1. Xaa yannara lowo mannira Qullaawa Maxaafa addaxxa qarra ikkitinonsahu mayiraati?

 XAA YANNARA noohu batinyu manni aye addaxxannoro afa hooge tultaawe no. Konnira batinyu manni poletiku gashshaano, sayinsete fullahaano woy daddalaasine mannaho woyyannore assitannore ikkansa huluullamanno. Qoleno ninke Kiristaanaho yitannore ammaˈnote murroota diayirrisanno. Hakko daafira kuni manni ammaˈnote massagaano ammanneemmo yitannoha Qullaawa Maxaafa addaxxa hoogansa dhagge diˈˈikkitannonke.

2. Faarso 119:160 kultanno garinni maa addaxxa hasiissannonke?

² Yihowa soqqamaano ikkinoommo daafira isi “Halaalu Magano” ikkinotanna woˈmanka woyite danchare hedannonketa addaxxineemmo. (Far. 31:5; Isa. 48:17) Qullaawu Maxaafi giddo noota “Qaalikki gudisame halaaleho” yitanno yaatto addaxxa dandiineemmota anfoommo. (Faarso 119:160 nabbawi.) Mittu Qullaawu Maxaafi fullahaanchi borreessino hedora sumuu yineemmo; isi togo yiino: “Maganu yiinori horo kapho diˈˈikkino; woy isi coyiˈrinohu aye coyino horo woˈmikki digatanno. Maganu coyiˈrino daafira mannisi isi yiinore addaxxa dandaanno.”

3. Konni birxichira maa ronseemmo?

³ Wolootuno ninkente gede Maganu Qaale addaxxitanno gede kaaˈla dandiineemmohu hiittoonniiti? Hanni Qullaawa Maxaafa addaxxineemmo gede assannonkeha sase coye laˈno. Qullaawu Maxaafi sokka soorrantinokkita, Qullaawu Maxaafi masaalo woˈmitannota hattono Qullaawu Maxaafi mannu heeshsho biddi assate wolqa noosita laˈneemmo.

4. Mitu manni Qullaawu Maxaafi sokka soorrantino yee huluullamannohu mayiraati?

⁴ Yihowa Qullaawa Maxaafa borreessiisate ammanaminoha mito 40 ikkanno manna horoonsiˈrino. Ikkirono angatenni borreessinoonnite umi borro giddo gatte yannanke geeshsha iillitinoti dino. Xaa yannara nooti hundite aaninni galchinanna gattinote. Hakko daafira mitu manni xaa yannara nooti Qullaawu Maxaafi sokka hundite ledo mitte ikkalla hooggu yee huluullamanno. Ati hundite ledo mitte ikkase buuxa dandiineemmohu hiittoonniiti yite hedde egennootto?

5. Ibiraawootu Afiita Qullaawa Borro galchinoonnihu hiittoonniiti? (Aaniidi qoolira noo misile lai.)

⁵ Yihowa Qullaawu Maxaafi sokka soorrantannokki gede assate mannisi Qullaawa Maxaafa angatenni galchanno gede kulino. Yihowa Israeelete mootoolla Seera angatenni galchidhanno gede hajajino; hattono konne Seera mannaho rosiissanno gede Leewaawoota shoomino. (Mar. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7) Yihudu manni Baabiloonete qafadonni higihu gedensaanni, mitte fullahaanote gaamo Ibiraawootu Afiita batinye borro galcha hanaffino. (Izi. 7:6) Insa lowo geeshsha qorophitannoreeti. Gedensoonni insa baalankare garunni galchinoonnita buuxate qaalla calla ikkikkinni mitte mittenta fidale kiirtanni galchitino. Ikkirono insa guuntete xeˈne noonsare ikkitino daafira, Qullaawu Maxaafi sokka galchitu woyite mito shiima shiima coye sodhino. Ikkirono mitto mittonka maxaafa duucha hinge galchinoonni daafira tenne soˈro afa dandiinoonni. Hiittoonni?

6. Qullaawa Maxaafa galchinanni loonsoonni soˈro afa dandiinannihu hiittoonniiti?

⁶ Yannankera noo egennaammira, Qullaawa Maxaafa galchituri loossino soˈro afa dandiitannoti kaajja hayyo noonsa. Hanni lawishshaho 100 mannira mitte borro galchanno gede kulloonni yine hendo. Insa giddonni mittu galchanni heeˈre shiimare soˈri. Isi soˈro bande afa dandiinanni doogo giddo mitte wolootu galchitino borro ledo taashshine laˈˈate. Hatteente gede, egennaammu wole batinye Qullaawu Maxaafi Borro heewisiisse, mittu manchi galchanni ledino woy xeisino soˈro afa dandiitino.

7. Qullaawa Borro galchituri qorophite galchitinota leellishannori maati?

⁷ Qullaawa Maxaafa galchituri soˈro heedhannokki gede assate lowo geeshsha sharrantino. Hanni tenne leellishannoha mitto lawishsha laˈno. Angatenni galchinoonniti hunditi woˈma Ibiraawootu Afiiti Qullaawa Borro 1008 woy 1009 M.D. balla borreessinoonnite. Tenne borro Leningiraadi Koodeksi yinanni. Ikkirono muli yanna kawa, angatenni galchinoonnita hundita batinye Qullaawu Maxaafi borro anfoonni; tenne borro galchinoonnihu Leningiraadi Koodeksi galchinara mitu kumu diri albaanniiti. Mitootu tini hundi borro 1,000 diro saˈanno yanna duucha hinge galchinanna keeshshitinota ikkitino daafira, Leningiraadi Koodeksi ledo mittu garita ikka didandiitanno yite heddannoha ikkara dandaanno. Coyi kayinni dihattooti. Egennaammu hundi borronna gedensiidita taashshite laˈe, mite qaallate badooshshe agurranna Qullaawu Maxaafi sokka soorrantinokkita buuxxino.

8. Giriikete Afiita Qullaawa Borronna hundita wole maxaaffa heewisiinse maa buuxa dandiinanni?

⁸ Umi xibbi diro heeˈrino Kiristaanino Qullaawa Borro galchino. Insa Giriikete Afiite Qullaawa Borro giddo noota 27 maxaafa diinaggaabbe galchitino; insa kuri maxaaffa gambooshshehonna soqqanshote horoonsidhanno. Yannankera noota Giriikete Afiita hundi Borronna wole maxaaffa heewisiise laihu gedensaanni mittu egennaami togo yiino: “Xaphoomunni, wole maxaaffanni roore  xaa yannara batinye Giriikete Afiiti Qullaawa borro no; qoleno tini borro woletenni roore woˈmate.” Anatoomii ovi ze Niwu Testaamenti yinanni maxaafi togo yiino: “Xaa yannara noota dancha Giriikete Afiita Qullaawa Borro tiro nabbambeemmo woyite giddose noo sokka hundite ledo mitte ikkitinota addaxxa dandiineemmo.”

9. Isayaasi 40:8 kultanno garinni Qullaawu Maxaafi sokka lainohunni halaale ikkinori maati?

⁹ Qullaawa Maxaafa galchituri lowo diro qorophite galchate sharramansa xaa yannara nabbambeemmotinna xiinxallineemmoti Qullaawu Maxaafi sokka soorrantannokki gede kaaˈlitino. b Mannu oosora borreessiisino sokka soorrantannokki gede assinohu Yihowa ikkinoti dihuluullissannote. (Isayaasi 40:8 nabbawi.) Mitu manni Qullaawu Maxaafi sokka soorrantukkinni keeshshase Maganu borreessiisinota ikkase dileellishshanno yee hedannoha ikkara dandaanno. Hakko daafira, hanni Qullaawa Maxaafa borreessiisinohu Magano ikkasi leellishshannota mite taje laˈno.

10. Layinki Pheexiroosi 1:21 noo hedo halaale ikkase leellishshannota mitte woˈmitino masaalo kuli. (Misilla lai.)

¹⁰ Qullaawu Maxaafi giddo batinye woˈmitino masaalo no; mite masaalo kulloonnihu hatti masaalo woˈmitara lowo xibbi diri albaanniiti. Tini masaalo woˈmitinota xagge leellishshanno. Qullaawu Maxaafi giddo noo masaalo kulinohu Yihowa ikkinota anfoommo daafira tini dhagge diˈˈikkitannonke. (2 Pheexiroosi 1:21 nabbawi.) Hanni hundi Baabiloone katami baˈˈannota kultanno masaalo laˈno. Settikki sanira K.A. masaalaanchu Isayaasi qullaawu ayyaani massageennasi hatte yannara wolqaataamo ikke noohu Baabiloonete katami qafadamannota masaalino. Isi konne katama horranno manchi suˈmi Qiroosi ikkinota nafa kulino; hattono katama ma garinni horrannoro masaalino. (Isa. 44:27–45:2) Qoleno Isayaasi Baabiloone gedensoonni diigantannotanna mannu heeˈrannokkiwa ikkitannota masaalino. (Isa. 13:19, 20) Tini masaalo kulloonni garinni woˈmitino. Meedooninna Faarsi manni 539 K.A. Baabiloone qeelino; hatte yannara  wolqaataamo ikke noo katami xa kinnate duuno ikkino.—Elekitirooniksete uduunnicho horoonsidhe Hegerera Hagiidhitanni Heeˈra Dandaatto! yaanno maxaafa roso 3 naxiwe 5 noota Qullaawu Maxaafi Baabiloone Ubbannota Masaalino yitanno viidiyo lai.

11. Daanieeli 2:41-43 noo masaalo xaa yannara woˈmitanni noohu hiittoonniitiro xawisi.

¹¹ Qullaawu Maxaafi masaalo alba woˈmitinota calla diˈˈikkitino; xaa yannarano woˈmitanna laˈnanni heeˈnoommo. Hanni lawishshaho Alamennihu Wolqaataamu Gashshooti Angilo Ameeriku daafira Daanieeli masaalino masaalo dhagge ikkanno garinni woˈmitino gara laˈno. (Daanieeli 2:41-43 nabbawi.) Tini masaalo, Alamennihu Wolqaataamu Angilo Ameeriku gashshooti ‘darate siwiilu gede kaajjado, darate kayinni doru gede wolqiweelo’ ikkannota kultanno. Xaa yannara tini halaale ikkase laˈnanni heeˈnoommo. Biritaaniyunna Ameeriku lamenka Alamete Ola qeele siwiilu gede kaajjado ikkinota leellishino; hattono lamunku gashshooti wolqaataame olanto qixxeessiˈrino. Ikkirono, Angilo Ameeriku gashshooti giddo heeˈranno manni kuni gashshooti wolqa baˈˈanno gede assino. Hiittoonni? Kuni manni duucha woyite loosaasinete maamari widoonni, dagoomu qoosso agarsiisate qixxeessinanni zamachi widoonni hattono wolapho afiˈrate sharrammanni sharro widoonni qoossonsara gaaramanno. Poletiku hajo xiinxallannohu mittu egennaami muli yannara togo yiino: “Yannankera Ameeriku geeshsha industiretenni lophite heedhenni poletikunni bebbeehante billa biinxa fultinoti wole gobba dino.” Wolqaataamu Alamete gashshooti wido ikkinohu wolu qole Biritaaniyaho; roorenkanni muli yanna kawa Biritaaniyu mannira Awuroppu Mittimma wido ikka woy ikka hoogate daafira sumuu yaa qarra ikkitinonsa. Togoo babbadooshshi Alamennihu Wolqaataamu Gashshooti Angilo-Ameeriku hedinore assa qarra ikkitannosi gede assino.

12. Qullaawu Maxaafi masaalo maa addaxxineemmo gede assitannonke?

¹² Batinye Qullaawu Maxaafi masaalo woˈmase Maganu albillitteno asseemmo yee coyiˈrinore wonshannota roore addaxxineemmo gede assitannonke. Ninkeno faarsaanchu Yihowa huucciˈranni yiinota yaa dandiineemmo; isi togo yiino: “Kaaliiqaˈya ballo, ati gatisattoera agadhanni, lowo geeshsha daafuroommo [“quqquxamoommo” NW]; ikkirono hexxoˈya qaalikki aana wodheemmo.” (Far. 119:81) Yihowa Qullaawu Maxaafi widoonni shaqqillunni ‘albillittete hexxo’ uyinonke. (Erm. 29:11) Albillittete hexxonke woˈmitannohu mannu assanno sharronni ikkikkinni Yihowa coyiˈrino qaali garinniiti. Qullaawu Maxaafi giddo noo masaalo seekkine xiinxalline albinni roore Maganu Qaale addaxxino.

13. Faarso 119:66, 138 kultanno garinni Qullaawu Maxaafi addaxxinanniha ikkasi leellishshannoti wole taje hiitteeti?

¹³ Qullaawa Maxaafa addaxxineemmo gede assannonkehu wolu coyi, mannu Qullaawu Maxaafi amaale harunsiro afiˈranno hoˈrooti. (Faarso 119:66, 138 nabbawi.) Lawishshaho adhamansa diigantara kaˈe noo minaannuwinna minaamuwi Qullaawu Maxaafi amaale harunsino daafira xa mitteenni hagiirrunni heeˈranni no. Oosonsano keerunna baxillu woˈmino maate giddo lophate qoosso afidhino.—Efe. 5:22-29.

14. Qullaawu Maxaafi amaale loosu aana hosiisa mannu heeshsho biddi assitannota leellishanno lawishsha kuli.

¹⁴ Qullaawu Maxaafi amaale harunsino daafira lowo geeshsha finqilu manni nafa heeshshonsa biddi assiˈrino. Hanni Qullaawu Maxaafi amaale Jaaki yinanniha usuru mine noo  mancho kaaˈlitino gara laˈno. c Jaaki lowo geeshsha finqilaho; reyote yoo yine usurroonni manni giddo bushu bushi isooti. Kayinni Jaaki mitto barra Qullaawa Maxaafa xiinxallinsanna ofolle macciishshino. Qullaawa Maxaafa xiinxallissanno roduuwi leellishshino shaqqilli isira lowo geeshsha dhagge ikkinosi; hakkiinni isino xiinxalla hanafi. Isi Qullaawu Maxaafinni rosino halaale loosu aana hosiisa hanafita akatisi soorramino; wole agurina shaqqado mancho ikkino. Gedensoonni isi cuuaminokki halashshaancho ikkino; hattono cuuamino. Isi ledosi usuramino mannira Maganu Mangiste daafira diinaggaawe sabbakkino; hattono ajayi ajeenna shoolu manni halaale macciishshanno gede kaaˈlino. Iso shinanni yanna iillitu woyite isi soorrame biddi yiino manchooti. Isi xawaqooti giddo mitte togo yitino: “Jaaki 20 diri albaanni afummahu gedeeha diˈˈikkino. Yihowa Farciˈraasine rosiissanno rosi heeshshosi woyyeessino.” Yoo yinoonni garinni Jaaki shinoonniha ikkirono, isi lawishshi Maganu Qaale addaxxa dandiineemmotanna Qullaawu Maxaafi mannu heeshsho biddi assate wolqa afiˈrinota leellishanno.—Isa. 11:6-9.

15. Qullaawu Maxaafi amaale harunsa xaa yannara Yihowa manna bande anfanni gede assitinohu hiittoonniiti? (Misile lai.)

¹⁵ Qullaawu Maxaafi amaale harunsanno daafira Yihowa manni mitto ikkino. (Yoh. 13:35; 1 Qor. 1:10) Alame poletikunni, gaˈretenninna dagoomittetenni bebbeehantino gara hendiro ninke afiˈnoommo keerinna mittimma baxxite leeltannote. Jiini yinanni wedellichi Yihowa manni mereero noo mittimma lae lowo geeshsha dhagge assiˈrino. Isi lophinohu Afiriku gobba giddooti. Isi dagate gaance kaˈuta olaho haˈrino; kayinni gedensoonni xooqe wole gobba haˈrino. Jiini hatte gobbara heeˈre Yihowa Farciˈraasine ledo xaadino. Isi togo yiino: “Addu ammaˈno harunsanno manni poletikaho anga wodhannokkitanna mereeronsa babbadooshshu nookkita rosoommo. Hatteentenni insa mimmito baxxanno.” Isi lede togo yiino: “Heeshshoˈya  sayise oommohu mitte gobbara gaaramateeti; kayinni Qullaawu Maxaafi halaale rosummoti heeshshoˈya Yihowara sayise aate kaoommo.” Jiini woˈmunni woˈma soorrame biddi yiino. Jiini xa isihunni baxxino sirchi noonsa manni ledo olamantenni xaadanno mannira baalaho mitto assannoha Qullaawu Maxaafi halaale kulanno. Qullaawu Maxaafi amaale addi addi gaˈreha batinye manna kaaˈlitanno; tini Maganu Qaale addaxxineemmo gede assitannonkete kaajja tajeeti.

16. Maganu Qaale albinni roore addaxxa hasiissannonkehu mayiraati?

¹⁶ Tini alame roore bushshanni hadhu kiiro Maganu Qaali halaale ikkinota addaxxa qarra ikkitannonke. Mitu manni Qullaawu Maxaafi halaale ikkasi woy Yihowa xaa yannara mannasi massagate ammanaminohanna wodanaamo borojjicho shoominota huluullammeemmo gede assate woˈnaalanno. Kayinni woˈmanka woyite Yihowa Qaali halaale ikkinota addaxxineemmoha ikkiro ammananke shoshshoggishate assinannire gargadha dandiineemmo. ‘Reyinammo geeshsha [Yihowa] woga agadhate murciˈnoommo.’ (Far. 119:112) Wolootaho halaale kulanna Qullaawu Maxaafi amaale garinni heedhanno gede jawaachisha ‘disaalfanteemmo.’ (Far. 119:46) Qoleno lowo qarri iillannonke woyite lawishshaho dartu iillannonke woyite, ‘cincatenninna hagiirrinke’ baikkinni dandiine saˈneemmo.—Qol. 1:11; Far. 119:143, 157.

17. Diru qummeeshshinke maa qaagiissannonke?

¹⁷ Yihowa halaale anfeemmo gede assinonke daafira lowo geeshsha galanteemmosi! Kuni halaali wodanaaˈmineemmonna beˈe yineemmokki gede kaaˈlannonke; hattono tenne gurchaabbinotenna umo-lekkicho baˈino alame giddo hiittoonni heeˈra hasiissannonkero rosiisannonke. Qoleno Maganu Gashshooti hunda dancha heeshsho heeˈneemmota kule hexxo aannonke. Tayixehu 2023hu diru qummeeshshi Maganu Qaali gudisame halaale ikkinota albinni roore ammanneemmo gede kaaˈlannonketa dihuluullammeemmo!—Far. 119:160.