulama eb’izûba, kwanaba kwinja okukayanikira emishangi okw’izuba ahali hw’okugula amashini gw’okukaza emishangi.

  •   Ebi olonzize okugula. Embere ogule kantu kalebe, ocidose ntya: ‘Ka ngwerhe ezi nakagula? Ka kobinali nkalagirireko?’ Ka kurhakaba kwinja okuleka okugula ecombo c’ecielekronike erhi nka mutuga olonzize okugula, ojire ntyo agandi mango? Ka hali akantu wakaguza bulya orhacikalagiririkwo? Okujira tyo, kwanarhulembuhiza akalamo.

 Ebyakajirwa: Erhi akaba olugesha wakagilama nalo lukola lusungunu, oko kwanakushumya oleke enkomêdu mbi erhi nkomêdu ziyusa nsaranga nyinji; nkw’okunywa irhabi, okujira emicezo y’ensaranga erhi okunywa amanvu kulushire olugero. Okuleka ebyo byoshi kwanakurhabala obe na nsaranga nyinji, ci kandi kwanarhabala akalamo kawe kabe kinja bwenene.

5. Oshibirire ebintu by’ekiroho.

 Akanuni k’Ebibliya: “Abw’obushagaluke bo balya babà bayemire oku bakenîrwe n’ebintu by’ekiroho.”​—Mateyo 5:3, NWT.

 Ebibliya ehanyire er’ihano ly’olugero: “Bulyala olwakiro lw’oburhimanya [obwenge, NWT] lwo na lwakiro lw’ensaranga, n’obunguke bw’obumanye kunali kulya oburhimanya buciza nabo.” (Omuhanûzi 7:12) Obo bwenge buba omu Bibliya, na bantu banji bacibwinîre oku okukolesa amahano g’Ebibliya kwabarhabire barhakagirhanya bwenene okulushire olugero lugenda ensaranga.​—Mateyo 6:31, 32.