1. Phaawuloosi Kiristaana mayyee amaalino? (Hanafote no misile lai.)

SOQQAMAASINCHU Phaawuloosi Qolasiyaasi heeˈranno Kiristaanira sokka borreessinohu, umo Roomaho usurame heeˈre yaano 60-61 M.D. geeshsha noo yanna giddo ikkikki digatino. Isi “ayyaanaame egenno” lowo geeshsha hasiissannota kulinonsa. (Qol. 1:9) Phaawuloosi lede togo yiino: “Togo yeemmohu ayino awaawurshunni dogannoˈnekki gede hasiˈreeti. Kiristoosi aana ikkikkinni, mannu kalaqino budinna haafu woga gobbate aana rumuxitinotenni mannu hayyonninna awaawurshinni ayino woshshaadannoˈnekki gede agadhe.” (Qol. 2:4, 8) Hakkiinnino sae, Phaawuloosi batinyu manni ammanannoti alamete hedo gara ikkitinokkihu mayiraatironna guuntete xeˈne noonsa manni tenne hedo harunsa baxannohu mayiraatiro xawisino. Lawishshaho, mittu manchi alamete hedo heedhusiro, hayyicha ikkinohunna wole manna roorannohu gede asse hedara dandaanno. Phaawuloosi tenne sokka borreessinohu, insa alamete hedowiinni xeertidhannonna gara ikkinokkire assitannokki gede kaaˈlateeti.—Qol. 2:16, 17, 23.

2. Alamete hedo leellishshanno lawishshuwa xiinxalla hasiissinohu mayiraati?

² Alamete hedo, mannu Maganu biddishsha lashshi assannonna ajishe laˈˈanno gede assitanno; togoo hedo ammananke sunu sununni shoshshogitanno gede assitara dandiitanno. Ninke baalunku televizhiinetenna  Interneetete widoonni, woy loosu bayicho woy rosu mine alamete hedo macciishshinammora dandiineemmo. Konni birxichira, alamete hedo surrenke daaffannokki gede qoropha dandiineemmohu hiittoonniitiro ronseemmo. Alamete hedo leellishannoha onte lawishshanna kuri hedo gargadha dandiineemmo garano laˈneemmo.

3. Batinyu manni mayyee hedanno? Mayira?

³ “Magano ammana hoogummorono, dancha mancho ikka dandeemmo.” Batinye gobbara mannu Magano ammanannokkita coyiˈranno; insa ‘Ninkera uminke ammaˈno dihasiissannonke’ yite heddanno. Insa togo yite heddannohu Maganu addanka nooha ikkinoronna teˈee buuxxukki ikkara dandaanno; insa hatto yite heddannohu hayi yaannohu nookkiha hasidhure assa hasidhanno daafira ikkara dandaanno. (Faarso 10:4 nabbawi.) Wolootu qolte “Magano ammanummokki umiˈya biddishshinni heeˈra dandeemmo” yite heddanno wote egennaamma ikkitinoha lawannonsa.

4. Kalaqaanchu dino yaanno manni ledo hasaambeemmo wote mayyaa dandiineemmo?

⁴ Maganu dino yee ammananno manni, togo yee ammanannohu taje noonsa daafiraatini? Mittu manchi “Heeshsho dagginohu kalaqanteeti?” yitanno xaˈmora dawaro afiˈrate sayinse xiinxalliro, gurcheessitanno tajella afiˈranno. Ikkirono, tenne xaˈmo dawaro gurcheessitannota diˈˈikkitino. Mittu mini mininohu nookkiha umisinni diminamanno; ikkina heeshsho afiˈrinori kalaqinohu nookkiha hiitto ikke daanno? Hakkeeshshi geeshsha xurqa ikkitinokki seele nafa umisenni siˈra dandiitanno; aye geeshshi mini kayinni togo ikka didandaanno. Tini seele hasiissanno mashalaqqe amadanna mashalaqqe haaro seelera sayisa dandiitanno. Ikkina togoota baxxitino dandoo afidhino seele mamiinni daggino? Qullaawu Maxaafi togo yee qolanno: “Baalunku mini minannoha afiˈrino. Baalankare loosinohu kayinni Maganoho.”—Ibi. 3:4.

5. ‘Garanna gara ikkinokkire bade afate Magano ammana dihasiissanno’ yitanno hedo kaphoho yineemmohu mayiraati?

⁵ ‘Danchanna busha ikkinore bade afate Magano ammana dihasiissannoe’ yaanno manchi ledo xaandummoro mayyaa dandiineemmo? Qullaawu Maxaafi Magano ammaninokki mannira nafa, danchu amanyooti heeˈransara dandaannota kulanno. (Rom. 2:14, 15) Lawishshaho, insa annansanna amansa ayirrissaranna baxxara dandiitanno. Ikkollana, danchanna busha ikkinore bade afate Kalaqaanchu biddishshi dihasiissannoe yee hedanno manchi gara ikkinokki doorsha doodhara dandaanno. (Isa. 33:22) Batinyu xiinxallu manni, alamete aana woˈmitino bunshe lae mannu oosora Maganu kaaˈlo hasiissannonsata huwatino. (Ermiyaasi 10:23 nabbawi.) Konni daafira, mittu manchi Maganu noota ammanannokkihanna biddishshasi harunsannokkiha ikkiro, umisinni garanna gara ikkinokkire woˈmunni woˈma bade afa dandaanno yine heda dihasiissannonke.—Far. 146:3.

6. Batinyu mannira ammaˈnote mayi lao noonsa?

⁶ “Ammaˈno hoogguerono hagiirraamo ikka dandeemmo.” Batinyu manni ammaˈno ceeˈmishshannotanna hasiissannokkita ikkitinohu gede asse hedanno daafira ammannikkinni hagiirraamo ikka dandiinanni yee hedanno. Batinye ammaˈno reyini gedensaanni giiratenni giirammanni yite rosiissanno, hattono mannu mutsuwaate aanno gede giddeessitanno, qoleno poletikaho anga wodhitanno; konni garinni insa batinye manna Maganuwiinni xeertiˈranno gede assitino. Konnira ‘Uminke ammaˈno noonkekkiha hagiirraamma ikka dandiineemmo’ yee hedanno manni kiiro lexxitanni no! Insa “Magano magansiˈra hasiˈreemmo; mitte ammaˈno miila ikka kayinni dihasiˈreemmo” yite coyidhara dandiitanno.

7. Addu ammaˈno hagiirre afiˈnanni gede assitannohu hiittoonniiti?

⁷ Ikkina, mittu manchi ammaˈno noosikkiha hagiirraamo ikka dandaanno? Mittu manchi  kaphu ammaˈno harunsa hoogiro hagiirraamo ikkannoti dihuluullissannote; ikkollana “hagiirraamo Magano” ikkinohu Yihowa ledo jaalooma kalaqirinokki manchi addu hagiirre afiˈra didandaanno. (1 Xim. 1:11, NW) Maganu assannori baalu kaaˈlannonkeho. Soqqamaasinesino woloota kaaˈla hasidhanno daafira hagiirraammaho. (Soq. 20:35) Lawishshaho, hanni addu ammaˈno maate hagiirraame ikkitanno gede kaaˈlitannohu hiittoonniitiro laˈno. Addu ammaˈno minaanninna minaama mimmitonsa ayirrisanno gede, adhami wote eino qaale shotise laˈˈannokki gede, foorannokki gede, qaaqquullensa danchu garinni lossiˈranno gedenna mimmitinsara addu baxille leellishanno gede rosiissanno. Konninni kainohunni, addu ammaˈno harunsanno manna afidhinoti alamete doyichora noo songuwa mittimma, salaamenna hagiirru woˈminota ikkitino.—Isayaasi 65:13, 14 nabbawi.

8. Addu hagiirre afiˈnanni gara mannaho xawisate Luqaasi 11:28 horoonsiˈra dandiineemmohu hiittoonniiti?

⁸ ‘Maganoho soqqama hoongirono hagiirraamo ikka dandiinanni’ yitanno hedo kapho ikkitinota wolootaho xawisa dandiineemmohu hiittoonniiti? Hanni tenne xaˈmo hedi: ‘Manna hagiirraamo assannori maati?’ Mito manna looso loosa, ispoorte loosa woy wole baxanno coye assa hagiirsiissannonsa. Wolu qole maatensa woy jaallansa towaaxxa baxanno. Kuri coyibba assa hagiirsiissannoti dihuluullissannote; ikkirono geedanno hagiirre afiˈrate kuri coyibba assa calla diguddanno. Mannu ooso saadate gede ikkikkinni, Kalaqaanchonsa afanna isira ammanante soqqama dandiitanno. Maganu isira soqqamme hagiirre afiˈneemmo gede asse kalaqinonke. (Luqaasi 11:28 nabbawi.) Lawishshaho, addu ammaˈno harunsanno manni Magano magansiˈrate mitteenni gamba yaaansanni tashshi yaannonsa, hattono mimmito jawaachishanno. (Far. 133:1) Qoleno, alamete doyichohu roduuwu maamari miilla ikkanke, danchu amanyootinni heeˈrankenna hagiirsiissanno hexxo afiˈranke tashshi assitannonke.

9. (a) Siimu xaadooshshe lainohunni batinyu mannira mayi lao noonsa? (b) Maganu Qaali meessi galte ikkinokkihu ledo siimu xaadooshshe assinannita hoolannohu mayiraati?

⁹ “Meessi galte ikkinokkihu ledo siimu xaadooshshe assa mayi qarra afidhino?” Mitu manni “Hagiidhinanni heeˈra hasiissannonke. Meessi galte ikkinokkihu ledo siimu xaadooshshe assa mayira hoollanni?” yee hedanno. “Kiristaanu foorirono qarru dino” yitanno hedo kaphoho. Mayira? Korkaatuno Maganu Qaali ‘Foortinoonte’ yaanno. * (1 Teselonqe 4:3-8 nabbawi.) Yihowa kalaqaanchonke ikkino daafira, ninkera seera fushsha dandaanno. Adhanna adhama xintinohu Maganoho; isi siimu xaadooshshe assanno gede fajjinohu minaanninna minaama callaati. Maganu higge uyinonkehu baxannonke daafiraati. Isi uyino higge kaaˈlitannonkete. Maate tenne higge ayirrissannoha ikkiro baxillunni, ayirrinyunninna salaametenni heeˈra dandiitanno. Maganu affanni heedhe isi higge diiggannore sammi yee dilaˈˈanno.—Ibi. 13:4.

10. Kiristaanu foorretewiinni xeertiˈra dandaannohu hiittoonniiti?

¹⁰ Maganu Qaali foorretewiinni xeertiˈra dandiineemmohu hiittoonniitiro kulannonke. Foorretewiinni xeertiˈra dandiineemmo doogga giddo mitte laˈneemmo coye qorophate. Yesuusi togo yiino: “‘Meyata lae yorinoha baala wodanisinni ise ledo foorinohu gede assine kiirranni’ yeemmoˈne. Kunnira qiniiticho illekki cubboho massitannoheha ikkiro fushshite huni.” (Mat. 5:28, 29) Konni daafira, Kiristaanu teeda baˈino misilla laˈˈa woy busha yorto kakkayisanno gixima afiˈrino muuziiqa macciishsha dihasiissannonsa. Soqqamaasinchu Phaawuloosi Kiristaanaho togo yee borreessino: “Uullate aana noota  tenne gobba [woy, alame] yorto shiiyye. Hakkurino foorrete, battaawate, maalu yortote busha halchooti.” (Qol. 3:5) Hakkiinnino sae hendeemmorenna coyiˈneemmore qoropha hasiissannonke.—Efe. 5:3-5.

11. Batinyu manni dancha looso afiˈra hasiˈrannohu mayiraati?

¹¹ “Hagiirraamma ikkate kaaˈlannohu qaru coyi dancha looso afiˈrate.” Mitu manni dancha damooza afiˈnannihanna maccaha ikkinanni gede assanno looso afiˈrate mixo fushshiˈneemmo gede jawaachishannonke. Togoo loosi, silxaanenna jiro afiˈnanni gede assannoha ikkara dandaanno. Batinyu manni togoo looso afiˈrate mixo fushshiˈranno daafira, Kiristaanahono hattoo hedo heedhansara dandiitanno.

12. Hagiidhineemmo gede assannonkehu qaru coyi loosunni maccare ikkateni?

¹² Silxaane afiˈnanninna maccaha ikkinanni gede assanno looso afiˈra geedanno hagiirre afiˈnanni gede assitannoni? Diassitanno! Sheexaanu wolootu aana wolqasi leellishiˈranna ayirrinye afiˈrate halchinota deˈooti; ikkirono isi kuri coyibba afiˈrino daafira hagiirraamo diˈˈikkino; isinni hanqaaleessa ikkino. (Mat. 4:8, 9; Aju. 12:12) Mannu Maganu daafira rosannonna hegere heeshsho afiˈranno gede kaaˈla lowo hagiirre afiˈnanni gede assitanno; tenne alamera loonsanni loosi kayinni hakkeeshsha hagiirsiisannoha diˈˈikkino. Qoleno tenne alamera heewisamanno manni woˈmino. Kuˈu koˈoye roorate sharramanno, hattono mimmito hinaasanno; ikkollana kuni manni assannori “diilallo cuˈmate gedeeti.”—Ros. 4:4.

13. (a) Looso ma garinni laˈˈa hasiissannonke? (b) Phaawuloosi Teselonqe Kiristaanira borreessino sokka leellishshanno garinni, isi hagiirre afiˈranno gede assinosiri maati?

¹³ Heeshshote hasiisannonkere afiˈrate looso loosa hasiissannonketi egennantinote; qoleno baxisannonke looso loosa soˈro diˈˈikkitino. Kayinni heeshshonke giddo balaxisiinseemmohu looso ikkannokki gede qoropha hasiissannonke. Yesuusi togo yiino: “Mittu manchi lamu Mootichira soqqama didandaanno, woy mitto giwe mitto baxanno; woy mitto ayirrise mitto mishanno. Hattonni mittu manchi Maganohonna woxeho borojjicho ikka didandaanno.” (Mat. 6:24) Yihowara soqqamatenna mannaho Qaalesi rosiisate aana illachinsheemmoha ikkiro, taalle nookki hagiirre afiˈneemmo. Soqqamaasinchu Phaawuloosi togoo hagiirre afiˈrino. Isi wedellichu heeˈre, Ayihudete ammaˈno giddo lowo silxaane afiˈrate tunceenyi noosi; addu hagiirre afiˈranno gede assitinositi kayinni manna Yesuusi rosaano assatenna Maganu Qaali mannu heeshsho soorre biddi assanna laˈˈate.  (1 Teselonqe 2:13, 19, 20 nabbawi.) Togoo hagiirre afiˈnanni gede assannohu wolu loosi dino.

14. Mannu ooso qarra tira dandiitanno yitanno hedo batinyu manni baxannohu mayiraati?

¹⁴ “Mannu ooso iillannonsa qarra uminsanni tira dandiitanno.” Tini alamete hedo, lowo manna baxissansara dandiitanno. Mayira? Korkaatuno tini hedo gara ikkituro, ‘Mannu oosora Maganu biddishshi dihasiisannonsa, hattono insa hasidhure assa dandiitanno’ yine hendara dandiinanni. Mannu ooso qarra uminsanni tira dandiitanno yitanno hedo adda labbara dandiitanno; korkaatuno mite xiinxallo olu, jaddo, dhibbunna buxima ajjanni dagginota leellishshanno. Mitte rippoorte togo yite xawissino: “Mannu ooso heeshsho woyyaabbanni noohu, mannu alame woyyaabbinota assate sharramanni noo daafiraati.” Hatto yaa mannu ooso lowo diro keeshshino qarra tira dandiitanno yaateni? Tenne xaˈmora dawaro afiˈrate, hanni mannu oosora iillanni nooha mito qarra laˈno.

15. Mannu ooso qarra tira dandiitannokkita leellishannori maati?

¹⁵ Ola: Umihunna Layinkihu Alamete Oli yannara 60 miliyoone saˈˈanno manni reyino yine hendanni. Layinkihu Alamete Oli uurri kawano mannu ooso ola hoola didandiitino. Qoleno, olunninna dartunni kainohunni 2015nni calla 12.4 miliyoone ikkanno manni daramino yine hendanni. Konnira, darame wole gobbara heeˈranno manni kiiro 2015nni lexxite xaphoomunni 65 miliyoone meddi yitino. Jaddo: Mitowa mite jaddo ajjinoha ikkirono, kompiyuterete widoonni loonsanni jaddo, mini giddo loonsanni jaddonna hedeweelcho bala tuganno manni baasa lexxanni no. Qoleno, batinyu manni alamete aana mussinnu batiˈranni noota huwatino. Mannu ooso jaddo huna didandiitino. Dhibba: Mitu dhibbira xagicho anfoonniti dihuluullissannote. Ikkirono, 2013nni fultino rippoorte leellishshanno garinni, diru kiiro wodanu dhibbinni, kaanseretenni, sukkaarete dhibbinninna surrensa giddo mundee duˈnanteenna 60 diri woro ikkannonsari 9 miliyoone saˈˈanno manni reyannota xawissino. Buxima: Alamete Baanke, Afiriku giddo 1990nni buxe buluulino manni 280 miliyoone ikkannota xawissino; 2012nni kayinni togoo manni kiiro lexxite 330 miliyoone ikkitino.

16. (a) Mannu ooso qarra tirtannoti Maganu Mangiste callate yineemmohu mayiraati? (b) Isayaasinna Faarsote maxaafira Maganu Mangiste hiikkonne atoote abbitannota kulloonni?

¹⁶ Yannankera noota ikonoometanna poletiku dirijjitta massagannohu umonsa calla baxanno mannaati. Insa ola, jaddonna buxima huna didandiitanno; konne qarra huna dandiitannoti Maganu Mangiste callate. Hanni albillitte Yihowa mannu oosora maa assannoro hedi. Ola: Maganu Mangiste olaho kaima ikkitinore umonsanna gobbansa calla baxanno manna, mussinna, kaphu ammaˈnonna Sheexaane huntanno. (Far. 46:8, 9) Jaddo: Maganu Mangiste lowo miliyoone ikkanno manna mimmitonsa baxannonna ammananno gede rosiissanni no; togo assa dandaannohu wolu gashshooti dino. (Isa. 11:9) Dhibba: Maganu mannisira fayyimma oye maassiˈrannonsa. (Isa. 35:5, 6) Buxima: Yihowa buxima hunanno; hakkiinni mannisira maalaamittetenna ayyaanaamittete jiro aanno, hattono woxunni afiˈnannikki heeshsho aannonsa.—Far. 72:12, 13.

17. Alamete hedo gargadha dandaattohu hiittoonniiti?

¹⁷ Mannu ati ammanattori ledo sumuu yitannokkita alamete hedo coyiranna macciishshittoro, Maganu Qaali tenne haja daafira mayyaannoro xiinxalli, hattono ayyaanaamittetenni gikki yiinohu ammanate rodiikki ledo hasaawi. Tenne alamete hedo mannu baxannohu mayiraatiro, tini kapho ikkitinohu mayiraatironna tenne daafira wolootaho xawisa dandaattohu hiittoonniitiro wodanaaˈmite hedi. Ninke baalunku Phaawuloosi Qolasiyaasi Kiristaanira uyino amaale harunsine alamete hedowiinni xeertiˈra dandiineemmo; isi togo yiino: “Ammaninokki manni mereero hayyotenni heedhe. Mittu mittunkura labbanno dawaro [qolle].”—Qol. 4:5, 6.