1-2. Baabiloonete heedhanno Ayihudooti hiikkonne lowo geeshsha hasiisanno doorsha doodha hasiissannonsa? (Izira 1:2-4)

 LALLAWA lallamboonni! Baabiloonete qafadame mito 70 diro keeshshinohu Ayihudete manni gobbansa Israeele higanno gede fajjinoonninsa. (Izira 1:2-4 nabbawi.) Tenne assa dandaannohu Yihowa callaati. Hatto yineemmohu mayiraati? Baabiloonootu qafaddino manni haˈrara difajjitannoreeti. (Isa. 14:4, 17) Kayinni Baabiloone baˈino; qoleno haarote moohino moote Ayihudete manni hatte gobbanni fule haˈra dandaannota kulino. Hakko daafira mittu mittunku Ayihudichi hakko iso maatete umo ikkitinori Baabiloonetenni fula woy hakko heeˈra doodha hasiissannonsa. Togoo doorsha doodha shota ikka hooggara dandiitanno. Mayira?

² Insa giddo batinyu manni diru akkalle amaddinonsaha ikkino daafira tenne seeda doogo haˈra qarra ikkitansara dandiitanno. Qoleno rooru Ayihudete manni ilaminohu Baabiloonete ikkino daafira wole bayicho horonta heeˈre diegenninoho. Insa Israeelete gobba, insata ikkitukkinni sirchinsa heeˈrino gobba gede assite calla heddara dandiitanno. Mitu Ayihudete manni Baabiloonete dancha heeshsho heeˈrannoha ikkara dandaanno; hakko daafira insara injiitino qaensa woy daddalonsa agurte affinokki gobba haˈra qarra ikkitansara dandiitanno.

3. Yihowa Israeelete gobba higannoha Ayihudete manna maassiˈrannonsahu hiittoonniiti?

³ Ammanaminohu Ayihudete manni afiˈranno atooti, Israeelete gobba higate yee aguranno coye baala roorannota seekke afino. Insa afidhannohu baalunkunni rooranno atooti magansiˈransa ledo xaadooshshe afiˈrinoho. Baabiloonete 50 saˈˈannohu kaphu maganna galmi nooha ikkirono, hakko katamira  Yihowahu qullaawu mini kayinni dino. Hakkiicho Israeele Muse Seeri hajajanno garinni kakkalo shiqishshannohu kakkalote bayichi dino; hattono tenne kakkalo shiqishate qinaawino garinni soqqantanno kakkalaasine dino. Qoleno hakkiicho heeˈrannohu Yihowanna biddishshasi ayirrisannokkihu kaphu maganna magansiˈranno manni Yihowa manna kiiro rooranno. Hakko daafira Magano waajjannohu lowo kume ikkannohu Ayihudete manni, gobbansa hige halaalu magansiˈra wirro xintate quqquxamino.

4. Yihowa Israeelete gobba higannoha Ayihudete manna ma garinni kaaˈlannonsata kule qaale einonsa?

⁴ Baabiloonetenni kaˈne Israeele haˈnanni doogo lowo geeshsha qarrissannote; qoleno shoolu agani geeshsha haˈrissanno; ikkirono Yihowa Ayihude gobbansa higgannokki gede guficho ikkannonsaha aye coyeno hoolannonsata kule qaale einonsa. Isayaasi togo yee borreessino: “Halalla Kaaliiqira doogo seekke! Moola gobbarano Maganinkera halaˈlado doogo maxarre! . . . ilaallanna gaarra diigante xawo ikkito; roggenna xeichu baalu taalo.” (Isa. 40:3, 4) Hanni halallitte gobba tayisse saˈinota jawa doogo hedate woˈnaali; tini ilaallate mereeroonni saˈinote taalashsho doogooti. Tenne doogora haˈra lowo geeshsha hagiirsiissanno! Ilaalla gooddiˈnanninna xeicho dirrinanni haˈrantenni togoota taalashsho doogo haˈra diqarrissanno. Qoleno hendoonniwa ranke iilla dandiinanni.

5. Baabiloonetenni Israeele massitannote lawishshunnite jawa doogora suˈma mayine fushshinoonni?

⁵ Xaa yannara noote batinye jawa doogora suˈmu woy kiiro noonsa. Isayaasi kulinote lawishshunnite jawa doogorano suˈmu noose. Isi togo yee borreessino: “Hakkiicho jawa doogo heedhanno; iseno, ‘Qullaawa Doogooti’ yinanni. . . . Keeraaˈminokkihu hakkaanni hige dihaˈranno.” (Isa. 35:8) Tini hedo hakkawaro heedhino Israeelera mayi tiro afidhino? Xaa yannara heeˈnoommorira ninkerana?

6. Baabiloonetenni Israeele massitannota jawa doogo qullaawa doogooti yinoonnihu mayiraati?

⁶ ‘Qullaawa Doogo’—kuni jawa doogora malino suˈmaati! Tenne doogo qullaawate yinoonnihu mayiraati? Haaro assine xintinoonnite Israeelete daga giddo “keeraaˈminokkihu” Ayihudicha ikkinohu aye manchino lawishshaho foorannohu, kaphu maganna magansiˈrannohu woy wole jawa cubbo loosanno manchi hakko heeˈrara difajjinanni. Gobbansa higinohu Ayihudete manni Maganinsara “qullaawa gosa” ikkanno. (Mar. 7:6) Hatto yaa kayinni Baabiloonetenni haˈrinohu Ayihudete manni Yihowa hagiirsiisate mito coye biddi assiˈra dihasiissannonsa yaa diˈˈikkitino.

7. Mitu Ayihudete manni maa biddi assiˈra hasiissannonsa? Lawishsha kuli.

⁷ Aleenni laˈnummonte gede rooru Ayihudete manni ilaminohu Baabilooneteeti; hakko daafira insa Baabiloonootu assootenna seeransa rossukki digattino. Umo fultino Ayihudooti Israeele higguhunni lowo diri gedensaanni, Izira mitu Ayihudete manni kaphu maganna magansiˈranno seenne adhinota wodanchi. (Ful. 34:15, 16; Izi. 9:1, 2) Gedensoonnino Gashshaanchu Nehimiya, Israeelete ilantino qaaqquulli Ayihudete manni coyiˈranno qaale dandiitannokkita afiti lowo geeshsha dadillino. (Mar. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24) Ikkina kuri qaaqquulli Maganu Qaale borreessinoonniha Ibiraawootu afoo dandiitannokkiha ikkiro, Yihowa baxanna iso magansiˈra hiitto ikkite dandiitanno? (Izi. 10:3, 44) Hakko daafira kuni Ayihudete manni lowore biddi assiˈra hasiissinonsa; ikkirono halaalu magansiˈra sunu sununni wirro xintantanni noowa Israeelete  gobbara heeshshonsa biddi assiˈra qarra diˈˈikkitannonsa.—Neh. 8:8, 9.

8. Lowo dirira albaanni ikkinore xaa yannara ninke afa hasiissannonkehu mayiraati? (Aaniidi qoolira noo misile lai.)

⁸ Mitootu togo yite heddannoha ikkara dandaanno: ‘Tini dhagge ikkitannote; kayinni lowo dirira albaanni Ayihudete mannira iillinori xaa yannara ninkera kaaˈlannonkeri no?’ Ee kaaˈlannonke; mayira yiniro ninkeno ‘Qullaawa Doogora’ haˈnanni heeˈnoommo. Buurammoommore woy wolu geˈreewi widono ikkinummoro, ‘Qullaawa Doogonni’ fullummokkinni heeˈra hasiissannonke; tini xaa yannara Yihowa magansiˈnanni heeˈneemmo gedenna albillitte Maganu Gashshooti abbanno atoote afiˈneemmo gede assitannonke. b (Yoh. 10:16) Lowo miliyoone ikkanno labballi, meentinna qaaqquulli 1919 M.D. hanafe Bayira Baabiloone yaano alamete doyichote kaphu ammaˈno giddonni fule tenne lawishshu doogora haˈra hanafino. Atino insa wido ikkoottoha ikkara dandaanno. Mannu tenne doogora haˈra hanafinku mito 100 diro ikkinoha ikkirono, tenne doogo qixxeessa hananfoonnihu kayinni lowo dirira albaanniiti.

9. Isayaasi 57:14 kultanno garinni ‘Qullaawa Doogo’ qixxeessate looso loonsoonnihu hiittoonniiti?

⁹ Ayihudootu Baabiloonetenni fulte hadhu woyite Yihowa guficho ikkannonsare hoolino. (Isayaasi 57:14 nabbawi.) Yannankera noote ‘Qullaawa Doogora’ haˈranno mannirana? Yihowa 1919 albaanni noohu lowo diri giddo iso waajjanno manna horoonsiˈre batinyu manni Bayira Baabiloone giddonni fulanno gede doogo qixxeessino. (Isayaasi 40:3 ledo heewisiisi.) Insa loossinohu lowo geeshsha hasiisanno loosi gedensoonni suwashshu wodani noonsa manni Bayira Baabiloone giddonni fule halaalu magansiˈra wirro xintinoonniwa ayyaanaamittete gannate eanno gede assino. Tenne doogo qixxeessate maa maa assinoonni? Hanni doogo qixxeessate loonsoonniha mito looso laˈno.

10-11. Attamatenna tirote loosi Qullaawu Maxaafi egenno halaˈlitanno gede assinohu hiittoonniiti? (Misileno lai.)

¹⁰ Attamate looso. Qullaawa Maxaafa 15^ki sani mereerimi geeshsha angatenni galchinoonni. Konne looso loosate lowo yanna gundoonni; hattono galchinoonniha Qullaawa Maxaafa hawa gede diafiˈnanni, qoleno lowo waagira hirranni. Attammanni maashine horoonsiˈra hananfita kayinni batinye Qullaawa Maxaafa attamanna mannaho tuqisa dandiinoonni.

¹¹ Tirote looso. Lowo diro Qullaawu Maxaafi roore anga noohu Laatinete afiinniiti; konne qaale huwata dandaannohu rosino manna callaho. Attamate loosi halaˈlanni haˈrita kayinni Magano waajjanno manni Qullaawa Maxaafa batinyu manni dandaanno qaalinni qixxeessate diinaggaawe loosino. Xaate Qullaawa Maxaafa nabbawanno manni suˈmu Kiristinni rosiisinonsa roso Qullaawu Maxaafi rosiisanno rosi ledo heewisiisa dandaanno.

12-13. Suwashshu wodani noonsari Qullaawu Maxaafi rosaano 19^ki sanira kaphu ammaˈno roso xawo fushshitinota leellishanno lawishsha kuli.

¹² Qullaawa Maxaafa xiinxallate kaaˈlanno uduunne. Qullaawa Maxaafa seekkite xiinxallitino rosaano Maganu Qaale nabbabbe lowore rossino. Kuri rosaano rossinore wolootaho kula hanaffuta kayinni batinye ammaˈnote massagaano insara hanqitino. Lawishshaho 19^ki sanira boodu suwashshu wodani noonsa labballi, kaphu ammaˈno roso xawo fushshitanno tiraaktuwa qixxeessa hanaffino.

¹³ Hakkiinni 1835 balla mittu Magano waajjannohu Henirii Giriwu yinanni manchi reyitinori noo gara kultanno tiraakte qixxeessi. Isi tenne tiraaktera, Qullaawu Maxaafi  qummeeshshuwa horoonsiˈre reyineemmokki gede assannohu Magano ikkinotanna roore ammaˈno rosiissannohu gede ilammummo woyite reyineemmokkire ikkine ilammoommokkita xawisino. Hakkiinni 1837nni Joorji Istoorzi yinanni manchi baaburunni haˈranni heeˈre hatte tiraakte afiˈri. Isi tenne tiraakte nabbawino hattono lowo geeshsha hasiisanno halaale wodanchinota ammanino. Qoleno rosinore wolootaho kulate murciˈrino. Isi 1842nni dhagge ikkitanno cuˈmo afidhinota, “Afa Hasiissanno Xaˈmo—Bushuulleho Reyitannokki Lubbo Noonsa?” yitanno lallawo aante aantete shiqishino. Joorji Istoorzi borreessino borro Chaarles Teezi Raasili yinanni wedellicha lowo geeshsha kaaˈlitino.

14. Konni albaanni loonsoonnihu ayyaanaamittennihu doogo qixxeessate loosi Rodoo Raasilinna miillasi kaaˈlinohu hiittoonniiti? (Misileno lai.)

¹⁴ Konni albaanni loonsoonnihu ayyaanaamittennihu doogo qixxeessate loosi Rodoo Raasilinna miillasi kaaˈlinohu hiittoonniiti? Insa xiinxallitu woyite, loosonsa hanaffara albaanni qixxeessinoonnita qaallate tiro, konkordaanse hattono addi addita Qullaawu Maxaafi tiro horoonsidhino. Qoleno Henirii Giriwu, Joorji Istoorzinna wolootu Qullaawa Maxaafa xiinxallite qixxeessitino borrono kaaˈlitinonsa. Roduu Raasilinna miillasino Qullaawu Maxaafi rosiisannore kultanno maxaaffanna tiraaktuwa qixxeessite ayyaanaamittennihu doogo qixxeessate loosira kaaˈlantino.

15. Lowo geeshsha hasiisannohu 1919nni ikkino coyi maati?

¹⁵ Maganu manni 1919nni Bayira Baabiloone giddonni fulino. Hakko diro “ammanaminohunna wodanaamu borojjichi” shoomamino; hakkiinni kuni borojjichi suwashshu wodani noonsa manni ‘Qullaawa Doogora’ haˈranno gede kaaˈla hanafino. (Mat. 24:45-47, NW) Doogo qixxeessate konni albaanni wolootu loossino loosi jawa doogora haˈra hanafino manni albinni roore Yihowanna isi hedinori daafira rosanno gede kaaˈlino. (Law. 4:18) Qoleno kuni manni heeshshonsa Yihowa biddishshi ledo sumuu yitanno gede assiˈra  dandiino. Yihowa mannisi biddi assiˈra hasiissannonsa coye baala mitte hige biddi assiˈra hasiissannonsa diyiino. Hatteentenni isi mannasi gale hose xalashshino. (“ Yihowa Mannasi Sunu Sununni Xalashshino” yitanno saaxine lai.) Assineemmo coye baalunkunni Maganonke tashshi assineemmo woyite lowo geeshsha hagiidhineemmo!—Qol. 1:10.

16. ‘Qullaawa Doogo’ haaroonsate 1919nni kayinse maa maa assinoonni? (Isayaasi 48:17; 60:17)

¹⁶ Baalanta doogo ganyine haaroonsa hasiissanno. Rooru manni Bayira Baabiloone giddonni fulanno gede kaaˈlate 1919nni hananfoonniha ‘Qullaawa Doogo’ looso loonsanni heeˈnoonni. Haarote shoomaminohu ammanaminohunna wodanaamu borojjichi loososi loosa hanafino; qoleno haaru manni Qullaawu Maxaafi halaale xiinxallanno gede kaaˈlate 1921nni Qullaawa Maxaafa xiinxallate kaaˈlanno uduunnicho qixxeessino. Maganu Gingilaate yinannita tenne borro 36 afiinni lee miliyoone ikkitannota attammoonni; hattono tenne borronni batinyu manni halaale rosino. Muli yannara qole, Qullaawa Maxaafa xiinxallisate kaaˈlitannota Hegerera Hagiidhitanni Heeˈra Dandaatto! yitannota kaajja borro afiˈnoommo. Yihowa ninke baalunku ‘Qullaawa Doogora’ haˈra agurreemmokki gede kaaˈlate dirijjitesi widoonni tenne goofimarchu yannara falakkinota ayyaanaamittete sagale qixxeessinonke.—Isayaasi 48:17; 60:17 nabbawi.

17-18. ‘Qullaawa Doogo’ mamira massitanno?

¹⁷ Mittu manchi Qullaawa Maxaafa xiinxalla hanafanno woyite ‘Qullaawa Doogora’ haˈra hanafino yaa dandiinanni. Mitootu shiima geeshsha calla hadhe tenne jawa doogonni agurte fultanno. Wolootu kayinni jeefote bayicho iillita geeshsha tenne doogora haˈrate murcidhino. Kuni jeefote bayichi mamaati?

¹⁸ Iimira haˈrate hexxo noonsare tini ‘Qullaawa Doogo’ ‘Maganu qixxeessinote iimi gannatewa’ massitannonsa. (Aju. 2:7) Uulla ragiˈrate hexxo noonsare kayinni, baalunku manni guuta ikkannohu Kiristoosihu Kumu Diri gashshooti jeefowa massitannonsa. Tenne doogora haˈra hanafoottoha ikkiro, horonta badhe higge laˈooti. Qoleno haaro alame iillatto geeshsha tenne doogonni fultooti! ‘Keeru doogo’ ikkitohe!