ARKIYOLOJETE xiinxallaasine 1970nni Israeelete gobbara Reyote Baarira soojjaatoonni noohu Engedi yinanni qooxeessira mitte qucuccitino xaaxo unte fushshitino. Insa tenne xaaxo affinohu hakko qooxeessi bai yannara giiraminoha xaadu mine (mukuraabe) hassanni heedheeti; kuni mini bainohu leekki sani M.D. ikkikki digatino. Hatti xaaxo lowo geeshsha gawajjantino daafira, aanaho noo borro nabbawa didandiinoonni; qoleno xaaxo tirate woꞌnaalliro tattaꞌara dandiitanno. Ikkollana 3-D yinanni massaara horoonsiꞌne, xaaxote giddo noo coye misile kayisa dandiinoonni. Hakkiinni yannate dagginote kompiyuterete pirogiraamenni, xaaxote aana borresssinonni borro nabbawa dandiinoonni.

Xaaxote aana maa anfoonni? Tenne xaaxo aana Qullaawu Maxaafi qummeeshshi noota huwata dandiinoonni. Giraamikki gatino midaadi, Leewaawootu maxaafira umi fooliishshora noo qummeeshshuwa amadino. Kuri qummeeshshuwa aana Ibiraawootu Afiinni Maganu suꞌma riqibbannoti shoole fidalla (Tetiragiraamateni) no. Tenne xaaxo qixxeessinoonnihu 50 M.D. kayise 400 M.D. geeshsha noo yanna giddo ikkikki digatino; konni daafira tini xaaxo Reyote Baari xaaxonni (Kumiraani) aanchite lowo diro keeshshitinote Ibiraawootu Afiite Qullaawa borrooti yaa dandiinanni. Giili Zohaari yinanni borreessaanchi Ze Jerusalamemi Posti yinanni gaazeexira togo yiino: “Eengedi yinanni xaaxo anfara albaanni, 2,000 diro ikkannosete dirunni baalanta roortannote Reyote Baari xaaxonnna Aleppa yinanniti dirunni layinkita ikkitanno Koodekse mereero mitto kume meddi yaanno diri no; Reyote Baari xaaxo qixxeessinoonnihu Layinkihu Qullaawu Mini warooti; Aleppa yinanni Koodekse qixxeessinoonnihu kayinni 10^ki sani maarote dirinniiti.” Egennaammu yitanno gara ikkiro, Engedi yinanni xaaxo Maasooreetootu qixxeessitinoti Toora a yinanni borro “mitto kume diro saꞌanno yanna giddo nafa baꞌukkinni keeshshitinotanna Qullaawa Borro galchituri loossino soꞌro, tiro soorrantanno gede assitinokkita” leellishshanno.