1, 2. Beliaami Yihowa gosa gawajjate busha mala malinohu hiittoonniiti?

QULXUˈME woshshaadanno manchi woshshaadate injiitanno base mare no. Kuni manchi hiittoo qulxuˈme amada hasiˈrannoro seekke assaawino. Manxaqqosira qulxuˈme baxxannore worihu gedensaanni, wayi giddora tugi. Shiima yanna gedensaanni, manxaqqote siiwo lowo geeshsha bedeedantu; hakkiinnino amadino qulxuˈme goshooshe fushshiˈri. Muushshi yaanni, ‘Manxaqqoˈyara qulxuˈme baxxannore togoore hawalle wodhummo’ yii.

² K.I.A. 1473, Beliaami yinannihu mittu manchi woshshaado ikkannore hasanni no. Isi woshshaada hasiˈrinori kayinni Maganu gosaati; hakkawaro insa Hexxote Gobbara gamaho Moaabi xawira dukkaˈnite no. Beliaami ‘Ani Yihowa masaalaanchooti’ yiirono, Isiraeele rumara woxunni hirroonniho hafuuraamo manchooti. Ikkeennano, Beliaami Yihowa hoolinosi daafira Isiraeele maassiˈrino ikkinnina dirumino. Beliaami woxe adha lowo geeshsha yorino daafira, Isiraeele kabbaade cubbo loossuro Maganu umisi rumannonsa yee insa soˈrisiisate hedi. Tenne hedosi qineessiˈrate, Moaabire xumuulle seenne woshshaado asse horoonsiˈrino.—Zehulqu 22:1-7; 31:15, 16; Ajuuja 2:14.

3. Beliaami malino mali mageeshshi geeshsha qiniino?

 ³ Beliaami malino mali qiniiyya? Ee, mito geeshsha qiniino. Tonnu kuminni kiirranniri Isiraeelete labballi “Moaabi seenni ledo foorte” woshshaadotenni amadantino. Hakkiinni saˈeno, Moaabi maganna magansidhino; hatte maganna giddo mittu Feegoori Baˈˈaali yinanniho giwisannoho; kuni magani sirote woyi siimu xaadi maganooti. Konne assansanni, 24,000 ikkitanno Isiraeele Hexxote Gobbara gamaho heedhe waxaaxxino. Tini lowo goofaati!—Zehulqu 25:1-9.

4. Kumunni kiirranni Isiraeele foorate widira massinonsahu maati?

⁴ Kageeshshi manna goofate widira massinohu maati? Hakkawote Isiraeelete gosa giddo lowo manni giddonsa busha wodana kalaqiˈre, Yihowawiinni xeertiˈre no; Isi kayinni Gibitsetenni fushshinonsaho, halalli gobbara marrainonsahonna hexxote gobba gamira keerunni massinonsa Maganooti. (Ibiraawuyaani 3:12) Hawaariya Phaawuloosi tenne qaage togo yiino: “Insa giddonni gamu foorteenna mittu barrinni lemiina sasu kumi manni waxaaxino gede, foorate gade heedhoonkenke.” *—1 Qorontoosi 10:8, NW.

5, 6. Isiraeele Moaabi xawira loossino cubbire kultanno xagge ninkera lowo geeshsha horoontannota ikkitinohu mayiraati?

 ⁵ Zehulqu maxaafira noo xagge, xaa yannara hexxote gobbanni lowo geeshsha roorannowa eˈara kaˈe noorira Maganu gosara lowo roso afidhino. (1 Qorontoosi 10:11) Lawishshaho siimu xaado lainohunni tenne alamera noo lao, hundite Moaabi gosa lao gedeete, isinni hakkiinni saˈe maaeeltinote. Qoleno diru dirunku kumunni kiirranni Kiristaani biˈre Isiraeele amaddu woshshaadonni foorretenni woshshaadamanno. (2 Qorontoosi 2:11) Mittore waajjikki mitte Miidiyaami mancho haare Isiraeele dukkaˈnitinowa umisi dunkaana eessiˈrinohu Zemberi yinanni manchi gede, xaa yannara Maganu manni ledo gamba yitannori mitootu mannooti amanynyootu maaeelle Kiristaanu songo giddora eessate woˈnaaltino.—Zehulqu 25:6, 14; Yihuda 4.

⁶ Xa ateneeto Moaabi xawira noottohu gede assite laˈˈatto? Shillimmaatekki yaano seeda yanna agadhitanni keeshshoottota muli yanna giddo daggannota haaro alame quqquxante agadhitanni nootto? Hatto ikkiro, “Foorretewiinni xooqqe” yitanno hajajo agadhitanni Maganu baxillinni fulittokki heeˈrate dandaamannohere baala assi.—1 Qorontoosi 6:18.

7, 8. “Foorre” maati? Foortannori wixidhinoha mixxitannohu hiittoonniiti?

⁷ Qullaawu Maxaafi giddo horoonsiˈnoonni garinni “foorre” (Girikete afiinni, poorniya) yaanno qaali, Qullaawa Borro faqqaddanno adhama gobbaanni assinanniha hoolloonniha siimu xaado xawisanno. Qoleno kuni qaali soorro, fontete looso loosa, adhaminokki manni assannoha siimu xaado, afoonninna ofollaanchu widoonni assinanniha siimu xaado, hattono adhinoonnikki woyi  adhammoonnikki manchiha sirote biso amammadano mitteenni amadannoho. Hakkiinni saeno, meyaati meyaate ledo, woyi labbaahu labbaahu ledo assannohu siimu xaadinna saadate ledo siimu xaado assa, hattono saadanniha sirote biso busha hedonni amammada foorrete widira gaamantanno. *

⁸ Tenne hajo lainohunni Qullaawa Borro yitannori teeˈlinore diˈˈikkino: Foortannori Kiristaanu songo miilla ikkite heedharanna hegere heeshsho ragidhara didandiitanno. (1 Qorontoosi 6:9; Ajuuja 22:15) Togoo mannooti wole gatteenna xa nafa, ammanama hooganna insaneetira ayirrinynye hooga, maatete giddo gaance, xurino tiia, hasiˈnikki godowa, xiwananna reyo nafa gattukki lowo qarra uminsa aana abbidhanno. (Galatiya 6:7, 8) Buutote qarra abbitannota togoo doogo haˈra hiittoo gowwimmaati! Batinynyu manni umi soˈro loosanno wote yaano teeda baˈino misilla laˈˈanno wote, albillittete daara dandaannoha buutote qarra diassaawanno; tini dadillissannote.

9. Teeda baˈino misilla laˈˈa mitu manni yaanno gede gawajjitannokkite? Xawisi.

⁹ Batinynye gobbara, teeda bainore amaddino misilla, filmenna borro gaazeexxa hirranni baseranna hattoo bayichcho woˈmitino; hattono muuziiqunna televizhiinete widoonni shiqqanno; Interneeteteno togoori woˈmino. *  Togoo misilla mitu manni yaanno gede mittoreno digawajjitannoteni? Deeˈni! Togoo misilla laˈannorira maasterbeeshiine (yaano siimu xaadi yorto qiissiˈrate sirote biso amammaxxa) gade ikkitansara dandiitanno; qolteno siimu xaadi araadonna kalaqamu gobbaanni ikkitino yorto heedhannonsa gede assitannoti, hattono galtete giddo sumuu yaa hooga heedhanno gede, wole gatteenna adhama diigantanno gede assitannoti “saalfachchishshannoti  siimu xaadi yorto” kalaqantansara dandiitanno. * (Roomu Sokka 1:24-27; Efesooni 4:19) Mittu xiinxallaanchi, siimu xaadi araado kaanserete xibbi gedeeta ikkitinota coyiˈrino. Togo yiino: “Lophphitanninna halaˈlitanni hadhanno. Roore wote woyya hooggara dandiitanno; qoleno ise xagisano ikko hursa kabbaadete.”

10. Yaaqoobi 1:14, 15 nooha xintu seera loosu aana hosiisa dandiineemmohu hiitte doogganniiti? (Qoola 115 noo saaxineno lai.)

¹⁰ Yaaqoobi 1:14, 15 yitannore wodanchi: “Mittu mittunku manchi jifamannohu [“fatanamannohu,” NW] isi umisi yortonni [goshooshamanninna] dogamanniiti. Hakkunni gedensaanni yorto godobbe cubbo iltanno; cubbuno lophphihu gedensaanni reyo ilanno.” Konni daafira busha yorto surrekkira dagganno wote, hatte hedo giddokkinni fushshate rakke qaafo adhi! Lawishshaho hedittokki teeda baˈino misile laittoro, rakke alba wolewa higi, woyi kompiyutere cufi, woyi televizhiinete xaawa soorri. Maaeela yorto wolqakkira aleenni ikkite qeeltuhekki, togoo yortowiinni xeertiˈrate hasiisannore baala assi!—Maatewoosi 5:29, 30.

11. Busha yorto qeeˈlate sharrammeemmo wote, Yihowa addaxxineemmota leellinsheemmohu hiittoonniiti?

¹¹ Ninke umonke anfoommohunni roore afinonke Magani togo yee kaajjishe amaalinonkehu mulla diˈˈikkino: “Uulla mannimmaˈne giddo noo yorto shiiyye; hakkurino foorre, batte, siimu xaadi yorto, busha hasattonna kaphphu magano magansiˈra ikkitinote hafuurrete.” (Qolasiyaasi 3:5, NW) Tenne assa lowo sharro xaˈmitannoti dikaandannite. Ikkollana kaaˈlankera woshshiˈneemmohu baxillaanchunna cincu iimi Anni noonke. (Faarso 68:19) Konni daafira busha hedo surrekkira dagganno wote, rakke  iso woshshiˈri. “Wolqa” aannohe gede huuccatto assiˈri; hattono surrekki wole coye assaabbanno gede giddeessi.—2 Qorontoosi 4:7; 1 Qorontoosi 9:27;  Qoola 118 noota “Busha Gade Qeeˈla Dandeemmohu Hiittoonniiti?” yitanno saaxine lai.

12. ‘Wodaninke’ maati? Wodananke agadha hasiissannonkehu mayiraati?

¹² Hayyichchu manchi Salamooni togo yee borreessino: “Agadha hasiissanno coyi baalunkunni roorsite wodanakki agadhi; korkaatuno heeshshote buichcho isiwiinniiti.” (Lawishsha 4:23) ‘Wodaninke’ yaa giddiidi mannimmankeeti, yaano Maganu albaanni noonke ayimmaati. Hakkiinni saeno, hegere heeshsho afiˈnammora woyi hoongammora dandiineemmohu, wolootu albaanni noonke ayimma garinni ikkikkinni Maganu ‘wodananke’ lae faradanno firde garinniiti. Tini assaawe mittoreno goˈlitinota  diˈˈikkitino; qolteno shotinse laˈnannita diˈˈikkitino. Ammanamino manchi Iyyoobi meyaata doogimale laˈˈannokki gede illesi ledo gondooro woyi sheemaate eino. (Iyyoobi 31:1) Isi ninkera dancha lawishshaati! Mittu faarsaanchi, “Illeˈya haafa coye laˈannota hoolie” yee huucciˈrasinni Iyyoobite gedee lao noosita leellishino.—Faarso 119:37.

13. Diina ayeeti? Ise jaalla doodhitu wote gowwitino yineemmohu mayiraati?

¹³ Fooliishsho 3 laˈnummonte gede, jaallanke danchu woyi bushu garinni quxxankera dandiitanno. (Lawishsha 13:20; 1 Qorontoosi 15:33) Lawishshaho, Diina yinanniteha Yaaqoobi ilino beetto lawishsha laˈno. (Kalaqo 34:1) Diina anje danchu garinni lossinoonnita ikkiturono, gowwite Kanaani seenni ledo jaalooˈmitino. Moaabi gosa gede, Kanaani gosano amanynyootu maaeellenni egennantinoreeti. (Zelewaawuyaani 18:6-25) Annisi maate giddo “baalunkunni roore ayirrado” ikkinohu Seekeeminna wolootu Kanaani labballi mittu qarri nookkiha Diina angansara eessiˈra dandiitannoha lawinonsa.—Kalaqo 34:18, 19.

14. Diina doodhitino jaaloomi lowo qarra abbinohu hiittoonniiti?

¹⁴ Diina Seekeeminni xaaddu wote isi ledo siimu xaado assate hedo noosekkiha ikkara dandaanno. Ikkollana Seekeemi assinori, rooru Kanaani manni siimu xaadi hasattonsa kaˈanno wote assannoreeti. Diina coyi goofi wote shelleggamase mittore kaaˈlitinoseri dino; korkaatuno Seekeemi “amade bushiishinose.” Isi gedenaanni hige ise “lowo geeshsha baxinoha” ikkirono, tini baddalinose baddalo kiissannota diˈˈikkitino. (Kalaqo 34:1-4) Diinara iillinori ise calla goddaasinoha diˈˈikkino. Ise doodhitino jaaloomi, maatese woˈma mishiishannorinna shollishannori kalaqamanno gede assino.—Kalaqo 34:7, 25-31; Galatiya 6:7, 8.

15, 16. Gara ikkitino hayyo afiˈra dandiineemmohu hiittoonniiti? (Qoola 125 noo saaxineno lai.)

¹⁵ Diina tennenni dancha roso afidhinoha ikkiro, roso afidhinohu iillinosehunni buutote qarrinniiti. Yihowa baxxannorinna isira hajajantannori heeshshonsara  xaqqamanno roso qarrunni rosa dihasiissannonsa. Insa Maganu yaannore macciishshitanno daafira, ‘hayyootu ledo haˈra’ doodhitanno. (Lawishsha 13:20⁠a) Konni garinni “dancha doogo baala” hiitteetiro wodanchitanno, hattono hasiisannokki qarrinninna mitiimmanni gattanno.—Lawishsha 2:6-9; Faarso 1:1-3.

¹⁶ Maganuwiinni afiˈnanni hayyo afiˈrate lowo geeshsha hasiˈrannohu, hattono hasiˈrannota jawaantetenni huucciˈratenninna Maganu Qaalenna ammanamino borojjichchi shiqishanno borro ganynye xiinxallatenni leellishannohu baalu tenne hayyo afiˈra dandaanno. (Maatewoosi 24:45; Yaaqoobi 1:5) Hakkiinni saeno, Qullaawa Borro amaalera hajajamate kaaˈlitannoti rambaˈne hasiissanno. (2 Negesti 22:18, 19) Lawishshaho, mittu Kiristaanchi wodanisi xagaraamonna busha ikkinota ammane adhara dandaanno. (Ermiyaasi 17:9) Ikkollana gara ikkitinokki doogo haˈreenna, xawinse baxillunni uyinannisi amaalenna kaaˈlo adhanno?

17. Mitte maate giddo kalaqantara dandiitanno ikkito hiitteeti? Togoo wote, mittu anni beettosi ledo ammansiisanno garinni hasaawa dandaannohu hiittoonniiti?

¹⁷ Hanni aante noo ikkito assaawi. Mittu anni beettosi mittu wedellichchu Kiristaanchi  ledo callase keeshshitannota faqqada giwanno. Beetto kayinni, “Anna, ane diammanattoe yaate? Bushare mittoreno diassineemmowe!” yitu. Tini beetto Yihowa baxxannotanna busha hedo noosekkita ikkitara dandiitanno; kayinni ‘haˈrinshose Maganu hayyo’ noote yaa dandiinanni? Tini beetto ‘foorretewiinni xooqqanni’ noonso, gowwimmatenni ‘umise wodana addaxxitanni’ no? (Lawishsha 28:26) Tini beettonna annise tenne hajo heeshshi gotti assite assaabbanno gede kaaˈlannonsahu woluno xintu seeri qulli yaahera dandaanno.—Lawishsha 22:3; Maatewoosi 6:13; 26:41 lai.

18, 19. Yooseefira mayi fatani iillisi? Isi konne fatana dandee sainohu hiittoonniiti?

¹⁸ Magano baxannohunna foorretewiinni xooqinohu Yooseefi yinannihu mittu xumu wedellichchi no. Yooseefi Diina ledo anna xaadanno. (Kalaqo 30:20-24) Isi anje heeˈre rodoosi Diina gowwimmate doogo haˈrase abbitino qarra laino. Tini xaggenna Maganu baxillinni fulikki heeˈrate noosi hasatto, yannate gedensaanni Gibitsete gobbara mootichchisi galte amanynyoote bainore assara “barru tuqa” wotawaattusi wote foorretenni agartinositi dihuluullissannote. Hakkawaro Yooseefi borojjichcho ikkino daafira, loososi agure hakkiinni haˈra didandaanno! Konni daafira konne fatana dandee heeˈrate hayyichchanna waajjannokkiha ikka hasiissinosi. Konni garinni duuchchaage Phoxifaari galtera gimbi yiino, hattono gedensaanni isewiinni xooqino.—Kalaqo 39:7-12.

¹⁹ Hanni hedi: Yooseefi hatte mancho yortote illenni laˈˈannohanna siimu xaadire haaqiiˈrannoha ikkoommero, coˈiima uurrinshasi agadha dandaannoni? Dandaannoha dilawanno. Yooseefi cubbu widira massitanno assaawe hiincannoha ikkikkinni, Yihowa ledo noosi fiixooma  kaffi asse laˈˈannoha ikkinota Phoxifaari galtera coyiˈrinorinni buuxa dandiinanni. Isi togo yiino: “Mootichchiˈya ate agurranna mitturino hoˈlinoeri dino; hakkuno ati galtesi ikkootta daafiraati. Ikkina tenne bayira bunshe asse Maganu aana cubbo hiitto looseemmo?”—Kalaqo 39:8, 9.

20. Yihowa Yooseefira coye injeessinosihu hiittoonniiti?

²⁰ Yihowa, wedellichchu Yooseefi maatesiwiinni xeertiˈre heeˈre barru tuqa coˈiima uurrinshasi agadhinota laˈˈanno wote mageeshshi geeshsha hagiidhannoro hedi. (Lawishsha 27:11) Gedensaannino Yooseefi usuru mininni fulanno gede calla ikkikkinni, Gibitsete qara ministerichchanna sagalete murrichcha ikkanno gede Yihowa coye biddi assino! (Kalaqo 41:39-49) Faarso 97:10 yitannori halaaleho! Xiqise togo yitanno: “Yihowa baxxinanniri, bushare gibbe. Isi ammanantannosiri lubbo agaranno; bushuullu angannino gatisannonsa.”

21. Mitte Afiriku gobbara heeˈrannohu mittu rodii amanynyootunni daffaara ikkinota leellishinohu hiittoonniiti?

²¹ Hatteente gede xaa yannara batinynye Maganu soqqamaano “bushare gibbannotanna danchare baxxannota” leellishshino. (Amootsi 5:15) Mitte Afiriku gobbara heeˈrannohu mittu wedellichchu rodii, rosu mine ledosi tamaartannoti mitte beetto mittore waajjitukki, ‘Shallagote fatana kaaˈlittoero ledokki siimu xaado asseemma’ yitinosita coyiˈrino. Isi togo yiino: “Hakkawontenni hasiˈreemmokkita kulummose. Coˈiima uurrinsha agadhaˈyanni, worqetenninna birrunni roore waaga afiˈrino ayirrinynyiˈyanna aneneetira nooeti dancha lao baˈannota hooˈloommo.” Cubbu “yannate geeshshi hagiirr[e]” aara dandaannoha ikkirono, kuni harancho yanna hagiirri roore wote lowo qarra abbanno. (Ibiraawuyaani 11:25) Hakkiinni saeno, togoo hagiirri Yihowara hajajamatenni  afiˈnannihu baˈˈannokki hagiirri ledo heewisiinsiro mulla coyeeti.—Lawishsha 10:22.

22, 23. (a) Mittu Kiristaanchi kabbaade cubbo loosiro, hexxo dinosi yaa ikkinokkihu mayiraati? (b) Cubbo loosinohu mayi kaaˈlo afiˈra dandaanno?

²² Guunte xeˈinonkere ikkinoommo daafira, ninke baalinke maalu yorto qeeˈlatenna Maganu albaanni gara ikkinore assate sharrammeemmoreeti. (Roomu Sokka 7:21-25) Yihowa “bushsha ikkinoommota qaaganno” daafira, tenne sharronke afino. (Faarso 103:14) Ikkollana mito wote, mittu Kiristaanchi kabbaade cubbo loosara dandaanno. Ikkina mitte hexxo dinosi yaate? Hatto yaa diˈˈikkino. Kayinni kuni manchi Nugusu Daawiti gede wixiˈrinore mixxasi digattanno. Hakkoyeno ikkiro, Maganu assitinorira gaabbitannorenna cubbonsa “maaxxukki kultannore” ‘gatona yaate ayeewoteno qixxaawinoho.’—Faarso 86:5; Yaaqoobi 5:16; Lawishsha 28:13.

²³ Hakkiinni saeno, Maganu Kiristaanu songora “elto ikkitino labballo” yaano ninke kaaˈlate ikkado ikkitinorenna hasatto noonsare ayyaanaamittetenni gikki yitino allaalaasine uyino. (Efesooni 4:8, 12, NW; Yaaqoobi 5:14, 15) Insahu qaru alaami, cubbo loosino manchi Maganu ledo noosi fiixooma haaroonsiˈranno gedenna galagale cubbunniwa higa hoogate ‘wodancha afiˈranno’ gede kaaˈlate.—Lawishsha 15:32.

24, 25. (a) Lawishsha 7:6-23 aana kulloonnihu wedellichchu beetti ‘wodancha xeˈinosiha’ ikkinota leellishinohu hiittoonniiti? (b) ‘Wodancha afiˈra’ dandiineemmohu hiittoonniiti?

²⁴ Qullaawu Maxaafi ‘wodancha xeˈinonsa’ mannirenna ‘wodancha afiˈrino’ mannire coyiˈranno. (Lawishsha 7:7) ‘Wodancha xeˈinosi’ manchi, ayyaanaamittetenni  gikki yiinohanna Maganu soqqanshora temokkiro noosikkiha ikkino daafira, coye heeshshi gotti asse hedate dandoo ajjasira dandiitanno. Togoo manchi Lawishsha 7:6-23 kulloonnihu wedellichchu beetti gede, kabbaade cubbi giddora garri garimmo laikki eara dandaanno. ‘Wodancha noosihu’ kayinni Maganu Qaale ganynye huuccattote ledo xiinxalle, giddiidi mannimmasi seekke marammadhanno. Guunte noosikki manchi assanno geeshsha, kuni manchi hedosi, hasattosi, macciishshamannosirenna giwesi Maganu hedo ledo sumuu yitanno gede assiˈranno. Konni garinni “lubbosi baxanno” woyi heeshshosira atoote abbiˈranno; hakkiinni saeno “seyannosi.”—Lawishsha 19:8.

²⁵ Hanni ateneeto togo yite xaˈmi: ‘Maganu seeri gara ikkinota woˈmunni woˈma ammaneemmo? Konne seera seekke harunsa wolurinni afiˈnanni hagiirri baalunkunni roore hagiirre abbitannoeta seekke ammaneemmo?’ (Faarso 19:7-10; Isayyaasi 48:17, 18) Tennera hili huluullo nafa heedhuhero, rakke qaafo adhi. Maganu higge lashshi assa abbitanno qarra heeshshi gotti assite hedi. Hakkiinni saˈeno, halaalu ledo sumuu yaanno garinni heeˈratenni, hattono gara ikkinore, yaano adda ikkino coye, xalala ikkino coye, keeraancho ikkino coye, baxisanno coyenna dancha ikkino coye surrekkira wonshiˈratenni “Yihowa dancha ikkinota qamasse lai.” (Faarso 34:8; Filiphphisiyusi 4:8, 9) Tenne assitto kiiro, Maganoho noohe baxilli lexxannota, isi baxannore roore baxxanni haˈrattotanna isi giwannore roore gibbanni haˈrattota mittore huluullantooti. Yooseefino ninke gedee manchootilla. Ikkollana Yihowa seeda diro biddi assasiranna Iso hagiirsiisate hasatto heedhannosi gede assasira maahoyye yiino daafira ‘foorretewiinni xooqa’ dandiino. Atino hatto assattora halchonkeeti.—Isayyaasi 64:8.

26. Aantanno fooliishshuwara hiittee hasiissanno hajore laˈneemmo?

 ²⁶ Kalaqaanchinke sirote biso uyinonkehu sirrammoranna adhatenninna adhamatenni afiˈnanni hagiirre afiˈnammoraati ikkinnina godoˈlete diˈˈikkino. (Lawishsha 5:18) Adhanna adhama lainohunni Maganoho mayi lao noosiro aante nootera lame fooliishshora laˈneemmo.